TEDxMidAtlantic
Kakenya Ntaiya: A girl who demanded school
Kakenya Ntaiya: Məktəb arzusunda olan bir qız
Filmed:
Readability: 2.5
2,655,648 views
Kakenya Ntaiya atasıyla bir anlaşmaya gəldi: o,ancaq atası onu məktəbə geri göndərməyə razılaşsaydı ənənəvi Maasai qadın sünnət mərasimini icra edəcəkdi. Ntaiya məktəbə necə davam etməsi və kəndin ağsaqqalları ilə bir araya gəlib qız məktəbi tikdirməsi haqda cəsur hekayəsindən danışır. İzləyəcəyiniz, 125 gənc qızın həyatını dəyişmiş bir şəxsin təhsil səyahətidir. (Məkan: TEDxMidAtlantic)
Kakenya Ntaiya - Educator and activist
Kakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community. Full bio
Kakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
There's a group of people in Kenya.
0
473
4608
Deməli, Kenyada yaşayan bir qrup insan var.
00:20
People cross oceans to go see them.
1
5081
4004
Onları görmək üçün insanlar okeanları keçib gəlirlər.
00:24
These people are tall.
2
9085
2034
Bu insanlar ucaboy olurlar.
00:27
They jump high. They wear red.
3
11119
4507
Yüksək tullana bilir, qırmızı geyirlər.
00:31
And they kill lions.
4
15626
2112
Və pələng ovlayırlar.
00:33
You might be wondering, who are these people?
5
17738
3057
İndi sual edə bilərsiniz, kimdir axı bu insanlar?
00:36
These are the Maasais.
6
20795
2594
Masailərdir onlar.
00:39
And you know what's cool? I'm actually one of them.
7
23389
5902
Və bilirsiniz ən maraqlısı nədir? Mən, əslində, onlardan biriyəm.
00:45
The Maasais, the boys are brought up to be warriors.
8
29291
4360
Masailər, oğlanları döyüşçü olmağa böyüdürlər.
00:49
The girls are brought up to be mothers.
9
33651
3247
Qızları ana olmağa.
00:52
When I was five years old,
10
36898
2528
5 yaşımdaykən,
00:55
I found out that I was engaged
11
39426
2568
nişanlanmış olduğumu öyrəndim.
00:57
to be married as soon as I reached puberty.
12
41994
3086
Cinsi yetkinlik yaşına çatan kimi evlənəcəkdim.
01:00
My mother, my grandmother, my aunties,
13
45080
2986
Anam, nənəm, xalalarım,
01:03
they constantly reminded me that
14
48066
2178
elə hey göstərib deyərdilər ki,
01:06
your husband just passed by.
15
50244
2720
bax, ərin indicə keçdi.
01:08
(Laughter) Cool, yeah?
16
52964
4946
(Gülüş) Maraqlıdır, hə?
01:13
And everything I had to do from that moment
17
57910
3165
Nişanlandıqdan sonra etdiyim hər şey 12 yaşımda
01:16
was to prepare me to be a perfect woman at age 12.
18
61075
4631
qüsursuz ana olmaq üçün hazırlaşmaqdan ibarət idi.
01:21
My day started at 5 in the morning,
19
65706
3577
Günüm səhər 5-də başlardı,
01:25
milking the cows, sweeping the house,
20
69283
2157
inəkləri sağar, evi süpürər,
01:27
cooking for my siblings, collecting water, firewood.
21
71440
4539
bacımgilə yemək hazırlar, su, odun gətirərdim.
01:31
I did everything that I needed to do
22
75979
3242
Etməli olduğum hər şeyi edərdim,
01:35
to become a perfect wife.
23
79221
3627
mükəmməl bir həyat yoldaşı olmaq üçün.
01:38
I went to school not because the Maasais'
24
82848
3064
Məktəbə gedirdim, Maasailərdən hamı məkətbə
01:41
women or girls were going to school.
25
85912
2641
getdiyi üçün deyil, anam təhsil ala
01:44
It's because my mother was denied an education,
26
88553
3157
bilmədiyi üçün idi. O, bizim də onun kimi bir həyat
01:47
and she constantly reminded me and my siblings that
27
91710
3469
yaşamağımızı istəmədiyindən bacılarım və mənim
01:51
she never wanted us to live the life she was living.
28
95179
3948
mütləq məktəbə getməyimizi istəyirdi.
01:55
Why did she say that?
29
99127
2529
Sizcə anam niyə belə edirdi ?
01:57
My father worked as a policeman in the city.
30
101656
3328
Çünki atam şəhərdə polis işləyirdi.
02:00
He came home once a year.
31
104984
1630
Evə ildə bir dəfə gəlirdi.
02:02
We didn't see him for sometimes even two years.
32
106614
3357
Bəzən hətta iki il görmürdük üzünü.
02:05
And whenever he came home, it was a different case.
33
109971
3888
Nə vaxt evə gəlsəydi də, hər şey qarışardı bir-birinə.
02:09
My mother worked hard in the farm
34
113859
2005
Anam bütün günü fermada çalışıb,
02:11
to grow crops so that we can eat.
35
115864
1866
bizi dolandırırdı.
02:13
She reared the cows and the goats
36
117730
2103
Qayğımıza qalmaq üçün inək, keçi
02:15
so that she can care for us.
37
119833
2015
otarırdı.
02:17
But when my father came, he would sell the cows,
38
121848
2830
Amma atam gələndə inəkləri və
02:20
he would sell the products we had,
39
124678
2383
əlimizdə ovucumuzda olanı satır,
02:22
and he went and drank with his friends in the bars.
40
127061
4195
gedib dostlarıyla barlarda içkiyə verirdi.
02:27
Because my mother was a woman,
41
131256
1393
Anam qadın olduğu üçün,
02:28
she was not allowed to own any property,
42
132649
3001
hər hansı mülkə sahib olma haqqı yox idi.
02:31
and by default, everything in my family anyway
43
135650
2494
Yəni ailəmizdə olan hər şey atama məxsus idi
02:34
belongs to my father, so he had the right.
44
138144
2672
və nə etsə haqlı idi.
02:36
And if my mother ever questioned him,
45
140816
2289
Şayəd anam onu sorğulamağa çalışsaydı,
02:39
he beat her, abused her, and really it was difficult.
46
143105
6788
anamı döyər, alçaldardı, və doğrudan da, çətin idi bizimçün.
02:45
When I went to school, I had a dream.
47
149893
3006
Məktəbdə oxuyarkən tək arzum var idi;
02:48
I wanted to become a teacher.
48
152899
2405
müəllimə olmaq.
02:51
Teachers looked nice.
49
155304
1806
Müəllimələr gözəl görünürdülər.
02:53
They wear nice dresses, high-heeled shoes.
50
157110
2253
Qəşəng paltarlar, hündürdaban ayaqqabılar geyirdilər.
02:55
I found out later that they are uncomfortable, but I admired it.
51
159363
3103
Sonra öyrəndim ki, rahat deyildi hündürdabanda, amma xoşum gəlirdi yenə də.
02:58
(Laughter)
52
162466
3255
(Gülüş)
03:01
But most of all, the teacher was just writing on the board --
53
165721
3501
Amma hər şeydən önəmlisi, müəllimin vəzifəsi ancaq lövhədə yazı yazmaq idi --
03:05
not hard work, that's what I thought,
54
169222
3074
fermada gördüyüm işə nisbətən
03:08
compared to what I was doing in the farm.
55
172296
2880
elə də çətin olmadığını düşünürdüm.
03:11
So I wanted to become a teacher.
56
175176
1947
Qısası, müəllim olmaq istəyirdim.
03:13
I worked hard in school, but when I was in eighth grade,
57
177123
3903
Yaxşı oxumağa çalışırdım məktəbdə, səkkizinci sinifdəykən
03:16
it was a determining factor.
58
181026
2404
isə vacib bir dövr başlayırdı.
03:19
In our tradition, there is a ceremony
59
183430
2573
Bizim bu dövrdə bir adətimiz var;
03:21
that girls have to undergo to become women,
60
186003
2833
qadın olmağa doğru gedən bütün qızların
03:24
and it's a rite of passage to womanhood.
61
188836
2581
yerinə yetirməli olduğu bir adətdir.
03:27
And then I was just finishing my eighth grade,
62
191417
3568
Həmin adət həm də mənim səkkizinci sinifi bitirib
03:30
and that was a transition for me to go to high school.
63
194985
2551
orta məktəbin son pilləsinə keçdiyim dövrlə üst-üstə düşürdü.
03:33
This was the crossroad.
64
197536
1581
Mənim üçün vacib bir keçid dövrü idi.
03:35
Once I go through this tradition, I was going to become a wife.
65
199117
5522
Bu ənənəni icra edəndən sonra, mən də evli olacaqdım.
03:40
Well, my dream of becoming a teacher will not come to pass.
66
204639
4242
Anlayacağınız, müəllim olma arzum gerçəkləşməyəcəkdi.
03:44
So I talked -- I had to come up with a plan
67
208881
2515
İşləri yoluna qoya bilmək üçün
03:47
to figure these things out.
68
211396
2564
plan qurdum.
03:49
I talked to my father. I did something that most girls have never done.
69
213960
4136
Qızların çoxunun edə bilmədiyi bir şeyi edib, atamla danışdım.
03:53
I told my father, "I will only go through this ceremony
70
218096
3200
Atama dedim: " Ancaq oxumağıma icazə verəcəyiniz
03:57
if you let me go back to school."
71
221296
2580
halda bu mərasimdə iştirak edəcəm."
03:59
The reason why, if I ran away,
72
223876
2588
Bilirdim ki, qaçıb mərasimdə
04:02
my father will have a stigma, people will be calling him
73
226464
3446
iştirak etməsəm hamı atama pis baxacaq,
04:05
the father of that girl who didn't go through the ceremony.
74
229910
3041
qızı ənənəyə uyğun evlənmədi deyə pisləyəcəklərdi.
04:08
It was a shameful thing for him to carry the rest of his life.
75
232951
4019
Bütün ömrü boyu utanacağı bir hadisə olacaqdı.
04:12
So he figured out. "Well," he said, "okay,
76
236970
2852
Və o düşünüb-daşındı. "Yaxşı," - dedi, - "oldu,
04:15
you'll go to school after the ceremony."
77
239822
3333
mərasimdən sonra məktəbə gedəcəksən."
04:19
I did. The ceremony happened.
78
243155
2620
Razılaşdım. Mərasim baş tutdu.
04:21
It's a whole week long of excitement.
79
245775
3581
Bir həftəlik bir təntənə olur.
04:25
It's a ceremony. People are enjoying it.
80
249356
2165
Bildiyiniz mərasimdir. Hamı əylənir.
04:27
And the day before the actual ceremony happens,
81
251521
2968
Və mərasim günündən bir gün əvvəl,
04:30
we were dancing, having excitement,
82
254489
2488
rəqs edirdik, həyəcanlıydıq hamı,
04:32
and through all the night we did not sleep.
83
256977
3923
bütün gecəni yatmadıq.
04:36
The actual day came, and we walked out of the house
84
260900
3330
Mərasim günü yetişdi, və rəqs etdiyimiz evdən
04:40
that we were dancing in. Yes, we danced and danced.
85
264230
2154
çıxdıq hamı. Hə, rəqs etdik, oynayırdıq.
04:42
We walked out to the courtyard, and there were a bunch of people waiting.
86
266384
3869
Çıxdıq həyətə, və bir xeyli adam var idi orda gözləyən.
04:46
They were all in a circle.
87
270253
2611
Bizi əhatəyə almışdılar.
04:48
And as we danced and danced,
88
272864
1659
Rəqs edə-edə
04:50
and we approached this circle of women,
89
274523
2845
yaxınlaşdıq bu qadınların dayandığı çevrəyə.
04:53
men, women, children, everybody was there.
90
277368
3151
Kişi, qadın, uşaq, hamı orda idi.
04:56
There was a woman sitting in the middle of it,
91
280519
2568
Ortadaysa bir qadın oturmub
04:58
and this woman was waiting to hold us.
92
283087
4538
bizi gözləyirdi.
05:03
I was the first. There were my sisters and a couple of other girls,
93
287625
3675
Mən birinciydim. Məndən başqa bacılarım və bir neçə başqa qız var idi.
05:07
and as I approached her,
94
291300
2994
Qadına yaxınlaşdım və
05:10
she looked at me, and I sat down.
95
294294
2719
üzünü mənə çevirdi.
05:12
And I sat down, and I opened my legs.
96
297013
3578
Oturub ayaqlarımı araladım.
05:16
As I opened my leg, another woman came,
97
300591
3468
Ayaqlarımı aralayırdım ki, əlində bıçaqla
05:19
and this woman was carrying a knife.
98
304059
3356
başqa bir qadın gəldi.
05:23
And as she carried the knife, she walked toward me
99
307415
3584
Əlində bıçaqla mənə doğru əyildi,
05:26
and she held the clitoris, and she cut it off.
100
310999
4389
klitorumu tutdu və kəsdi.
05:31
As you can imagine, I bled. I bled.
101
315388
5263
Təsəvür etdiyiniz kimi, qanadım. Qanadım.
05:36
After bleeding for a while, I fainted thereafter.
102
320651
5098
Bir müddət qanaxmadan sonra, huşumu itirdim.
05:41
It's something that so many girls --
103
325749
2123
Bu mərasimdən sonra qızların ölümü
05:43
I'm lucky, I never died -- but many die.
104
327872
3898
adi haldır, mən isə şanslı idim, ölmədim.
05:47
It's practiced, it's no anesthesia, it's a rusty old knife,
105
331770
6411
Bu adət zamanı anasteziyadan istifadə olunmur, bıçaq iti olmur,
05:54
and it was difficult.
106
338181
2801
və çox çətin keçir.
05:56
I was lucky because one, also, my mom did something
107
340982
2737
Mənim bəxtim gətirdi ki, anam bir çox qadınların
05:59
that most women don't do.
108
343719
2997
eləmədiyi bir şeyi etdi.
06:02
Three days later, after everybody has left the home,
109
346716
2827
3 gün keçib, hamı gedəndən sonra,
06:05
my mom went and brought a nurse.
110
349543
1722
anam gedib bir tibb bacısı gətirdi.
06:07
We were taken care of.
111
351265
1854
Qayğımıza qalındı.
06:09
Three weeks later, I was healed, and I was back in high school.
112
353119
4593
Üç həftə sonra, sağaldım, və qayıtdım məktəbə.
06:13
I was so determined to be a teacher now
113
357712
3471
İndi çox qərarlı idim müəllimə olmağa,
06:17
so that I could make a difference in my family.
114
361183
4000
ailəmə bir yenilik gətirməyə çalışırdım.
06:21
Well, while I was in high school, something happened.
115
365183
3767
Deməli, məktəb vaxtları idi, belə bir şey baş verdi.
06:24
I met a young gentleman from our village
116
368950
2614
Kəndimizdən cavan bir oğlanla görüşdüm.
06:27
who had been to the University of Oregon.
117
371564
2233
Oreqon Universitetində təhsil almışdı.
06:29
This man was wearing a white t-shirt, jeans, camera,
118
373797
5876
Bu oğlan kamerası var idi, ağ köynək və cins şalvar geyinirdi.
06:35
white sneakers -- and I'm talking about white sneakers.
119
379673
3296
Bir də ağ idman ayaqqabıları.
06:38
There is something about clothes, I think, and shoes.
120
382969
3927
Mənəcə geyim, paltarlar və ayaqqabının nəsə xüsusi bir cəzbediciliyi var.
06:42
They were sneakers, and this is in a village
121
386896
3463
O, bu idman ayaqqabılarını asfalt yolu belə olmayan
06:46
that doesn't even have paved roads. It was quite attractive.
122
390359
4070
bir kənddə geyinirdi. Fikir verməmək mümkün deyildi.
06:50
I told him, "Well, I want to go to where you are,"
123
394429
4987
Ona bir gün: "Bəs, mən sənin olduğun yerə getmək istəyirəm," dedim.
06:55
because this man looked very happy, and I admired that.
124
399416
4248
çünki bu oğlan çox xoşbəxt görünürdü, və bu, mənim xoşuma gəlirdi.
06:59
And he told me, "Well,
125
403664
2265
Və o, mənə dedi: "Bəs,
07:01
what do you mean, you want to go?
126
405929
1134
necə yəni, getmək istəyirsən?
07:02
Don't you have a husband waiting for you?"
127
407063
2320
Bəs səni gözləyən bir ərin yoxdurmu?"
07:05
And I told him, "Don't worry about that part.
128
409383
2805
Və mən dedim: "Sən o barədə narahat olma.
07:08
Just tell me how to get there."
129
412188
3158
Sadəcə mənə yol göstər."
07:11
This gentleman, he helped me.
130
415346
2602
Bu cavan oğlan, kömək etdi mənə.
07:13
While I was in high school also, my dad was sick.
131
417948
2847
Mən məktəbdə olanda, atam artıq xəstə idi.
07:16
He got a stroke, and he was really, really sick,
132
420795
3268
Ürəktutması keçirmişdi, və doğrudan, ağır xəstə idi,
07:19
so he really couldn't tell me what to do next.
133
424063
3320
Mənə yol göstərəcək durumda deyildi.
07:23
But the problem is, my father is not the only father I have.
134
427383
3691
Amma məsələ orasındadır ki, mənim atam bir deyildi.
07:26
Everybody who is my dad's age, male in the community,
135
431074
3445
Bizim kənddə atam yaşda olan hər kişi,
07:30
is my father by default --
136
434519
1644
atam sayılırdı --
07:32
my uncles, all of them -- and they dictate what my future is.
137
436163
4183
əmilərim, hamısı -- və gələcəyim haqda onlar qərar verirdilər.
07:36
So the news came, I applied to school
138
440346
3133
Sənədlərimi göndərdiyim Virginia da yerləşən Randolph-Macon
07:39
and I was accepted to Randolph-Macon Woman's College in Lynchburg, Virginia,
139
443479
4232
Qızlar Universitetinə qəbul olduğüm xəbəri gəldi.
07:43
and I couldn't come without the support of the village,
140
447711
4440
Mənim isə bilet pulunu düzəldə bilmək üçün
07:48
because I needed to raise money to buy the air ticket.
141
452151
1992
kəndim dəstəyinə ehtiyacım oldu.
07:50
I got a scholarship but I needed to get myself here.
142
454143
3280
Təqaüd qazanmışdım, ancaq biletimi özüm almalı idi.
07:53
But I needed the support of the village,
143
457423
2688
Kəndin dəstəyinə ehtiyacım var idi.
07:56
and here again, when the men heard,
144
460111
3582
Yenə də, kişilər, ağsaqqallar, kəndin adamları
07:59
and the people heard that a woman had gotten an opportunity to go to school,
145
463693
4077
eşidəndə ki, bir qız ali məktəbə qəbul olub,
08:03
they said, "What a lost opportunity.
146
467770
2425
hamısı dedilər: "Necə əbəs bir imkan.
08:06
This should have been given to a boy. We can't do this."
147
470195
3645
Bu, bir oğlana verilməliydi. Biz buna qol qoya bilmərik."
08:09
So I went back and I had to go back to the tradition.
148
473840
4327
Bu problemi həll etmək elə öz ənənələrimizdən istifadə etdim.
08:14
There's a belief among our people
149
478167
2318
Bizdə insanlar inanır ki,
08:16
that morning brings good news.
150
480485
3370
səhər həmişə yaxşı xəbər gətirir.
08:19
So I had to come up with something to do with the morning,
151
483855
2862
Mən də səhər tezdən nəsə bir şey etməli idim,
08:22
because there's good news in the morning.
152
486717
2402
çünki səhər yaxşı xəbərlə gəlir adətən.
08:25
And in the village also, there is one chief, an elder,
153
489119
4204
Deməli, kəndimizdə bir böyük, ağsaqqal var ki,
08:29
who if he says yes, everybody will follow him.
154
493323
3652
əgər o, "hə" desə hər kəs onu izləyəcək.
08:32
So I went to him very early in the morning, as the sun rose.
155
496975
3655
Sübh tezdən mən də getdim onun yanına.
08:36
The first thing he sees when he opens his door is, it's me.
156
500630
3761
Qapını açanda ilk məni gördü.
08:40
"My child, what are you doing here?"
157
504391
2549
"A bala. burda neyliyirsən belə?" soruşdu.
08:42
"Well, Dad, I need help. Can you support me to go to America?"
158
506940
4275
"Ata, bəs, köməyə ehtiyacım var. Mənim Amerikaya getməyinə kömək edə bilərsiniz?"
08:47
I promised him that I would be the best girl,
159
511215
2232
Ən yaxşı qız olacağıma söz verdim ona,
08:49
I will come back, anything they wanted after that,
160
513447
3234
Geri qayıdıb, məndən istəyəcəkləri hər şeyi
08:52
I will do it for them.
161
516681
2159
eləyəcəyimə söz verdim.
08:54
He said, "Well, but I can't do it alone."
162
518840
2094
O dedi: "Yaxşı, amma mən bunu təkbaşıma edə bilmərəm."
08:56
He gave me a list of another 15 men that I went --
163
520934
3547
Mənə gedib görəcəyim başqa 15 kişinin siyahısını verdi --
09:00
16 more men -- every single morning
164
524481
2537
daha 16 kişi -- hər səhər
09:02
I went and visited them.
165
527018
1584
gedib ziyarət etdim onları.
09:04
They all came together.
166
528602
1741
Hamısı bir araya gəldilər.
09:06
The village, the women, the men, everybody came together
167
530343
2990
Bütün kənd, qadınlar, ağsaqqallar, hər kəs bir araya gəldi.
09:09
to support me to come to get an education.
168
533333
3319
Mənim təhsil alma imkanımı dəstəklədilər.
09:12
I arrived in America. As you can imagine, what did I find?
169
536652
4763
Amerikaya gəldim nəhayət. Sizcə nə tapdım burda?
09:17
I found snow!
170
541415
3209
Qar tapdım!
09:20
I found Wal-Marts, vacuum cleaners,
171
544624
3158
Wal-Mart-lar tapdım, tozsoranlar,
09:23
and lots of food in the cafeteria.
172
547782
3076
və çoxlu yemək tapdım kafeteriyada.
09:26
I was in a land of plenty.
173
550858
2653
Bolluqlar ölkəsinə düşmüşdüm.
09:29
I enjoyed myself, but during that moment while I was here,
174
553511
5765
Həyatdan həzz alırdım, amma burda olduğum o müddətdə,
09:35
I discovered a lot of things.
175
559276
2632
bir xeyli şey kəşf etdim.
09:37
I learned that that ceremony that I went through
176
561908
3041
Öyrəndim ki, 13 yaşımda icra etməli olduğum o mərasim
09:40
when I was 13 years old, it was called female genital mutilation.
177
564949
5195
əslində, qadın cinsiyyətinin sünnətiymiş.
09:46
I learned that it was against the law in Kenya.
178
570144
3674
Bunun Kenya qanunlarına zidd olduğunu öyrəndim.
09:49
I learned that I did not have to trade part of my body
179
573818
3952
Öyrəndim ki, əslində, bədənimin bir parçasını sövdələşməli
09:53
to get an education. I had a right.
180
577770
4078
deyilmişəm təhsil ala bilmək üçün. Mənim də bir haqqım varmış.
09:57
And as we speak right now, three million girls
181
581848
3439
Ancaq biz indi burda danışarkən, hələ də 3 milyon qız
10:01
in Africa are at risk of going through this mutilation.
182
585287
5341
Afrikada bu sünnət işgəncəsini yaşama riski altındadır.
10:06
I learned that my mom had a right to own property.
183
590628
3175
Anamın da mülkiyyət haqqı olduğunu öyrəndim.
10:09
I learned that she did not have to be abused
184
593803
2889
Öyrəndim ki, o sadəcə bir qadın olduğu üçün
10:12
because she is a woman.
185
596692
2443
alçaldılmalı deyilmiş.
10:15
Those things made me angry.
186
599135
3087
Bu faktlar məni məyus etdi.
10:18
I wanted to do something.
187
602222
1901
Bir şey etmək istədim.
10:20
As I went back, every time I went,
188
604123
2569
Hər dəfə kəndə qayıdanda
10:22
I found that my neighbors' girls were getting married.
189
606692
2968
qonşu qızlarının ərə verildiyinin şahidi olurdum.
10:25
They were getting mutilated, and here,
190
609660
2074
Onlar da eyni işgəncəyə məruz qalırdı,
10:27
after I graduated from here, I worked at the U.N.,
191
611734
3536
mən isə burda BMT-də işləyirdim.
10:31
I went back to school to get my graduate work,
192
615270
2523
Məzun işim üçün universitetə geri dönsəm də
10:33
the constant cry of these girls was in my face.
193
617793
4110
o qızların qışqırıqları məni heç tərk etmirdi.
10:37
I had to do something.
194
621903
2826
Bir şey etməli idim.
10:40
As I went back, I started talking to the men,
195
624729
2920
Geri qayıtdıqdan sonra, ağsaqqallarla danışmağa başladım,
10:43
to the village, and mothers, and I said,
196
627649
1587
kənd əhliylə, analarla danışdım, və dedim:
10:45
"I want to give back the way I had promised you
197
629236
2020
"Mən sizə söz verdiyim kimi kömək etmək istəyirəm.
10:47
that I would come back and help you. What do you need?"
198
631256
2712
Nəyə ehtiyacınız var?
10:49
As I spoke to the women, they told me,
199
633968
2118
Qadınlarla danışanda, mənə dedilər:
10:51
"You know what we need? We really need a school for girls."
200
636086
1976
"Bilirsən ən mühüm nədir? Qızların da məktəbinin olması."
10:53
Because there had not been any school for girls.
201
638062
2756
Çünki kənddə qızlar üçün məktəb yox idi.
10:56
And the reason they wanted the school for girls
202
640818
1813
Və qızlar üçün məktəb istəmələrinin səbəbi oydu ki,
10:58
is because when a girl is raped when she's walking to school,
203
642631
3626
məktəbə gedən bir qız, əgər, yolda təcavüzə uğrasaydı,
11:02
the mother is blamed for that.
204
646257
2208
anası günahkar tutulacaqdı.
11:04
If she got pregnant before she got married,
205
648465
3412
Əgər bir qız evlənmədən əvvəl hamilə qalsaydı,
11:07
the mother is blamed for that, and she's punished.
206
651877
2369
anası günahlandırılacaq və cəzalandırlacaqdı.
11:10
She's beaten.
207
654246
1641
Döyüləcəkdi.
11:11
They said, "We wanted to put our girls in a safe place."
208
655887
3735
"Qızlarımızı təhlükəsiz bir yerə əmanət etmək istəyirik", - dedilər.
11:15
As we moved, and I went to talk to the fathers,
209
659622
2643
Geri qayıtdıqdan sonra yaşlı kişilərlə danışdım,
11:18
the fathers, of course, you can imagine what they said:
210
662265
2373
təbii ki nə dediklərini təsəvvür edə bilərsiniz:
11:20
"We want a school for boys."
211
664638
2403
"Biz oğlanlar üçün bir məktəb istəyirik." dedilər.
11:22
And I said, "Well, there are a couple of men from my village
212
667041
3304
Mən isə dedim: "Kəndimizdə məktəbə gedib təhsil alan
11:26
who have been out and they have gotten an education.
213
670345
2672
xeyli oğlan var. Niyə onlar oğlanlar üçün
11:28
Why can't they build a school for boys,
214
673017
2072
məktəb tikmir ki, mən də
11:30
and I'll build a school for girls?"
215
675089
2297
qızlar üçün tikim?"
11:33
That made sense. And they agreed.
216
677386
3275
Ağıllarına batdı. Və razılaşdılar.
11:36
And I told them, I wanted them to show me a sign of commitment.
217
680661
4659
Onların da bu işdə iştirak etməsini xahiş etdim.
11:41
And they did. They donated land where we built the girls' school.
218
685320
4792
Bizə məktəb üçün torpaq sahəsi verdilər.
11:46
We have.
219
690112
1459
Məktəbizim var indi.
11:47
I want you to meet one of the girls in that school.
220
691571
3132
Məktəbdən olan qızların birini sizə təqdim etmək istərdim.
11:50
Angeline came to apply for the school,
221
694703
2640
Ancelin bizim məktəbə baş vurmağa gəlmişdi,
11:53
and she did not meet any criteria that we had.
222
697343
3600
ancaq bizim meyarların heç birinə uymurdu.
11:56
She's an orphan. Yes, we could have taken her for that.
223
700943
2743
Kimsəsizdir. Bəli, ona görə almış ola bilərdik onu məktəbə.
11:59
But she was older. She was 12 years old,
224
703686
2744
Amma yaşı böyük idi. 12 yaşı vardı,
12:02
and we were taking girls who were in fourth grade.
225
706430
3112
və biz ancaq dördüncü sinifdə olan qızları götürürdük.
12:05
Angeline had been moving from one place --
226
709542
1795
Ancelin ailəsi və daimi sığınacağı
12:07
because she's an orphan, she has no mother, she has no father --
227
711337
2341
olmadığı üçün nənələri və xalalarının
12:09
moving from one grandmother's house to another one,
228
713678
2354
evlərində köçəri olmuşdu.
12:11
from aunties to aunties. She had no stability in her life.
229
716032
3634
Həyatında tutunağı yox idi.
12:15
And I looked at her, I remember that day,
230
719666
2588
Angelini ilk gördüyüm yaxşı yadımdadır,
12:18
and I saw something beyond what I was seeing in Angeline.
231
722254
4532
baxışlarında nə isə dərinlik hiss etmişdim.
12:22
And yes, she was older to be in fourth grade.
232
726786
2896
Bəli, yaşı düşmürdü dördüncü sinfə getmək üçün.
12:25
We gave her the opportunity to come to the class.
233
729682
2970
Amma biz onu dərsə götürdük.
12:28
Five months later, that is Angeline.
234
732652
3227
Beş ay sonra, həmin Angelindir.
12:31
A transformation had begun in her life.
235
735879
2766
Bir dəyişim başlamışdı onun həyatında.
12:34
Angeline wants to be a pilot so she can fly around the world
236
738645
2742
Ancelin pilot olmaq istəyir ki, bütün dünyanı gəzib
12:37
and make a difference.
237
741387
1733
fərq yaratsın.
12:39
She was not the top student when we took her.
238
743120
1800
İlk dərsə başlayanda yaxşı oxuyan deyildi.
12:40
Now she's the best student, not just in our school,
239
744920
2496
İndi o, təkcə bizim məktəbdə deyil, bütün bölgə üzrə
12:43
but in the entire division that we are in.
240
747416
3149
ən yaxşı tələbədir.
12:46
That's Sharon. That's five years later.
241
750565
4321
Bu isə Şarondur. Bu da beş il sonrası.
12:50
That's Evelyn. Five months later, that is the difference that we are making.
242
754886
7169
Evelin. Beş ay ərzində yaratdığımız fərq göz qabağındadır.
12:57
As a new dawn is happening in my school,
243
762055
3275
Hər gün üfüq açarkən bizim məktəbimizdə də
13:01
a new beginning is happening.
244
765330
2259
yeni bir başlanğıc qığılcımlanır.
13:03
As we speak right now, 125 girls will never be mutilated.
245
767589
5344
İndi burda danışarkən, 125 qız heç vaxt sünnət olunmayacaq.
13:08
One hundred twenty-five girls will not be married when they're 12 years old.
246
772933
4696
Yüz iyirmi beş qız 12 yaşları olar-olmaz ərə verilməyəcək.
13:13
One hundred twenty-five girls are creating and achieving their dreams.
247
777629
5968
Bu 125 qız arzular qurub onlara nail olmaqla məşğuldurlar.
13:19
This is the thing that we are doing,
248
783597
2273
Etdiyimiz iş də budur,
13:21
giving them opportunities where they can rise.
249
785870
3327
onlara qalxınma fürsəti vermək.
13:25
As we speak right now, women are not being beaten
250
789197
3655
Siz burda əyləşərkən, bizim cəmiyyətimizdə başlatdığımız
13:28
because of the revolutions we've started in our community.
251
792852
3546
dəyişimlərin sayəsində qadınlar artıq döyülmür.
13:32
(Applause)
252
796398
7680
(Alqışlar)
13:39
I want to challenge you today.
253
804078
2835
Bu gün sizə deyəcəyim var.
13:42
You are listening to me because you are here,
254
806913
2904
Mənə qulaq asırsınız, çünki burdasınız,
13:45
very optimistic.
255
809817
2444
nikbinsiniz.
13:48
You are somebody who is so passionate.
256
812261
3514
İçinizdə həvəs, coşqu var.
13:51
You are somebody who wants to see a better world.
257
815775
3847
İçinizdə daha yaxşı bir dünya görmək arzusu var.
13:55
You are somebody who wants to see that war ends, no poverty.
258
819622
4506
Savaşların, kasıblığın son tapdığını görmək istəyirsiniz.
14:00
You are somebody who wants to make a difference.
259
824128
2749
İçinizdə bir fərq yaratmaq istəyi var.
14:02
You are somebody who wants to make our tomorrow better.
260
826877
3566
Daha xoş sabahlar arzusundasınız.
14:06
I want to challenge you today that to be the first,
261
830443
3778
Bu gün sizdən xahişim, birinci olmağınızdır.
14:10
because people will follow you.
262
834221
2497
Çünki insanlar sizi izləyəcəklər.
14:12
Be the first. People will follow you.
263
836718
2224
Birinci olun. İnsanlar da sizə qoşulacaq.
14:14
Be bold. Stand up. Be fearless. Be confident.
264
838942
5283
Cəsur olun. Ayağa qalxın. Qorxusuz olun. Özünüzə güvənin.
14:20
Move out, because as you change your world,
265
844225
3280
Hərəkət lazımdır, çünki siz dünyanızı dəyişdikcə,
14:23
as you change your community,
266
847505
2439
cəmiyyətinizi dəyişdikcə,
14:25
as we believe that we are impacting one girl, one family,
267
849944
4800
bir qıza, bir ailəyə, bir kəndə,
14:30
one village, one country at a time.
268
854744
3320
bir ölkəyə kömək etdiyimizə inandığımız müddətcə..
14:33
We are making a difference, so if you change your world,
269
858064
2865
Bir fərq yaratmış oluruq. Sizin
14:36
you are going to change your community,
270
860929
2049
ətrafınızdakı cəmiyyəti dəyişməyiniz
14:38
you are going to change your country,
271
862978
1792
ölkənizi dəyişməyiniz haqda düşünün.
14:40
and think about that. If you do that, and I do that,
272
864770
2967
Siz və mən, hamımız belə dəyişikliklər etsək,
14:43
aren't we going to create a better future for our children,
273
867737
3600
uşaqlarımız və nəvələrimizə
14:47
for your children, for our grandchildren?
274
871337
2235
daha xoş gələcək bəxş etmiş olarıq.
14:49
And we will live in a very peaceful world. Thank you very much.
275
873572
4205
Bununla da daha firavan bir dünyada yaşayarıq. Çox təşəkkür edirəm.
14:53
(Applause)
276
877777
17152
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Kakenya Ntaiya - Educator and activistKakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community.
Why you should listen
Kakenya Ntaiya was set to follow the traditional path of girls born in the small village of Enoosaen, Kenya. Engaged at the age of 5, she was to participate in a female circumcision ceremony as a young teenager and then be married. But she had a different plan. First, she negotiated with her father and willingly agree to be circumcised -- only if he would allow her to finish high school. Later, when she was accepted to Randolph-Macon Women's College in Viriginia, she negotiated with her village elders to do what no girl had ever done before: leave her village to go to college in the United States.
She didn’t leave forever, though. Deeply proud of her heritage and of her community, Ntaiya returned to the village after school and worked with her elders to establish a school for girls there. The Kakenya Center for Excellence was established in 2009 with 32 students. A primary grade boarding school just for girls, the curriculum focuses on academics, leadership and female empowerment, along with cultural preservation and life skills. While families that can afford tuition do, Ntaiya also works with donors to provide scholarships for others.
In addition to her work with the school, Ntaiya is also a National Geographic emerging explorer.
Kakenya Ntaiya | Speaker | TED.com