TEDxPSU
Liz Hajek: What rivers can tell us about the earth's history
Λιζ Χάγιεκ: Τι μας λένε τα ποτάμια για την ιστορία της Γης
Filmed:
Readability: 3.9
1,411,824 views
Τα ποτάμια είναι μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις της φύσης - μετακινούν βουνά και σμιλεύουν τη γη και αλλάζουν συνεχώς την ροή τους. Η κατανόηση του πώς σχηματίζονται και πώς θα αλλάξουν είναι σημαντική γι' αυτούς που αποκαλούν σπίτι τις όχθες και τα δέλτα. Σε αυτήν τη γεμάτη από εικόνες ομιλία η γεωεπιστήμονας Λιζ Χάγιεκ μας δείχνει πως οι πέτρες που αποτέθηκαν από αρχαίους ποταμούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν μηχανή του χρόνου για την μελέτη της ιστορίας της Γης, ώστε να καταλάβουμε πώς να ζούμε πιο βιώσιμα σε αυτήν σήμερα.
Liz Hajek - Geoscientist
Liz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve. Full bio
Liz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
All right, let's get up
our picture of the earth.
our picture of the earth.
0
984
3256
Εντάξει, ας δούμε την εικόνα
που έχουμε για τη Γη.
που έχουμε για τη Γη.
00:16
The earth is pretty awesome.
1
4560
1416
Η Γη είναι πολύ φοβερή.
Είμαι γεωλόγος και
ξετρελαμένη με το θέμα,
ξετρελαμένη με το θέμα,
00:18
I'm a geologist, so I get
pretty psyched about this,
pretty psyched about this,
2
6000
2429
αλλά η Γη είναι καταπληκτική.
00:20
but the earth is great.
3
8453
1363
Είναι δυνατή, είναι δυναμική,
αλλάζει συνεχώς.
αλλάζει συνεχώς.
00:21
It's powerful, it's dynamic,
it's constantly changing.
it's constantly changing.
4
9840
3456
00:25
It's a pretty exciting place to live.
5
13320
1800
Είναι ένα συναρπαστικό μέρος
για να ζει κανείς.
για να ζει κανείς.
00:28
But I want to share with you guys today
my perspective as a geologist
my perspective as a geologist
6
16280
3696
Αλλά θέλω να μοιραστώ μαζί σας σήμερα
την οπτική μου ως γεωλόγος
την οπτική μου ως γεωλόγος
00:32
in how understanding earth's past
7
20000
2216
στο πώς η κατανόηση
του παρελθόντος της Γης
του παρελθόντος της Γης
00:34
can help inform and guide
decisions that we make today
decisions that we make today
8
22240
3496
μπορεί να δώσει πληροφορίες και
να καθορίσει τις αποφάσεις που παίρνουμε
να καθορίσει τις αποφάσεις που παίρνουμε
00:37
about how to sustainably live
on earth's surface.
on earth's surface.
9
25760
3080
ώστε να ζούμε βιώσιμα
στην επιφάνεια της Γης.
στην επιφάνεια της Γης.
00:41
So there's a lot of exciting things
that go on on the surface of the earth.
that go on on the surface of the earth.
10
29520
3736
Συμβαίνουν πολλά συναρπαστικά πράγματα
στην επιφάνεια της Γης.
στην επιφάνεια της Γης.
00:45
If we zoom in here a little bit,
11
33280
1560
Αν ζουμάρουμε λιγάκι εδώ,
00:47
I want to talk to you guys a little bit
about one of the things that happens.
about one of the things that happens.
12
35360
3656
και θέλω να σας μιλήσω λίγο
για ένα από όσα συμβαίνουν.
για ένα από όσα συμβαίνουν.
Υλικά μετακινούνται συνεχώς
στην επιφάνεια της Γης
στην επιφάνεια της Γης
00:51
Material get shuffled around
earth's surface all the time,
earth's surface all the time,
13
39040
2746
και από τα πιο σημαντικά συμβάντα
είναι όταν υλικό των υψηλών βουνών
είναι όταν υλικό των υψηλών βουνών
00:53
and one of the big thing that happens
is material from high mountains
is material from high mountains
14
41800
3236
διαβρώνεται, μεταφέρεται
και αποτίθεται στη θάλασσα.
και αποτίθεται στη θάλασσα.
00:57
gets eroded and transported
and deposited in the sea.
and deposited in the sea.
15
45060
2476
Είναι μια διαρκής διαδικασία
00:59
And this process is ongoing all the time,
16
47560
1956
και έχει τεράστια επίδραση
στη διαμόρφωση του τοπίου.
στη διαμόρφωση του τοπίου.
01:01
and it has huge effects
on how the landscape works.
on how the landscape works.
17
49550
2386
01:03
So this example here in south India --
18
51960
1896
Για παράδειγμα, στη νότια Ινδία
01:05
we have some of the biggest
mountains in the world,
mountains in the world,
19
53880
2496
έχουμε μερικά απ' τα ψηλότερα
βουνά στον κόσμο
βουνά στον κόσμο
01:08
and you can see in this satellite photo
20
56400
1976
και βλέπετε στη δορυφορική φωτογραφία
01:10
rivers transporting material
from those mountains out to the sea.
from those mountains out to the sea.
21
58400
4176
ποτάμια να μεταφέρουν ύλη
από εκείνα τα βουνά στη θάλασσα.
από εκείνα τα βουνά στη θάλασσα.
01:14
You can think of these rivers
like bulldozers.
like bulldozers.
22
62600
2175
Μπορείτε να φανταστείτε
τα ποτάμια ως μπουλντόζες.
τα ποτάμια ως μπουλντόζες.
01:16
They're basically taking these mountains
and pushing them down towards the sea.
and pushing them down towards the sea.
23
64800
3720
Ουσιαστικά, παίρνουν αυτά τα βουνά
και τα σπρώχνουν προς τη θάλασσα.
και τα σπρώχνουν προς τη θάλασσα.
01:21
We'll give you guys an example here.
24
69440
1816
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα.
Ας ζουμάρουμε λίγο.
01:23
So we zoom in a little bit.
25
71280
1336
Θέλω να σας μιλήσω
συγκεκριμένα για ένα ποτάμι.
συγκεκριμένα για ένα ποτάμι.
01:24
I want to talk to you guys
specifically about a river.
specifically about a river.
26
72640
2536
01:27
We can see these beautiful patterns
that the rivers make
that the rivers make
27
75200
2656
Βλέπουμε τα όμορφα σχέδια
που κάνουν τα ποτάμια
που κάνουν τα ποτάμια
καθώς σπρώχνουν υλικά
προς την θάλασσα,
προς την θάλασσα,
01:29
as they're pushing material
down to the sea,
down to the sea,
28
77880
2096
αλλά τα σχέδια δεν είναι στατικά.
01:32
but these patterns aren't static.
29
80000
1616
Τα ποτάμια κινούνται αρκετά σπασμωδικά
01:33
These rivers are wiggling
and jumping around quite a bit,
and jumping around quite a bit,
30
81640
2686
και αυτό μπορεί να έχει
μεγάλη επίπτωση στη ζωή μας.
μεγάλη επίπτωση στη ζωή μας.
01:36
and it can have big impacts on our lives.
31
84350
1966
01:38
So an example of this
is this is the Kosi River.
is this is the Kosi River.
32
86340
2396
Ένα παράδειγμα γι' αυτό
είναι ο ποταμός Κόσι.
είναι ο ποταμός Κόσι.
01:40
So the Kosi River
has this nice c-shaped pathway,
has this nice c-shaped pathway,
33
88760
2656
Ο ποταμός Κόσι έχει μια
ωραία διαδρομή σε σχήμα C
ωραία διαδρομή σε σχήμα C
01:43
and it exits the big mountains of Nepal
34
91440
2456
και βγαίνει από τα μεγάλα βουνά του Νεπάλ
01:45
carrying with it a ton of material,
35
93920
2136
μεταφέροντας τόνους υλικού,
01:48
a lot of sediments that's being
eroded from the high mountains,
eroded from the high mountains,
36
96080
2966
πολλά ιζήματα που διαβρώθηκαν
από τα ψηλά βουνά
από τα ψηλά βουνά
01:51
and it spreads out across India
37
99070
1856
και τα απλώνει σε όλη την Ινδία
01:52
and moves this material.
38
100950
1320
και μετακινεί αυτή την ύλη.
01:54
So we're going to zoom in to this area
39
102560
2296
Ας ζουμάρουμε σε αυτή την περιοχή
01:56
and I'm going to tell you a little bit
about what happened with the Kosi.
about what happened with the Kosi.
40
104880
3429
και θα σας πω λιγάκι
για το τι έγινε με τον Κόσι.
για το τι έγινε με τον Κόσι.
02:00
It's an example of how dynamic
these systems can be.
these systems can be.
41
108333
2563
Είναι παράδειγμα του πόσο
δυναμικά είναι τα συστήματα.
δυναμικά είναι τα συστήματα.
02:02
So this is a satellite image
from August of 2008,
from August of 2008,
42
110920
3576
Αυτή είναι μια δορυφορική εικόνα
από τον Αύγουστο του 2008
από τον Αύγουστο του 2008
και είναι χρωματισμένη
02:06
and this satellite image is colored
43
114520
1696
έτσι ώστε η χλωρίδα ή τα φυτά
να εμφανίζονται ως πράσινα
να εμφανίζονται ως πράσινα
02:08
so that vegetations or plants
show up as green
show up as green
44
116240
2176
02:10
and water shows up as blue.
45
118440
1656
και το νερό να εμφανίζεται μπλε.
02:12
So here again you can see
that c-shaped pathway
that c-shaped pathway
46
120120
3536
Έτσι και πάλι εδώ μπορείτε να δείτε
αυτή τη διαδρομή σε σχήμα C
αυτή τη διαδρομή σε σχήμα C
που διαγράφει ο ποταμός
καθώς βγαίνει απ' το Νεπάλ.
καθώς βγαίνει απ' το Νεπάλ.
02:15
that this river takes as it exits Nepal.
47
123680
1920
02:18
And now this is monsoon season.
48
126120
2016
Εδώ είναι η εποχή των μουσώνων.
02:20
August is monsoon season
in this region of the world,
in this region of the world,
49
128160
2496
Τον Αύγουστο είναι περίοδος
μουσώνων στην περιοχή,
μουσώνων στην περιοχή,
02:22
and anyone that lives near a river
is no stranger to flooding
is no stranger to flooding
50
130680
2896
και όποιος ζει κοντά σε ποτάμι
γνωρίζει για τις πλημμύρες,
γνωρίζει για τις πλημμύρες,
02:25
and the hazards and inconveniences
at minimum that are associated with that.
at minimum that are associated with that.
51
133600
3572
τους κινδύνους και την αναστάτωση
που σχετίζονται με αυτές κατ' ελάχιστο.
που σχετίζονται με αυτές κατ' ελάχιστο.
02:29
But something interesting
happened in 2008,
happened in 2008,
52
137440
2256
Αλλά κάτι ενδιαφέρον συνέβη το 2008
02:31
and this river moved in a way
that's very different.
that's very different.
53
139720
2896
και αυτό το ποτάμι κινήθηκε
με πολύ διαφορετικό τρόπο.
με πολύ διαφορετικό τρόπο.
02:34
It flooded in a way that's very
different than it normally does.
different than it normally does.
54
142640
3000
Πλημμύρισε με έναν πολύ
διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο.
διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο.
02:37
So the Kosi River is flowing down here,
55
145664
2752
Έτσι ο ποταμός Κόσι ρέει εδώ κάτω,
αλλά μερικές φορές καθώς τα ποτάμια
μετακινούν ιζήματα,
μετακινούν ιζήματα,
02:40
but sometimes as these rivers
are bulldozing sediment,
are bulldozing sediment,
56
148440
2576
κατά κάποιο τρόπο φράσσονται
02:43
they kind of get clogged,
57
151040
1256
02:44
and these clogs can
actually cause the rivers
actually cause the rivers
58
152320
2136
και αυτά τα φράγματα
αναγκάζουν τα ποτάμια
αναγκάζουν τα ποτάμια
02:46
to shift their course dramatically.
59
154480
1696
να αλλάζουν την ροή τους δραματικά.
02:48
So this satellite image
is from just two weeks later.
is from just two weeks later.
60
156200
2856
Αυτή η δορυφορική εικόνα
είναι μόλις δύο εβδομάδες αργότερα.
είναι μόλις δύο εβδομάδες αργότερα.
02:51
Here's the previous pathway,
61
159080
1936
Εδώ είναι η προηγούμενη διαδρομή,
02:53
that c-shaped pathway,
62
161040
1616
η διαδρομή σε σχήμα C,
02:54
and you notice it's not blue anymore.
63
162680
2096
και παρατηρείτε πως δεν είναι πλέον μπλε.
02:56
But now what we have is this blue pathway
64
164800
1976
Τώρα έχουμε αυτή τη μπλε διαδρομή
02:58
that cuts down the middle
of the field of view here.
of the field of view here.
65
166800
2456
που κόβει στη μέση το οπτικό πεδίο εδώ.
03:01
What happened is
the Kosi River jumped its banks,
the Kosi River jumped its banks,
66
169280
2336
Ο ποταμός Κόσι άλλαξε τις όχθες του,
03:03
and for reference,
the scale bar here is 40 miles.
the scale bar here is 40 miles.
67
171640
2696
και προς ενημέρωση,
η κλίμακα εδώ είναι 40 μίλια.
η κλίμακα εδώ είναι 40 μίλια.
03:06
This river moved
over 30 miles very abruptly.
over 30 miles very abruptly.
68
174360
3520
Αυτό το ποτάμι μετακινήθηκε
πάνω από 30 μίλια πολύ απότομα.
πάνω από 30 μίλια πολύ απότομα.
03:10
So this river got clogged
and it jumped its banks.
and it jumped its banks.
69
178560
3176
Έτσι, το ποτάμι αυτό φράχθηκε
και άλλαξε τις όχθες του.
και άλλαξε τις όχθες του.
03:13
Here's an image from about a week later,
70
181760
2096
Αυτή είναι η εικόνα
περίπου μια βδομάδα μετά
περίπου μια βδομάδα μετά
03:15
and you can see
these are the previous pathways,
these are the previous pathways,
71
183880
2256
και μπορείτε να δείτε
τις προηγούμενες διαδρομές
τις προηγούμενες διαδρομές
03:18
and you can see this process
of river-jumping continues
of river-jumping continues
72
186160
2656
και τη συνεχόμενη διαδικασία
αναπήδησης του ποταμιού
αναπήδησης του ποταμιού
03:20
as this river moves farther away
from its major course.
from its major course.
73
188840
2572
όσο αυτό απομακρύνεται
από τη βασική του πορεία.
από τη βασική του πορεία.
03:23
So you can imagine
in landscapes like this,
in landscapes like this,
74
191920
2056
Μπορείτε να φανταστείτε
σε τοπία όπως αυτό,
σε τοπία όπως αυτό,
03:26
where rivers move around frequently,
75
194000
2616
όπου τα ποτάμια μετακινούνται συχνά,
03:28
it's really important to understand when,
where and how they're going to jump.
where and how they're going to jump.
76
196640
4496
είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε πότε,
πού και πώς θα αλλάξουν την ροή τους.
πού και πώς θα αλλάξουν την ροή τους.
Αλλά αυτού του τύπου οι διαδικασίες
συμβαίνουν και πιο κοντά στη χώρα μας.
συμβαίνουν και πιο κοντά στη χώρα μας.
03:33
But these kinds of processes
also happen a lot closer to home as well.
also happen a lot closer to home as well.
77
201160
3880
03:37
So in the United States,
78
205640
1816
Έτσι στις Ηνωμένες Πολιτείες
έχουμε τον ποταμό Μισσισσιππή
έχουμε τον ποταμό Μισσισσιππή
03:39
we have the Mississippi River
that drains most of the continental US.
that drains most of the continental US.
79
207480
4056
που αποστραγγίζει το μεγαλύτερο
μέρος των ηπειρωτικών ΗΠΑ.
μέρος των ηπειρωτικών ΗΠΑ.
03:43
It pushes material
from the Rocky Mountains
from the Rocky Mountains
80
211560
2376
Σπρώχνει ύλη από τα Βραχώδη Όρη
03:45
and from the Great Plains.
81
213960
1536
και τις Μεγάλες Πεδιάδες,
03:47
It drains it and moves it
all the way across America
all the way across America
82
215520
3216
την αποστραγγίζει και τη μεταφέρει
διαμέσου όλης της Αμερικής
διαμέσου όλης της Αμερικής
03:50
and dumps it out in the Gulf of Mexico.
83
218760
1920
και την αποθέτει στον κόλπο του Μεξικού.
03:53
So this is the course of the Mississippi
that we're familiar with today,
that we're familiar with today,
84
221320
3456
Αυτή είναι η διαδρομή του Μισσισσιππή
που γνωρίζουμε σήμερα,
που γνωρίζουμε σήμερα,
αλλά δεν έρρεε πάντα
σε αυτή την κατεύθυνση.
σε αυτή την κατεύθυνση.
03:56
but it didn't always flow
in this direction.
in this direction.
85
224800
2096
03:58
If we use the geologic record,
86
226920
1656
Χρησιμοποιώντας γεωλογικές καταγραφές
04:00
we can reconstruct
where it went in the past.
where it went in the past.
87
228600
2720
μπορούμε να αναπαραστήσουμε
που πήγε στο παρελθόν.
που πήγε στο παρελθόν.
04:04
So for example, this red area here
88
232120
2296
Έτσι για παράδειγμα,
αυτή η κόκκινη περιοχή εδώ
αυτή η κόκκινη περιοχή εδώ
04:06
is where we know the Mississippi River
flowed and deposited material
flowed and deposited material
89
234440
3536
είναι εκεί που ο ποταμός Μισσισσιππής
έρρεε και απέθετε υλικό
έρρεε και απέθετε υλικό
04:10
about 4,600 years ago.
90
238000
1640
περίπου 4.600 χρόνια πριν.
Κατόπιν, πριν από περίπου 3.500 χρόνια
04:12
Then about 3,500 years ago it moved
91
240240
2096
μετακινήθηκε στην πορεία
με το πορτοκαλί περίγραμμα.
με το πορτοκαλί περίγραμμα.
04:14
to follow the course
outlined here in orange.
outlined here in orange.
92
242360
2376
04:16
And it kept moving and it keeps moving.
93
244760
2016
Έκτοτε κινείται συνεχώς.
04:18
So here's about 2,000 years ago,
94
246800
1896
Εδώ είναι πριν από περίπου 2.000 χρόνια,
04:20
a thousand years ago,
95
248720
1696
πριν 1.000 χρόνια,
04:22
700 years ago.
96
250440
1216
πριν 700 χρόνια.
04:23
And it was only
as recently as 500 years ago
as recently as 500 years ago
97
251680
2416
Μόλις πριν από 500 χρόνια
04:26
that it occupied the pathway
that we're familiar with today.
that we're familiar with today.
98
254120
2839
πήρε τη ροή την οποία γνωρίζουμε σήμερα.
04:30
So these processes are really important,
99
258079
1937
Είναι πολύ σημαντικές διαδικασίες
04:32
and especially here, this delta area,
100
260040
2856
και ειδικά εδώ, αυτή η περιοχή του δέλτα,
04:34
where these river-jumping events
in the Mississippi
in the Mississippi
101
262920
3816
όπου αυτά τα συμβάντα αναπήδησης
του Μισσισσιπή
του Μισσισσιπή
χτίζουν εκτάσεις στην διεπαφή
της γης με την θάλασσα.
της γης με την θάλασσα.
04:38
are building land at the interface
of the land and the sea.
of the land and the sea.
102
266760
2816
Είναι ακίνητη περιουσία αξίας
04:41
This is really valuable real estate,
103
269600
1736
04:43
and deltas like this are some of the most
densely populated areas on our planet.
densely populated areas on our planet.
104
271360
5256
και τέτοια δέλτα είναι απ' τα πιο
πυκνοκατοικημένα μέρη του πλανήτη.
πυκνοκατοικημένα μέρη του πλανήτη.
04:48
So understanding the dynamics
of these landscapes,
of these landscapes,
105
276640
2456
Έτσι κατανοώντας την δυναμική
αυτών των τοπίων,
αυτών των τοπίων,
04:51
how they formed and how they will
continue to change in the future
continue to change in the future
106
279120
3136
πώς σχηματίστηκαν και πώς
θα συνεχίσουν να αλλάζουν στο μέλλον
θα συνεχίσουν να αλλάζουν στο μέλλον
04:54
is really important
for the people that live there.
for the people that live there.
107
282280
2400
είναι πολύ σημαντικό για όσους ζουν εκεί.
Και τα ποτάμια κινούνται σπασμωδικά.
04:57
So rivers also wiggle.
108
285480
1536
04:59
These are sort of bigger jumps
that we've been talking about.
that we've been talking about.
109
287040
2896
Αυτά είναι μεγαλύτερα άλματα
από αυτά που είπαμε.
από αυτά που είπαμε.
Θέλω να σας δείξω
μερικές τέτοιες κινήσεις.
μερικές τέτοιες κινήσεις.
05:01
I want to show you guys
some river wiggles here.
some river wiggles here.
110
289960
2256
Ας πετάξουμε κάτω,
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού,
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού,
05:04
So we're going to fly down
to the Amazon River basin,
to the Amazon River basin,
111
292240
2536
όπου και εδώ έχουμε
ένα μεγάλο σύστημα ποταμών
ένα μεγάλο σύστημα ποταμών
05:06
and here again we have a big river system
112
294800
2016
05:08
that is draining and moving and plowing
material from the Andean Mountains,
material from the Andean Mountains,
113
296840
4376
που αποστραγγίζει και παρασύρει
ύλη από τα Όρη των Άνδεων,
ύλη από τα Όρη των Άνδεων,
τη μεταφέρει διαμέσου την Νότιας Αμερικής
05:13
transporting it across South America
114
301240
1816
05:15
and dumping it out
into the Atlantic Ocean.
into the Atlantic Ocean.
115
303080
2680
και την αποθέτει στον Ατλαντικό Ωκεανό.
05:18
So if we zoom in here, you guys
can see these nice, curvy river pathways.
can see these nice, curvy river pathways.
116
306560
4696
Έτσι, αν ζουμάρουμε, θα δείτε
μερικές καμπυλωτές διαδρομές ποταμών.
μερικές καμπυλωτές διαδρομές ποταμών.
Και πάλι, είναι πραγματικά όμορφες
αλλά και δεν είναι στατικές.
αλλά και δεν είναι στατικές.
05:23
Again, they're really beautiful,
but again, they're not static.
but again, they're not static.
117
311280
2976
05:26
These rivers wiggle around.
118
314280
1736
Αυτά τα ποτάμια μετακινούνται.
05:28
We can use satellite imagery
over the last 30 or so years
over the last 30 or so years
119
316040
3616
Χρησιμοποιώντας δορυφορικό
οπτικό υλικό των τελευταίων 30 χρόνων
οπτικό υλικό των τελευταίων 30 χρόνων
05:31
to actually monitor how these change.
120
319680
2136
για να δούμε πώς αυτά αλλάζουν.
05:33
So take a minute and just watch
any bend or curve in this river,
any bend or curve in this river,
121
321840
4176
Ας δούμε για ένα λεπτό κάθε κοιλότητα
ή καμπύλη σε αυτό το ποτάμι
ή καμπύλη σε αυτό το ποτάμι
05:38
and you'll see it doesn't stay
in the same place for very long.
in the same place for very long.
122
326040
2976
και θα δείτε πως δεν μένει
σε ένα μέρος για πάρα πολύ.
σε ένα μέρος για πάρα πολύ.
Αλλάζει, εξελίσσεται και
στρεβλώνει το μοτίβο του.
στρεβλώνει το μοτίβο του.
05:41
It changes and evolves
and warps its pattern.
and warps its pattern.
123
329040
2280
05:44
If you look in this area in particular,
124
332840
2376
Αν δείτε αυτή ειδικά την περιοχή,
05:47
I want you guys to notice
there's a sort of a loop in the river
there's a sort of a loop in the river
125
335240
2976
θέλω να παρατηρήσετε
υπάρχει ένας βρόγχος σε αυτό το ποτάμι
υπάρχει ένας βρόγχος σε αυτό το ποτάμι
05:50
that gets completely cut off.
126
338240
1416
που αποκόπτεται τελείως.
05:51
It's almost like a whip cracking
127
339680
1576
Μοιάζει με χτύπημα από μαστίγιο
05:53
and snaps off the pathway
of the river at a certain spot.
of the river at a certain spot.
128
341280
2680
που αποκόπτει τη διαδρομή
στο συγκεκριμένο σημείο.
στο συγκεκριμένο σημείο.
05:56
So just for reference, again,
129
344360
1616
Έτσι, πληροφοριακά και πάλι,
05:58
in this location, that river
changed its course over four miles
changed its course over four miles
130
346000
4936
σε αυτή τη τοποθεσία, αυτό το ποτάμι
άλλαξε την πορεία του κατά 1,5 χιλιόμετρο
άλλαξε την πορεία του κατά 1,5 χιλιόμετρο
06:02
over the course of a season or two.
131
350960
1680
κατά τη διάρκεια μιας ή δύο σεζόν.
06:05
So the landscapes
that we live in on earth,
that we live in on earth,
132
353080
2896
Έτσι, τα τοπία στα οποία μένουμε στη Γη,
καθώς αυτή η ύλη διαβρώνεται από τα βουνά
06:08
as this material
is being eroded from the mountains
is being eroded from the mountains
133
356000
2416
και μεταφέρεται προς τη θάλασσα,
06:10
and transported to the sea,
134
358440
1336
06:11
are wiggling around all the time.
135
359800
1616
μετακινούνται συνεχώς,
αλλάζουν συνεχώς,
06:13
They're changing all the time,
136
361440
1456
και πρέπει να κατανοήσουμε
αυτές τις διαδικασίες
αυτές τις διαδικασίες
06:14
and we need to be able
to understand these processes
to understand these processes
137
362920
2456
έτσι ώστε να καταφέρουμε να ζούμε
βιώσιμα σε αυτές τις περιοχές.
βιώσιμα σε αυτές τις περιοχές.
06:17
so we can manage and live
sustainably on these landscapes.
sustainably on these landscapes.
138
365400
2736
Αλλά είναι δύσκολο αν η μοναδική
πληροφόρηση που έχουμε
πληροφόρηση που έχουμε
06:20
But it's hard to do
if the only information we have
if the only information we have
139
368160
3056
είναι το τι συμβαίνει σήμερα
στην επιφάνεια της Γης.
στην επιφάνεια της Γης.
06:23
is what's going on today
at earth's surface.
at earth's surface.
140
371240
2336
06:25
Right? We don't have
a lot of observations.
a lot of observations.
141
373600
2056
Δεν έχουμε πολλές παρατηρήσεις.
06:27
We only have 30 years' worth
of satellite photos, for example.
of satellite photos, for example.
142
375680
4816
Έχουμε μόνο 30 χρόνια δορυφορικών
φωτογραφιών, για παράδειγμα.
φωτογραφιών, για παράδειγμα.
06:32
We need more observations
to understand these processes more.
to understand these processes more.
143
380520
2896
Χρειαζόμαστε περισσότερες
για να καταλάβουμε τις διαδικασίες.
για να καταλάβουμε τις διαδικασίες.
06:35
And additionally, we need to know
144
383440
1616
Επιπρόσθετα, πρέπει να ξέρουμε
06:37
how these landscapes are going
to respond to changing climate
to respond to changing climate
145
385080
3216
πώς αυτά τα τοπία θα αντιδράσουν
στην κλιματική αλλαγή
στην κλιματική αλλαγή
και στην αλλαγή χρήσης γης
06:40
and to changing land use
146
388320
1256
06:41
as we continue to occupy
and modify earth's surface.
and modify earth's surface.
147
389600
2840
όσο συνεχίζουμε να κατέχουμε
και να αλλάζουμε την επιφάνεια της Γης.
και να αλλάζουμε την επιφάνεια της Γης.
06:45
So this is where the rocks come in.
148
393160
2536
Εδώ λοιπόν έρχονται οι πέτρες.
06:47
So as rivers flow,
149
395720
2496
Καθώς τα ποτάμια ρέουν,
06:50
as they're bulldozing material
from the mountains to the sea,
from the mountains to the sea,
150
398240
2896
καθώς σπρώχνουν υλικό
από τα βουνά στη θάλασσα,
από τα βουνά στη θάλασσα,
06:53
sometimes bits of sand and clay
and rock get stuck in the ground.
and rock get stuck in the ground.
151
401160
3456
μερικές φορές κομμάτια άμμου, πηλού
και πέτρας σκαλώνουν στο έδαφος.
και πέτρας σκαλώνουν στο έδαφος.
06:56
And that stuff that gets stuck
in the ground gets buried,
in the ground gets buried,
152
404640
2696
Αυτά που σκαλώνουν στο έδαφος θάβονται
06:59
and through time, we get
big, thick accumulations of sediments
big, thick accumulations of sediments
153
407360
3736
και με την πάροδο του χρόνου, έχουμε
μεγάλες, πυκνές αποθέσεις ιζημάτων
μεγάλες, πυκνές αποθέσεις ιζημάτων
07:03
that eventually turn into rocks.
154
411120
2016
που με τον καιρό μετατρέπονται σε πέτρες.
Αυτό σημαίνει πως μπορούμε
να πάμε σε μέρη σαν αυτό,
να πάμε σε μέρη σαν αυτό,
07:05
What this means is that we can
go to places like this,
go to places like this,
155
413160
2576
όπου βλέπουμε πυκνές στοίβες
ιζηματογενών πετρωμάτων,
ιζηματογενών πετρωμάτων,
07:07
where we see big, thick stacks
of sedimentary rocks,
of sedimentary rocks,
156
415760
2696
να κινηθούμε πίσω στο χρόνο,
07:10
and go back in time
157
418480
1496
και να δούμε πώς ήταν η επιφάνεια
της Γης στο παρελθόν.
της Γης στο παρελθόν.
07:12
and see what the landscapes
looked like in the past.
looked like in the past.
158
420000
2736
07:14
We can do this to help reconstruct
159
422760
2136
Το κάνουμε για να βοηθήσουμε
στην ανακατασκευή
στην ανακατασκευή
07:16
and understand
how earth landscapes evolve.
how earth landscapes evolve.
160
424920
4320
και την κατανόηση
του πώς εξελίσσεται η επιφάνεια της Γης.
του πώς εξελίσσεται η επιφάνεια της Γης.
07:22
This is pretty convenient, too,
161
430160
1616
Αυτό είναι πολύ βολικό, επίσης,
07:23
because the earth has had
sort of an epic history. Right?
sort of an epic history. Right?
162
431800
2976
επειδή η Γη είχε κατά κάποιο τρόπο
μια επική ιστορία. Σωστά;
μια επική ιστορία. Σωστά;
07:26
So this video here
is a reconstruction of paleogeography
is a reconstruction of paleogeography
163
434800
4816
Αυτό εδώ το βίντεο είναι
ανακατασκευή της παλαιογεωγραφίας
ανακατασκευή της παλαιογεωγραφίας
07:31
for just the first
600 million years of earth's history.
600 million years of earth's history.
164
439640
3616
για μόλις τα πρώτα 600 εκατομμύρια
χρόνια της ιστορίας της Γης.
χρόνια της ιστορίας της Γης.
07:35
So just a little bit of time here.
165
443280
1976
Είναι πολύ λίγος χρόνος.
07:37
So as the plates move around,
166
445280
2736
Έτσι καθώς οι πλάκες μετακινούνται,
07:40
we know climate has changed,
sea level has changed,
sea level has changed,
167
448040
3136
ξέρουμε πως το κλίμα άλλαξε,
η στάθμη της θάλασσας άλλαξε,
η στάθμη της θάλασσας άλλαξε,
07:43
we have a lot of different
types of landscapes
types of landscapes
168
451200
3656
έχουμε πολλούς διαφορετικούς τύπους τοπίων
07:46
and different types of environments
that we can go back --
that we can go back --
169
454880
2736
και διαφορετικά περιβάλλοντα
όπου μπορούμε να πάμε πίσω
όπου μπορούμε να πάμε πίσω
07:49
if we have a time machine --
170
457640
1376
-αν έχουμε μια χρονομηχανή-
07:51
we can go back and look at,
171
459040
1336
και να δούμε,
07:52
and we do indeed have a time machine
172
460400
1736
και όντως έχουμε μια χρονομηχανή,
07:54
because we can look at the rocks
that were deposited at these times.
that were deposited at these times.
173
462160
3336
γιατί μπορούμε να δούμε τις πέτρες
που αποτέθηκαν σε αυτές τις εποχές.
που αποτέθηκαν σε αυτές τις εποχές.
Ως παράδειγμα,
07:57
So I'm going to give you
an example of this
an example of this
174
465520
2016
θα πάμε σε μια ξεχωριστή
εποχή στο παρελθόν της Γης.
εποχή στο παρελθόν της Γης.
07:59
and take you to a special
time in earth's past.
time in earth's past.
175
467560
2216
Περίπου 55 εκατομμύρια χρόνια πριν,
συνέβη ένα πολύ βίαιο θερμικό γεγονός
συνέβη ένα πολύ βίαιο θερμικό γεγονός
08:01
About 55 million years ago,
there was a really abrupt warming event,
there was a really abrupt warming event,
176
469800
3216
όταν μια μεγάλη ποσότητα
διοξειδίου του άνθρακα
διοξειδίου του άνθρακα
08:05
and what happened was
a whole bunch of carbon dioxide
a whole bunch of carbon dioxide
177
473040
2496
απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα της Γης
08:07
was released into earth's atmosphere,
178
475560
1816
και προκάλεσε μια γρήγορη
και πολύ ακραία παγκόσμια υπερθέρμανση.
και πολύ ακραία παγκόσμια υπερθέρμανση.
08:09
and it caused a rapid
and pretty extreme global warming event.
and pretty extreme global warming event.
179
477400
3856
08:13
And when I say warm, I mean pretty warm,
180
481280
2656
Και όταν λέω θερμό, εννοώ πολύ θερμό,
08:15
that there were things
like crocodiles and palm trees
like crocodiles and palm trees
181
483960
2976
τόσο που υπήρχαν πράγματα
όπως κροκόδειλοι και φοινικόδεντρα
όπως κροκόδειλοι και φοινικόδεντρα
08:18
as far north as Canada
and as far south as Patagonia.
and as far south as Patagonia.
182
486960
3016
βόρεια μέχρι και στον Καναδά
και νότια μέχρι και στην Παταγονία.
και νότια μέχρι και στην Παταγονία.
08:22
So this was a pretty warm time
and it happened really abruptly.
and it happened really abruptly.
183
490000
3176
Ήταν μια πολύ θερμή περίοδος
και συνέβη πραγματικά βίαια.
και συνέβη πραγματικά βίαια.
08:25
So what we can do
184
493200
1216
Έτσι μπορούμε να πάμε πίσω,
08:26
is we can go back and find rocks
that were deposited at this time
that were deposited at this time
185
494440
3056
να βρούμε πέτρες
που αποτέθηκαν σε αυτή την εποχή,
που αποτέθηκαν σε αυτή την εποχή,
και να αναδομήσουμε τις αλλαγές του τοπίου
ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος.
ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος.
08:29
and reconstruct how the landscape changed
in response to this warming event.
in response to this warming event.
186
497520
3600
08:33
So here, yay, rocks.
187
501560
1896
Λοιπόν, να οι πέτρες. Ζήτω!
08:35
(Laughter)
188
503480
2336
(Γέλια)
08:37
Here's a pile of rocks.
189
505840
1736
Αυτός είναι ένας σωρός από πέτρες.
08:39
This yellow blob here,
190
507600
1616
Αυτή εδώ η κίτρινη μάζα
είναι βασικά ένα απολιθωμένο ποτάμι,
08:41
this is actually a fossil river,
191
509240
1736
έτσι όπως το καρτούν που σας έδειξα,
08:43
so just like this cartoon I showed,
192
511000
1667
08:44
these are deposits that were
laid down 55 million years ago.
laid down 55 million years ago.
193
512691
3285
αυτές είναι αποθέσεις που έγιναν
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.
08:48
As geologists, we can go
and look at these up close
and look at these up close
194
516000
3096
Ως γεωλόγοι, μπορούμε να πάμε
και να κοιτάξουμε από πολύ κοντά
και να κοιτάξουμε από πολύ κοντά
08:51
and reconstruct the landscape.
195
519120
1429
και να αναδομήσουμε το τοπίο.
08:53
So here's another example.
196
521240
1496
Εδώ είναι άλλο ένα παράδειγμα.
08:54
The yellow blob here is a fossil river.
197
522760
2456
Η κίτρινη μάζα εδώ είναι
ένα απολιθωμένο ποτάμι.
ένα απολιθωμένο ποτάμι.
08:57
Here's another one above it.
198
525240
1536
Εδώ είναι άλλο ένα από πάνω.
08:58
We can go and look in detail
and make measurements and observations,
and make measurements and observations,
199
526800
3296
Μπορούμε να δούμε λεπτομέρειες,
να κάνουμε μετρήσεις, παρατηρήσεις,
να κάνουμε μετρήσεις, παρατηρήσεις,
09:02
and we can measure features.
200
530120
1376
να μετρήσουμε χαρακτηριστικά.
09:03
For example, the features
I just highlighted there
I just highlighted there
201
531520
2376
Για παράδειγμα, τα χαρακτηριστικά
που επισήμανα εδώ
που επισήμανα εδώ
09:05
tell us that this particular river
was probably about three feet deep.
was probably about three feet deep.
202
533920
3456
μας λένε πως αυτό το συγκεκριμένο ποτάμι
είχε περίπου 1 μέτρο βάθος.
είχε περίπου 1 μέτρο βάθος.
09:09
You could wade
across this cute little stream
across this cute little stream
203
537400
2096
Θα μπορούσατε να το διασχίσετε με τα πόδια
09:11
if you were walking around
55 million years ago.
55 million years ago.
204
539520
2240
αν περπατούσατε εκεί
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.
09:14
The reddish stuff that's above
and below those channels,
and below those channels,
205
542480
2896
Το κοκκινωπό πράγμα
εκατέρωθεν των καναλιών
εκατέρωθεν των καναλιών
09:17
those are ancient soil deposits.
206
545400
1776
είναι αρχαίες αποθέσεις εδάφους.
09:19
So we can look at those to tell us
what lived and grew on the landscape
what lived and grew on the landscape
207
547200
3856
Αυτό βοηθά να δούμε
τι ζούσε και φύτρωνε στο τοπίο
τι ζούσε και φύτρωνε στο τοπίο
και να καταλάβουμε πώς αυτά τα ποτάμια
αλληλεπιδρούν με τις πλημμυρικές περιοχές.
αλληλεπιδρούν με τις πλημμυρικές περιοχές.
09:23
and to understand how these rivers
were interacting with their floodplains.
were interacting with their floodplains.
208
551080
3560
09:27
So we can look in detail
and reconstruct with some specificity
and reconstruct with some specificity
209
555680
4376
Μπορούμε να κοιτάξουμε λεπτομερώς
και να αναδομήσουμε με κάποια ακρίβεια
και να αναδομήσουμε με κάποια ακρίβεια
09:32
how these rivers flowed
and what the landscapes looked like.
and what the landscapes looked like.
210
560080
2856
πώς αυτά τα ποτάμια έρρεαν
και πώς έμοιαζαν αυτά τα τοπία.
και πώς έμοιαζαν αυτά τα τοπία.
09:34
So when we do this
for this particular place
for this particular place
211
562960
2480
Έτσι όταν το κάνουμε
γι' αυτό το συγκεκριμένο μέρος
γι' αυτό το συγκεκριμένο μέρος
09:38
at this time,
212
566160
1216
σε αυτή τη περίοδο,
09:39
if we look what happened
before this abrupt warming event,
before this abrupt warming event,
213
567400
2736
αν δούμε τι συνέβη
πριν από αυτό το βίαιο θερμικό γεγονός,
πριν από αυτό το βίαιο θερμικό γεγονός,
09:42
the rivers kind of carved their way
down from the mountains to the sea,
down from the mountains to the sea,
214
570160
3616
τα ποτάμια σμίλεψαν το δρόμο τους
από τα βουνά προς την θάλασσα
από τα βουνά προς την θάλασσα
09:45
and they looked maybe similar to what
I showed you in the Amazon River basin.
I showed you in the Amazon River basin.
215
573800
5136
και έμοιαζαν ίσως με αυτό που σας έδειξα
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού.
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού.
09:50
But right at the onset
of this climate change event,
of this climate change event,
216
578960
2456
Αλλά ακριβώς στην έναρξη
της κλιματικής αλλαγής,
της κλιματικής αλλαγής,
09:53
the rivers change dramatically.
217
581440
1480
τα ποτάμια αλλάζουν δραματικά.
09:55
All of a sudden they got much broader,
218
583480
1856
Ξαφνικά έγιναν πολύ πιο φαρδιά
09:57
and they started to slide back and forth
across the landscape more readily.
across the landscape more readily.
219
585360
3560
και ξεκίνησαν να ολισθαίνουν
στο τοπίο πολύ πιο πρόθυμα.
στο τοπίο πολύ πιο πρόθυμα.
10:01
Eventually, the rivers reverted
back to a state that was more similar
back to a state that was more similar
220
589880
3896
Τελικά, τα ποτάμια επανήλθαν
πίσω σε μια κατάσταση παρόμοια
πίσω σε μια κατάσταση παρόμοια
10:05
to what they would have looked like
before this climate event,
before this climate event,
221
593800
3816
με αυτή πριν από το κλιματικό γεγονός,
10:09
but it took a long, long time.
222
597640
1640
αλλά πήρε πάρα πολύ καιρό.
10:12
So we can go back in earth's time
and do these kinds of reconstructions
and do these kinds of reconstructions
223
600240
3856
Μπορούμε να πάμε πίσω στο χρόνο της Γης
και να κάνουμε τέτοιου είδους αναδομήσεις
και να κάνουμε τέτοιου είδους αναδομήσεις
10:16
and understand how
earth's landscape has changed
earth's landscape has changed
224
604120
2616
για να καταλάβουμε πώς
το τοπίο της Γης έχει αλλάξει
το τοπίο της Γης έχει αλλάξει
10:18
in response to a climate event like this
or a land use event.
or a land use event.
225
606760
3776
σε σχέση με μια τέτοια κλιματική αλλαγή
ή ένα συμβάν χρήσης της γης.
ή ένα συμβάν χρήσης της γης.
10:22
So some of the ways that rivers change
226
610560
2096
Μερικοί από τους τρόπους
που τα ποτάμια αλλάζουν
που τα ποτάμια αλλάζουν
10:24
or the reasons that rivers change
their pattern and their movements
their pattern and their movements
227
612680
4776
ή τους λόγους που τα ποτάμια αλλάζουν
το μοτίβο και τις κινήσεις τους
το μοτίβο και τις κινήσεις τους
10:29
is because of things like with extra water
falling on the land's surface
falling on the land's surface
228
617480
3936
είναι λόγω πραγμάτων, όπως το επιπλέον
νερό που πέφτει στην επιφάνεια της Γης
νερό που πέφτει στην επιφάνεια της Γης
10:33
when climate is hotter,
229
621440
1936
όταν το κλίμα είναι πιο ζεστό,
μπορεί να μεταφερθεί περισσότερο ίζημα
10:35
we can move more sediment
and erode more sediment,
and erode more sediment,
230
623400
2536
και αυτό αλλάζει
τη συμπεριφορά των ποταμιών.
τη συμπεριφορά των ποταμιών.
10:37
and that changes how rivers behave.
231
625960
1840
10:40
So ultimately,
232
628680
2096
Έτσι, τελικά,
εφόσον η επιφάνεια της Γης
είναι το σπίτι μας,
είναι το σπίτι μας,
10:42
as long as earth's surface is our home,
233
630800
2616
10:45
we need to carefully manage
the resources and risks
the resources and risks
234
633440
3376
πρέπει να διαχειριστούμε προσεκτικά
τους πόρους και τα ρίσκα
τους πόρους και τα ρίσκα
10:48
associated with living
in dynamic environments.
in dynamic environments.
235
636840
2976
που σχετίζονται με την διαβίωση
σε δυναμικά περιβάλλοντα.
σε δυναμικά περιβάλλοντα.
10:51
And I think the only way
we can really do that sustainably
we can really do that sustainably
236
639840
3936
Νομίζω πως ο μόνος τρόπος
που μπορούμε να το κάνουμε βιώσιμα
που μπορούμε να το κάνουμε βιώσιμα
10:55
is if we include information
237
643800
2216
είναι αν συμπεριλαμβάνουμε την πληροφόρηση
10:58
about how landscapes evolved
and behaved in earth's past.
and behaved in earth's past.
238
646040
4096
για το πώς τα τοπία εξελίχθηκαν
και συμπεριφέρονταν στο παρελθόν της Γης.
και συμπεριφέρονταν στο παρελθόν της Γης.
11:02
Thank you.
239
650160
1216
Σας ευχαριστώ.
11:03
(Applause)
240
651400
4440
(Χειροκρότημα)
ABOUT THE SPEAKER
Liz Hajek - GeoscientistLiz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve.
Why you should listen
Liz Hajek's research has contributed new perspectives on how rivers and coastlines move and how sediments record earth history. She is an assistant professor of geosciences at The Pennsylvania State University, where she teaches a range of courses spanning topics from oceanography to petroleum geology. Hajek and her students often conduct fieldwork in rugged places and use computer models and experiments to reveal the rhythms and dynamics of earth's surface. She recently appeared in the NOVA Treasures of the Earth: Power episode and has a paper in the Annual Review of Earth and Planetary Sciences.
More profile about the speakerLiz Hajek | Speaker | TED.com