TEDGlobalLondon
Yuval Noah Harari: What explains the rise of humans?
یووال نواه حراری: چه چیزی ترقی بشریت را توجیه میکند؟
Filmed:
Readability: 4.3
6,090,144 views
هفتاد هزار سال پیش، اجداد انسان ما، حیوانات بی مقداری بودند، که همراه سایر حیوانات، در گوشهای از آفریقا سرگرم کار خود بودند. اما اکنون، عده قلیلی با حکمرانی بشر بر کره زمین مخالفت میکنند؛ ما در تمام قارهها پخش شدهایم و کارهای ما سرنوشت سایر حیوانات (وحتی کره زمین) را رقم میزند. چگونه ما از آنجا به اینجا رسیدیم؟ یووال نواه حراری تاریخ دان، دلیل شگفت آوری را برای ترقی بشریت ارائه میدهد.
Yuval Noah Harari - Historian, author
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Seventy-thousand years ago, our ancestors
were insignificant animals.
were insignificant animals.
0
1309
5065
۷۰ هزار سال پیش، اجداد ما حیواناتی
عادی بودند.
عادی بودند.
00:18
The most important thing to know
about prehistoric humans
about prehistoric humans
1
6398
4099
مهمترین چیزی که باید درباره انسانهای
ماقبل تاریخ دانست
ماقبل تاریخ دانست
00:22
is that they were unimportant.
2
10521
1952
این است که آنها بی‌اهمیت بودند.
00:24
Their impact on the world was not
much greater than that of jellyfish
much greater than that of jellyfish
3
12497
5134
تاثیر آنها بر جهان بیشتر از عروس دریایی
00:29
or fireflies or woodpeckers.
4
17655
2361
کرم شب تاب یا دارکوب نبود.
00:32
Today, in contrast,
we control this planet.
we control this planet.
5
20643
3583
اما در مقابل، امروز ما این سیاره را
کنترل میکنیم
کنترل میکنیم
00:36
And the question is:
6
24853
1342
و پرسش این است که:
00:38
How did we come from there to here?
7
26219
3122
چگونه از آنجا به اینجا رسیدیم؟
00:41
How did we turn ourselves
from insignificant apes,
from insignificant apes,
8
29666
3652
ما چگونه، ازکَپیهای بی اهمیت
00:45
minding their own business
in a corner of Africa,
in a corner of Africa,
9
33342
3147
که در گوشهای از آفریقا سرگرم
کار خود بودند،
کار خود بودند،
00:48
into the rulers of planet Earth?
10
36513
2490
به حاکمان کره زمین تبدیل شدیم؟
00:51
Usually, we look for the difference
between us and all the other animals
between us and all the other animals
11
39876
5690
معمولا به دنبال تفاوتهای میان خودمان
و سایر حیوانات
و سایر حیوانات
00:57
on the individual level.
12
45590
1481
در سطوح فردی هستیم.
00:59
We want to believe -- I want to believe --
13
47412
2994
میخواهیم مطمئن شویم--
من میخواهم مطمئن شوم--
من میخواهم مطمئن شوم--
01:02
that there is something special about me,
14
50430
3548
که ویژگی خاصی درباره من وجود دارد،
01:06
about my body, about my brain,
15
54002
3126
درباره بدن من، درباره مغز من،
01:09
that makes me so superior
to a dog or a pig, or a chimpanzee.
to a dog or a pig, or a chimpanzee.
16
57152
5283
که من را از یک سگ، یک خوک یا یک شامپانزه
بسیار برتر میکند.
بسیار برتر میکند.
01:15
But the truth is that,
on the individual level,
on the individual level,
17
63221
3261
اما واقعیت این است که، در سطح فردی،
01:18
I'm embarrassingly similar
to a chimpanzee.
to a chimpanzee.
18
66506
3031
من به شکل شرم آوری شبیه به یک شامپانزه
هستم.
هستم.
01:22
And if you take me and a chimpanzee
and put us together on some lonely island,
and put us together on some lonely island,
19
70029
5235
و اگر من و یک شامپانزه را با هم در یک
جزیره متروکه بگذارید،
جزیره متروکه بگذارید،
01:27
and we had to struggle for survival
to see who survives better,
to see who survives better,
20
75288
4248
و ما مجبور شویم برای بقا تلاش کنیم تا
ببینیم کدامیک بهتر عمل میکنیم،
ببینیم کدامیک بهتر عمل میکنیم،
01:31
I would definitely place my bet
on the chimpanzee, not on myself.
on the chimpanzee, not on myself.
21
79560
5216
من قطعا روی شامپانزه شرط بندی می کنم،
نه روی خودم.
نه روی خودم.
01:37
And this is not something
wrong with me personally.
wrong with me personally.
22
85419
3026
و این به معنی وجود مشکلی درباره
شخصیت من نیست،
شخصیت من نیست،
01:40
I guess if they took almost any one
of you, and placed you alone
of you, and placed you alone
23
88469
4126
فکر میکنم اگر هرکدام از شما هم که تنها
01:44
with a chimpanzee on some island,
24
92619
1965
با یک شامپانزه در جزیرهای متروک
قرار بگیرید
قرار بگیرید
01:46
the chimpanzee would do much better.
25
94608
2467
شامپانزه بسیار بهتر عمل خواهد کرد.
01:50
The real difference between humans
and all other animals
and all other animals
26
98823
4185
تفاوت اصلی میان انسانها و دیگر حیوانات
01:55
is not on the individual level;
27
103032
2447
در سطح فردی نیست،
01:57
it's on the collective level.
28
105503
1602
بلکه در سطح جمعی است.
01:59
Humans control the planet
because they are the only animals
because they are the only animals
29
107518
4806
انسانها به این دلیل بر این سیاره
حکمرانی میکنند که تنها حیواناتی هستند
حکمرانی میکنند که تنها حیواناتی هستند
02:04
that can cooperate both flexibly
and in very large numbers.
and in very large numbers.
30
112348
5177
که میتوانند به شکل انعطاف پذیر و در
اجتماعهای پرتعداد با هم تعامل کنند.
اجتماعهای پرتعداد با هم تعامل کنند.
02:10
Now, there are other animals --
31
118167
1768
البته، حیوانات دیگری هم هستند --
02:11
like the social insects,
the bees, the ants --
the bees, the ants --
32
119959
3171
مثل حشرات اجتماعی، زنبورها، مورچهها--
02:15
that can cooperate in large numbers,
but they don't do so flexibly.
but they don't do so flexibly.
33
123154
4572
که می توانند به شکل جمعی عمل کنند اما
در این کار انعطاف زیادی ندارند.
در این کار انعطاف زیادی ندارند.
02:20
Their cooperation is very rigid.
34
128099
2437
تشکیلات آنها بسیار چارچوب بندی شده است.
02:23
There is basically just one way
in which a beehive can function.
in which a beehive can function.
35
131012
4179
در واقع، تنها یک راه برای فعالیت یک کندو
وجود دارد.
وجود دارد.
02:27
And if there's a new opportunity
or a new danger,
or a new danger,
36
135215
3811
و اگر موقعیت و یا خطر جدیدی
در برابر کندو قرار بگیرد،
در برابر کندو قرار بگیرد،
02:31
the bees cannot reinvent
the social system overnight.
the social system overnight.
37
139050
4543
زنبورها نمیتوانند ساختار اجتماعیشان را
یک شب از نو بسازند.
یک شب از نو بسازند.
02:35
They cannot, for example,
execute the queen
execute the queen
38
143617
2880
مثلا، نمیتوانند ملکه را اعدام کنند
02:38
and establish a republic of bees,
39
146521
1906
و جمهوری خلق زنبورها،
02:40
or a communist dictatorship
of worker bees.
of worker bees.
40
148451
3102
و یا دیکتاتوری کمونیستی زنبورهای کارگر را
ایجاد کنند.
ایجاد کنند.
02:44
Other animals, like the social mammals --
41
152442
2343
دیگر حیوانات، مانند پستانداران اجتماعی--
02:46
the wolves, the elephants,
the dolphins, the chimpanzees --
the dolphins, the chimpanzees --
42
154809
3874
گرگها، فیلها، دلفینها، شامپانزهها--
02:50
they can cooperate much more flexibly,
43
158707
2746
میتوانند با انعطاف بسیار بالاتری عمل کنند
02:53
but they do so only in small numbers,
44
161477
3341
اما تنها در تعداد اندک چنین عمل میکنند،
02:56
because cooperation among chimpanzees
45
164842
2873
زیرا تعامل میان شامپانزهها
02:59
is based on intimate knowledge,
one of the other.
one of the other.
46
167739
4048
تنها براساس اطلاعات شخصی متقابل
شکل میگیرد.
شکل میگیرد.
03:03
I'm a chimpanzee and you're a chimpanzee,
47
171811
2768
اگر من یک شامپانزه هستم و شما یک
شامپانزه هستید،
شامپانزه هستید،
03:06
and I want to cooperate with you.
48
174603
1803
و من میخواهم با شما همکاری کنم،
03:08
I need to know you personally.
49
176430
2595
پس نیاز دارم که شخصا شما را بشناسم.
03:11
What kind of chimpanzee are you?
50
179049
1770
چه جور شامپانزهای هستی؟
03:12
Are you a nice chimpanzee?
51
180843
1413
شامپانزهی خوبی هستی؟
03:14
Are you an evil chimpanzee?
52
182280
1653
شامپانزهی بدی هستی؟
03:15
Are you trustworthy?
53
183957
1444
قابل اعتماد هستی؟
03:17
If I don't know you, how can I
cooperate with you?
cooperate with you?
54
185425
3053
اگر شما را نشناسم، چطور میتوانم با شما
همکاری کنم؟
همکاری کنم؟
03:21
The only animal that can combine
the two abilities together
the two abilities together
55
189676
3751
تنها حیواناتی که میتوانند این دو قابلیت
را با هم ترکیب کنند
را با هم ترکیب کنند
03:25
and cooperate both flexibly
and still do so in very large numbers
and still do so in very large numbers
56
193451
5296
و در تعداد زیاد به صورت انعطاف پذیر
عمل کنند،
عمل کنند،
03:30
is us, Homo sapiens.
57
198771
1630
ما هستیم، انسان خردمند.
03:32
One versus one, or even 10 versus 10,
58
200973
4131
در شرایط تک به تک یا حتی ده به ده،
03:37
chimpanzees might be better than us.
59
205128
2569
شاید شامپانزهها بهتر از ما باشند.
03:40
But, if you pit 1,000 humans
against 1,000 chimpanzees,
against 1,000 chimpanzees,
60
208112
5179
اما اگر ۱٫۰۰۰ انسان را در برابر
۱٫۰۰۰ شامپانزه قرار دهیم،
۱٫۰۰۰ شامپانزه قرار دهیم،
03:45
the humans will win easily,
for the simple reason
for the simple reason
61
213315
3618
به این دلیل ساده که هزار شامپانزه
به هیچ وجه نمیتوانند با هم همکاری کنند،
به هیچ وجه نمیتوانند با هم همکاری کنند،
03:48
that a thousand chimpanzees
cannot cooperate at all.
cannot cooperate at all.
62
216957
3733
انسانها به سادگی برنده میشوند.
03:53
And if you now try to cram
100,000 chimpanzees
100,000 chimpanzees
63
221337
4051
و اگر سعی کنید که ۱۰۰٫۰۰۰ شامپانزه را در
03:57
into Oxford Street,
or into Wembley Stadium,
or into Wembley Stadium,
64
225412
3616
خیابان آکسفورد یا استادیوم ویمبلی،
04:01
or Tienanmen Square or the Vatican,
65
229052
2532
یا میدان تیان آن من یا واتیکان قرار دهید،
04:03
you will get chaos, complete chaos.
66
231608
2617
چیزی جز آشفتگی نصیبتان نخواهد شد،
هرج و مرج کامل.
هرج و مرج کامل.
04:06
Just imagine Wembley Stadium
with 100,000 chimpanzees.
with 100,000 chimpanzees.
67
234249
3859
فقط استادیم ویمبلی را با ۱۰۰٫۰۰۰ شامپانزه
تصور کنید.
تصور کنید.
04:10
Complete madness.
68
238616
1190
دیوانگی محض.
04:12
In contrast, humans normally
gather there in tens of thousands,
gather there in tens of thousands,
69
240219
5942
در مقابل، دهها هزار انسان در آنجا
کنار هم جمع میشوند
کنار هم جمع میشوند
04:18
and what we get is not chaos, usually.
70
246185
3064
و چیزی که میبینیم، معمولا، آشوب نیست.
04:21
What we get is extremely sophisticated
and effective networks of cooperation.
and effective networks of cooperation.
71
249273
6087
چیزی که میبینیم، شبکههای بسیار پیچیده
و موثر همکاری است.
و موثر همکاری است.
04:28
All the huge achievements
of humankind throughout history,
of humankind throughout history,
72
256554
4590
هیچ یک از دستآوردهای عظیم بشر در طول تاریخ
04:33
whether it's building the pyramids
or flying to the moon,
or flying to the moon,
73
261168
3283
از ساختن اهرام گرفته تا سفر به ماه،
04:36
have been based not
on individual abilities,
on individual abilities,
74
264475
2575
بر اساس تواناییهای فردی میسر نشده است،
04:39
but on this ability to cooperate
flexibly in large numbers.
flexibly in large numbers.
75
267074
3825
بلکه با توانایی همکاری انعطاف پذیر انسانها
در اجتماع به دست آمدهاند.
در اجتماع به دست آمدهاند.
04:43
Think even about this very talk
that I'm giving now:
that I'm giving now:
76
271465
3657
حتی درباره سخنرانی که همین الان من در حال
ارائه آن هستم فکر کنید:
ارائه آن هستم فکر کنید:
04:47
I'm standing here in front of an audience
of about 300 or 400 people,
of about 300 or 400 people,
77
275146
5984
من در مقابل ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر ایستادهام،
04:53
most of you are complete strangers to me.
78
281154
3124
که بیشتر آنها برای من کاملا غریبه هستند.
04:56
Similarly, I don't really know
all the people who have organized
all the people who have organized
79
284928
4984
همین طور، شناختی از اکثر کسانی که این
رویداد را برنامه ریزی کرده
رویداد را برنامه ریزی کرده
05:01
and worked on this event.
80
289936
1627
و بر روی آن کار کردهاند، ندارم.
05:03
I don't know the pilot
and the crew members of the plane
and the crew members of the plane
81
291994
3793
من، خلبان و خدمه هواپیمایی را هم
05:07
that brought me over here,
yesterday, to London.
yesterday, to London.
82
295811
2911
که دیروز مرا به اینجا، به لندن، رساند
نمیشناختم.
نمیشناختم.
05:11
I don't know the people
who invented and manufactured
who invented and manufactured
83
299286
3723
من کسانی که این میکروفون و دوربینهایی
که درحال ضبط صحبتهای من هستند را
که درحال ضبط صحبتهای من هستند را
05:15
this microphone and these cameras,
which are recording what I'm saying.
which are recording what I'm saying.
84
303033
4510
اختراع کرده و ساختهاند را نمیشناسم.
05:20
I don't know the people
who wrote all the books and articles
who wrote all the books and articles
85
308123
3537
نویسندگان همه این کتابهایی که برای
آماده کردن مطالبم
آماده کردن مطالبم
05:23
that I read in preparation for this talk.
86
311684
2393
مطالعه کردهام را نمیشناسم.
05:26
And I certainly don't know all the people
87
314495
2810
و البته هیچ یک از کسانی که این سخنرانی را
از طریق اینترنت
از طریق اینترنت
05:29
who might be watching this talk
over the Internet,
over the Internet,
88
317329
3219
جایی در بوینس آیرس یا دهلی نو خواهند دید،
05:32
somewhere in Buenos Aires or in New Delhi.
89
320572
3027
را نمیشناسم.
05:36
Nevertheless, even though
we don't know each other,
we don't know each other,
90
324162
3509
به هرحال، هرچند که ما یکدیگر را نمیشناسیم
05:39
we can work together to create
this global exchange of ideas.
this global exchange of ideas.
91
327695
5853
میتوانیم برای ایجاد این تبادل
جهانی ایدهها، با هم همکاری کنیم.
جهانی ایدهها، با هم همکاری کنیم.
05:46
This is something chimpanzees cannot do.
92
334081
3051
این یکی از کارهایی است که شامپانزهها
قادر به انجام آن نیستند.
قادر به انجام آن نیستند.
05:49
They communicate, of course,
93
337156
1814
البته آنها با هم ارتباط برقرار میکنند،
05:50
but you will never catch a chimpanzee
traveling to some distant chimpanzee band
traveling to some distant chimpanzee band
94
338994
5799
اما شما هیچ گاه یک شامپانزه را نمیبینید
05:56
to give them a talk about bananas
or about elephants,
or about elephants,
95
344817
4120
که برای ارائه مطالبی درباره موزها یا
فیلها یا هر موضوع دیگری
فیلها یا هر موضوع دیگری
06:00
or anything else that might
interest chimpanzees.
interest chimpanzees.
96
348961
3008
در یک کنفرانس شامپانزهای، به دوردستها
سفر کند.
سفر کند.
06:05
Now cooperation is, of course,
not always nice;
not always nice;
97
353389
3490
البته ارتباط و تعامل همیشه خوب نیست،
06:08
all the horrible things humans
have been doing throughout history --
have been doing throughout history --
98
356903
4025
تمام کارهای پلیدی که انسانها در طول تاریخ
انجام دادهاند--
انجام دادهاند--
06:12
and we have been doing
some very horrible things --
some very horrible things --
99
360952
2739
و کارهای بسیار بدی انجام دادهایم--
06:15
all those things are also based
on large-scale cooperation.
on large-scale cooperation.
100
363715
5149
تمام آنها به خاطر ارتباطات گسترده
بوده است.
بوده است.
06:20
Prisons are a system of cooperation;
101
368888
2596
زندانها یک نمونه از سیستمهای تعاملی هستند
06:23
slaughterhouses are a system
of cooperation;
of cooperation;
102
371508
2990
کشتارگاهها نمونهای از سیستمهای
همکاری هستند.
همکاری هستند.
06:26
concentration camps
are a system of cooperation.
are a system of cooperation.
103
374522
3004
کمپهای بازپروری نمونهای از
سیستم همکاری هستند.
سیستم همکاری هستند.
06:29
Chimpanzees don't have slaughterhouses
and prisons and concentration camps.
and prisons and concentration camps.
104
377907
5180
شامپانزهها کشتارگاه و زندان و
کمپ بازپروری ندارند.
کمپ بازپروری ندارند.
06:36
Now suppose I've managed
to convince you perhaps that yes,
to convince you perhaps that yes,
105
384183
3830
حال در نظر بگیرید که شاید من توانستهام
شما را قانع کنم که بله،
شما را قانع کنم که بله،
06:40
we control the world because we can
cooperate flexibly in large numbers.
cooperate flexibly in large numbers.
106
388037
5058
ما بر جهان حکومت میکنیم چون میتوانیم
در تعداد بالا با انعطاف با هم تعامل کنیم.
در تعداد بالا با انعطاف با هم تعامل کنیم.
06:45
The next question that immediately arises
107
393516
2948
سوال بعدی که بلافاصله در ذهن یک
06:48
in the mind of an inquisitive listener is:
108
396488
2883
شنونده کنجکاو مطرح میشود، این است که:
06:51
How, exactly, do we do it?
109
399395
2284
ما دقیقا چگونه این کار را انجام میدهیم؟
06:54
What enables us alone, of all the animals,
to cooperate in such a way?
to cooperate in such a way?
110
402083
5782
چه چیزی تنها ما را، از میان تمام حیوانات،
قادر میسازد که اینگونه رفتار کنیم؟
قادر میسازد که اینگونه رفتار کنیم؟
07:01
The answer is our imagination.
111
409714
2546
پاسخ قوه تخیل ما است.
07:04
We can cooperate flexibly
with countless numbers of strangers,
with countless numbers of strangers,
112
412998
5432
به این دلیل میتوانیم با انعطاف با تعداد
بی شماری از غریبهها تعامل کنیم
بی شماری از غریبهها تعامل کنیم
07:10
because we alone, of all
the animals on the planet,
the animals on the planet,
113
418454
3696
که تنها ما، از میان تمام موجودات روی زمین،
07:14
can create and believe fictions,
fictional stories.
fictional stories.
114
422174
4623
میتوانیم تخیلات را بسازیم و داستانهای
تخیلی را باور کنیم.
تخیلی را باور کنیم.
07:19
And as long as everybody believes
in the same fiction,
in the same fiction,
115
427326
4588
و تا زمانی که همه به تخیلی واحد
ایمان داشته باشیم
ایمان داشته باشیم
07:23
everybody obeys and follows
the same rules,
the same rules,
116
431938
3542
همه از قوانین، هنجارها و ارزشهای واحدی
07:27
the same norms, the same values.
117
435504
2289
پیروی و اطاعت میکنیم.
07:30
All other animals use
their communication system
their communication system
118
438639
3899
همه موجودات دیگر از سیستمهای ارتباطی خود
07:34
only to describe reality.
119
442562
2496
برای توصیف واقعیت استفاده میکنند.
07:37
A chimpanzee may say, "Look!
There's a lion, let's run away!"
There's a lion, let's run away!"
120
445590
4217
یک شامپانزه ممکن است بگوید "نگاه کن!
یه شیر اونجاست، باید بزنیم به چاک!"
یه شیر اونجاست، باید بزنیم به چاک!"
07:41
Or, "Look! There's a banana tree
over there! Let's go and get bananas!"
over there! Let's go and get bananas!"
121
449831
4106
یا "نگاه کن! یه درخت موز اونجاست!
بریم چند تا موز بخوریم!"
بریم چند تا موز بخوریم!"
07:45
Humans, in contrast, use their language
not merely to describe reality,
not merely to describe reality,
122
453961
6277
در مقابل انسانها از زبان خود تنها برای
بیان واقعیات استفاده نمیکنند،
بیان واقعیات استفاده نمیکنند،
07:52
but also to create new realities,
fictional realities.
fictional realities.
123
460262
4524
بلکه از آن برای توصیف واقعیات جدید یا
واقعیات تخیلی هم استفاده میکنند.
واقعیات تخیلی هم استفاده میکنند.
07:57
A human can say, "Look,
there is a god above the clouds!
there is a god above the clouds!
124
465278
3954
یک انسان ممکن است بگوید
"نگاه کن، خدایی در آن سوی ابرهاست!
"نگاه کن، خدایی در آن سوی ابرهاست!
08:01
And if you don't do what I tell you to do,
125
469256
2080
و اگر آنچه من به تو میگویم را انجام ندهی،
08:03
when you die, God will punish you
and send you to hell."
and send you to hell."
126
471360
3205
پس از مرگ او تو را مجازات خواهد کرد
و تو را به جهنم خواهد فرستاد."
و تو را به جهنم خواهد فرستاد."
08:06
And if you all believe this story
that I've invented,
that I've invented,
127
474986
3772
و اگر تمام شما داستانی را که من همین الان
ساختم باور کنید،
ساختم باور کنید،
08:10
then you will follow the same
norms and laws and values,
norms and laws and values,
128
478782
3815
آنگاه همه شما از هنجارها، قوانین و ارزشهای
یکسانی پیروی خواهید کرد،
یکسانی پیروی خواهید کرد،
08:14
and you can cooperate.
129
482621
1292
و میتوانید با هم تعامل کنید.
08:16
This is something only humans can do.
130
484278
2350
این کاری است که تنها انسانها قادر به انجام
آن هستند.
آن هستند.
08:19
You can never convince a chimpanzee
to give you a banana
to give you a banana
131
487207
3841
هیچگاه نمیتوانید با این حرف که "...پس از
مرگ به بهشت شامپانزهها رهسپار خواهی بود"
مرگ به بهشت شامپانزهها رهسپار خواهی بود"
08:23
by promising him, "... after you die,
you'll go to chimpanzee heaven ..."
you'll go to chimpanzee heaven ..."
132
491072
3793
یک شامپانزه را متقاعد کنید که موزش
را به شما بدهد.
را به شما بدهد.
08:26
(Laughter)
133
494889
1023
(خنده)
08:27
"... and you'll receive lots and lots
of bananas for your good deeds.
of bananas for your good deeds.
134
495936
3262
"...و به پاس اعمال نیکت، هزاران هزار
موز به تو اعطا خواهد شد.
موز به تو اعطا خواهد شد.
08:31
So now give me this banana."
135
499222
1422
پس این موز را به من بده."
08:32
No chimpanzee will ever
believe such a story.
believe such a story.
136
500668
2758
هیچ شامپانزهای این حرف را باور نخواهد کرد.
08:35
Only humans believe such stories,
137
503776
2690
تنها انسانها داستانهایی از این دست را
باورمیکنند،
باورمیکنند،
08:38
which is why we control the world,
138
506490
2083
و به همین دلیل است که ما بر جهان
حکم میرانیم
حکم میرانیم
08:40
whereas the chimpanzees are locked up
in zoos and research laboratories.
in zoos and research laboratories.
139
508597
4845
درحالی که شامپانزهها در باغ وحشها و
آزمایشگاههای تحقیقاتی نگهداری میشوند.
آزمایشگاههای تحقیقاتی نگهداری میشوند.
08:46
Now you may find it acceptable that yes,
140
514904
2940
حال، ممکن است این مسئله را قابل قبول
بیابید که بله،
بیابید که بله،
08:49
in the religious field, humans cooperate
by believing in the same fictions.
by believing in the same fictions.
141
517868
6140
در یک بستر مذهبی، انسانها با ایمان به
تخیلات مشابه با هم تعامل دارند.
تخیلات مشابه با هم تعامل دارند.
08:56
Millions of people come together
to build a cathedral or a mosque
to build a cathedral or a mosque
142
524032
4952
میلیونها انسان برای ساخت یک کلیسای جامع
یا مسجد گرد هم میآیند
یا مسجد گرد هم میآیند
09:01
or fight in a crusade or a jihad, because
they all believe in the same stories
they all believe in the same stories
143
529008
5742
یا در جنگهای صلیبی میجنگند یا جهاد
میکنند، چون تمام آنها به داستانهای مشابه
میکنند، چون تمام آنها به داستانهای مشابه
09:06
about God and heaven and hell.
144
534774
2713
درباره خدا و بهشت و جهنم اعتقاد دارند.
09:09
But what I want to emphasize
is that exactly the same mechanism
is that exactly the same mechanism
145
537979
5239
اما چیزی که من بر آن تاکید دارم این است که
دقیقا ساز و کار مشابهی
دقیقا ساز و کار مشابهی
09:15
underlies all other forms
of mass-scale human cooperation,
of mass-scale human cooperation,
146
543242
5864
نه تنها زمینههای مذهبی بلکه تمام اشکال
تعاملات انسانی در ابعاد بزرگ را
تعاملات انسانی در ابعاد بزرگ را
09:21
not only in the religious field.
147
549130
2520
در بر میگیرد.
09:23
Take, for example, the legal field.
148
551674
2278
به عنوان مثال، زمینه قانونی را در نظر
بگیرید.
بگیرید.
09:26
Most legal systems today in the world
are based on a belief in human rights.
are based on a belief in human rights.
149
554531
5977
امروزه اکثر سیستمهای قانون بر اساس باور به
حقوق بشر تنظیم شدهاند.
حقوق بشر تنظیم شدهاند.
09:33
But what are human rights?
150
561247
1777
اما حقوق بشر چیست؟
09:35
Human rights, just like God and heaven,
are just a story that we've invented.
are just a story that we've invented.
151
563596
4702
حقوق بشر، درست مانند خدا و سرای باقی
تنها داستانهایی ساخته دست ما هستند.
تنها داستانهایی ساخته دست ما هستند.
09:40
They are not an objective reality;
152
568322
2318
آنها واقعیات عینی نیستند؛
09:42
they are not some biological effect
about homo sapiens.
about homo sapiens.
153
570664
3666
آنها خصوصیات بیولوژیکی گونه انسان اندیشمند
نیستند.
نیستند.
09:46
Take a human being,
cut him open, look inside,
cut him open, look inside,
154
574719
3799
اگر یک انسان را بگیریم و از وسط به دو نیم
کرده نگاهی به درون آن بیاندازیم،
کرده نگاهی به درون آن بیاندازیم،
09:50
you will find the heart, the kidneys,
neurons, hormones, DNA,
neurons, hormones, DNA,
155
578542
5127
قلب، کلیهها، اعصاب، هورمونها و دی ان ای
او را خواهیم یافت
او را خواهیم یافت
09:55
but you won't find any rights.
156
583693
1888
اما خبری از حقوق او نخواهد بود.
09:58
The only place you find rights
are in the stories
are in the stories
157
586200
3921
تنها جایی که میتوانیم حقوق بشر را بیابیم
درون داستانهایی است
درون داستانهایی است
10:02
that we have invented and spread around
over the last few centuries.
over the last few centuries.
158
590145
4133
که ما ساختهایم و در قرون اخیر به اشاعه
آنها پرداختهایم.
آنها پرداختهایم.
10:06
They may be very positive stories,
very good stories,
very good stories,
159
594607
4930
ممکن است آنها داستانهایی بسیار مثبت باشند
داستانهایی عالی،
داستانهایی عالی،
10:11
but they're still just fictional stories
that we've invented.
that we've invented.
160
599561
3563
ولی در نهایت تنها داستانهای تخیلی هستند که
ما ساختهایم.
ما ساختهایم.
10:15
The same is true of the political field.
161
603664
2520
در زمینه سیاسی هم به همین شکل است.
10:18
The most important factors
in modern politics are states and nations.
in modern politics are states and nations.
162
606565
6370
مهمترین فاکتورهای سیاست مدرن دولتها و
ملتها هستند.
ملتها هستند.
10:25
But what are states and nations?
163
613333
1800
اما دولتها و ملتها چه هستند؟
10:27
They are not an objective reality.
164
615593
2125
آنها واقعیات عینی نیستند.
10:29
A mountain is an objective reality.
165
617742
2713
یک کوه، یک واقعیت عینی است.
10:32
You can see it, you can touch it,
you can ever smell it.
you can ever smell it.
166
620479
3284
میتوان آن را دید، لمس کرد و یا حتی آن را
بویید.
بویید.
10:36
But a nation or a state,
167
624223
1772
اما یک ملت یا یک دولت،
10:38
like Israel or Iran or France or Germany,
168
626019
3780
مانند اسرائیل، ایران، فرانسه یا آلمان،
10:41
this is just a story that we've invented
169
629823
2740
تنها داستانهایی هستند که ما ساختهایم
10:44
and became extremely attached to.
170
632587
1974
و به شدت وابسته و دلبسته آنها شدهایم.
10:46
The same is true of the economic field.
171
634949
2504
در زمینه اقتصاد هم چنین است.
10:49
The most important actors today
in the global economy
in the global economy
172
637892
3706
امروزه مهمترین بازیگران در اقتصاد جهانی
10:53
are companies and corporations.
173
641622
2262
شرکتها و موسسات هستند.
10:56
Many of you today, perhaps, work
for a corporation,
for a corporation,
174
644407
3731
احتمالا بسیاری از شما در یک موسسه مانند
11:00
like Google or Toyota or McDonald's.
175
648162
3050
گوگل، تویوتا یا مک دونالدز کار میکنید.
11:03
What exactly are these things?
176
651577
1818
این نامها دقیقا چه هستند؟
11:05
They are what lawyers call legal fictions.
177
653982
3947
اینها چیزهایی هستند که وکلا آنها را
تخیلات قانونی مینامند.
تخیلات قانونی مینامند.
11:10
They are stories invented and maintained
178
658359
3476
آنها داستانهایی هستند که
11:13
by the powerful wizards we call lawyers.
179
661859
3333
جادوگران پرقدرتی به نام وکلا آنها را ساخته
و نگه داشتهاند.
و نگه داشتهاند.
11:17
(Laughter)
180
665216
1445
(خنده)
11:18
And what do corporations do all day?
181
666685
3419
و موسسات در طول روز چه کار میکنند؟
11:22
Mostly, they try to make money.
182
670128
2853
بیشتر اوقات به پول در آوردن مشغولند.
11:25
Yet, what is money?
183
673411
1333
اما، پول چیست؟
11:26
Again, money is not an objective reality;
it has no objective value.
it has no objective value.
184
674768
5166
دوباره، پول هم یک واقعیت عینی نیست؛
و هیچ ارزش عینی ندارد.
و هیچ ارزش عینی ندارد.
11:31
Take this green piece
of paper, the dollar bill.
of paper, the dollar bill.
185
679958
3317
این تکه کاغذ سبز را بردارید، اسکناس دلار.
11:35
Look at it -- it has no value.
186
683299
2377
به آن نگاه کنید--هیچ ارزشی ندارد.
11:37
You cannot eat it, you cannot drink it,
187
685700
2234
نمیتوان آن را خورد، نمیتوان آن را نوشید
11:39
you cannot wear it.
188
687958
1292
نمیتوان آن را پوشید.
11:41
But then came along
these master storytellers --
these master storytellers --
189
689633
4041
اما ناگهان این قصه گویان برجسته از راه
میرسند--
میرسند--
11:45
the big bankers,
190
693698
1484
بانکداران بزرگ،
11:47
the finance ministers,
191
695206
1440
وزرای اقتصاد،
11:48
the prime ministers --
192
696670
1354
نخست وزیران--
11:50
and they tell us a very convincing story:
193
698048
2478
و یک داستان کاملا متقاعد کننده برایمان
تعریف میکنند:
تعریف میکنند:
11:52
"Look, you see this green piece of paper?
194
700550
1958
"ببین، این تکه کاغذ سبز را میبینی؟
11:54
It is actually worth 10 bananas."
195
702532
2583
این در واقع ۱۰ موز میارزد."
11:57
And if I believe it, and you believe it,
196
705591
2109
و اگر من آن را باور کنم، و شما آن را
باور کنید،
باور کنید،
11:59
and everybody believes it,
197
707724
1516
و همه آن را باور کنند،
12:01
it actually works.
198
709264
1864
عملا نتیجه خواهد داد.
12:03
I can take this worthless piece of paper,
199
711152
2913
آن وقت میتوانم این تکه کاغذ بیارزش را
12:06
go to the supermarket,
200
714089
1637
به سوپرمارکت ببرم،
12:07
give it to a complete stranger
whom I've never met before,
whom I've never met before,
201
715750
4007
آن را به یک غریبه که تا به حال ندیدهام
بدهم
بدهم
12:11
and get, in exchange, real bananas
which I can actually eat.
which I can actually eat.
202
719781
4685
و در ازای آن موزهای واقعی بگیرم،
که واقعا قابل خوردن هستند.
که واقعا قابل خوردن هستند.
12:16
This is something amazing.
203
724870
1721
این مسئله واقعا هیجان انگیز است.
12:18
You could never do it with chimpanzees.
204
726615
2078
هیچ وقت نمیتوان با شامپانزهها
همچین کاری کرد.
همچین کاری کرد.
12:20
Chimpanzees trade, of course:
205
728717
1945
البته شامپانزهها تبادل کالا میکنند:
12:22
"Yes, you give me a coconut,
I'll give you a banana."
I'll give you a banana."
206
730686
2750
"بله اگر تو یک نارگیل به من بدهی، من
یک موز به تو میدهم."
یک موز به تو میدهم."
12:25
That can work.
207
733460
1238
این جواب میدهد.
12:26
But, you give me
a worthless piece of paper
a worthless piece of paper
208
734722
2992
اما تو این تکه کاغذ بیارزش را
به من میدهی
به من میدهی
12:29
and you except me to give you a banana?
209
737738
2014
و توقع داری که من یک موز به تو بدهم؟
12:31
No way!
210
739776
1152
به هیچ وجه!
12:32
What do you think I am, a human?
211
740952
1581
تو درباره من چه فکری کردی، من آدمم؟
12:34
(Laughter)
212
742557
2373
(خنده)
12:36
Money, in fact, is
the most successful story
the most successful story
213
744954
4119
پول، در واقع، موفق ترین داستانی است
12:41
ever invented and told by humans,
214
749097
2656
که توسط انسانها ساخته و پرداخته شده است.
12:43
because it is the only story
everybody believes.
everybody believes.
215
751777
4343
چون تنها داستانی است که همه آن را
باور دارند.
باور دارند.
12:48
Not everybody believes in God,
216
756692
2790
نه تنها کسانی که به خدا اعتقاد دارند،
12:51
not everybody believes in human rights,
217
759506
3025
نه تنها کسانی که به حقوق بشر معتقدند،
12:54
not everybody believes in nationalism,
218
762555
2785
نه تنها کسانی که به ناسیونالیزم باوردارند،
12:57
but everybody believes in money,
and in the dollar bill.
and in the dollar bill.
219
765364
3743
بلکه همه و همه به پول اعتقاد دارند و
البته اسکناس دلار.
البته اسکناس دلار.
13:01
Take, even, Osama Bin Laden.
220
769514
1981
به طور مثال، اسامه بن لادن.
13:03
He hated American politics
and American religion
and American religion
221
771519
3687
او از سیاستهای آمریکایی و دین آمریکایی
13:07
and American culture,
222
775230
1449
و فرهنگ آمریکایی بیزار بود،
13:08
but he had no objection
to American dollars.
to American dollars.
223
776703
2806
ولی هیچ مخالفتی با دلارهای آمریکایی نداشت.
13:11
He was quite fond of them, actually.
224
779533
2095
در واقع، او شیفته آنها بود.
13:13
(Laughter)
225
781652
1903
(خنده)
13:16
To conclude, then:
226
784166
1700
بنابراین:
13:17
We humans control the world
because we live in a dual reality.
because we live in a dual reality.
227
785890
5768
ما انسانها به این دلیل حاکمان زمین هستیم
که در یک واقعیت دوگانه زندگی میکنیم.
که در یک واقعیت دوگانه زندگی میکنیم.
13:24
All other animals live
in an objective reality.
in an objective reality.
228
792531
3913
تمامی موجودات دیگر در یک واقعیت عینی
به سر میبرند.
به سر میبرند.
13:28
Their reality consists
of objective entities,
of objective entities,
229
796992
4552
واقعیت آنها شامل اشیاء عینی است،
13:33
like rivers and trees
and lions and elephants.
and lions and elephants.
230
801568
3943
مانند رودها، درختان، شیرها و فیلها.
13:38
We humans, we also live
in an objective reality.
in an objective reality.
231
806067
3683
ما انسانها هم در یک واقعیت عینی
زندگی میکنیم
زندگی میکنیم
13:41
In our world, too, there are rivers
and trees and lions and elephants.
and trees and lions and elephants.
232
809774
5068
در دنیای ما هم رودها، درختان، شیرها
و فیلها وجود دارند.
و فیلها وجود دارند.
13:47
But over the centuries,
233
815421
1845
اما در طول قرنها،
13:49
we have constructed on top
of this objective reality
of this objective reality
234
817290
4727
ما بر روی این واقعیت عینی
13:54
a second layer of fictional reality,
235
822041
3493
لایهای ثانوی از واقعیت خیالی ساختهایم،
13:57
a reality made of fictional entities,
236
825558
3564
واقعیتی ساخته از نهادهای خیالی،
14:01
like nations, like gods,
like money, like corporations.
like money, like corporations.
237
829146
4533
مانند ملتها، خدایان، پول و موسسات.
14:06
And what is amazing is that
as history unfolded,
as history unfolded,
238
834481
4634
و نکته جالب آن است که با گذشت زمان در
طول تاریخ
طول تاریخ
14:11
this fictional reality became
more and more powerful
more and more powerful
239
839139
5396
این واقعیت خیالی بیشتر و بیشتر قدرت گرفت
14:16
so that today, the most powerful
forces in the world
forces in the world
240
844559
4501
و در نتیجه آن، امروزه قدرتمندترین نیروها
در جهان
در جهان
14:21
are these fictional entities.
241
849084
1965
همین نهادهای خیالی هستند.
14:23
Today, the very survival of rivers
and trees and lions and elephants
and trees and lions and elephants
242
851715
6794
امروزه نجات رودخانهها، درختان،
شیرها و فیلها
شیرها و فیلها
14:30
depends on the decisions and wishes
of fictional entities,
of fictional entities,
243
858533
5105
به تصمیمات و آرزوهای همین نهادهای خیالی
14:35
like the United States, like Google,
like the World Bank --
like the World Bank --
244
863662
4537
مثل ایالات متحده، گوگل و بانک جهانی،
بستگی دارد.
بستگی دارد.
14:40
entities that exist only
in our own imagination.
in our own imagination.
245
868223
4039
نهادهایی که تنها در خیالات ما وجود دارند.
14:44
Thank you.
246
872929
1152
متشکرم.
14:46
(Applause)
247
874105
4571
(تشویق)
14:56
Bruno Giussani: Yuval, you have
a new book out.
a new book out.
248
884299
2210
برونو جیوسانی: یووال، تو یک کتاب جدید
چاپ کردی.
چاپ کردی.
14:58
After Sapiens, you wrote another one,
249
886533
1803
بعد از "خردمندان"، تو یک کتاب دیگه نوشتی
15:00
and it's out in Hebrew, but not
yet translated into ...
yet translated into ...
250
888360
2587
که به عبری به چاپ رسیده، اما هنوز به
انگلیسی ...
انگلیسی ...
15:02
Yuval Noah Harari: I'm working on
the translation as we speak.
the translation as we speak.
251
890971
2929
یووال نواه حراری: در حال حاضر در حال کار
روی ترجمه هستم.
روی ترجمه هستم.
15:05
BG: In the book, if I
understand it correctly,
understand it correctly,
252
893924
2168
ب.ج: در این کتاب، اگر درست متوجه شده باشم،
15:08
you argue that the amazing breakthroughs
that we are experiencing right now
that we are experiencing right now
253
896116
5629
تو ادعا میکنی که پیشرفتهای شگرفی که در
حال حاضر شاهد آنها هستیم،
حال حاضر شاهد آنها هستیم،
15:13
not only will potentially
make our lives better,
make our lives better,
254
901769
2259
نه تنها به شکل بالقوه زندگی ما را بهبود
میبخشند،
میبخشند،
15:16
but they will create -- and I quote you --
255
904052
2236
بلکه آنها--از خودت نقل قول میکنم--
15:18
"... new classes and new class struggles,
just as the industrial revolution did."
just as the industrial revolution did."
256
906312
4618
"... طبقات جدید و منازعات طبقاتی جدیدی
ایجاد میکنند، درست مثل انقلاب صنعتی".
ایجاد میکنند، درست مثل انقلاب صنعتی".
15:22
Can you elaborate for us?
257
910954
1223
میشه برامون توضیح بدی؟
15:24
YNH: Yes. In the industrial revolution,
258
912670
1924
ی.ن.ح: بله، در انقلاب صنعتی،
15:26
we saw the creation of a new class
of the urban proletariat.
of the urban proletariat.
259
914618
4902
شاهد ایجاد طبقه جدیدی از پرولتاریای شهری
بودیم.
بودیم.
15:31
And much of the political and social
history of the last 200 years involved
history of the last 200 years involved
260
919544
5110
و با درگیر شدن هرچه بیشتر تاریخ سیاسی
اجتماعی ۲۰۰ سال گذشته
اجتماعی ۲۰۰ سال گذشته
15:36
what to do with this class,
and the new problems and opportunities.
and the new problems and opportunities.
261
924678
3626
برای تصمیم گیری درباره این طبقه جدید،
و مشکلات و موقعیتهای جدید.
و مشکلات و موقعیتهای جدید.
15:40
Now, we see the creation of a new
massive class of useless people.
massive class of useless people.
262
928328
4632
اکنون ما شاهد ایجاد طبقه عظیم جدیدی
از انسانهای بیفایده هستیم.
از انسانهای بیفایده هستیم.
15:44
(Laughter)
263
932984
1001
(خنده)
15:46
As computers become better and better
in more and more fields,
in more and more fields,
264
934009
5361
از آنجا که رایانهها در زمینههای بیشتری
پیشرفت کردهاند،
پیشرفت کردهاند،
15:51
there is a distinct possibility that
computers will out-perform us
computers will out-perform us
265
939394
4892
به وضوح، احتمال ایفای نقش ما توسط آنها
قابل رویت است
قابل رویت است
15:56
in most tasks and will make
humans redundant.
humans redundant.
266
944310
3603
و این مسئله انسانها را در بیشتر زمینهها
زائد و بیفایده خواهد کرد.
زائد و بیفایده خواهد کرد.
15:59
And then the big political
and economic question
and economic question
267
947937
2737
و بنابراین سوال سیاسی و اقتصادی
16:02
of the 21st century will be,
268
950698
2363
قرن ۲۱ام این خواهد بود که،
16:05
"What do we need humans for?",
269
953085
2162
"ما برای چه به انسانها نیاز داریم؟"،
16:07
or at least, "What do we need
so many humans for?"
so many humans for?"
270
955271
3367
یا حداقل اینکه " این همه انسان را برای چه
نیاز داریم؟"
نیاز داریم؟"
16:10
BG: Do you have an answer in the book?
271
958662
2458
ب.ج: جوابی هم در کتابت داری؟
16:13
YNH: At present, the best guess
we have is to keep them happy
we have is to keep them happy
272
961144
4020
ی.ن.ح: درحال حاضر، بهترین کار این که با
16:17
with drugs and computer games ...
273
965188
1797
مواد مخدر و بازیهای کامپیوتری خوشحال
نگهشون داریم...
نگهشون داریم...
16:19
(Laughter)
274
967009
1001
(خنده)
16:20
but this doesn't sound
like a very appealing future.
like a very appealing future.
275
968034
3271
ولی این آیندهی زیاد خوشآیندی به نظر
نمیرسد.
نمیرسد.
16:23
BG: Ok, so you're basically saying
in the book and now,
in the book and now,
276
971329
2809
ب.ج: پس در واقع تو در اینجا و در کتاب،
بیان میکنی که،
بیان میکنی که،
16:26
that for all the discussion
about the growing evidence
about the growing evidence
277
974162
2786
برای تصمیم گیری درباره تمام شواهد موجود
16:28
of significant economic inequality,
we are just kind of at the beginning
we are just kind of at the beginning
278
976972
3763
یا نابرابری اقتصادی قابل توجه،
ما تنها در آغاز
ما تنها در آغاز
16:32
of the process?
279
980759
1157
فرآیند هستیم؟
16:34
YNH: Again, it's not a prophecy;
280
982225
1526
ی.ن.ح: دوباره، این یک پیش گویی نیست؛
16:35
it's seeing all kinds
of possibilities before us.
of possibilities before us.
281
983775
3943
این مشاهده تمام احتمالات پیش روی ما است.
16:39
One possibility is this creation
of a new massive class of useless people.
of a new massive class of useless people.
282
987742
4982
یک احتمال، به وجود آمدن یک طبقه عظیم از
انسانهای بی فایده است.
انسانهای بی فایده است.
16:44
Another possibility is
the division of humankind
the division of humankind
283
992748
3140
احتمال دیگر، تقسیم بشریت
16:47
into different biological castes,
284
995912
2991
به گونههای بیولوژیکی مختلف است،
16:50
with the rich being upgraded
into virtual gods,
into virtual gods,
285
998927
4291
با در نظر گرفتن ثروتمندان به عنوان
خدایان مجازی،
خدایان مجازی،
16:55
and the poor being degraded
to this level of useless people.
to this level of useless people.
286
1003242
4308
و مستمندان به عنوان انسانهای بیفایده.
16:59
BG: I feel there is another TED talk
coming up in a year or two.
coming up in a year or two.
287
1007574
3022
ب.ج: من فکر میکنم که یک بحث TED دیگر
در یکی دوسال آینده خواهیم داشت.
در یکی دوسال آینده خواهیم داشت.
17:02
Thank you, Yuval, for making the trip.
288
1010620
1822
ممنون که به اینجا سفر کردی.
17:04
YNH: Thanks!
289
1012466
1156
ی.ن.ح: متشکرم!
17:05
(Applause)
290
1013646
1665
(تشویق)
ABOUT THE SPEAKER
Yuval Noah Harari - Historian, authorIn his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake.
Why you should listen
In his book, Homo Deus: A Brief History of Tomorrow, Yuval Noah Harari explores the projects, dreams and nightmares that will shape the 21st century -- from overcoming death to creating artificial life. He maps the future and asks fundamental questions: Where do we go from here? How will we protect this fragile world from our own destructive powers? The book has sold four million copies since its publication in 2016.
Harari's previous book, Sapiens: A Brief History of Humankind, explores what made homo sapiens the most successful species on the planet. His answer: We are the only animal that can believe in things that exist purely in our imagination, such as gods, states, money, human rights, corporations and other fictions, and we have developed a unique ability to use these stories to unify and organize groups and ensure cooperation. Sapiens has sold eight million copies and been translated into more than 50 languages. Bill Gates, Mark Zuckerberg and President Barack Obama have recommended it as a must-read.
Harari lectures as a Professor of history at The Hebrew University of Jerusalem, where he specializes in world history, medieval history and military history. His current research focuses on macro-historical questions: What is the relationship between history and biology? What is the essential difference between Homo sapiens and other animals? Is there justice in history? Does history have a direction? Did people become happier as history unfolded? Harari has written for newspapers such as The Guardian, Financial Times, the Times, Nature magazine and the Wall Street Journal.
Harari's new book, 21 Lessons for the 21st Century, will take the pulse of our current global climate, focusing on the biggest questions of the present moment: What is really happening right now? What are today’s greatest challenges and choices? What should we pay attention to? The book will be published in multiple languages in September 2018.
Yuval Noah Harari | Speaker | TED.com