ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.

Why you should listen

Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.

She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.

In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."

Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.

More profile about the speaker
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com
TED2009

Elizabeth Gilbert: Your elusive creative genius

Si Elizabeth Gilbert patungkol sa pagpapayabong ng pagkamalikhain

Filmed:
19,049,771 views

Ibinabahagi ni Elizabeth Gilbert ang kanyang mga pagninilay ukol sa kalimita'y impossibleng ekspektasyon natin sa mga manlilikha at henyo ng sining. Ito ay isang nakakatuwa, personal at nakakaantig na talumpati.
- Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
I am a writermanunulat.
0
985
1567
Ako ay isang manunulat
00:15
WritingPagsulat booksmga aklat is my professionpropesyon but it's more than that, of coursekurso.
1
2552
3760
Ang pagsusulat ng mga libro ang aking hanapbuhay, datapuwa't hindi lang iyan at hindi diyan nagtatapos.
00:19
It is alsodin my great lifelonghabambuhay love and fascinationpang-akit.
2
6312
3924
Ang pagsusulat din ay ang aking habambuhay na pag-ibig at pagkahalina.
00:23
And I don't expectasahan ang that that's ever going to changepagbabago.
3
10236
2915
At tingin ko'y iyan ay hindi kailanman magbabago.
00:25
But, that said, something kinduri of peculiarpag-aaring sarili ng Diyos has happenednangyari recentlykamakailan lamang
4
13151
5035
Gayunpaman, may kakaibang pangyayari kamakailan lang
00:30
in my life and in my careerKarera,
5
18186
2249
sa aking buhay at sa aking karera,
00:33
whichna kung saan has causedsanhi me to have to recalibraterecalibrate my wholebuong relationshiprelasyon with this work.
6
20435
4767
na nagdulot sa akin na muling usisatin ang kabuuan ng aking relasyon sa aking trabaho.
00:38
And the peculiarpag-aaring sarili ng Diyos thing is that I recentlykamakailan lamang wroteIsinulat this bookAklat,
7
25202
3634
At ang kakaibang pangyayaring ito ay ang pagsulat ko ng libro, kamakailan lang,
00:41
this memoirmemoir calledtinatawag na "EatKumain ng, PrayManalangin, Love"
8
28836
1968
isang talambuhay, na may pamagat na "Eat, Pray, Love"
00:43
whichna kung saan, decidedlymalinaw unlikeHindi tulad ng any of my previousnakaraang booksmga aklat,
9
30804
4565
na walang kaduda duda, hindi katulad sa mga nauna kong libro
00:48
wentnagpunta out in the worldmundo for some reasondahilan kung bakit, and becameay naging this bigmalaking,
10
35369
3068
sapagkat, sa hindi ko mawaring dahilan, ito ay naging isang malaki,
00:51
mega-sensationMega-pang-amoy, internationalinternasyonal bestsellerbestseller thing.
11
38437
3366
napakasikat, at lubhang mabiling libro sa buong mundo.
00:54
The resultresulta of whichna kung saan is that everywherelahat ng dako I go now,
12
41803
3066
Dahil dito, saan man ako magtungo ngayon,
00:57
people treatgamutin ang me like I'm doomednakatadhana.
13
44869
2600
tinuturing ako ng mga tao na tila ako ay nasa isang tiyak na na pahamak
01:00
SeriouslySeryoso -- doomednakatadhana, doomednakatadhana!
14
47469
2882
tiyak, tiyak na pahamak!
01:03
Like, they come up to me now, all worriednag-alala, and they say,
15
50351
2184
Heto't lumalapit sila, balisa, at sinasabing
01:05
"Aren'tAy hindi you afraidnatatakot you're never going to be ablemagagawang to toptuktok that?
16
52535
4705
"Hindi ka ba natatakot? -- hindi ka ba natatakot na hindi mo na mahihigitan pa ang librong iyan?
01:10
Aren'tAy hindi you afraidnatatakot you're going to keep writingpagsulat ng for your wholebuong life
17
57240
3246
Hindi ka ba natatakot na mula ngayon hanggang sa natitirang bahagi ng iyong buhay, ikaw ay magsusulat
01:13
and you're never again going to createlumikha a bookAklat
18
60486
2017
at hindi ka na muli makakagawa ng isang libro
01:15
that anybodykahit kanino in the worldmundo caresnagmamalasakit about at all,
19
62503
2716
na magugustuhan ng kahit isang tao
01:18
ever again?"
20
65219
2500
kailan pa man?"
01:20
So that's reassuringnakapapanatag na, you know.
21
67719
2349
Tila nakakaluwag ng damdamin, hindi ba.
01:22
But it would be worsemas masahol pa, exceptmaliban sa for that I happenmangyari to rememberAlalahanin
22
70068
2799
Maaaring mas may masidhi pa nito, liban na nga lang sa isa kong naalalang
01:25
that over 20 yearstaon agoang nakalipas, when I first startednagsimula tellingsinasabi sa people -- when I was a teenagertinedyer --
23
72867
3708
pangyayari may 20 taon nang nakalilipas, noong una ko pa lang pinamamahagi sa mga tao - nung ako ay nagdadalaga pa lamang -
01:29
that I wanted to be a writermanunulat,
24
76575
1710
na gusto kong maging isang manunulat.
01:31
I was metnakilala with this sameparehong kinduri of, sortmga uri of fear-basedbatay sa takot reactionreaksyon.
25
78285
2971
Sinalubong ako ng reaksyon na natutulad din sa reaksyon ng mga tao ngayon, reaksyon na nababase sa takot.
01:34
And people would say, "Aren'tAy hindi you afraidnatatakot you're never going to have any successtagumpay?
26
81256
3679
At sasabihin ng mga tao, "Hindi ka ba natatakot na hindi ka kailanman magtatagumpay?
01:37
Aren'tAy hindi you afraidnatatakot the humiliationpaghamak of rejectionpagtanggi will killpatayin ang you?
27
84935
3102
Hindi ka ba natatakot na mamamatay ka sa kahihiyan dahil sa hindi pagtanggap sa iyo?
01:40
Aren'tAy hindi you afraidnatatakot that you're going to work your wholebuong life at this craftbapor
28
88037
2815
Hindi ka ba natatakot na sa buong buhay mo, patuloy kang maglilikha sa sining na ito
01:43
and nothing'sni walang ever going to come of it
29
90852
1417
subalit ni kailanman ay hindi ito magbubunga
01:45
and you're going to diemamatay on a scrapscrap heapbunton of brokenbagbag na dreamsmga pangarap
30
92269
2697
at mamamatay ka na lamang sa pira-piraso't santambak na bigong pangarap
01:47
with your mouthbibig filledpuno with bittermapait ashabo of failurekabiguan?"
31
94966
3485
kung saan ang iyong bibig ay puno ng mapait na abo ng kabiguan?
01:51
(LaughterTawanan)
32
98451
2053
(Tawanan)
01:53
Like that, you know.
33
100504
1852
Parang ganun, alam nyo yun.
01:55
The answerang sagot -- the shortmaikling answerang sagot to all those questionsmga tanong is, "Yes."
34
102356
5161
Ang sagot - ang maiksing sagot sa lahat ng mga katanungang iyon ay, "Oo."
02:00
Yes, I'm afraidnatatakot of all those things.
35
107517
2300
Oo, ako ay natatakot sa lahat ng mga bagay na iyon.
02:02
And I always have been.
36
109817
1265
Noon pa man, ako ay takot na.
02:03
And I'm afraidnatatakot of manymaraming, manymaraming more things besidesBukod sa
37
111082
2133
Liban pa doon, ako din ay takot sa marami pang ibang bagay
02:06
that people can't even guesshula at,
38
113215
2102
na maaring hindi mawari ng ibang mga tao.
02:08
like seaweeddamong-dagat and other things that are scarynakakatakot.
39
115317
3981
Tulad ng damong-dagat, at iba pang bagay na nakakatakot.
02:12
But, when it comesay nagmumula to writingpagsulat ng,
40
119298
2251
Subalit, kung pagsusulat na ang pag-uusapan
02:14
the thing that I've been sortmga uri of thinkingpag-iisip about latelynitong mga huling araw, and wonderingnagtataka about latelynitong mga huling araw, is why?
41
121549
4001
ang tanong na tila pinag-iisipan ko kamakailan lang, at pinagtatakhan kamakailan, ay bakit?
02:18
You know, is it rationalmay isip?
42
125550
1851
Iyong tipong, eto ba ay makatwiran?
02:20
Is it logicallohikal that anybodykahit kanino should be expectedinaasahang
43
127401
2847
Na makatwiran nga bang asahan ang isang tao
02:23
to be afraidnatatakot of the work that they feel they were put on this EarthLupa to do.
44
130248
4652
na matakot sa trabahong sa tingin nila ay syang itinalaga na gawin nila sa mundong ito.
02:27
And what is it specificallylalo na about creativemalikhaing venturesmga pakikipagsapalaran
45
134900
4400
Alam mo yun, ano nga ba ang meron sa pagngangahas na lumikha
02:32
that seemstila to make us really nervouskabado about eachbawat other'sng isa mentalmental healthkalusugan
46
139300
3472
na wari baga'y tayo ay nangangamba na sa katinuan ng ating pag-iisip
02:35
in a way that other careersmga karera kinduri of don't do, you know?
47
142772
3027
taliwas sa ibang karera?
02:38
Like my dadItay, for examplehalimbawa, was a chemicalkemikal engineerinhinyero
48
145799
4023
Bilang halimbawa, ang aking ama ay isang Chemical Engineer
02:42
and I don't recallpagbawi ng katungkulan onceminsan in his 40 yearstaon of chemicalkemikal engineeringengineering
49
149822
3377
at sa buong 40 taon na iginugol nya sa Chemical Engineering, 'ni minsan ay 'di ko naalalang
02:45
anybodykahit kanino askingpagtatanong him if he was afraidnatatakot to be a chemicalkemikal engineerinhinyero, you know?
50
153199
3682
may nagtanong sa kanya kung siya ba ay natatakot maging isang Chemical Engineer.
02:49
It didn't -- that chemical-engineeringkemikal na pang-inhinyero blockblock, JohnJuan, how'sKamusta ang it going?
51
156881
5811
Wala akong narinig na - kamusta na ang mga sagabal natin sa Chemical Engineering John?
02:55
It just didn't come up like that, you know?
52
162692
2164
Walang ganuong pangyayari sa kanila.
02:57
But to be fairmakatarungang, chemicalkemikal engineersinhinyero as a groupgrupo
53
164856
3834
Gayunpaman, ang mga Chemical Engineers, bilang isang pangkat
03:01
haven'thindi pa really earnedkinita a reputationreputasyon over the centuriesmaraming siglo
54
168690
2426
ay hindi naturingan nitong mga nakaraang siglo
03:03
for beingang pagiging alcoholicalkohol manic-depressivespagkabansot dumi depressives.
55
171116
2818
bilang mga lasenggong malimit malumbay.
03:06
(LaughterTawanan)
56
173934
1448
(Tawanan)
03:08
We writersmanunulat, we kinduri of do have that reputationreputasyon,
57
175382
2834
Tayong mga manunulat, tila may ganoon tayong reputasyon,
03:11
and not just writersmanunulat, but creativemalikhaing people acrosssa iba 't ibang all genresgenre,
58
178216
3983
at hindi lamang manunulat, kundi pati lahat ng mga malikhaing tao sa lahat ng kategorya,
03:14
it seemstila, have this reputationreputasyon for beingang pagiging enormouslysobrang sobra mentallyitak unstablehindi matatag.
59
182199
4701
ay tila may reputasyon sa pagkakaroon ng hindi matatag na katinuan.
03:19
And all you have to do is look at the very grimmabalasik deathkamatayan countbilang ng pagpapaandar
60
186900
3816
Tingnan na lamang natin ang nakapanghihilakbot na bilang ng mga namatay
03:23
in the 20thth centuryna siglo alonenag-iisa, of really magnificentmaringal creativemalikhaing mindsisip
61
190716
3583
nitong ika-20 siglo pa lang, ng mga batikang manlilikha
03:27
who diednamatay youngkabataang and oftenmadalas at theirkanilang ownsariling handsmga kamay, you know?
62
194299
3126
na namatay sa murang edad at kalimitan ay sa kanilang mga sariling kamay.
03:30
And even the onesbuhay who didn't literallyliteral commitmangakong gawin suicidepagpapakamatay
63
197425
3266
At kahit pa man may iba na hindi pa literal na nagpapakamatay
03:33
seemtila to be really undonemararamdaman by theirkanilang giftskaloob, you know.
64
200691
3376
ay tila bagang nawawasak ang katinuan dahil sa kanilang angking talento.
03:36
NormanNorman MailerTagaliham ng, just before he diednamatay, last interviewinterbyu, he said
65
204067
2899
Norman Mailer, sa huling panayam sa kanya bago sya mamatay, ay nagsabi na
03:39
"EveryBawat one of my booksmga aklat has killedpinatay me a little more."
66
206966
4101
"Bawat isa ng aking mga libro, ay pinatay ako nang paunti-unti."
03:43
An extraordinarypambihirang statementpahayag to make about your life'sng buhay work.
67
211067
3599
'Di ba't isa itong kakaibang pahayag ukol sa gawaing pinaggugulan mo ng iyong buhay?
03:47
But we don't even blinkBlink when we hearmakinig somebodyisang tao say this
68
214666
2960
Subalit hindi man lang tayo kumukurap 'pag naririnig natin ito
03:50
because we'vematagal kami heardnarinig that kinduri of stuffmga bagay-bagay for so long
69
217626
2606
sapagkat nasanay na tayo dahil sa ilang beses na natin ito narinig
03:53
and somehowkahit papaano we'vematagal kami completelyganap internalizedisinaloob and acceptedtinanggap collectivelysama-sama
70
220232
4001
at tila baga'y naisaloob na natin at natanggap
03:57
this notionpaniwala that creativitypagiging malikhain and sufferingpaghihirap are somehowkahit papaano inherentlylikas linkednakaugnay
71
224233
4667
na ang pagiging malikhain at ang pagdurusa ay tila magkaakibat at magkapatid
04:01
and that artistrykasiningan, in the endkatapusan, will always ultimatelysa huli leadpamunuan to anguishdalamhati.
72
228900
5066
at ang pagiging malikhain, sa huli, ay magdudulot ng ibayong sakit at pagdurusa.
04:06
And the questiontanong that I want to askHilingin sa everybodylahat ng tao here todayngayon
73
233966
2216
At ang katanungan na gusto ko itanong sa mga narito ngayon ay
04:08
is are you guys all coolcool na with that ideaideya?
74
236182
2992
kayo bang lahat ay tanggap ang palaisipan o ideya na ito?
04:11
Are you comfortablekomportable with that?
75
239174
2207
komportable ba kayo dito -
04:14
Because you look at it even from an inchpulgada away and, you know ...
76
241381
2951
dahil kung titingnan nyo ito, kahit lumayo lang kayo ng isang pulgada, alam nyo
04:17
I'm not at all comfortablekomportable with that assumptionAssumption.
77
244332
3200
Hindi ako komportable sa ideyang ito.
04:20
I think it's odiouskasuklam-suklam.
78
247532
1486
Tingin ko ito ay nakakasuka at nakakasuklam.
04:21
And I alsodin think it's dangerousmapanganib,
79
249018
1953
Tingin ko din ito ay delikado,
04:23
and I don't want to see it perpetuatedmagpatuloy into the nextsusunod centuryna siglo.
80
250971
2767
At ayoko makitang napanatili ang ideyang ito sa susunod na siglo.
04:26
I think it's better if we encourageHikayatin ang mga our great creativemalikhaing mindsisip to livemabuhay.
81
253738
4036
Minumungkahi kong himukin natin ang ating mga dakilang manlilikha na magpunyaging mabuhay.
04:30
And I definitelytalagang know that, in my casekaso -- in my situationsitwasyon --
82
257774
5775
At tiyak akong alam ko,kung uusisatin ang aking sitwasyon,
04:36
it would be very dangerousmapanganib for me to startsimulan ang sortmga uri of leakingtagas down that darkmadilim pathlandas
83
263549
5163
na lubhang mapanganib kung uumpisahan kong tumungo sa masalimuot na landas
04:41
of assumptionAssumption, particularlylalo na givenibinigay the circumstancesitwasyon
84
268712
3471
ng pagpapalagay, lalo na kung isasa-alang alang ang mga bagay-bagay
04:44
that I'm in right now in my careerKarera.
85
272183
1903
sa kasalukuyang kalagayan ng aking karera.
04:46
WhichNa kung saan is -- you know, like checkLagyan ng tsek it out,
86
274086
2539
Kung iisipin nyo at titignan,
04:49
I'm prettymedyo youngkabataang, I'm only about 40 yearstaon oldLumang.
87
276625
1599
Ako'y lubhang bata pa lamang, ako'y 40 taong gulang pa lamang.
04:51
I still have maybe anotherisa pang fourapat na decadesdekada of work left in me.
88
278224
3910
At ako'y may sa 4 na dekada pa ng trabahong natitira.
04:54
And it's exceedinglylabis likelymalamang that anything I writeIsulat ang from this pointpunto forwardpaglakad
89
282134
4517
At higit na lubhang posible na lahat ng aking isulat pamula ngayon
04:59
is going to be judgedhinatulan by the worldmundo as the work that camedumating after
90
286651
2883
ay mahahatulan ng buong mundo bilang isang likha pagkatapos
05:02
the freakishfreakish successtagumpay of my last bookAklat, right?
91
289534
3417
ng nakakatakot na tagumpay ng huli kong libro, hindi nga ba?
05:05
I should just put it bluntlytahasan, because we're all sortmga uri of friendsmga kaibigan here now --
92
292951
3962
Sa tapatang pananalita, dahil sa tayo'ng lahat ay magkakaibigan na ngayon -
05:09
it's exceedinglylabis likelymalamang that my greatestpinakamalaking successtagumpay is behindlikod ng me.
93
296913
4281
lubhang posible na ang aking kalubus-lubusang tagumpay ay natapos na.
05:13
So JesusSi Jesus, what a thought!
94
301194
2200
Susmaryosep! Anong klaseng pag-iisip eto!
05:16
That's the kinduri of thought that could leadpamunuan a persontao
95
303394
2315
Alam nyo na eto ang uri ng pag-iisip na maaring mag-udyok sa isang tao
05:18
to startsimulan ang drinkingpag-inom ng alak ginbitag at ninesiyam o'clockalas in the morningumaga,
96
305709
2628
na uminom ng hinebra ng alas-9 ng umaga,
05:21
and I don't want to go there.
97
308337
3052
at ayoko ma-udyok nang ganuon.
05:24
(LaughterTawanan)
98
311389
858
(Tawanan)
05:25
I would prefermas gusto to keep doing this work that I love.
99
312247
2306
Mas gugustuhin ko pa na patuloy na gawin ang gawaing mahal ko.
05:27
And so, the questiontanong becomesay nagiging, how?
100
314553
3686
Kung kaya, ang tanong ay, paano?
05:31
And so, it seemstila to me, uponsa a lot of reflectionpagmumuni-muni,
101
318239
2884
At kaya, sa aking palagay, matapos ang maraming pagmumunimuni,
05:33
that the way that I have to work now, in orderkaayusan to continuemagpatuloy writingpagsulat ng,
102
321123
3365
na ang paraan ng aking pagtatrabaho ngayon, upang magpatuloy sa pagsusulat
05:37
is that I have to createlumikha some sortmga uri of protectiveproteksiyon psychologicalsikolohikal constructbumuo ng mga, right?
103
324488
3801
ay dapat makalikha ako ng parang isang sikolohikal na pangharang, di kaya?
05:41
I have to sortmga uri of find some way to have a safeligtas distancedistansya
104
328289
3533
Kailangan ko na makahanap ng paraan na magkaroon ng ligtas na layo
05:44
betweensa pagitan ng me, as I am writingpagsulat ng, and my very naturallikas na anxietypagkabalisa
105
331822
4885
sa pagitan ko, habang ako ay nagsusulat, at ng aking likas na pag-aagam-agam
05:49
about what the reactionreaksyon to that writingpagsulat ng is going to be, from now on.
106
336707
3865
sa kung ano ang magiging reaksyon sa sinulat ko, mula ngayon.
05:53
And, as I've been looking over the last yeartaon for modelsmga modelo for how to do that
107
340572
4268
At, habang naghahagilap ako sa nagdaang taon ng mga modelo kung paano gumawa ng paraan
05:57
I've been sortmga uri of looking acrosssa iba 't ibang time,
108
344840
2148
naghanap ako ng maaring ehemplo sa mga nagdaang panahon
05:59
and I've been tryingsinusubukan to find other societieslipunan
109
346988
2102
at sinubok kong maghanap sa ibang lipunan
06:01
to see if they mightmaaaring have had better and sanersaner ideasideya than we have
110
349090
3750
upang matignan na baka sila ay may mas mainam at makatwiran na ideya kaysa sa amin
06:05
about how to help creativemalikhaing people, sortmga uri of managepamahalaan ang
111
352840
2965
kung paano tulungan ang mga manlilika na pangasiwaan
06:08
the inherentlikas emotionalemosyonal risksmga panganib of creativitypagiging malikhain.
112
355805
3068
ang angking panganib sa damdamin na kaakibat ng pagkamalikhain.
06:11
And that searchpaghahanap has led me to ancientsinaunang GreeceGreece and ancientsinaunang RomeRoma.
113
358873
5015
At ang pagsisiyasat na iyon ay nagdala sa akin sa sinaunang Griyego at Roma.
06:16
So staymanatili with me, because it does circlebilog around and back.
114
363888
2601
Kaya't maari lamang na samahan nyo ako dito dahil sa babalik din tayo mamya sa usaping eto.
06:19
But, ancientsinaunang GreeceGreece and ancientsinaunang RomeRoma --
115
366489
2246
Subalit, sa sinaunang Griyego at sinaunang Roma -
06:21
people did not happenmangyari to believe that creativitypagiging malikhain
116
368735
2566
ang mga tao ay tila hindi naniniwala na ang pagkamalikhain
06:24
camedumating from humantao beingsnilalang back then, O.K.?
117
371301
2418
ay galing sa katawang lupa ng tao, OK?
06:26
People believednaniwala that creativitypagiging malikhain was this divinebanal na attendantattendant spiritEspiritu
118
373719
4459
Naniniwala ang mga tao na ang pagkamalikhain ay isang banal na espiritong naglilingkod
06:30
that camedumating to humantao beingsnilalang from some distantmalayong and unknowablehindi kayang arukin sourcepinagmumulan,
119
378178
4001
na sumapi sa katawang lupa ng tao mula sa malayo at di mawari na pinagmulan
06:34
for distantmalayong and unknowablehindi kayang arukin reasonsmga dahilan.
120
382179
2449
ayun sa malayo at di mawaring dahilan.
06:37
The GreeksAng Griyego famouslypatanyag calledtinatawag na these divinebanal na attendantattendant spiritsEspiritu of creativitypagiging malikhain "daemonsdaemons."
121
384628
5251
Tinawag ng mga Griyego ang banal na espiritong eto sa bantog na pangalang "daemons".
06:42
SocratesSocrates, famouslypatanyag, believednaniwala that he had a daemonDaemon
122
389879
3100
Si Socrates ay tanyag sa kanyang paniniwala na sya ay mayroong daemon
06:45
who spokenagsalita wisdomkarunungan to him from afarmalayo.
123
392979
2457
na nagpapahayag sa kanya ng dunong mula sa kalayuan.
06:48
The RomansMga Taga Roma had the sameparehong ideaideya,
124
395436
1617
Ang mga taga-Roma ay may katulad na ideya
06:49
but they calledtinatawag na that sortmga uri of disembodieddisembodied creativemalikhaing spiritEspiritu a geniushenyo.
125
397053
4610
subalit tinatawag nilang "henyo" ang nakabuwag na malikhaing espirito na ito.
06:54
WhichNa kung saan is great, because the RomansMga Taga Roma did not actuallytalagang think
126
401663
2560
Tingin ko ito ay kahanga-hanga, sapagkat hindi iniisip ng mga taga-Roma
06:57
that a geniushenyo was a particularlylalo na clevermatalino individualindibidwal.
127
404223
2973
na ang henyo ay isang lubhang matalinong tao.
06:59
They believednaniwala that a geniushenyo was this, sortmga uri of magicalmahiwagang divinebanal na entityentidad,
128
407196
3683
Naniniwala sila na ang henyo ay tila parang isang mahiwaga at banal na nilalang
07:03
who was believednaniwala to literallyliteral livemabuhay in the wallspader
129
410879
4182
na pinaniniwalaang literal na nakatira sa pader
07:07
of an artist'sng pintor studiostudio, kinduri of like DobbyN the housebahay elfmaliit,
130
415061
3684
ng estudyo ng manlilikha, parang si Dobby ang bahay-duende,
07:11
and who would come out and sortmga uri of invisiblyinvisibly assisttulungan ang mga the artistpintor with theirkanilang work
131
418745
4033
na lumilitaw at tila tumutulong sa manlilikha sa kanilang trabaho nang hindi nakikita
07:15
and would shapehugis the outcomekinalabasan of that work.
132
422778
2600
na syang magbibigay hugis ng kinalabasan ng sining.
07:18
So brilliantmakinang -- there it is, right there, that distancedistansya that I'm talkingpakikipag-usap about --
133
425378
3551
'Di ba't ang galing - ayan, yung puwang na sinasabi ko -
07:21
that psychologicalsikolohikal constructbumuo ng mga to protectprotektahan ang you from the resultsmga resulta of your work.
134
428929
4533
ang sikolohikal na pader na magtatanggol sayo mula sa bunga ng iyong sining.
07:26
And everyonelahat ng tao knewAlam that this is how it functionednagbigay daan sa, right?
135
433462
3608
At alam ng lahat na ganito ang takbo ng mga bagay-bagay.
07:29
So the ancientsinaunang artistpintor was protectedprotektado from certainilang things,
136
437070
2608
Datapuwa't ang mga sinaunang manlilikha ay tiyak na ligtas sa ilang mga bagay
07:32
like, for examplehalimbawa, too much narcissismnarcissism, right?
137
439678
2484
gaya na lamang ng lubusang pagmamahal sa sarili, hindi ba?
07:34
If your work was brilliantmakinang you couldn'thindi take all the creditcredit for it,
138
442162
2994
Kung ang likha mo ay lubhang magaling hindi mo maaangkin ang buong karangalan nito
07:37
everybodylahat ng tao knewAlam that you had this disembodieddisembodied geniushenyo who had helpednakatulong sa you.
139
445156
3940
dahil alam ng lahat na may henyong nakabuwag sayo na tumulong sa iyo.
07:41
If your work bombedbinomba, not entirelyganap your faultmali, you know?
140
449096
3369
Kung ang likha mo naman ay malaking palpak, hindi sayo ang bunton ng lahat ng sisi.
07:45
EveryoneLahat ng tao knewAlam your geniushenyo was kinduri of lamepilay.
141
452465
2769
Alam ng lahat na ang henyo mo ay tila walang kuwenta.
07:48
And this is how people thought about creativitypagiging malikhain in the WestWest for a really long time.
142
455234
5461
At eto ang paniniwala ng mga tao sa Kanluran ukol sa pagkamalikhain sa loob ng mahabang panahon.
07:53
And then the RenaissanceRenaissance camedumating and everything changednagbago,
143
460695
2300
Hanggang sa dumating ang Renaissance at ang lahat ay nagbago,
07:55
and we had this bigmalaking ideaideya, and the bigmalaking ideaideya was
144
462995
2183
at nagkaroon tayo ng malaking ideya, at ang malaking ideyang ito ay
07:57
let's put the individualindibidwal humantao beingang pagiging at the centercenter of the universeuniberso
145
465178
3451
ang ilagay natin ang bawat indibidwal sa gitna ng sansinukob
08:01
abovesa itaas all godsmga Diyos and mysterieshiwaga, and there's no more roomkuwarto
146
468629
2256
angat sa lahat ng mga diyos-diyosan at hiwaga, at wala nang puwang
08:03
for mysticalmistikal creaturesmga nilalang who take dictationdikta from the divinebanal na.
147
470885
3110
para sa mga mahiwagang nilalang na ginagabayan ng banal.
08:06
And it's the beginningsimula of rationalmay isip humanismpagkamakatao,
148
473995
2335
At ito'y simula ng makatwirang humanismo,
08:09
and people startednagsimula to believe that creativitypagiging malikhain
149
476330
1949
at ang mga tao'y nag-umpisang maniwala na ang pagkamalikhain
08:11
camedumating completelyganap from the selfsa sarili of the individualindibidwal.
150
478279
2682
ay ganap na mula sa sarili
08:13
And for the first time in historykasaysayan,
151
480961
2250
At sa kauna-unahang pagkakataon sa kasaysayan ng tao,
08:16
you startsimulan ang to hearmakinig people referringang tinutukoy to this or that artistpintor as beingang pagiging a geniushenyo
152
483211
5111
maririnig mo ang ibang tao na nagsasabing si ganto o ganyang manlilikha ng sining ay isang henyo
08:21
rathersa halip than havingang pagkakaroon ng a geniushenyo.
153
488322
1841
sa halip na nagkaroon ng henyo.
08:22
And I got to tell you, I think that was a hugemalaking errormali.
154
490163
3324
At ito ang masasabi ko, tingin ko iyon ay isang lubhang malaking pagkakamali.
08:26
You know, I think that allowingnagpapahintulot sa somebodyisang tao, one merelamang persontao
155
493487
4246
Alam nyo, tingin ko na ang pagpapahintulot sa isang tao, sa iisang tao,
08:30
to believe that he or she is like, the vesselna sisidlan,
156
497733
2763
na maniwalang sya ay tila parang isang sisidlan
08:33
you know, like the fontbautismuhan and the essencekakanyahan and the sourcepinagmumulan
157
500496
2249
parang balon, at syang pinakabuod at bukal
08:35
of all divinebanal na, creativemalikhaing, unknowablehindi kayang arukin, eternalwalang hanggan mysterymisteryo
158
502745
3700
ng lahat ng banal, mapanlikha, mahiwaga, ng walang hanggang misteryo
08:39
is just a smidgesmidge too much responsibilityresponsibilidad to put on one fragilebabasagin, humantao psycheSikolohiyang.
159
506445
6085
ay tila bahagyang labis na na responsibilidad para sa isang marupok na pag-iisip ng tao.
08:45
It's like askingpagtatanong somebodyisang tao to swallowlumulunok the sunaraw.
160
512530
3515
Ito'y nahahalintulad sa kahilingang lamunin ng isang tao ang araw.
08:48
It just completelyganap warpswarps and distortsdistorts egosegos,
161
516045
2651
Lubos nitong nababaluktot at napapasama ang kaakuhan ng tao,
08:51
and it createslumilikha ng all these unmanageablemagulo expectationsmga inaasahan about performancepagganap.
162
518696
3550
at dulot nito ang lahat ng hindi na makatwirang ekspektasyon sa likha at gawa.
08:55
And I think the pressurepresyon ng dugo of that
163
522246
1999
At tingin ko na ang panggigipit na ito
08:57
has been killingpagpatay off our artistsmga artist for the last 500 yearstaon.
164
524245
3217
ay syang pumapatay sa ating mga manlilikha sa nakaraang 500 years.
09:00
And, if this is truetunay na,
165
527462
2665
At, kung ito ay totoo,
09:02
and I think it is truetunay na,
166
530127
1586
at tingin ko'y ito ay totoo,
09:04
the questiontanong becomesay nagiging, what now?
167
531713
2865
ang tanong ngayon ay, ano na ang mangyayari ngayon?
09:07
Can we do this differentlynaiiba?
168
534578
1869
Maari ba nating baguhin ang mga bagay?
09:09
Maybe go back to some more ancientsinaunang understandingpag-unawa
169
536447
3396
Marahil bumalik tayo sa sinaunang paniniwala
09:12
about the relationshiprelasyon betweensa pagitan ng humanstao and the creativemalikhaing mysterymisteryo.
170
539843
4501
ukol sa kaugnayan ng tao at ng hiwaga ng paglikha.
09:17
Maybe not.
171
544344
1353
Maaring hindi na.
09:18
Maybe we can't just eraseBurahin 500 yearstaon of rationalmay isip humanisticisinaalang-alang thought
172
545697
3882
Marahil hindi natin mabubura ang limang siglo ng makatwirang pag-iisip na nakasentro sa kapakanan ng tao
09:22
in one 18 minuteminuto speechpananalita.
173
549579
2158
sa loob lamang ng isang 18 minuto na talumpati.
09:24
And there's probablymalamang people in this audiencemambabasa
174
551737
2709
At maaring may iilan sa mga nandirito
09:27
who would raiseitaas ang really legitimatelehitimong scientificpang-agham suspicionssuspicions
175
554446
4115
na magbabahagi ng kanilang mga lehitimong hinala na nakabase sa agham
09:31
about the notionpaniwala of, basicallytalaga fairiesfairies
176
558561
2379
ukol sa mga kuru-kuro sa mga diwata
09:33
who followsundin people around rubbinggasgas fairydiwata juicekatas ng on theirkanilang projectsmga proyekto and stuffmga bagay-bagay.
177
560940
4988
na bumubuntot sa mga tao sabay pahid ng fairy juice sa kanilang mga proyekto at kagamitan.
09:38
I'm not, probablymalamang, going to bringmagdala ng you all alongna sumabay sa pagbasa with me on this.
178
565928
4317
Marahil hindi ko kayo lahat mapapasang-ayon sa isiping ito.
09:43
But the questiontanong that I kinduri of want to posepose is --
179
570245
2785
Subalit ang tanong na nais ko sana iparating sa inyo ay -
09:45
you know, why not?
180
573030
2197
bakit nga ba hindi?
09:48
Why not think about it this way?
181
575227
1922
Bakit nga ba hindi natin isipin sa ganitong paraan?
09:49
Because it makesgumagawa ng as much sensekahulugan as anything elseiba pa I have ever heardnarinig
182
577149
4112
Dahil sa ito ay syang pinakamakatwiran na sa lahat ng aking narinig
09:54
in termsmga tuntunin of explainingpagpapaliwanag the utternagbabadya ng maddeningkagalit-galit na capriciousnesscapriciousness
183
581261
3956
ukol sa pagpapaliwanag ng tila bagang nakakabaliw na kapritso
09:58
of the creativemalikhaing processproseso.
184
585217
1545
ng proseso ng paglikha.
09:59
A processproseso whichna kung saan, as anybodykahit kanino who has ever triedSinubukan to make something --
185
586762
2879
Isang proseso, na marahil maipagpapatotoo ng ninuman na sumubok gumawa ng isang bagay -
10:02
whichna kung saan is to say basicallytalaga everyonelahat ng tao here ---
186
589641
2426
at maaring, lahat ng nandidito -
10:04
knowsAlam ng does not always behavekumilos rationallyrasyonal.
187
592067
3111
na hindi kailanman palaging makatwiran.
10:07
And, in factkatotohanan, can sometimeskung minsan feel downrighttunay paranormalparanormal.
188
595178
4583
At, sa katunayan, ay minsan tila bagang lubos na paranormal.
10:12
I had this encounterengkwentro recentlykamakailan lamang where I metnakilala the extraordinarypambihirang AmericanAmerikano poetmakata RuthRuth StoneBato,
189
599761
5485
Kamakailan lang, nakatagpo ko ang isang kahanga-hangang Amerikanang makata na si Ruth Stone,
10:18
who'sSino ang now in her 90s, but she's been a poetmakata her entirebuong life
190
605246
2835
na ngayon ay nasa 90 mahigit na, subalit naging isang makata sa buong buhay nya
10:20
and she told me that when she was growinglumalaki up in ruralrural VirginiaVirginia,
191
608081
3230
at kinwento nya sa akin na nuong kabataan nya sa lalawigan ng Virginia,
10:24
she would be out workingnagtatrabaho in the fieldsmga bukid,
192
611311
1601
minsan ay nasa kabukiran sya, nagtatrabaho,
10:25
and she said she would feel and hearmakinig a poemtula
193
612912
3157
at sabi nya'y minsan, mararamdaman nya at maririnig ang isang tula
10:28
comingdarating at her from over the landscapetanawin.
194
616069
2007
na papalapit sa kanya mula sa malayong tanawin.
10:30
And she said it was like a thunderousdumadagundong traintren of airhangin.
195
618076
3157
At sabi nya'y tila para etong isang dumadagundong na tren ng hangin.
10:34
And it would come barrelingiglap down at her over the landscapetanawin.
196
621233
2328
At lubhang mabilis syang dadatnan nito mula sa malayo.
10:36
And she feltnadama it comingdarating, because it would shakeiling the earthlupa undersa ilalim ng her feetmga paa.
197
623561
3602
At mararamdaman nya itong papalapit, dahil niyayanig nito ang lupang kinatatayuan nya.
10:39
She knewAlam that she had only one thing to do at that pointpunto,
198
627163
3099
Alam nyang iisa lamang ang nararapat nyang gawin sa mga pagkakataon na iyon
10:43
and that was to, in her wordsmga salita, "runtumakbo like hellimpiyerno."
199
630262
2151
at iyon ay, ayun sa kanya, ang tumakbo na parang hinahabol ng demonyo.
10:45
And she would runtumakbo like hellimpiyerno to the housebahay
200
632413
1732
At tatakbo sya ng ubod ng bilis papunta sa bahay nya
10:46
and she would be gettingpagkuha ng mga chasedhinabol by this poemtula,
201
634145
1686
at hahabulin sya ng tulang ito
10:48
and the wholebuong dealpakikitungo was that she had to get to a piecepiraso of paperpapel and a pencillapis
202
635831
3130
at ang mahalaga sa lahat ay dapat makakuha sya ng papel at lapis
10:51
fastmabilis enoughsapat so that when it thunderedkumulog throughsa pamamagitan ng her, she could collectKolektahin ang it
203
638961
3068
nang mabilis upang kung dadatnan man sya nito ay matitipon nya ito
10:54
and grabgrab ang mga it on the pagepahina.
204
642029
1501
at masusunggab nya ito at maisatitik sa papel.
10:56
And other timesbeses she wouldn'thindi be fastmabilis enoughsapat,
205
643530
1955
At mayroong minsan na hindi sya ganoon kabilis,
10:58
so she'dbabasahin niya be runningtumatakbo and runningtumatakbo and runningtumatakbo, and she wouldn'thindi get to the housebahay
206
645485
3327
kung kaya't sya ay tatakbo at tatakbo at tatakbo, at hindi nya aabutin ang bahay nya
11:01
and the poemtula would barrelbariles throughsa pamamagitan ng her and she would missMiss it
207
648812
2838
at dadaanan lamang sya ng tula at hindi nya na ito mahuhuli pa
11:04
and she said it would continuemagpatuloy on acrosssa iba 't ibang the landscapetanawin,
208
651650
2288
at sabi nya'y magpapatuloy ito sa ibayong lugar,
11:06
looking, as she put it "for anotherisa pang poetmakata."
209
653938
2964
maghahanap, ayun sa kanya "ng ibang makata".
11:09
And then there were these timesbeses --
210
656902
2370
At mayroon ding mga pagkakataon -
11:12
this is the piecepiraso I never forgotnakalimutan --
211
659272
2379
ito ang bahaging hindi ko makakalimutan -
11:14
she said that there were momentssandali where she would almosthalos missMiss it, right?
212
661651
3199
sabi nya, may mga sandaling kamuntik nya nang hindi mahuli ang isang tula.
11:17
So, she's runningtumatakbo to the housebahay and she's looking for the paperpapel
213
664850
2351
Kaya, sya ay tatakbo patungo sa bahay nya, at maghahanap sya ng papel
11:20
and the poemtula passeskung pumasa throughsa pamamagitan ng her,
214
667201
2100
at dadaanan sya ng tula,
11:22
and she grabsgrabs a pencillapis just as it's going throughsa pamamagitan ng her,
215
669301
2934
at nakakuha sya ng lapis kasabay ng pagdaan ng tula sa kanyang gunita,
11:25
and then she said, it was like she would reachmaabot out with her other handkamay
216
672235
2568
at ang sabi nya, ay tila parang aabutin ng kanyang isang kamay ang tula
11:27
and she would catchmahuli it.
217
674803
1707
at mahuhuli nya ito.
11:29
She would catchmahuli the poemtula by its tailbuntot,
218
676510
2281
Mahuhuli nya ang tula sa buntot,
11:31
and she would pullhila it backwardspaurong into her bodykatawan
219
678791
2778
at hihilahin nya itong pabalik sa katawan nya
11:34
as she was transcribingpagtatala ng on the pagepahina.
220
681569
1860
habang isinasalin nya ito sa papel.
11:36
And in these instancesmga pagkakataon, the poemtula would come up on the pagepahina perfectperpektong and intactbuo
221
683429
4855
At sa mga pagkakataong ito, mag-aanyong ganap at buo ang kanyang tula sa papel
11:41
but backwardspaurong, from the last wordsalita to the first.
222
688284
3405
subalit pabaliktad, na nagsimula sa huling salita hanggang sa una.
11:44
(LaughterTawanan)
223
691689
1712
(Tawanan)
11:46
So when I heardnarinig that I was like -- that's uncannyuncanny,
224
693401
4717
Kaya nung narinig ko ito, pakiramdam ko, lubhang kataka-taka eto,
11:50
that's exactlyeksakto what my creativemalikhaing processproseso is like.
225
698118
2501
sapagkat ganitong ganito ang paraan ng aking paglikha.
11:53
(LaughterTawanan)
226
700619
3613
(Tawanan)
11:57
That's not at all what my creativemalikhaing processproseso is -- I'm not the pipelinetubo!
227
704232
3066
Hindi iyon ang buod ng proseso ng aking paglikha - hindi ako ang tubo at daan!
12:00
I'm a muleburiko, and the way that I have to work
228
707298
1854
Ako ay parang mula, at ang paraan ng aking paggawa
12:01
is that I have to get up at the sameparehong time everybawat day,
229
709152
1667
ay kailangan ako gumising sa parehong oras araw-araw,
12:03
and sweatpawis and laborgawain and barrelbariles throughsa pamamagitan ng it really awkwardlynahihiyang.
230
710819
2797
at maghirap at gumawa at piliting gumawa bagamat saliwa.
12:06
But even I, in my mulishnessmulishness,
231
713616
3000
Subalit kahit ako, sa aking pagiging mala-mula,
12:09
even I have brushedSinusuklay up againstlaban sa that thing, at timesbeses.
232
716616
3868
naranasan at naramdaman ko din ang bagay na iyon, paminsan.
12:13
And I would imagineKunwari that a lot of you have too.
233
720484
1959
At palagay ko marami sa inyo ang nakaranas din nito.
12:15
You know, even I have had work or ideasideya come throughsa pamamagitan ng me from a sourcepinagmumulan
234
722443
3609
Alam nyo, kahit ako ay nagakaroon din ng mga likha at ideya na tila nanggaling mula sa isang bukal
12:18
that I honestlysa totoo lang cannothindi identifyTukuyin ang mga.
235
726052
2511
na sa totoo lang ay hindi ko mawari kung ano.
12:21
And what is that thing?
236
728563
1596
At ano ang bagay na ito?
12:22
And how are we to relateiugnay ang to it in a way that will not make us losemawalan ng our mindsisip,
237
730159
4038
At paano tayo makikipag-ugnayan sa bagay na ito nang hindi nawawalan ng bait at tamang pag-iisip,
12:26
but, in factkatotohanan, mightmaaaring actuallytalagang keep us sanematinong?
238
734197
2886
subalit datapawat makakatulong pa sa atin upang panatiliin ang ating katinuan?
12:29
And for me, the bestpinakamahusay contemporarynapapanahon examplehalimbawa that I have of how to do that
239
737083
3779
At para sa akin, ang pinakamainam na ehemplo sa panahon nating ito kung paano gagawin iyon
12:33
is the musicianmusikero TomTom WaitsAy naghihintay,
240
740862
2332
ay ang musikerong si Tom Waits,
12:35
who I got to interviewinterbyu severalilang yearstaon agoang nakalipas on a magazinemagasin assignmenttungkulin.
241
743194
4541
na nakapanayam ko ilang taon ang nakalilipas para sa isang magasin.
12:40
And we were talkingpakikipag-usap about this,
242
747735
1249
At pinag-uusapan namin ito,
12:41
and you know, TomTom, for mostKaramihan of his life he was prettymedyo much the embodimentsagisag
243
748984
3713
at alam nyo, si Tom, halos sa buong buhay nya ay syang larawan
12:45
of the tormentedpinahihirapan contemporarynapapanahon modernmakabagong artistpintor,
244
752697
1924
ng isang naliligalig na modernong manlilikha,
12:47
tryingsinusubukan to controlkontrol and managepamahalaan ang and dominatemangibabaw
245
754621
2623
na nagsusumikap kontrolin at pamahalaan at pangibabawan
12:50
these sortmga uri of uncontrollablehindi creativemalikhaing impulsesbiglaang damdamin
246
757244
2474
ang mga gantong hindi mapigil na udyok ng paglikha
12:52
that were totallylubos internalizedisinaloob.
247
759718
1887
na higit na lubhang panloob at pansarili.
12:54
But then he got oldermas matanda, he got calmermas mahinahon,
248
761605
2005
Subalit sa pagtanda nya, naging kalmado na sya,
12:56
and one day he was drivingpagmamaneho down the freewayhighway in LosLos AngelesAngeles he told me,
249
763610
2923
at isang araw habang nagmamaneho sya sa freeway ng Los Angeles, ang kwento nya,
12:59
and this is when it all changednagbago for him.
250
766533
1840
at sa pagkakataon na to nagbago ang lahat para sa kanya.
13:01
And he's speedingpagbaybay alongna sumabay sa pagbasa, and all of a suddenbiglaang
251
768373
1991
Habang humaharurot sya sa daan, bigla na lang
13:03
he hearsnaririnig this little fragmentfragment of melodyhimig,
252
770364
3741
may narinig syang mumunting kapiraso ng himig
13:06
that comesay nagmumula into his headulo as inspirationinspirasyon oftenmadalas comesay nagmumula, elusivemailap and tantalizingnag-aanyayang,
253
774105
4029
na pumasok sa isipin nya pares ng pagdating minsan ng isang inspirasyon, mailap at mapanukso,
13:10
and he wants it, you know, it's gorgeousmarikit,
254
778134
2128
at gusto nya ito, alam nyo na, dahil sa ito'y maganda,
13:13
and he longslongs for it, but he has no way to get it.
255
780262
2071
at inaasam nya ito, subalit wala syang paraan upang kuhanin eto.
13:15
He doesn't have a piecepiraso of paperpapel, he doesn't have a pencillapis,
256
782333
1868
Wala syang papel, wala syang lapis,
13:17
he doesn't have a tapetape recorderrecorder.
257
784201
1451
wala syang tape rekorder.
13:18
So he startsay nagsisimula to feel all of that oldLumang anxietypagkabalisa startsimulan ang to risetumaas in him
258
785652
2968
Kung kaya't unti-unti na naman nyang nararamdaman ang dating pagkabalisa
13:21
like, "I'm going to losemawalan ng this thing,
259
788620
1991
gaya ng, "hindi ko na maaalala ang bagay na ito mamya,
13:23
and then I'm going to be hauntedpinagmumultuhan by this songAwit forevermagpakailanman.
260
790611
1920
at habambuhay na akong mumultuhin nito.
13:25
I'm not good enoughsapat, and I can't do it."
261
792531
1771
Hindi ako ganun kagaling, at hindi ko kayang gawin ito."
13:27
And insteadsa halip of panickingnatataranta, he just stoppedtumigil.
262
794302
2392
Subalit sa halip na mataranta, ay tumigil lamang sya.
13:29
He just stoppedtumigil that wholebuong mentalmental processproseso
263
796694
1748
Tinigil nya lamang ang buong proseso ng pag-iisip
13:31
and he did something completelyganap novelnobela.
264
798442
2155
at tsaka nya ginawa ang isang kakaibang bagay.
13:33
He just lookedtumingin up at the skykalangitan, and he said,
265
800597
2722
Tumingin sya sa langit, at sabi,
13:36
"ExcuseSapat na dahilan me, can you not see that I'm drivingpagmamaneho?"
266
803319
3014
"Mawalang galang po, hindi nyo ba nakikita na ako'y nagmamaneho?"
13:39
(LaughterTawanan)
267
806333
3701
(Tawanan)
13:42
"Do I look like I can writeIsulat ang down a songAwit right now?
268
810034
2734
"Tingin nyo ba nasa kalagayan ako ngayon na makapagsulat ng kanta?
13:45
If you really want to existumiiral, come back at a more opportunetukmang momentilang sandali
269
812768
3845
Kung gusto mo talaga magmeron, bumalik ka sa mas akmang oras
13:49
when I can take carepangangalaga of you.
270
816613
1662
kung kelan mahaharap kita at maasikaso.
13:51
OtherwiseKung hindi man, go botherabalahin somebodyisang tao elseiba pa todayngayon.
271
818275
3077
Kung hindi, iba na lang ang istorbohin mo ngayon.
13:54
Go botherabalahin LeonardLeonard CohenCohen."
272
821352
3296
Umalis ka't abalahin mo si Leonard Cohen."
13:57
And his wholebuong work processproseso changednagbago after that.
273
824648
3132
At ang buo nyang paraan ng paglikha ay nagbago pagkatapos nun.
14:00
Not the work, the work was still oftentimesmalimit as darkmadilim as ever.
274
827780
3608
Hindi ang gawang-sining, ang mga likha nya ay minsan singdilim pa din ng dati.
14:04
But the processproseso, and the heavymabigat anxietypagkabalisa around it
275
831388
3059
Kundi ang proseso, at ang mabigat na pagkaligalig na kaakibat nito
14:07
was releasedinilabas when he tookKinuha ang the geniedyini, the geniushenyo out of him
276
834447
2986
napakawalan nung kinuha nya ang genie, ang henyo palayo sa kanya
14:10
where it was causingnagiging sanhi ng nothing but troubleproblema, and releasedinilabas it kinduri of back where it camedumating from,
277
837433
3371
dahil sa wala nang ginawa ang henyo kundi manggulo, at nung pinakawalan nya bumalik eto mula sa pinanggalingan,
14:13
and realizedNatanto that this didn't have to be this internalizedisinaloob, tormentedpinahihirapan thing.
278
840804
3556
at napagtanto nya na hindi naman kinakailangan na maging isa etong panloob na paghihirap.
14:17
It could be this peculiarpag-aaring sarili ng Diyos, wondrouskamangha-manghang, bizarrekakaiba collaborationkolaborasyon
279
844360
3744
Maari naman etong maging katangi-tangi, nakakamangha, kakaibang pagtutulungan
14:20
kinduri of conversationpag-uusap betweensa pagitan ng TomTom and the strangekakaibang, externalpanlabas thing
280
848104
4132
parabagang pakikipag-usap sa pagitan ni Tom at ng kakaibang eksternal na bagay
14:25
that was not quitemedyo TomTom.
281
852236
2376
na parang si Tom subalit hindi lubos na sya.
14:27
So when I heardnarinig that storykuwento it startednagsimula to shiftShift a little bitkaunti
282
854612
2706
Kung kaya nung narinig ko ang kwentong iyon, nagsimula ring mag-iba ng direksyon
14:30
the way that I workednagtrabaho too, and it alreadyna savedIniligtas me onceminsan.
283
857318
2629
ang paraan ng aking paglikha, at naligtas na ako nito ng mahigit isang beses.
14:32
This ideaideya, it savedIniligtas me when I was in the middleGitnang of writingpagsulat ng "EatKumain ng, PrayManalangin, Love,"
284
859947
3331
Ang ideyang ito ang nagligtas sa akin sa gitna ng pagsusulat ko ng "Eat, Pray, Love"
14:36
and I fellnahulog into one of those, sortmga uri of pitsmalalalim na hukay of despairkawalan ng pag-asa
285
863278
2588
nung naranasan ko ang mawalan ng pag-asa
14:38
that we all fallmahulog into when we're workingnagtatrabaho on something and it's not comingdarating
286
865866
3341
na malimit nating nararanasan sa mga panahong may ginagawa tayo at hindi lumalabas ang gusto natin gawin
14:42
and you startsimulan ang to think this is going to be a disasterkalamidad,
287
869207
2242
at nagsisimula kang mag-isip na magiging isa etong disastre,
14:44
this is going to be the worstpinakamasamang bookAklat ever writtennakasulat na.
288
871449
1761
na ito ang pinakamalalang libro na naisulat sa simulat sapul.
14:46
Not just badmasamang, but the worstpinakamasamang bookAklat ever writtennakasulat na.
289
873210
2147
Hindi lang pangit kundi pinakamalalang librong naisulat.
14:48
And I startednagsimula to think I should just dumpdump this projectproyekto.
290
875357
3962
At nagsimula akong mag-isip na i-abandona na ang proyekting ito.
14:52
But then I rememberedNaalala TomTom talkingpakikipag-usap to the openbuksan ang airhangin
291
879319
3075
Subalit naalala ko si Tom, kausap ang hangin
14:55
and I triedSinubukan it.
292
882394
2048
at sinubukan ko ito.
14:57
So I just lifteditinaas my facemukha up from the manuscriptmanuskrito
293
884442
2492
Kung kaya't inangat ko ang mukha ko mula sa manuskrito
14:59
and I directedpinamahalaan my commentskomentaryo to an emptywalang laman cornersulok of the roomkuwarto.
294
886934
2930
at itinuon ko ang aking mga puna sa isang bakanteng sulok sa kwarto.
15:02
And I said aloudnang malakas, "Listen you, thing,
295
889864
3578
At sa malakas na boses, sabi ko, "Makinig ka, ikaw na bagay,
15:06
you and I bothkapwa sila know that if this bookAklat isn't brilliantmakinang
296
893442
3198
alam nating dalawa na kung ang librong ito ay hindi magaling
15:09
that is not entirelyganap my faultmali, right?
297
896640
1801
ang kasalanan ay hindi pawang akin lamang, hindi ba?
15:11
Because you can see that I am puttingpaglalagay ng everything I have into this,
298
898441
3327
Dahil nakikita mo na ibinibigay ko ang lahat ng meron ako sa librong ito,
15:14
I don't have any more than this.
299
901768
1368
Wala na akong maibibigay pa liban nito.
15:15
So if you want it to be better, then you've got to showipakita ang up and do your partbahagi of the dealpakikitungo.
300
903136
3226
Kaya kung gusto mo maging mas magaling, kailangan mong magmeron at gawin ang trabaho mo.
15:19
O.K. But if you don't do that, you know what, the hellimpiyerno with it.
301
906362
2994
Sige. Kung ayaw mo man magpakitang gilas, bahala na nga.
15:22
I'm going to keep writingpagsulat ng anywayanuman ang mangyari because that's my jobtrabaho.
302
909356
2936
Ipagpapatuloy ko pa rin ang aking pagsusulat dahil ito naman ang aking trabaho.
15:25
And I would please like the recordtala to reflectpag-isipang mabuti todayngayon
303
912292
1899
At pakiusap lang na pakitala sa araw na ito
15:26
that I showednagpakita ng up for my partbahagi of the jobtrabaho."
304
914191
2300
na nagpakita ako at ginawa ang trabaho ko."
15:29
(LaughterTawanan)
305
916491
3698
(Tawanan)
15:32
Because --
306
920189
2087
Dahil --
15:35
(ApplausePalakpakan)
307
922276
2074
(Palakpakan)
15:37
in the endkatapusan it's like this, O.K. --
308
924350
2172
sa huli, parang ganto, OK -
15:39
centuriesmaraming siglo agoang nakalipas in the desertsdisyerto of NorthNorth AfricaAfrica,
309
926522
2401
sa desyerto ng North Africa ilang siglo na nakalilipas,
15:41
people used to gathertipunin for these moonlightliwanag ng buwan dancessayawan of sacredsagradong dancesayaw and musicmusika
310
928923
4667
ang mga tao'y kalimitan nagtitipun-tipon sa gabing bilog ang buwan para sa mga sagradong sayaw at musika
15:46
that would go on for hoursoras and hoursoras, untilhanggang sa dawnliwayway.
311
933590
2704
na maaring magtuluy-tuloy ng ilang oras, hanggang madaling-araw.
15:49
And they were always magnificentmaringal, because the dancersmananayaw were professionalsmga propesyonal
312
936294
3027
At lahat ng mga ito'y kahanga-hanga, dahil ang mga mananayaw ay propesyonal
15:52
and they were terrifickakila-kilabot, right?
313
939321
1174
at sila'y lubhang magaling.
15:53
But everybawat onceminsan in a while, very rarelybihirang, something would happenmangyari,
314
940495
3818
Subalit paminsan-minsan, sa mga lubhang bihirang pagkakataon, may nangyayari,
15:57
and one of these performersperformers would actuallytalagang becomemaging transcendentpambihira.
315
944313
3512
at isa sa mga mananayaw ay nagiging transendente.
16:00
And I know you know what I'm talkingpakikipag-usap about,
316
947825
2284
At alam nyo kung ano ang gusto ko tukuyin,
16:02
because I know you've all seenNakita, at some pointpunto in your life, a performancepagganap like this.
317
950109
3954
dahil alam kong kayong lahat ay nakakita, minsan sa inyong buhay, ng isang palabas na ganto.
16:06
It was like time would stop,
318
954063
2095
Tila bagang huminto ang oras,
16:08
and the dancermananayaw would sortmga uri of stephakbang throughsa pamamagitan ng some kinduri of portalportal
319
956158
2375
at ang mananayaw ay pumasok sa tila isang lagusan
16:11
and he wasn'thindi doing anything differentiba 't ibang than he had ever donetapos, 1,000 nightsgabi before,
320
958533
4491
kahit wala naman syang ginawang kakaiba sa karaniwan, isang libong gabi ang nakalilipas,
16:15
but everything would alignihanay sa.
321
963024
1751
subalit ang lahat ay humahanay.
16:17
And all of a suddenbiglaang, he would no longermas mahaba appearlumitaw to be merelylamang humantao.
322
964775
3032
At sa isang kisapmata, tila sya ay hindi na isang karaniwang tao lamang.
16:20
He would be litsindi from withinsa loob ng, and litsindi from belowibaba
323
967807
2534
Sya ay tila may ilaw sa loob, at sa ilalim
16:23
and all litsindi up on fireapoy with divinitykabanalan.
324
970341
3790
at ang buo nyang katawang lupa ay tila inilawan ng dibinidad.
16:26
And when this happenednangyari, back then,
325
974131
2145
At sa tuwing nangyayari ito nuon,
16:29
people knewAlam it for what it was, you know, they calledtinatawag na it by its namepangalan.
326
976276
4216
alam ng mga tao kung ano ito, alam nyo, tinatawag nila ito sa pangalan.
16:33
They would put theirkanilang handsmga kamay togethermagkakasama and they would startsimulan ang to chantAwit,
327
980492
2632
Maghahawak-kamay sila at magsisimula silang padasal na umawit,
16:35
"AllahKay Allah, AllahKay Allah, AllahKay Allah, God, God, God."
328
983124
4100
"Allah, Allah, Allah, Panginoon, Panginoon, Panginoon."
16:40
That's God, you know.
329
987224
3102
Yun ang Panginoon.
16:43
CuriousMausisa historicalmakasaysayang footnotetalababa --
330
990326
2680
Isang nakakatuwang talababa sa kasaysayan -
16:45
when the MoorsLatian invadedinvaded southernkatimugang SpainSpain, they tookKinuha ang this custompasadyang with them
331
993006
4841
nuong sinakop ng mga Moors ang timog Espanya, dinala nila ang kanilang kaugalian
16:50
and the pronunciationpagbigkas changednagbago over the centuriesmaraming siglo
332
997847
2245
at ang pagkabigkas ay nagbago matapos ang ilang mga siglo
16:52
from "AllahKay Allah, AllahKay Allah, AllahKay Allah," to "OlOlé, ololé, ololé,"
333
1000092
2865
mula sa "Allah, Allah, Allah", eto ay naging "Ole, ole, ole"
16:55
whichna kung saan you still hearmakinig in bullfightsbullfights and in flamencoflamenco dancessayawan.
334
1002957
3174
na hanggang ngayon ay maririnig nyo sa mga labanan ng toro at sa mga sayaw ng plamengko.
16:58
In SpainSpain, when a performertagapalabas has donetapos something impossibleimposible and magicmagic,
335
1006131
3653
Sa Espanya, kapagka ang mananayaw ay may nagawang tila impossible at puno ng mahika,
17:02
"AllahKay Allah, ololé, ololé, AllahKay Allah, magnificentmaringal, bravoBravo,"
336
1009784
3149
"Allah, ole, ole, Allah, lubos na kahanga-hanga, bravo,"
17:05
incomprehensiblehindi maunawaan, there it is -- a glimpsesulyap of God.
337
1012933
3404
hindi kayang unawain, ito iyon - isang sulyap sa Panginoon.
17:09
WhichNa kung saan is great, because we need that.
338
1016337
2172
At ito'y kahanga-hanga, dahil kailangan natin ito.
17:11
But, the trickynakakalito bitkaunti comesay nagmumula the nextsusunod morningumaga,
339
1018509
3851
Subalit ang mahirap na bahagi ay ang pagdating ng kinaumagahan,
17:15
for the dancermananayaw himselfkanyang sarili, when he wakeslibing up
340
1022360
2925
para sa mananayaw, pagkagising nya
17:18
and discoversnadiskubre that it's TuesdayMartes at 11 a.m., and he's no longermas mahaba a glimpsesulyap of God.
341
1025285
3949
at nadiskubre nyang Martes na at alas-onse ng umaga, at hindi na sya isang banaag ng Panginoon.
17:22
He's just an agingaging mortalmortal with really badmasamang kneesmga tuhod,
342
1029234
3492
Na sya ay isa lamang tumatandang mortal na may lubhang nananakit na tuhod,
17:25
and maybe he's never going to ascendAakyat to that heighttaas again.
343
1032726
4240
at maaring hindi na sya muli man aangat pa sa tugatog na iyon.
17:29
And maybe nobodywalang sinumang will ever chantAwit God'sNg Diyos namepangalan again as he spinsspins,
344
1036966
3727
At maaring wala na ulit aawit ng padasal, sambit ang ngalan ng Panginoon habang sya'y sumasayaw,
17:33
and what is he then to do with the restpahinga of his life?
345
1040693
2858
At ano ngayon ang gagawin nya sa nalalabi ng buhay nya?
17:36
This is hardmahirap.
346
1043551
1382
Mahirap ito.
17:37
This is one of the mostKaramihan painfulmasakit reconciliationsReconciliation to make
347
1044933
2842
Ito ang isa mga pinakamasakit na pagkakasundong ginagawa
17:40
in a creativemalikhaing life.
348
1047775
2091
sa paglikha.
17:42
But maybe it doesn't have to be quitemedyo so fullbuong of anguishdalamhati
349
1049866
3183
Subalit maari naman na hindi na maging lubhang puno ng dalamhati
17:45
if you never happenednangyari to believe, in the first placelugar,
350
1053049
3267
kung sa una pa lang, hindi ka naniniwala
17:49
that the mostKaramihan extraordinarypambihirang aspectsmga aspeto of your beingang pagiging camedumating from you.
351
1056316
4105
na ang mga higit na kahanga-hangang aspeto ng iyong pagkatao ay hindi nanggagaling sayo.
17:53
But maybe if you just believednaniwala that they were on loanpautang to you
352
1060421
2861
Subalit, siguro kung nanininiwala ka na ang mga ito ay pinahiram lamang sayo
17:56
from some unimaginablemawaring sourcepinagmumulan for some exquisitekatangi-tangi portionbahagi of your life
353
1063282
3806
mula sa isang 'di mawaring pinagmulan para sa natatanging parte ng buhay mo
17:59
to be passedlumipas ang alongna sumabay sa pagbasa when you're finishedtapos, with somebodyisang tao elseiba pa.
354
1067088
3844
na sa kalaunan ay ipapasa mo din sa ibang tao kapagka ikaw ay tapos na.
18:03
And, you know, if we think about it this way it startsay nagsisimula to changepagbabago everything.
355
1070932
4884
At, alam nyo, kung sa ganitong paraan tayo mag-iisip, magsisimulang magbago ang lahat.
18:08
This is how I've startednagsimula to think,
356
1075816
1634
Sa ganitong paraan na ako nagsimulang mag-isip,
18:10
and this is certainlytiyak how I've been thinkingpag-iisip in the last fewilang monthsbuwan
357
1077450
3349
at tiyak na sa ganitong paraan ako nag-iisip nitong mga nagdaan na buwan
18:13
as I've been workingnagtatrabaho on the bookAklat that will soonHindi nagtagal be publishedinilathala,
358
1080799
2841
habang ginagawa ko ang isang libro na malapit nang ilathala,
18:16
as the dangerouslymapanganib, frighteninglyfrighteningly over-anticipatedsobrang inasam followsundin up
359
1083640
3643
bilang syang peligroso, nakakatakot na lubos na inaabangan na kasunod
18:20
to my freakishfreakish successtagumpay.
360
1087283
2660
sa aking nakakatakot na tagumpay.
18:22
And what I have to, sortmga uri of keep tellingsinasabi sa myselfaking sarili
361
1089943
2923
At ano ang kailangan kong gawing, tila parang palagi kong pinagsasabihan ang sarili ko
18:25
when I get really psychedpsyched out about that,
362
1092866
2025
kapagka minsan natotorete na ako sa pag-iisip,
18:27
is, don't be afraidnatatakot.
363
1094891
2175
na hindi ako dapat matakot.
18:29
Don't be dauntedtinakot.
364
1097066
1366
Hindi dapat panghinaan ng loob.
18:31
Just do your jobtrabaho.
365
1098432
1983
Gawin lamang ang trabaho.
18:33
ContinueMagpatuloy to showipakita ang up for your piecepiraso of it, whateveranumang that mightmaaaring be.
366
1100415
2975
Patuloy na magpakita para gawin ang bahagi mo, kahit ano man ito.
18:36
If your jobtrabaho is to dancesayaw, do your dancesayaw.
367
1103390
2910
Kung ang trabaho mo man ay sumayaw, sumayaw ka lang.
18:39
If the divinebanal na, cockeyedcockeyed geniushenyo assignedinatasan to your casekaso
368
1106300
3965
Kung ang banal na henyo na nakatalaga sayo
18:43
decidesnagpapasya to let some sortmga uri of wondermentpagkamangha be glimpsedmasulyapan, for just one momentilang sandali
369
1110265
5084
ay nagpasya na hayaang ipasulyap ang nakakamangha, kahit sandali lang
18:48
throughsa pamamagitan ng your effortsmga pagsisikap, then "OlOlé!"
370
1115349
2000
dahil sa pagsisikap mo, kung gayon man, "Ole!"
18:50
And if not, do your dancesayaw anyhowPaano 't Paano man.
371
1117349
3639
Kung hindi man, sumayaw ka pa rin.
18:53
And "OlOlé!" to you, nonethelessGayunman.
372
1120988
1681
At "Ole!" pa rin sayo, gayunpaman.
18:55
I believe this and I feel that we mustdapat teachmagturo it.
373
1122669
2000
Naniniwala ako dito at nararamdaman ko dapat natin ito ituro.
18:57
"OlOlé!" to you, nonethelessGayunman,
374
1124669
1788
"Ole!" sayo, kahit ano pa man,
18:59
just for havingang pagkakaroon ng the sheersheer humantao love and stubbornnesskatigasan ng ulo
375
1126457
3313
kahit man lang sa pagkakaron ng lubos na pag-ibig at kasutilan
19:02
to keep showingIpinapakita ang mga up.
376
1129770
1845
sa patuloy na pagpapakita.
19:04
Thank you.
377
1131615
1675
Maraming salamat.
19:06
(ApplausePalakpakan)
378
1133290
2075
(Palakpak)
19:08
Thank you.
379
1135365
1491
Maraming salamat.
19:09
(ApplausePalakpakan)
380
1136856
3114
(Palakpak)
19:12
JuneHunyo CohenCohen: OlOlé!
381
1139970
1833
June Cohen: Ole!
19:14
(ApplausePalakpakan)
382
1141803
3700
(Palakpak)
Translated by marjorie pepito
Reviewed by Polimar Balatbat

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.

Why you should listen

Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.

She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.

In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."

Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.

More profile about the speaker
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com