TED2008
Benjamin Zander: The transformative power of classical music
Benjamin Zander fjallar um tónlist og ástríður
Filmed:
Readability: 2.5
13,160,338 views
Benjamin Zander býr yfir tveim bráðsmitandi ástriðum: Klassískri tónlist og það að hjálpa okkur öllum að skilja hversu mikið við dáum hana líka - og í beinu framhaldi, aðdáun okkar á öllum nýjum möguleikum, nýjum upplifunum og nýjum tengingum.
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Probably a lot of you know the story of the two salesmen
0
0
3000
Mörg ykkar þekkja söguna
af sölumönnunum tveimur
af sölumönnunum tveimur
00:15
who went down to Africa in the 1900s.
1
3000
3000
sem fóru til Afríku í
upphafi síðustu aldar.
upphafi síðustu aldar.
00:18
They were sent down to find if there was any opportunity
2
6000
2000
Þeir voru sendir þangað til
að athuga hvort þar væru
að athuga hvort þar væru
00:20
for selling shoes,
3
8000
2000
tækifæri í skósölu.
00:22
and they wrote telegrams back to Manchester.
4
10000
3000
Og þeir sendu skeyti heim til Manchester.
00:25
And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop.
5
13000
4000
Annar þeirra skrifaði:
"Vonlaus staða. Stopp.
"Vonlaus staða. Stopp.
00:29
They don't wear shoes."
6
17000
1000
Þeir ganga ekki í skóm."
00:30
And the other one wrote, "Glorious opportunity.
7
18000
3000
Og hinn skrifaði: "Stórkostleg tækifæri.
00:33
They don't have any shoes yet."
8
21000
2000
Þeir hafa enn ekki eignast skó."
00:35
(Laughter)
9
23000
1000
Þeir hafa enn ekki eignast skó."
00:36
Now, there's a similar situation in the classical music world,
10
24000
3000
Nú er svipuð staða uppi í
heimi klassískrar tónlistar,
heimi klassískrar tónlistar,
því sumt fólk heldur
00:40
because there are some people who think
11
28000
1000
00:41
that classical music is dying.
12
29000
3000
að klassísk tónlist sé deyjandi.
00:45
And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.
13
33000
3000
Og svo eru það sum okkar sem
halda að því fari fjarri.
halda að því fari fjarri.
00:48
And rather than go into statistics and trends,
14
36000
4000
Og í stað þess að hella okkur
út í tölfræði og stefnur
út í tölfræði og stefnur
00:52
and tell you about all the orchestras that are closing,
15
40000
2000
og segja ykkur frá öllum hljómsveitunum
sem eru að leggja upp laupana
sem eru að leggja upp laupana
00:54
and the record companies that are folding,
16
42000
3000
og plötuútgáfunum sem
eru að fara á hausinn
eru að fara á hausinn
00:57
I thought we should do an experiment tonight -- an experiment.
17
45000
4000
þá datt mér í hug að við myndum
gera smá tilraun í kvöld - tilraun.
gera smá tilraun í kvöld - tilraun.
01:01
Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
18
49000
4000
Reyndar, er þetta ekki raunveruleg
tilraun því ég veit hvernig hún fer.
tilraun því ég veit hvernig hún fer.
01:06
But it's like an experiment. Now, before we --
19
54000
2000
En þetta er svona tilraunalíki.
En áður en við
En áður en við
01:08
(Laughter)
20
56000
4000
En þetta er svona tilraunalíki.
En áður en við
En áður en við
01:12
-- before we start, I need to do two things.
21
60000
2000
áður en við byrjum þarf
ég að gera tvo hluti.
ég að gera tvo hluti.
01:14
One is I want to remind you of what a seven-year-old child
22
62000
4000
Í fyrsta lagi vil ég minna
ykkur á hvernig sjö ára barn
ykkur á hvernig sjö ára barn
hljómar þegar það spilar á píanó.
01:19
sounds like when he plays the piano.
23
67000
1000
01:20
Maybe you have this child at home.
24
68000
2000
Kannski eigið þið þetta barn heima.
Hann hljómar nokkurn veginn svona.
01:23
He sounds something like this.
25
71000
1000
01:24
(Piano)
26
72000
20000
(Píanóleikur)
01:44
I see some of you recognize this child.
27
92000
2000
Ég sé að einhver ykkur
kannast við þetta barn.
kannast við þetta barn.
01:46
Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight
28
94000
5000
Ef það æfir sig í heilt ár og mætir í
tíma, er það núna orðið átta ára gamalt
tíma, er það núna orðið átta ára gamalt
01:51
and he sounds like this.
29
99000
1000
og hljómar svona.
01:52
(Piano)
30
100000
7000
(Píanóleikur)
01:59
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's nine.
31
107000
3000
Svo æfir það sig í annað ár og mætir
í tíma, nú er það níu ára gamalt.
í tíma, nú er það níu ára gamalt.
02:02
(Piano)
32
110000
6000
--
02:08
Then he practices for another and takes lessons -- now he's 10.
33
116000
3000
Svo æfir það sig í annað ár og
mætir í tíma, nú er það tíu ára.
mætir í tíma, nú er það tíu ára.
02:11
(Piano)
34
119000
7000
(Píanóleikur)
02:18
At that point, they usually give up.
35
126000
1000
Á þeim punkti gefast þau venjulega upp.
02:19
(Laughter)
36
127000
2000
Á þessum tímapunkti
gefast þau venjulega upp.
gefast þau venjulega upp.
02:21
(Applause)
37
129000
2000
(Fagnaðarlæti)
02:23
Now, if you'd waited, if you'd waited for one more year,
38
131000
2000
En ef þú hefðir beðið,
beðið í eitt ár í viðbót,
beðið í eitt ár í viðbót,
hefðirðu heyrt þetta:
02:26
you would have heard this.
39
134000
1000
02:27
(Piano)
40
135000
9000
(Píanóleikur)
02:36
Now, what happened was not maybe what you thought,
41
144000
3000
Það sem gerðist var kannski
ekki það sem þið hélduð,
ekki það sem þið hélduð,
02:39
which is, he suddenly became passionate, engaged,
42
147000
3000
sem er að hann hefði skyndilega
orðið ástríðufullur, áhugasamur,
orðið ástríðufullur, áhugasamur,
02:42
involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.
43
150000
3000
æft sig, fengið nýjan kennara,
orðið kynþroska eða hvað sem er.
orðið kynþroska eða hvað sem er.
02:45
What actually happened was the impulses were reduced.
44
153000
4000
Það sem gerðist í raun
var að áherslurnar minnkuðu.
var að áherslurnar minnkuðu.
Sjáðu til, fyrsta sinn sem hann spilaði
02:50
You see, the first time, he was playing
45
158000
1000
02:51
with an impulse on every note.
46
159000
2000
var áhersla á hvern tón.
02:54
(Piano)
47
162000
2000
var áhersla á hvern tón.
02:56
And the second, with an impulse every other note.
48
164000
2000
Og annað árið var áhersla
á aðra hverja nótu.
á aðra hverja nótu.
02:59
(Piano)
49
167000
2000
Og annað árið var áhersla
á aðra hverja nótu.
á aðra hverja nótu.
03:01
You can see it by looking at my head.
50
169000
1000
Það sést á hausnum á mér.
Það sést á hausnum á mér.
03:03
(Laughter)
51
171000
1000
03:04
The nine-year-old
52
172000
2000
Níu ára, níu ára
03:06
put an impulse on every four notes.
53
174000
1000
setur áherslu á fjórðu hverju nótu.
03:07
(Piano)
54
175000
2000
setur áherslu á fjórðu hverju nótu.
Og sá tíu ára á áttundu hverja nótu.
03:10
And the 10-year-old, on every eight notes.
55
178000
1000
03:11
(Piano)
56
179000
3000
Og sá tíu ára á áttundu hverja nótu.
03:14
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
57
182000
2000
En sá ellefu ára setur
áherslu á allan frasann.
áherslu á allan frasann.
03:16
(Piano)
58
184000
3000
En sá ellefu ára setur
áherslu á allan frasann.
áherslu á allan frasann.
03:20
I know -- I don't know how we got into this position.
59
188000
2000
Ég veit - ég veit ekki hvernig
ég komst í þessa stöðu
ég komst í þessa stöðu
03:22
(Laughter)
60
190000
2000
Ég veit - ég veit ekki hvernig
ég komst í þessa stöðu
ég komst í þessa stöðu
03:25
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."
61
193000
2000
Ég sagði ekki að ég myndi færa
axlirnar yfir, færa líkamann.
axlirnar yfir, færa líkamann.
03:27
No, the music pushed me over,
62
195000
2000
Nei, tónlistin hrinti mér,
03:29
which is why I call it one-buttock playing.
63
197000
2000
og þess vegna kalla ég
þetta einnar kinnar leik.
þetta einnar kinnar leik.
03:31
(Piano)
64
199000
2000
og þess vegna kalla ég
þetta einnar kinnar leik.
þetta einnar kinnar leik.
03:33
It can be the other buttock.
65
201000
1000
Það má vera hin rasskinnin.
03:34
(Piano)
66
202000
4000
Það má vera hin rasskinnin.
03:38
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,
67
206000
3000
Vitiði, einu sinni var herra
sem sá fyrirlestur hjá mér
sem sá fyrirlestur hjá mér
03:41
when I was working with a young pianist.
68
209000
1000
þegar ég var að vinna með ungum píanista.
03:43
He was the president of a corporation in Ohio.
69
211000
2000
Hann var forstjóri fyrirtækis í Ohio.
03:45
And I was working with this young pianist
70
213000
2000
Og ég var að vinna með ungum píanista
03:48
and I said, "The trouble with you is you're a two-buttock player.
71
216000
2000
og ég sagði: "Vandinn við þig er að
þú ert tveggja-kinna leikari.
þú ert tveggja-kinna leikari.
03:50
You should be a one-buttock player."
72
218000
2000
þú ætti að vera einnar-kinnar leikari.
03:52
And I moved his body like that, while he was playing.
73
220000
2000
Og ég ýtti við honum svona
þegar hann var að spila.
þegar hann var að spila.
03:54
And suddenly, the music took off. It took flight.
74
222000
2000
Og allt í einu tók músíkin
á loft, hún tók flugið.
á loft, hún tók flugið.
03:57
There was a gasp in the audience when they heard the difference.
75
225000
2000
Áhorfendur gripu andann á lofti
þegar þeir heyrðu muninn.
þegar þeir heyrðu muninn.
03:59
And then I got a letter from this gentleman.
76
227000
2000
Og svo fékk ég bréf frá þessum herra.
04:01
He said, "I was so moved.
77
229000
1000
Hann sagði: "Ég var svo hrærður.
04:02
I went back and I transformed my entire company
78
230000
2000
Ég kom heim og umbreytti fyrirtækinu mínu
í einnar-kinnar fyrirtæki.
04:05
into a one-buttock company."
79
233000
1000
04:06
(Laughter)
80
234000
3000
í einnar-kinnar fyrirtæki.
04:10
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.
81
238000
2000
Hitt sem mig langaði að gera er að
segja ykkur nokkuð um ykkur sjálf.
segja ykkur nokkuð um ykkur sjálf.
04:12
There are 1,600 people, I believe.
82
240000
3000
Það eru 1600 manns hér, held ég.
04:15
My estimation is that probably 45 of you
83
243000
3000
Ég hugsa að um líklega 45 ykkar
04:18
are absolutely passionate about classical music.
84
246000
2000
eru mjög ástríðusöm um klassíska tónlist.
04:21
You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.
85
249000
5000
Þið dáið klassíska tónlist. Útvarpið
er alltaf stillt á klassísku stöðina.
er alltaf stillt á klassísku stöðina.
04:26
And you have CDs in your car, and you go to the symphony.
86
254000
3000
Og þið eruð með geisladiska í
bílnum og þið farið á synfóníuna.
bílnum og þið farið á synfóníuna.
04:29
And your children are playing instruments.
87
257000
1000
Og börnin ykkar spila á hljóðfæri.
04:30
You can't imagine your life without classical music.
88
258000
2000
Þið getið ekki ímyndað ykkur
lífið án klassískrar tónlistar.
lífið án klassískrar tónlistar.
Það er fyrsti hópurin,
hann er frekar smár.
hann er frekar smár.
04:33
That's the first group; it's quite a small group.
89
261000
2000
04:35
Then there's another group, bigger group.
90
263000
2000
Síðan er það annar hópur, mun stærri.
04:37
These are the people who don't mind classical music.
91
265000
2000
Þetta er fólk sem er alveg
sama um klassíska tónlist.
sama um klassíska tónlist.
04:39
(Laughter)
92
267000
1000
Þetta er fólk sem er alveg
sama um klassíska tónlist.
sama um klassíska tónlist.
04:40
You know, you've come home from a long day,
93
268000
2000
Skiljiði, þið komið heim eftir langan dag
04:42
and you take a glass of wine, and you put your feet up.
94
270000
2000
og þið fáið ykkur vínglas og hallið ykkur.
04:45
A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.
95
273000
2000
Smá Vivaldi í bakgrunni spillir ekki.
04:47
(Laughter)
96
275000
1000
Smá Vivaldi í bakgrunni spillir ekki.
04:48
That's the second group.
97
276000
1000
Það er annar hópurinn.
04:49
Now comes the third group.
98
277000
1000
Og þá er það þriðji hópurinn.
04:50
These are the people who never listen to classical music.
99
278000
2000
Það er fólk sem hefur aldrei
hlustað á klassíska tónlist.
hlustað á klassíska tónlist.
04:52
It's just simply not part of your life.
100
280000
2000
Það er bara ekki partur af ykkar lífi.
04:55
You might hear it like second-hand smoke at the airport, but --
101
283000
2000
Þið kannski heyrið það eins og
óbeinar reykingar á flugvelli, en
óbeinar reykingar á flugvelli, en
04:57
(Laughter)
102
285000
2000
Þið kannski heyrið það eins og
óbeinar reykingar á flugvelli, en
óbeinar reykingar á flugvelli, en
04:59
-- and maybe a little bit of a march from "Aida"
103
287000
1000
-- kannski smá mars úr Aídu.
05:00
when you come into the hall. But otherwise, you never hear it.
104
288000
3000
þegar þið gangið niður ganginn.
Annars heyrið þið hana aldrei.
Annars heyrið þið hana aldrei.
Það er líklega stærsti hópurinn.
05:04
That's probably the largest group of all.
105
292000
1000
05:05
And then there's a very small group.
106
293000
2000
Og síðan er það mjög smár hópur.
05:07
These are the people who think they're tone-deaf.
107
295000
3000
Það er fólkið sem heldur
að það sé laglaust.
að það sé laglaust.
05:10
Amazing number of people think they're tone-deaf.
108
298000
2000
Ótrúlegur fjöldi fólks
heldur að það sé laglaust.
heldur að það sé laglaust.
05:13
Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
109
301000
2000
Reyndar, heyri ég oft,
"Maðurinn minn er laglaus."
"Maðurinn minn er laglaus."
05:15
(Laughter)
110
303000
1000
Reyndar, heyri ég oft,
"Maðurinn minn er laglaus."
"Maðurinn minn er laglaus."
05:16
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf.
111
304000
3000
En í raun getið þið ekki verið laglaus.
Enginn er laglaus.
Enginn er laglaus.
05:19
If you were tone-deaf, you couldn't change the gears
112
307000
3000
Ef þið væruð laglaus þá
gætuð þið ekki skipt um gír
gætuð þið ekki skipt um gír
05:22
on your car, in a stick shift car.
113
310000
2000
á beinskiptum bíl.
05:24
You couldn't tell the difference between
114
312000
2000
Þið gætuð ekki þekkt muninn á einhverjum
05:26
somebody from Texas and somebody from Rome.
115
314000
2000
frá Texas og einhverjum frá Róm.
05:28
And the telephone. The telephone. If your mother calls
116
316000
4000
Og síminn. Síminn. Ef móðir ykkar hringir
05:33
on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"
117
321000
2000
úr einhverjum ömurlegum síma,
hún hringir og segir "Halló,"
hún hringir og segir "Halló,"
05:35
you not only know who it is, you know what mood she's in.
118
323000
3000
og þið vitið ekki bara hver þetta er,
þið vitið líka í hvaða skapi hún er.
þið vitið líka í hvaða skapi hún er.
05:39
You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.
119
327000
3000
Þið eruð með frábært eyra.
Allir eru með frábært eyra.
Allir eru með frábært eyra.
05:42
So nobody is tone-deaf.
120
330000
2000
Það er enginn laglaus.
05:44
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing,
121
332000
4000
En vitiði hvað. Ég get
ekki haldið áfram þar sem
ekki haldið áfram þar sem
05:48
with such a wide gulf between those who understand,
122
336000
3000
er svona stór gjá milli þeirra sem skilja,
05:52
love and [are] passionate about classical music,
123
340000
2000
elska og hafa ástríðu
fyrir klassískri tónlist,
fyrir klassískri tónlist,
05:54
and those who have no relationship to it at all.
124
342000
3000
og þeirra sem hafa
ekkert samband við hana.
ekkert samband við hana.
05:57
The tone-deaf people, they're no longer here.
125
345000
2000
Þessi laglausu, þeir eru ekki lengur hér.
05:59
But even between those three categories, it's too wide a gulf.
126
347000
4000
En jafnvel milli þessara
þriggja hópa, er of stór gjá.
þriggja hópa, er of stór gjá.
06:03
So I'm not going to go on until every single person in this room,
127
351000
4000
Svo ég ætla ekki að halda áfram fyrr
en hver einasta manneskja í herberginu
en hver einasta manneskja í herberginu
06:07
downstairs and in Aspen, and everybody else looking,
128
355000
5000
hérna niðri og í Aspen, og
allir aðrir sem á horfa
allir aðrir sem á horfa
06:13
will come to love and understand classical music.
129
361000
3000
elskar og skilur klassíska tónlist.
06:16
So that's what we're going to do.
130
364000
2000
Þannig að það er það
sem við ætlum að gera.
sem við ætlum að gera.
06:19
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind
131
367000
5000
Takið eftir að það er ekki
nokkur vafi í huga mér
nokkur vafi í huga mér
06:24
that this is going to work if you look at my face, right?
132
372000
3000
að þetta komi til með að ganga, sem
þið sjáið framan í mér, ekki satt?
þið sjáið framan í mér, ekki satt?
06:27
It's one of the characteristics of a leader that he not doubt
133
375000
4000
Það er eitt af einkennum
leiðtoga að hann efast ekki
leiðtoga að hann efast ekki
06:31
for one moment the capacity of the people he's leading
134
379000
3000
í augnablik um getu
fólksins sem hann leiðir
fólksins sem hann leiðir
06:35
to realize whatever he's dreaming.
135
383000
2000
til að láta drauma hans rætast.
06:37
Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.
136
385000
3000
Hugsið ykkur ef Martin Luther
King hefði sagt, "Ég á mér draum.
King hefði sagt, "Ég á mér draum.
06:40
Of course, I'm not sure they'll be up to it."
137
388000
2000
En ég er bara ekki viss hvort
þau geti gert eitthvað í því."
þau geti gert eitthvað í því."
06:42
(Laughter)
138
390000
3000
En ég er bara ekki viss hvort
þau geti gert eitthvað í því."
þau geti gert eitthvað í því."
06:46
All right. So I'm going to take a piece of Chopin.
139
394000
2000
Allt í lagi. Þannig að ég ætla
að leika stykki eftir Chopin.
að leika stykki eftir Chopin.
06:48
This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
140
396000
5000
Þetta er fallega prelúdía eftir Chopin.
Sum ykkar þekkja hana.
Sum ykkar þekkja hana.
06:54
(Music)
141
402000
28000
--
07:22
Do you know what I think probably happened in this room?
142
430000
2000
Vitiði hvað gerðist líklega
hérna í herberginu?
hérna í herberginu?
07:25
When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
143
433000
2000
Þegar ég byrjaði, hugsuðuð þið,
"En hvað þetta hljómar fallega."
"En hvað þetta hljómar fallega."
07:27
(Music)
144
435000
13000
Þegar ég byrjaði, hugsuðuð þið,
"En hvað þetta hljómar fallega."
"En hvað þetta hljómar fallega."
"Við ættum ekki að fara aftur á sama stað
07:41
"I don't think we should go to the same place
145
449000
1000
07:42
for our summer holidays next year."
146
450000
2000
í sumarfrí á næsta ári."
07:44
(Laughter)
147
452000
3000
í sumarfrí á næsta ári."
07:47
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts
148
455000
3000
Merkilegt, finnst ykkur ekki.
Merkilegt hvernig þessar hugsanir
Merkilegt hvernig þessar hugsanir
07:50
kind of waft into your head.
149
458000
3000
fljóta allt í einu inn í hugann.
07:53
And of course --
150
461000
1000
Og auðvitað
07:54
(Applause)
151
462000
3000
--
07:57
-- and of course, if the piece is long and you've had a long day,
152
465000
2000
-- auðvitað ef stykkið er langt
og þið hafið átt langan dag,
og þið hafið átt langan dag,
08:00
you might actually drift off.
153
468000
1000
er möguleiki á að þið dottið.
08:01
Then your companion will dig you in the ribs
154
469000
2000
Þá gefur sessunautur
ykkar ykkur olnbogaskot
ykkar ykkur olnbogaskot
08:03
and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
155
471000
4000
og segir, "Vaknaðu! Þetta er menning!"
Og lætur ykkur líða enn verr.
Og lætur ykkur líða enn verr.
08:07
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy
156
475000
3000
En hefur ykkur einhverntíman dottið í hug
að ástæðan fyrir því að ykkur syfjar
að ástæðan fyrir því að ykkur syfjar
08:11
in classical music is not because of you, but because of us?
157
479000
2000
undir klassískri tónlistin, er ekki
ykkar vegna, heldur okkar vegna?
ykkar vegna, heldur okkar vegna?
08:13
Did anybody think while I was playing,
158
481000
2000
Hugsaði eitthvert ykkar meðan ég lék,
08:15
"Why is he using so many impulses?"
159
483000
2000
"Af hverju notar hann
svona margar áherslur?"
svona margar áherslur?"
08:17
If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
160
485000
3000
Ef ég hefði hreyft höfuðið
hefðuð þið tekið eftir því.
hefðuð þið tekið eftir því.
08:21
(Music)
161
489000
5000
Ef ég hefði hreyft höfuðið
hefðuð þið tekið eftir því.
hefðuð þið tekið eftir því.
08:26
And for the rest of your life, every time you hear classical music,
162
494000
4000
Og það sem eftir lifir, í hvert sinn
sem þið heyrið klassíska tónlist
sem þið heyrið klassíska tónlist
08:30
you'll always be able to know if you hear those impulses.
163
498000
4000
munið þið alltaf vita að þið
getið heyrt þessar áherslur.
getið heyrt þessar áherslur.
08:34
So let's see what's really going on here.
164
502000
2000
Við skulum sjá hvað er í
raun að gerast hérna.
raun að gerast hérna.
08:36
We have a B. This is a B. The next note is a C.
165
504000
5000
Við erum með H. Þetta er H.
Næsti tónn er C.
Næsti tónn er C.
08:41
And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
166
509000
3000
Og hlutverk C er að gera H sorgmætt.
Og það virkar, ekki satt?
Og það virkar, ekki satt?
08:44
(Laughter)
167
512000
3000
Og hlutverk C er að gera H sorgmætt.
Og það virkar, ekki satt?
Og það virkar, ekki satt?
08:47
Composers know that. If they want sad music,
168
515000
2000
Tónskáld vita það. Ef þeir
vilja sorgmædda tónlist
vilja sorgmædda tónlist
08:49
they just play those two notes.
169
517000
1000
leika þeir bara þessa tvo tóna.
08:50
(Music)
170
518000
5000
--
08:55
But basically, it's just a B, with four sads.
171
523000
2000
En í raun er þetta bara
H, með fjórum sorgmæddum.
H, með fjórum sorgmæddum.
08:57
(Laughter)
172
525000
2000
En í raun er þetta bara
H, með fjórum sorgmæddum.
H, með fjórum sorgmæddum.
09:00
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F.
173
528000
5000
Og nú sígur það niður í
A, svo G og að lokum F.
A, svo G og að lokum F.
09:05
So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F,
174
533000
4000
Þannig að við erum með H, A, G, F.
Og ef við höfum H, A G, F,
Og ef við höfum H, A G, F,
09:10
what do we expect next? Oh, that might have been a fluke.
175
538000
6000
hverju eigum við þá von á næst? Bíddu,
þetta gæti hafa verið tilviljun.
þetta gæti hafa verið tilviljun.
09:16
Let's try it again. Ooh, the TED choir.
176
544000
6000
Prófum aftur. Ó, TED kórinn!
09:22
(Laughter)
177
550000
3000
--
09:25
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is.
178
553000
4000
Og tókuð þið eftir að
enginn er laglaus. Enginn.
enginn er laglaus. Enginn.
09:29
You know, every village in Bangladesh
179
557000
2000
Vitiði, hver bær í Bangladesh
09:31
and every hamlet in China -- everybody knows:
180
559000
5000
og hvert kot í Kína. Allir vita:
09:37
da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
181
565000
3000
da, da, da, da - da. Allir vita
að þeir eiga von á þessu Ei.
að þeir eiga von á þessu Ei.
09:40
Now, Chopin didn't want to reach the E there,
182
568000
3000
En Chopin vildi ekki ná niður á E strax,
09:44
because what will have happened? It will be over, like Hamlet.
183
572000
2000
því hvað hefði þá gerst? Því þá hefði
lagið verið búið, eins og Hamlet.
lagið verið búið, eins og Hamlet.
09:46
Do you remember Hamlet? Act one, scene three,
184
574000
2000
Muniði eftir Hamlet? Fyrsti
þáttur, þriðja svið:
þáttur, þriðja svið:
hann uppgötvar að frændi
hans drap föður hans.
hans drap föður hans.
09:49
he finds out that his uncle killed his father.
185
577000
1000
09:50
You remember, he keeps on going up to his uncle
186
578000
2000
Þið munið að hann er alltaf
að koma upp að frændanum
að koma upp að frændanum
09:52
and almost killing him. And then he backs away,
187
580000
1000
og næstum því drepa hann.
Og svo hörfar hann
Og svo hörfar hann
09:53
and he goes up to him again and almost kills him.
188
581000
3000
og fer aftur að honum
og drepur hann næstum.
og drepur hann næstum.
09:56
And the critics, all of whom are sitting in the back row there,
189
584000
2000
Og gagnrýnendurnir, sem
sitja allir í öftustu röð
sitja allir í öftustu röð
09:58
they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."
190
586000
3000
þeir verða að hafa skoðun svo þeir
segja, "Hamlet kemur engu í verk."
segja, "Hamlet kemur engu í verk."
10:01
(Laughter)
191
589000
1000
þeir verða að hafa skoðun svo þeir
segja, "Hamlet kemur engu í verk."
segja, "Hamlet kemur engu í verk."
10:02
Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."
192
590000
2000
Eða þeir segja, "Hamlet
er með Ödipusarkomplex."
er með Ödipusarkomplex."
10:05
No, otherwise the play would be over, stupid.
193
593000
3000
Nei, annars væri leikritið búið, bjánar.
10:08
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --
194
596000
2000
Þess vegna treður Shakespear
öllu þessu dóti í Hamlet
öllu þessu dóti í Hamlet
10:11
you know, Ophelia going mad and the play within the play,
195
599000
2000
Þið vitið, Ófelía missir vitið og
svo er leikritið í leikritinu,
svo er leikritið í leikritinu,
10:13
and Yorick's skull, and the gravediggers.
196
601000
1000
og kúpa Jóreks, og grafararnir.
10:15
That's in order to delay -- until act five, he can kill him.
197
603000
3000
Það er til að tefja - þar til í
fimmta þætti að hann drepur hann.
fimmta þætti að hann drepur hann.
10:18
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E,
198
606000
5000
Sama með Chopin. Hann
er um það bil að ná E
er um það bil að ná E
10:23
and he says, "Oops, better go back up and do it again."
199
611000
2000
og hann segir, "Úps, förum aftur
upp og gerum þetta aftur."
upp og gerum þetta aftur."
10:25
So he does it again.
200
613000
3000
Þannig að hann gerir þetta aftur.
10:29
Now, he gets excited. (Piano) That's excitement,
201
617000
3000
Nú er hann orðinn æstur
- þetta er æsingur,
- þetta er æsingur,
10:32
you don't have to worry about it.
202
620000
1000
hafið ekki áhyggjur af því.
10:34
Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,
203
622000
2000
Nú nær hann niður á Fís
og loksins niður á E,
og loksins niður á E,
10:36
but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for
204
624000
3000
en þetta er ekki réttur hljómur. Af
því að hljómurinn sem hann leitar að
því að hljómurinn sem hann leitar að
10:40
is this one, (Piano) and instead he does ...
205
628000
3000
er þessi, þannig að í staðinn
10:43
(Piano) Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us.
206
631000
4000
þetta köllum við falskur endir
af því að það blekkir okkur.
af því að það blekkir okkur.
10:48
I always tell my students, "If you have a deceptive cadence,
207
636000
2000
Ég segi við stúdentana mína,
"Ef þið eruð með falskan endi
"Ef þið eruð með falskan endi
10:50
be sure to raise your eyebrows. Then everybody will know."
208
638000
2000
skulið þið lyfta augabrúnunum
svo að fólk viti það."
svo að fólk viti það."
10:52
(Laughter)
209
640000
3000
skulið þið lyfta augabrúnunum
svo að fólk viti það."
svo að fólk viti það."
10:55
(Applause)
210
643000
3000
--
10:59
Right. So, he gets to E, but it's the wrong chord.
211
647000
2000
Einmitt. Svo hann kemst niður á
E, en það er ekki réttur hljómur.
E, en það er ekki réttur hljómur.
11:01
Now, he tries E again. That chord doesn't work.
212
649000
3000
Svo hann prófar E aftur.
Hljómurinn virkar ekki.
Hljómurinn virkar ekki.
11:04
Now, he tries the E again. That chord doesn't work.
213
652000
3000
Svo hann prófar E aftur.
Hljómurinn virkar ekki.
Hljómurinn virkar ekki.
11:07
Now, he tries E again, and that doesn't work.
214
655000
2000
Svo hann prófar E aftur.
Hljómurinn virkar ekki.
Hljómurinn virkar ekki.
11:10
And then finally ... (Piano)
215
658000
3000
Og svo loksins...
11:13
There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
216
661000
4000
Það var herra hérna í fyrstu
röðinni sem andvarpaði.
röðinni sem andvarpaði.
11:18
It's the same gesture he makes when he comes home
217
666000
2000
Það gerir hann líka þegar hann kemur heim
11:20
after a long day, turns off the key in his car and says,
218
668000
3000
eftir langan dag, drepur
á bílnum og segir,
á bílnum og segir,
11:24
"Aah, I'm home." Because we all know where home is.
219
672000
3000
"Aaaah, ég er kominn heim." Því við
vitum öll hvar við eigum heima.
vitum öll hvar við eigum heima.
11:27
So this is a piece which goes from away to home.
220
675000
3000
Þannig að þetta er stykki sem
kemur úr fjarska og heim.
kemur úr fjarska og heim.
11:30
And I'm going to play it all the way through
221
678000
2000
Og ég ælta að spila það í gegn.
11:32
and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B --
222
680000
3000
og þið fylgið eftir.
H, C, H, C, H, C, H --
H, C, H, C, H, C, H --
11:35
down to A, down to G, down to F.
223
683000
2000
niður á A, niður á G, niður á F.
11:37
Almost goes to E, but otherwise the play would be over.
224
685000
2000
Næstum niður á E, en annars
væri leikritið búið.
væri leikritið búið.
11:40
He goes back up to B. He gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E.
225
688000
2000
Hann fer aftur upp á H. Verður voða æstur.
Fer á Fís. Fer á E.
Fer á Fís. Fer á E.
11:42
It's the wrong chord. It's the wrong chord. It's the wrong chord.
226
690000
2000
Það er rangur hljómur. Það er rangur
hljómur. Það er rangur hljómur.
hljómur. Það er rangur hljómur.
11:45
And finally goes to E, and it's home.
227
693000
2000
Og loksins fer hann á E og er kominn heim.
11:47
And what you're going to see is one-buttock playing.
228
695000
3000
Og það sem þið komið til með að
sjá er einnar-kinnar leikur.
sjá er einnar-kinnar leikur.
11:50
(Laughter)
229
698000
3000
Og það sem þið komið til með að
sjá er einnar-kinnar leikur.
sjá er einnar-kinnar leikur.
11:53
Because for me, to join the B to the E,
230
701000
2000
Af því að fyrir mig,
til að tengja H við E,
til að tengja H við E,
11:56
I have to stop thinking about every single note along the way,
231
704000
5000
verð ég að hætta að hugsa
um hverja nótu á leiðinni
um hverja nótu á leiðinni
12:01
and start thinking about the long, long line from B to E.
232
709000
5000
og byrja að hugsa um
leiðina löngu frá H til E.
leiðina löngu frá H til E.
12:07
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa
233
715000
4000
Þið vitið, við vorum nýlega í Suður Afríku
og það er ekki hægt að fara til Suður Afríku
og það er ekki hægt að fara til Suður Afríku
12:11
without thinking of Mandela in jail for 27 years.
234
719000
3000
án þess að minnast Mandela
í 27 ár í fangelsi.
í 27 ár í fangelsi.
12:15
What was he thinking about? Lunch?
235
723000
2000
Hvað var hann að hugsa um? Hádegismat?
12:17
No, he was thinking about the vision for South Africa
236
725000
3000
Nei, hann var að hugsa um
framtíðarsýn fyrir Suður Afríku
framtíðarsýn fyrir Suður Afríku
og mannkynið. Það hélt --
12:21
and for human beings. That's what kept --
237
729000
1000
12:22
this is about vision. This is about the long line.
238
730000
3000
það er um framtíðarsýn, um leiðina löngu.
12:25
Like the bird who flies over the field
239
733000
2000
Eins og fuglar sem fljúga yfir mörkina
12:27
and doesn't care about the fences underneath, all right?
240
735000
4000
og kæra sig kollótta um girðingar
á jörðu niðri, ekki satt?
á jörðu niðri, ekki satt?
12:31
So now, you're going to follow the line all the way from B to E.
241
739000
3000
Þannig að nú skulið þið fylgja
línunni alla leið frá H til E.
línunni alla leið frá H til E.
12:34
And I've one last request before I play this piece all the way through.
242
742000
4000
Og ég er með eina ósk að lokum
áður ein ég spila stykkið í gegn.
áður ein ég spila stykkið í gegn.
12:38
Would you think of somebody who you adore, who's no longer there?
243
746000
5000
Mynduð þið hugsa um einhvern sem þið
dáið, sem ekki er lengur til staðar?
dáið, sem ekki er lengur til staðar?
12:43
A beloved grandmother, a lover --
244
751000
3000
Ástkær amma, elskhugi,
12:47
somebody in your life who you love with all your heart,
245
755000
3000
einhver í lífi ykkar sem
þið elskið af öllu hjarta,
þið elskið af öllu hjarta,
12:50
but that person is no longer with you.
246
758000
3000
en sú manneskja er ekki lengur til staðar.
12:54
Bring that person into your mind, and at the same time
247
762000
3000
Hugsið til þeirrar
manneskju og á sama tíma
manneskju og á sama tíma
12:57
follow the line all the way from B to E,
248
765000
4000
fylgið leiðinni alla leið frá H til E
13:01
and you'll hear everything that Chopin had to say.
249
769000
8000
og þá heyrið þið allt sem
Chopin hafði að segja.
Chopin hafði að segja.
13:09
(Music)
250
777000
111000
--
15:00
(Applause)
251
888000
7000
--
15:07
Now, you may be wondering,
252
895000
5000
Nú eruð þið að velta fyrir ykkur
15:12
you may be wondering why I'm clapping.
253
900000
6000
þið eruð líklega að velta fyrir
ykkur af hverju ég er að klappa.
ykkur af hverju ég er að klappa.
15:18
Well, I did this at a school in Boston
254
906000
2000
Jæja, ég gerði þetta einu
sinni í skóla í Boston
sinni í skóla í Boston
15:20
with about 70 seventh graders, 12-year-olds.
255
908000
4000
með um það bil 70
sjöundu-bekkingum - 12 ára.
sjöundu-bekkingum - 12 ára.
15:24
And I did exactly what I did with you, and I told them
256
912000
2000
Og ég gerði einmitt þetta
sem ég gerði núna við ykkur
sem ég gerði núna við ykkur
15:26
and explained them and the whole thing.
257
914000
1000
og ég sagði frá og útskýrði
fyrir þeim og allt það.
fyrir þeim og allt það.
15:27
And at the end, they went crazy, clapping. They were clapping.
258
915000
2000
Eftir á trylltust þau í lófataki.
Þau klöppuðu.
Þau klöppuðu.
Ég klappaði. Þau klöppuðu.
15:30
I was clapping. They were clapping.
259
918000
1000
15:31
Finally, I said, "Why am I clapping?"
260
919000
2000
Að lokum sagði ég, "Af
hverju er ég að klappa?"
hverju er ég að klappa?"
15:33
And one of the little kids said, "Because we were listening."
261
921000
1000
Og einn af litlu krökkunum sagði,
"Af því að við hlustuðum."
"Af því að við hlustuðum."
15:34
(Laughter)
262
922000
5000
Og einn af litlu krökkunum sagði,
"Af því að við hlustuðum."
"Af því að við hlustuðum."
15:40
Think of it. 1,600 people, busy people,
263
928000
2000
Hugsið ykkur. 1600 manns, upptekið fólk.
15:42
involved in all sorts of different things,
264
930000
2000
viðriðin allskonar verkefni.
15:45
listening, understanding and being moved by a piece by Chopin.
265
933000
6000
Að hlusta, skilja og hrífast
af stykki eftir Chopin.
af stykki eftir Chopin.
15:51
Now that is something.
266
939000
1000
Það er nú þónokkuð.
15:52
Now, am I sure that every single person followed that,
267
940000
3000
Nú, get ég verið viss um að hver
einasta manneskja fylgdi eftir,
einasta manneskja fylgdi eftir,
15:55
understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
268
943000
2000
skyldi og hreifst með? Auðvitað
get ég ekki verið viss.
get ég ekki verið viss.
En ég skal segja ykkur frá
nokkru sem kom fyrir mig.
nokkru sem kom fyrir mig.
15:58
But I tell you what happened to me.
269
946000
1000
15:59
I was in Ireland during the Troubles, 10 years ago,
270
947000
3000
Ég var á Írlandi meðan á
átökunum stóð fyrir 10 árum,
átökunum stóð fyrir 10 árum,
16:02
and I was working with some Catholic and Protestant kids
271
950000
3000
og ég var að vinna með kaþólskum
og mótmælandatrúar börnum
og mótmælandatrúar börnum
16:05
on conflict resolution. And I did this with them --
272
953000
4000
við að leysa ágreining. Og ég
fór í gegnum þetta með þeim.
fór í gegnum þetta með þeim.
16:10
a risky thing to do, because they were street kids.
273
958000
2000
Áhættusamt vegna þess
að þetta voru götubörn.
að þetta voru götubörn.
16:12
And one of them came to me the next morning and he said,
274
960000
3000
Og eitt þeirra kom til mín
morguninn eftir og sagði,
morguninn eftir og sagði,
16:16
"You know, I've never listened to classical music in my life,
275
964000
3000
"Veistu, ég hef aldrei hlustað
áður á klassíska tónlist
áður á klassíska tónlist
16:19
but when you played that shopping piece ... "
276
967000
1000
en þegar þú lékst þetta sjoppustykki..."
16:20
(Laughter)
277
968000
3000
en þegar þú lékst þetta sjoppustykki..."
16:23
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.
278
971000
4000
Hann sagði, "Bróðir minn var skotinn
í fyrra og ég grét hann ekki.
í fyrra og ég grét hann ekki.
En í gær þegar þú lékst þetta stykki,
16:28
But last night, when you played that piece,
279
976000
1000
16:29
he was the one I was thinking about.
280
977000
3000
var ég að hugsa um hann.
16:32
And I felt the tears streaming down my face.
281
980000
2000
Og ég fann tárin streyma niður andlitið.
16:34
And you know, it felt really good to cry for my brother."
282
982000
3000
Og veistu, það var mjög
gott að gráta bróður minn."
gott að gráta bróður minn."
16:37
So I made up my mind at that moment
283
985000
2000
Og ég ákvað á því augnabliki
16:39
that classical music is for everybody. Everybody.
284
987000
7000
að klassísk tónlist er fyrir alla. Alla.
16:47
Now, how would you walk -- because you know,
285
995000
2000
En já, hvernig mynduð þið
bera ykkur -- þið vitið
bera ykkur -- þið vitið
16:49
my profession, the music profession doesn't see it that way.
286
997000
4000
í mínum geira, tónlistargeirinn
skilur þetta ekki svona.
skilur þetta ekki svona.
16:53
They say three percent of the population likes classical music.
287
1001000
3000
Þau segja að 3 prósent almennings
líki klassísk tónlist.
líki klassísk tónlist.
16:56
If only we could move it to four percent, our problems would be over.
288
1004000
4000
Ef aðeins væri hægt að auka það í 4 prósent
væru öll okkar vandamál úr sögunni.
væru öll okkar vandamál úr sögunni.
17:01
I say, "How would you walk? How would you talk? How would you be?
289
1009000
3000
Ég segi, "Hvernig mynduð þig bera ykkur? Hvernig
mynduð þið mæla? Hvernig mynduð þið vera
mynduð þið mæla? Hvernig mynduð þið vera
17:04
If you thought, three percent of the population likes classical music,
290
1012000
3000
ef þið hélduð að 3 prósent
almennings líki klassísk tónlist?
almennings líki klassísk tónlist?
17:08
if only we could move it to four percent. How would you walk?
291
1016000
2000
Ef hægt væri að auka það í 4 prósent.
Hvernig mynduð þið bera ykkur?
Hvernig mynduð þið bera ykkur?
17:10
How would you talk? How would you be?
292
1018000
2000
Hvernig mynduð þið mæla?
Hvernig mynduð þið vera
Hvernig mynduð þið vera
17:12
If you thought, everybody loves classical music --
293
1020000
2000
ef þið hélduð að allir
elskuðu klassíska tónlist
elskuðu klassíska tónlist
17:14
they just haven't found out about it yet."
294
1022000
2000
þeir hafa bara ekki fattað það ennþá."
17:16
(Laughter)
295
1024000
1000
þeir hafa bara ekki fattað það ennþá."
17:17
See, these are totally different worlds.
296
1025000
2000
Sjáiði, þetta eru gerólíkir heimar.
17:20
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old,
297
1028000
3000
Ég átti stórkostlega upplifun.
Ég var 45 ára.
Ég var 45 ára.
17:23
I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization.
298
1031000
5000
Ég hafði verið hljómsveitarstjóri í 20 ár
og allt í einu rann það upp fyrir mér.
og allt í einu rann það upp fyrir mér.
17:29
The conductor of an orchestra doesn't make a sound.
299
1037000
3000
Hljómsveitarstjórar gefa
ekki frá sér neitt hljóð.
ekki frá sér neitt hljóð.
17:32
My picture appears on the front of the CD --
300
1040000
2000
Það er mynd af mér framan
á geisladisknum --
á geisladisknum --
17:34
(Laughter)
301
1042000
3000
Það er mynd af mér framan
á geisladisknum --
á geisladisknum --
17:37
-- but the conductor doesn't make a sound.
302
1045000
2000
-- en hljómsveitarstjóri
gefur ekki frá sér hljóð.
gefur ekki frá sér hljóð.
17:40
He depends, for his power, on his ability to make other people powerful.
303
1048000
4000
Hann stólar á mátt sinn til
að gera annað fólk máttugt.
að gera annað fólk máttugt.
17:44
And that changed everything for me. It was totally life changing.
304
1052000
4000
Og þetta breytti öllu fyrir mig.
Þetta breytti lífi mínu.
Þetta breytti lífi mínu.
Hljómsveitarmeðlimir
komu til mín og sögðu,
komu til mín og sögðu,
17:49
People in my orchestra came up to me and said,
305
1057000
1000
17:50
"Ben, what happened?" That's what happened.
306
1058000
2000
"Ben, hvað gerðist?" Þetta
er það sem að gerðist.
er það sem að gerðist.
17:52
I realized my job was to awaken possibility in other people.
307
1060000
5000
Ég áttaði mig á því að mitt starf var að
draga fram það besta í öðru fólki.
draga fram það besta í öðru fólki.
17:57
And of course, I wanted to know whether I was doing that.
308
1065000
3000
Og vitanlega vildi ég vita
hvort ég væri að standa mig.
hvort ég væri að standa mig.
18:00
And you know how you find out? You look at their eyes.
309
1068000
3000
Og vitiði hvernig maður finnur það út?
Þú horfir í augun í þeim.
Þú horfir í augun í þeim.
18:03
If their eyes are shining, you know you're doing it.
310
1071000
4000
Ef augun tindra, þá veistu
að þú ert að standa þig.
að þú ert að standa þig.
Þú gætir lýst upp þorp
með augum þessa manns.
með augum þessa manns.
18:08
You could light up a village with this guy's eyes.
311
1076000
1000
18:09
(Laughter)
312
1077000
2000
Þú gætir lýst upp þorp
með augum þessa manns.
með augum þessa manns.
18:11
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.
313
1079000
2000
Einmitt. Þannig að ef augun
tindra þá stendur þú þig.
tindra þá stendur þú þig.
18:13
If the eyes are not shining, you get to ask a question.
314
1081000
3000
Ef þau tindra ekki þá ferðu
að spyrja einnar spurningar.
að spyrja einnar spurningar.
18:16
And this is the question:
315
1084000
1000
Og þetta er spurningin:
18:17
who am I being, that my players' eyes are not shining?
316
1085000
6000
Hvernig er ég fyrst að augu
leikarans míns tindra ekki?
leikarans míns tindra ekki?
Við getum líka gert
þetta við börnin okkar.
þetta við börnin okkar.
18:24
We can do that with our children, too.
317
1092000
1000
18:25
Who am I being, that my children's eyes are not shining?
318
1093000
5000
Hvernig er ég fyrst að augu
barnanna minna tindra ekki?
barnanna minna tindra ekki?
18:31
That's a totally different world.
319
1099000
2000
Það er allt annar heimur.
18:33
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,
320
1101000
5000
Nú er að koma að lokum að
þessari töfraviku á fjallinu.
þessari töfraviku á fjallinu.
og við höldum aftur út í raunveruleikann.
18:39
and we're going back into the world.
321
1107000
1000
18:40
And I say, it's appropriate for us to ask the question,
322
1108000
4000
Og ég segi, það er viðeigandi að við
spyrjum okkur þessari spurningu:
spyrjum okkur þessari spurningu:
18:44
who are we being as we go back out into the world?
323
1112000
5000
Hvernig erum við þegar við höldum
aftur út í raunveruleikann?
aftur út í raunveruleikann?
18:49
And you know, I have a definition of success.
324
1117000
2000
Og vitiði, ég hef skilgreint velgengni.
18:52
For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power.
325
1120000
2000
Fyrir mér er þetta mjög einfalt. Það
snýst ekki um auðæfi, frægð og völd.
snýst ekki um auðæfi, frægð og völd.
18:54
It's about how many shining eyes I have around me.
326
1122000
3000
Það snýst um hversu mörg tindrandi
augu ég hef í kringum mig.
augu ég hef í kringum mig.
18:58
So now, I have one last thought, which is
327
1126000
3000
Svo að lokum langar mig að skilja
ykkur eftir með eina hugmynd sem er
ykkur eftir með eina hugmynd sem er
19:01
that it really makes a difference what we say --
328
1129000
3000
að það skiptir máli hvað við segjum.
19:04
the words that come out of our mouth.
329
1132000
2000
Orðin sem við látum út úr okkur.
19:06
I learned this from a woman who survived Auschwitz,
330
1134000
4000
Ég lærði þetta af konu
sem lifði af Auschwitz,
sem lifði af Auschwitz,
19:10
one of the rare survivors.
331
1138000
1000
einn af fáum eftirlifendum.
19:11
She went to Auschwitz when she was 15 years old,
332
1139000
4000
Hún fór til Auschwitz
þegar hún var 15 ára,
þegar hún var 15 ára,
19:16
and her brother was eight, and the parents were lost.
333
1144000
7000
og bróðir hennar var átta
og foreldrarnir týndir.
og foreldrarnir týndir.
19:23
And she told me this, she said,
334
1151000
5000
Og hún sagði mér þetta, hún sagði,
19:28
"We were in the train going to Auschwitz, and I looked down
335
1156000
3000
"Við vorum í lestinni á leið
til Auschwitz og ég leit niður
til Auschwitz og ég leit niður
19:31
and saw my brother's shoes were missing.
336
1159000
2000
og ég sá að skór bróðir míns voru horfnir.
19:34
And I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together
337
1162000
3000
Og ég sagði, "Af hverju ertu svona vitlaus,
geturðu ekki passað upp á dótið þitt
geturðu ekki passað upp á dótið þitt
19:37
for goodness' sake?' " The way an elder sister
338
1165000
1000
í guðanna bænum?" -- á
þann hátt sem eldri systir
þann hátt sem eldri systir
19:38
might speak to a younger brother.
339
1166000
4000
talar við yngri bróður sinn.
19:42
Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,
340
1170000
3000
Því miður var þetta það síðasta
sem hún sagði við hann
sem hún sagði við hann
19:45
because she never saw him again. He did not survive.
341
1173000
4000
af því að hún sá hann aldrei aftur.
Hann lifði ekki af.
Hann lifði ekki af.
19:49
And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.
342
1177000
2000
Þannig að þegar hún kom út
úr Auschwitz, sór hún eið.
úr Auschwitz, sór hún eið.
19:52
She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life
343
1180000
4000
Hún sagði mér þetta. Hún sagði, "Ég
gekk út úr Auschwitz inn í lífið
gekk út úr Auschwitz inn í lífið
19:56
and I made a vow. And the vow was, I will never say anything
344
1184000
5000
og ég sór eið. Og eiðurinn var,
að ég myndi aldrei segja neitt
að ég myndi aldrei segja neitt
20:02
that couldn't stand as the last thing I ever say."
345
1190000
3000
sem gæti ekki staðið sem
það síðasta sem ég segði."
það síðasta sem ég segði."
20:05
Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong
346
1193000
4000
Getum við gert það? Nei. Og
við bregðumst okkur sjálfum
við bregðumst okkur sjálfum
20:10
and others wrong. But it is a possibility to live into. Thank you.
347
1198000
7000
og öðrum. En þetta er markmið að sem
við getum lifað upp í. Takk fyrir.
við getum lifað upp í. Takk fyrir.
20:17
(Applause)
348
1205000
5000
og öðrum. En þetta er markmið að sem
við getum lifað upp í. Takk fyrir.
við getum lifað upp í. Takk fyrir.
20:23
Shining eyes, shining eyes.
349
1211000
11000
Tindrandi augu, tindrandi augu.
20:34
Thank you, thank you.
350
1222000
3000
Takk fyrir, takk fyrir.
20:38
(Music)
351
1226000
5000
--
ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - ConductorA leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.
Why you should listen
Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.
His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.
Benjamin Zander | Speaker | TED.com