ABOUT THE SPEAKER
Michael Norton - Social science researcher
Through clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend.

Why you should listen

Michael I. Norton is a professor of business administration in the marketing unit at the Harvard Business School. He holds a B.A. in Psychology and English from Williams and a Ph.D. in Psychology from Princeton. Prior to joining HBS, Professor Norton was a Fellow at the MIT Media Lab and MIT’s Sloan School of Management. His work has been published in a number of leading academic journals, including Science, the Journal of Personality and Social Psychology, Psychological Science, and the Annual Review of Psychology, and has been covered in media outlets such as the Economist, the Financial Times, the New York Times, the Wall Street Journal, and the Washington Post.

His research has twice been featured in the New York Times Magazine Year in Ideas issue, in 2007 (Ambiguity Promotes Liking) and 2009 (The Counterfeit Self). His “The IKEA Effect: When Labor Leads to Love” was featured in Harvard Business Review‘s Breakthrough Ideas for 2009.

More profile about the speaker
Michael Norton | Speaker | TED.com
TEDxCambridge

Michael Norton: How to buy happiness

Майкл Нортон: Аз жаргалыг хэрхэн худалдаж авах вэ

Filmed:
4,136,439 views

TEDxCambridge дээр Майкл Нортон өөртөө зарцуулахгүй үед мөнгөөр хэрхэн аз жаргалыг худалдаж авч болох тухай гайхалтай судалгаагаа хуваалцаж байна. Нийгмийн төлөө мөнгөө зориулах нь олон талаараа танд, таны ажилд, бас (мэдээж хэрэг) бусдад тус болдог талаар сонирхолтой мэдээллүүдийг сонсоорой.
- Social science researcher
Through clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
So I want to talk today about money and happiness,
0
0
3000
Өнөөдөр би мөнгө ба аз жаргалын тухай
ярихыг хүслээ.
00:18
which are two things
1
3000
2000
Эдгээр нь хэрхэн илүү ихийг олох
00:20
that a lot of us spend a lot of our time thinking about,
2
5000
2000
эсвэл нэмэгдүүлэх вэ гэж
00:22
either trying to earn them or trying to increase them.
3
7000
3000
бидний маш их боддог зүйлс.
Бидний ихэнх нь энэ хэллэгийг сайн мэднэ.
00:25
And a lot of us resonate with this phrase.
4
10000
2000
00:27
So we see it in religions and self-help books,
5
12000
2000
Үүнийг шашны сургаал, өөртөө
туслах номонд их бичдэг.
00:29
that money can't buy happiness.
6
14000
2000
"Мөнгө аз жаргалыг худалдаж авч чадахгүй"
00:31
And I want to suggest today that, in fact, that's wrong.
7
16000
3000
Яг үнэндээ энэ худлаа гэж хэлмээр байна.
00:34
(Laughter)
8
19000
2000
(Инээд)
00:36
I'm at a business school, so that's what we do.
9
21000
2000
Бизнесийн сургуулийнх болохоор
бид ингэж хэлдэг.
00:38
So that's wrong, and, in fact, if you think that,
10
23000
3000
Тэгэхээр энэ бол худлаа,
00:41
you're actually just not spending it right.
11
26000
2000
харин мөнгөө зөв зарцуулахгүй байна.
00:43
So that instead of spending it the way you usually spend it,
12
28000
2000
Мөнгөө энгийн үед үрдэгээс арай өөрөөр
00:45
maybe if you spent it differently,
13
30000
2000
зарцуулаад үзвэл
00:47
that might work a little bit better.
14
32000
2000
илүү үр дүнтэй байж магадгүй.
00:49
And before I tell you the ways that you can spend it that will make you happier,
15
34000
3000
Яаж зарцуулбал илүү аз жаргалтай болох вэ
гэдгийг хэлэхээс өмнө
00:52
let's think about the ways we usually spend it
16
37000
2000
бодит байдал дээр яагаад бид аз жаргалтай
00:54
that don't, in fact, make us happier.
17
39000
2000
болдоггүй вэ гэдгийг бодож үзье.
00:56
We had a little natural experiment.
18
41000
2000
Бид багахан туршилт хийсэн юм.
00:58
So CNN, a little while ago, wrote this interesting article
19
43000
3000
CNN саяхан гаргасан
нэгэн сонирхолтой нийтлэлдээ
01:01
on what happens to people when they win the lottery.
20
46000
3000
сугалаа хожих нь хүмүүст
хэрхэн нөлөөлдөг тухай бичжээ.
01:04
It turns out people think when they win the lottery their lives are going to be amazing.
21
49000
3000
Хүмүүс сугалаа хожсноороо амьдрал нь
гайхалтай болно гэж боддог.
01:07
This article's about how their lives get ruined.
22
52000
2000
Харин тэр нийтлэлд хэрхэн
сүйрсэн тухай бичсэн.
01:09
So what happens when people win the lottery
23
54000
2000
Тэгэхээр сугалаа хожсон хүмүүс
01:11
is, number one, they spend all the money and go into debt,
24
56000
3000
нэгд, бүх мөнгөө үрээд өрөнд ордог.
01:14
and number two, all of their friends and everyone they've ever met
25
59000
3000
Хоёрт, найзууд болон өмнө нь таньдаг
байсан бүх хүмүүс нь тэднийг олоод,
мөнгө гуйж эхэлдэг.
01:17
find them and bug them for money.
26
62000
2000
01:19
And it ruins their social relationships, in fact.
27
64000
2000
Энэ нь тэдний нийгмийн
харилцааг муутгадаг.
01:21
So they have more debt and worse friendships
28
66000
2000
Ингээд сугалаа хожихын өмнөхөөс
01:23
than they had before they won the lottery.
29
68000
2000
илүү өртэй, бас найзуудынх нь
харилцаа мууддаг.
01:25
What was interesting about the article
30
70000
2000
Хамгийн сонирхолтой нь
01:27
was people started commenting on the article, readers of the thing.
31
72000
3000
хүмүүсийн бичсэн сэтгэгдлүүд байсан юм.
01:30
And instead of talking about
32
75000
2000
Мөнгө аз жаргал авчирдаггүйг ухаарсан
01:32
how it had made them realize that money doesn't lead to happiness,
33
77000
2000
талаар бичихийн оронд,
01:34
everyone instantly started saying,
34
79000
2000
тэд “Хэрвээ би сугалаа хожсон бол яах
01:36
"You know what I would do if I won the lottery ... ?"
35
81000
2000
байсан гээч..?” гээд л
01:38
and fantasizing about what they'd do.
36
83000
2000
юу хийх байсан талаар төсөөлж эхэлцгээжээ.
01:40
And here's just two of the ones we saw that are just really interesting to think about.
37
85000
3000
Энд хамгийн сонирхол төрүүлсэн
сэтгэгдэлүүд гэвэл
01:43
One person wrote in, "When I win, I'm going to buy my own little mountain
38
88000
3000
“Би сугалаа хожихоороо өөртөө
жижигхэн уул худалдаж аваад
01:46
and have a little house on top."
39
91000
2000
орой дээр нь жижиг байшинтай болно” гэжээ.
01:48
(Laughter)
40
93000
2000
(Инээд)
01:50
And another person wrote, "I would fill a big bathtub with money
41
95000
3000
Бас нэг хүн бичихдээ “Би том ванныг
мөнгөөр дүүргээд
01:53
and get in the tub while smoking a big fat cigar
42
98000
2000
том навчин тамхи татангаа
01:55
and sipping a glass of champagne."
43
100000
2000
оргилуун дарс ууна” гэсэн.
01:57
This is even worse now: "Then I'd have a picture taken
44
102000
2000
Энэ юу ч биш. “Би зургаа авахуулж
01:59
and dozens of glossies made.
45
104000
2000
олон хувь хэвлүүлээд
02:01
Anyone begging for money or trying to extort from me
46
106000
2000
надаас мөнгө гуйсан эсвэл
02:03
would receive a copy of the picture and nothing else."
47
108000
3000
салгахыг оролдсон бүх хүмүүст
үүнээс өөр юу ч өгөхгүй”.
02:06
(Laughter)
48
111000
3000
(Инээд)
Сэтгэгдлүүдийн ихэнх нь
ийм утгатай байсан.
02:09
And so many of the comments were exactly of this type,
49
114000
2000
02:11
where people got money
50
116000
2000
Хүмүүст мөнгө өгснөөр
02:13
and, in fact, it made them antisocial.
51
118000
2000
тэднийг нийтэч биш болгож байлаа.
02:15
So I told you that it ruins people's lives and that their friends bug them.
52
120000
3000
Мөнгөнөөс болж амьдрал нь сүйрч
найзууд нь зовоож эхэлдэг байх нь.
02:18
It also, money often makes us feel very selfish
53
123000
2000
Мөн бид хувиа хичээсэн зантай болж
02:20
and we do things only for ourselves.
54
125000
2000
өөрсөддөө л зарцуулдаг.
02:22
Well maybe the reason that money doesn't make us happy
55
127000
2000
Мөнгө аз жаргалтай болгодоггүй нь бид
02:24
is that we're always spending it on the wrong things,
56
129000
2000
үргэлж буруу зүйлд, өөрөөр хэлбэл
02:26
and in particular, that we're always spending it on ourselves.
57
131000
3000
зөвхөн өөртөө зардагт учир байж болох юм.
02:29
And we thought, I wonder what would happen
58
134000
2000
Ингээд бид хүмүүсийг бусдад мөнгөө зориулж
02:31
if we made people spend more of their money on other people.
59
136000
2000
эхэлбэл яах бол гэж бодлоо.
02:33
So instead of being antisocial with your money,
60
138000
3000
Нийтэч биш байхын оронд
нийгмийн төлөө мөнгөө
зарцуулдаг бол яах вэ?
02:36
what if you were a little more prosocial with your money?
61
141000
2000
02:38
And we thought, let's make people do it and see what happens.
62
143000
2000
Ингээд ийм зүйл хийлгээд
яахыг нь мэдэхээр болов.
02:40
So let's have some people do what they usually do
63
145000
2000
Зарим хүмүүсийг ердийнх шигээ
02:42
and spend money on themselves,
64
147000
2000
өөртөө зориулж,
02:44
and let's make some people give money away,
65
149000
2000
заримыг нь хандив өгүүлж,
02:46
and measure their happiness and see if, in fact, they get happier.
66
151000
3000
аз жаргалтай мэдрэмж төрсөн эсэхийг
хэмжихээр шийдсэн.
02:49
So the first way that we did this.
67
154000
2000
Эхлээд дараахь байдлаар хийсэн.
02:51
On one Vancouver morning, we went out on the campus
68
156000
2000
Ванкувер хотын нэг өглөө
02:53
at University of British Columbia
69
158000
2000
Британийн Колумбийн Их Сургууль дээр
02:55
and we approached people and said, "Do you want to be in an experiment?"
70
160000
2000
хүмүүст нэг туршилтанд орохыг
санал болгоход
02:57
They said, "Yes."
71
162000
2000
тэд ч зөвшөөрлөө.
02:59
We asked them how happy they were, and then we gave them an envelope.
72
164000
3000
Тэднээс хэр их аз жаргалтай байгааг
асууж дугтуй өгөв.
03:02
And one of the envelopes had things in it that said,
73
167000
2000
Нэг хэсэг нь “Энэ мөнгийг өнөөдөр оройн
03:04
"By 5:00 pm today, spend this money on yourself."
74
169000
3000
5 цагаас өмнө өөртөө зориулаарай”
гэсэн байв.
03:07
So we gave some examples of what you could spend it on.
75
172000
3000
Юунд зарцуулж болохыг нь санал болгосон.
03:10
Other people, in the morning, got a slip of paper that said,
76
175000
2000
Бусад дугтуйн дээрх бичиг
03:12
"By 5:00 pm today, spend this money on somebody else."
77
177000
3000
“Энэ мөнгийг өөр хэн нэгэнд зориулаарай”
гэсэн байлаа.
03:15
Also inside the envelope was money.
78
180000
2000
Мөн дугтуйн дотор мөнгө байсан юм.
03:17
And we manipulated how much money we gave them.
79
182000
2000
Мөн бид хүмүүст хэр их
мөнгө очихыг зохицуулсан.
03:19
So some people got this slip of paper and five dollars.
80
184000
3000
Зарим нь зурвас болон 5 доллар авсан бол
03:22
Some people got this slip of paper and 20 dollars.
81
187000
3000
зарим нь зурвас болон
20 доллар авсан.
Тэднийг өдрөө өнгөрүүлдэгээр нь
өнгөрүүлэхээр явуулсан.
03:25
We let them go about their day. They did whatever they wanted to do.
82
190000
3000
03:28
We found out that they did in fact spend it in the way that we asked them to.
83
193000
3000
Тэд бидний хэлсэнчлэн зориулалтын дагуу
мөнгөө зарцуулсан байсан.
03:31
We called them up at night and asked them,
84
196000
2000
Орой нь тэдэн рүү утасдаж
юунд мөнгөө үрсэн, хэр аз жаргалтай
болсныг нь асуув.
03:33
"What'd you spend it on, and how happy do you feel now?"
85
198000
2000
03:35
What did they spend it on?
86
200000
2000
Тэд мөнгөө юунд зарцуулсан бэ?
03:37
Well these are college undergrads, so a lot of what they spent it on for themselves
87
202000
2000
Тэд коллежийн оюутнууд учир
ихэнх нь өөртөө,
03:39
were things like earrings and makeup.
88
204000
2000
ээмэг, энгэсэг зэрэгт зарцуулсан байлаа.
03:41
One woman said she bought a stuffed animal for her niece.
89
206000
3000
Нэг эмэгтэй дүүдээ чихмэл тоглоом
авсан байв.
03:44
People gave money to homeless people.
90
209000
2000
Хүмүүс бас гэр оронгүй хүмүүст
мөнгө өгсөн.
03:46
Huge effect here of Starbucks.
91
211000
3000
Старбакс маш их нөлөө үзүүлсэн байх.
03:49
(Laughter)
92
214000
2000
(Инээд)
03:51
So if you give undergraduates five dollars, it looks like coffee to them
93
216000
3000
Оюутнуудад 5 доллар өгвөл
кофе нүдэнд нь харагдан
03:54
and they run over to Starbucks and spend it as fast as they can.
94
219000
3000
Старбакс руу гүйж очоод
мөнгөө хурдхан үрнэ.
03:57
But some people bought a coffee for themselves, the way they usually would,
95
222000
3000
Гэхдээ зарим нь ердийх шигээ
өөртөө кофе авсан байхад
04:00
but other people said that they bought a coffee for somebody else.
96
225000
2000
зарим нь өөр хүнд авсан байв.
04:02
So the very same purchase,
97
227000
2000
Яг ижил юм авсан ч
04:04
just targeted toward yourself
98
229000
2000
нэг нь өөртөө, нөгөө нь
өөр хүнд авсан байлаа.
04:06
or targeted toward somebody else.
99
231000
2000
Өдрийн эцэст эдгээр хүмүүс рүү
утасдахад юу болсон гээч?
04:08
What did we find when we called them back at the end of the day?
100
233000
2000
04:10
People who spent money on other people got happier.
101
235000
2000
Бусдад мөнгөө зориулсан нь
илүү аз жаргалтай болж,
04:12
People who spent money on themselves, nothing happened.
102
237000
2000
өөртөө зориулсан нь
өөрчлөгдсөнгүй.
04:14
It didn't make them less happy, it just didn't do much for them.
103
239000
3000
Ямар нэг сөрөг нөлөө байгаагүй ч
өөрчлөлт мэдрэгдээгүй.
04:17
And the other thing we saw is the amount of money doesn't matter that much.
104
242000
3000
Бас нэг ажиглагдсан зүйл нь
мөнгөн дүн тийм ч чухал биш байв.
04:20
So people thought that 20 dollars would be way better than five dollars.
105
245000
3000
Хүмүүс 20 доллартай байх нь
5 доллараас илүү гэж бодож байсан.
04:23
In fact, it doesn't matter how much money you spent.
106
248000
3000
Үнэндээ хэр их мөнгө зарцуулсан нь
хамаагүй байсан юм.
04:26
What really matters is that you spent it on somebody else
107
251000
2000
Гол нь өөрөөсөө илүү өөр хэн нэгэнд
04:28
rather than on yourself.
108
253000
2000
зарцуулах нь чухал байлаа.
04:30
We see this again and again
109
255000
2000
Бид үүнийг өөр хүмүүст зориулахыг хүсч
04:32
when we give people money to spend on other people instead of on themselves.
110
257000
3000
мөнгө өгөх бүрт байнга ажиглаж байсан юм.
04:35
Of course, these are undergraduates in Canada --
111
260000
2000
Мэдээж эд бол Канадын оюутнууд,
04:37
not the world's most representative population.
112
262000
2000
дэлхийн хүн амын бүрэн төлөөлөл биш.
04:39
They're also fairly wealthy and affluent and all these other sorts of things.
113
264000
3000
Тэднийг мөн харьцангуй чинээлэг
гэж хэлж болно.
04:42
We wanted to see if this holds true everywhere in the world
114
267000
3000
Бид дэлхийн хаана ч, эсвэл зөвхөн чинээлэг
04:45
or just among wealthy countries.
115
270000
2000
улсад ийм байдаг эсэхийг шалгахыг хүссэн.
04:47
So we went, in fact, to Uganda and ran a very similar experiment.
116
272000
2000
Ингээд Угандад очиж төстэй
туршилт явуулсан.
04:49
So imagine, instead of just people in Canada,
117
274000
2000
Зөвхөн Канад хүмүүсээс
04:51
we said, "Name the last time you spent money on yourself or other people.
118
276000
3000
"Хамгийн сүүлд өөртөө болон бусдад
хэзээ мөнгө зарцуулсан бэ?
04:54
Describe it. How happy did it make you?"
119
279000
2000
Хэр аз жаргалтай болсон бэ?"
04:56
Or in Uganda, "Name the last time you spent money
120
281000
2000
Эсвэл Угандад "Хамгийн сүүлд өөртөө эсвэл
04:58
on yourself or other people and describe that."
121
283000
3000
бусдад мөнгө яаж зориулсанаа дүрсэлнэ үү?
05:01
And then we asked them how happy they are again.
122
286000
2000
Хэр их аз жаргалтай байна вэ? гэж асуув.
05:03
And what we see is sort of amazing
123
288000
2000
Бидний харсан зүйл гайхалтай байсан юм.
05:05
because there's human universals on what you do with your money
124
290000
2000
Учир нь эндээс хүмүүсийн мөнгө
зарцуулах төстэй байдал,
05:07
and then real cultural differences on what you do as well.
125
292000
3000
бас өөр соёлуудын ялгааг
нэгэн зэрэг харж болно.
05:10
So for example,
126
295000
2000
Жишээ нь,
05:12
one guy from Uganda says this.
127
297000
2000
нэгэн Уганда залуу хэлэхдээ:
05:14
He said, "I called a girl I wished to love."
128
299000
2000
"Би хайрлахыг хүссэн охин руугаа яриад
05:16
They basically went out on a date,
129
301000
2000
болзоонд явсан боловч,
05:18
and he says at the end that he didn't "achieve" her up till now.
130
303000
3000
одоог хүртэл зорьсондоо
хүрээгүй" гэсэн байна.
05:21
Here's a guy from Canada.
131
306000
3000
Нэг Канад залуу
05:24
Very similar thing.
132
309000
2000
тун төстэй зүйл ярьсан.
05:26
"I took my girlfriend out for dinner.
133
311000
2000
"Би найз охиноо оройн хоолонд оруулаад,
05:28
We went to a movie, we left early,
134
313000
2000
кино үзэж байгаад эрт гарч
05:30
and then went back to her room for ... " only cake -- just a piece of cake.
135
315000
4000
өрөөнд нь очоод... бялуу л идсэн” гэжээ.
Ганц зүсэм бялуу.
05:34
Human universal -- so you spend money on other people,
136
319000
2000
Хүмүүсийн төстэй чанар бол
бусдад мөнгөө зориулах,
05:36
you're being nice to them.
137
321000
2000
тэдэнд сайхан хандах.
05:38
Maybe you have something in mind, maybe not.
138
323000
2000
Өөр зүйл бодсон ч байж болно,
үгүй ч байж болно.
05:40
But then we see extraordinary differences.
139
325000
2000
Гайхмаар том ялгаа мөн харагдсан.
05:42
So look at these two.
140
327000
2000
Энэ хоёрыг харъя.
05:44
This is a woman from Canada.
141
329000
2000
Энэ бол нэг Канад эмэгтэй.
05:46
We say, "Name a time you spent money on somebody else."
142
331000
2000
Бид “Бусдад мөнгө зориулсан
тухайгаа ярихгүй юу?” гэлээ.
05:48
She says, "I bought a present for my mom.
143
333000
2000
Тэр "Би ээждээ бэлэг авсан.
05:50
I drove to the mall in my car, bought a present, gave it to my mom."
144
335000
2000
Машинтайгаа дэлгүүр орж бэлэг
аваад ээждээ өгсөн" гэжээ.
05:52
Perfectly nice thing to do.
145
337000
2000
Маш сайхан зүйл
хийсэн байна.
05:54
It's good to get gifts for people that you know.
146
339000
2000
Таньдаг хүндээ бэлэг авах нь сайхан.
05:56
Compare that to this woman from Uganda.
147
341000
2000
Харин үүнийг Уганда эмэгтэйтэй харьцуулъя.
05:58
"I was walking and met a long-time friend
148
343000
2000
"Би явж байгаад эртний
танилтайгаа таарсан юм.
06:00
whose son was sick with malaria.
149
345000
2000
Хүү нь хумхаа өвчнөөр өвдсөн байв.
06:02
They had no money, they went to a clinic and I gave her this money."
150
347000
3000
Тэд мөнгөгүй, хүү нь эмнэлэгт байсан учир
энэ мөнгийг өгсөн."
06:05
This isn't $10,000, it's the local currency.
151
350000
3000
Энэ 10,000 доллар биш л дээ.
Дотоодын мөнгөн тэмдэгт.
06:08
So it's a very small amount of money, in fact.
152
353000
2000
Үнэндээ маш бага мөнгө байсан ч
06:10
But enormously different motivations here.
153
355000
2000
сэдэл нь асар их ялгаатай.
06:12
This is a real medical need,
154
357000
2000
Энэ бол бодит эрүүл мэндийн хэрэгцээ,
06:14
literally a life-saving donation.
155
359000
2000
амь нас аврах хандив.
06:16
Above, it's just kind of, I bought a gift for my mother.
156
361000
2000
Өмнөх нь зүгээр л ээждээ авсан бэлэг.
06:18
What we see again though
157
363000
2000
Энд мөн мөнгийг
06:20
is that the specific way that you spend on other people
158
365000
2000
хэрхэн яаж зарцуулсан гэдэг нь
06:22
isn't nearly as important
159
367000
2000
өөр хүнд зарцуулсан явдлын хажууд
06:24
as the fact that you spend on other people
160
369000
2000
тийм ч чухал биш гэдгийг харж болно.
06:26
in order to make yourself happy,
161
371000
2000
Аз жаргалтай болохын тулд шүү дээ.
06:28
which is really quite important.
162
373000
2000
Энэ бол маш чухал
Мөнгөөр заавал гайхалтай зүйл хийснээр
аз жаргалтай болно гэсэн үг биш.
06:30
So you don't have to do amazing things with your money to make yourself happy.
163
375000
3000
06:33
You can do small, trivial things and yet still get these benefits from doing this.
164
378000
3000
Та энгийн, багахан зүйл хийсэн ч
адилхан тус хүртэж болно.
06:36
These are only two countries.
165
381000
2000
Энэ бол хоёрхон улсын жишээ.
06:38
We also wanted to go even broader and look at every country in the world if we could
166
383000
3000
Бид илүү өргөн хүрээнд авч үзэн
дэлхийн бүх улс орны
06:41
to see what the relationship is between money and happiness.
167
386000
3000
мөнгө болон аз жаргалын харьцааг
мэдэхийг хүссэн.
06:44
We got data from the Gallup Organization,
168
389000
2000
Бид мэдээллээ Gallup гэх улс төрийн санал
06:46
which you know from all the political polls that have been happening lately.
169
391000
3000
асуулгаар олонд танигдаад байгаа
байгууллагаас авсан юм.
06:49
They ask people, "Did you donate money to charity recently?"
170
394000
2000
Тэд “Та сүүлийн үед мөнгө хандивласан уу?
06:51
and they ask them, "How happy are you with your life in general?"
171
396000
3000
Та амьдралдаа хэр сэтгэл
хангалуун байдаг вэ?” гэж асуужээ.
Эндээс хоорондын хамаарлыг нь
харах боломжтой.
06:54
And we can see what the relationship is between those two things.
172
399000
2000
06:56
Are they positively correlated? Giving money makes you happy.
173
401000
3000
Эерэг хамааралтай юу?
Мөнгө өгөх нь жаргалтай болгох уу?
06:59
Or are they negatively correlated?
174
404000
2000
Эсвэл эсрэг хамааралтай юу?
07:01
On this map, green will mean they're positively correlated
175
406000
2000
Энэ газрын зураг дээр ногооноор эерэг,
07:03
and red means they're negatively correlated.
176
408000
3000
улаанаар сөрөг хамаарлыг харуулсан.
07:06
And you can see, the world is crazily green.
177
411000
2000
Энд дэлхий "аймшигтай" ногоон
байгааг харж болно.
07:08
So in almost every country in the world
178
413000
2000
Судалгаанд хамрагдсан
07:10
where we have this data,
179
415000
2000
бараг бүх улсад
07:12
people who give money to charity are happier people
180
417000
2000
мөнгө хандивладаг хүмүүс,
хандивладаггүй хүмүүсээс
07:14
that people who don't give money to charity.
181
419000
2000
илүү аз жаргалтай байна.
07:16
I know you're all looking at that red country in the middle.
182
421000
3000
Та нар бүгд тэр улаан улсыг
харж байгааг би мэдэж байна.
07:19
I would be a jerk and not tell you what it is,
183
424000
2000
Энийг ярихгүй бол би муу хүн болно.
07:21
but in fact, it's Central African Republic.
184
426000
2000
Энэ бол Төв Африкийн Нэгдсэн Улс.
07:23
You can make up stories. Maybe it's different there for some reason or another.
185
428000
2000
Юу ч гэж болно. Ямар нэг учиртай
болоод л өөр байгаа.
07:25
Just below that to the right is Rwanda though,
186
430000
2000
Харин доохон талд нь
Руанда байна.
07:27
which is amazingly green.
187
432000
2000
Тэр гайхалтай ногоон байна.
07:29
So almost everywhere we look
188
434000
2000
Тэгээд хаашаа ч харсан
07:31
we see that giving money away makes you happier
189
436000
2000
мөнгөө хандивлах нь өөртөө үлдээснээс
07:33
than keeping it for yourself.
190
438000
2000
илүү аз жаргалтай болгож байна.
07:35
What about your work life, which is where we spend all the rest of our time
191
440000
3000
Харин таньдаг хүмүүстэйгээ
байхаас бусад үед,
07:38
when we're not with the people we know.
192
443000
2000
ажил дээрээ яадаг бол?
07:40
We decided to infiltrate some companies and do a very similar thing.
193
445000
3000
Зарим компанийг судалж төстэй зүйл
хийхээр шийдсэн юм.
07:43
So these are sales teams in Belgium.
194
448000
2000
Эд бол Бельги дахь
худалдааны хэлтсийнхэн.
07:45
They work in teams; they go out and sell to doctors
195
450000
2000
Тэд багаар ажиллан эмч нартай уулзаж,
07:47
and try to get them to buy drugs.
196
452000
2000
тэдэнд эм зардаг.
07:49
So we can look and see how well they sell things
197
454000
3000
Тэднийг багийн гишүүний хувьд хэр сайн
07:52
as a function of being a member of a team.
198
457000
2000
зарж байгааг харж болно.
07:54
Some teams, we give people on the team some money for themselves
199
459000
2000
Зарим багийн гишүүдэд мөнгө өгөөд
07:56
and say, "Spend it however you want on yourself,"
200
461000
2000
“Хүссэнээрээ өөртөө зарцуулаарай” гэв.
07:58
just like we did with the undergrads in Canada.
201
463000
2000
Яг Канадын оюутнуудад өгсөнтэй адилхан.
08:00
But other teams we say, "Here's 15 euro.
202
465000
2000
Харин бусдад нь “Энэ 15 еврог аваад
08:02
Spend it on one of your teammates this week.
203
467000
2000
өөрийн багийн хэн нэгэнд
энэ 7 хоногт зориулаарай.
08:04
Buy them something as a gift or a present and give it to them.
204
469000
3000
Тэдэнд бэлэг авч өгөөрэй" гэсэн юм.
08:07
And then we can see, well now we've got teams that spend on themselves
205
472000
3000
Ингээд бид мөнгийг өөртөө зарцуулдаг болон
08:10
and we've got these prosocial teams
206
475000
2000
нийгмийн төлөө, багаа сайжруулахад
08:12
who we give money to make the team a little bit better.
207
477000
2000
мөнгөө зарцуулдаг багуудтай боллоо.
08:14
The reason I have a ridiculous pinata there
208
479000
2000
Энд инээдтэй пиньята байгаа шалтгаан нь
08:16
is one of the teams pooled their money and bought a pinata,
209
481000
2000
нэг баг мөнгөөрөө пиньята авсан юм.
08:18
and they all got around and smashed the pinata and all the candy fell out and things like that.
210
483000
3000
Тэгээд хамтдаа тойрч байгаад пиньятаг
хагалахад чихэрнүүд нь унаад л.
08:21
A very silly, trivial thing to do,
211
486000
2000
Тэнэг гэмээр энгийн зүйл,
08:23
but think of the difference on a team that didn't do that at all,
212
488000
3000
гэхдээ огт тэгээгүй багтай харьцуулаарай.
08:26
that got 15 euro, put it in their pocket,
213
491000
2000
15 еврогоо халаасандаа хийгээд
08:28
maybe bought themselves a coffee,
214
493000
2000
магадгүй кофе авсан байх.
08:30
or teams that had this prosocial experience
215
495000
2000
Мөн хамтдаа нийтэч арга хэмжээ зохион
08:32
where they all bonded together to buy something and do a group activity.
216
497000
3000
юм худалдан авч бүтээлч ажил зохиосон баг.
08:35
What we see is that, in fact, the teams that are prosocial sell more stuff
217
500000
3000
Бидний харснаар нийтэч баг
илүү бараа зарж байлаа.
08:38
than the teams that only got money for themselves.
218
503000
2000
Өөртөө мөнгө авсан багаас хамаагүй илүү.
08:40
And one way to think about it
219
505000
2000
Нөгөө талаас
08:42
is for every 15 euro you give people for themselves,
220
507000
2000
15 евро өөрсдөд нь зарцуулахаар өгөхөд
08:44
they put it in their pocket, they don't do anything different than they did before.
221
509000
3000
тэд халаасандаа хийгээд ажлаа
урьдынхаараа л хийж байлаа.
08:47
You don't get any money from that.
222
512000
2000
Тэндээс ямар нэг ашиг гарахгүй.
08:49
You actually lose money because it doesn't motivate them to perform any better.
223
514000
3000
Үнэндээ мөнгө алдана, учир нь
тэднийг идэвхижүүлж чадахгүй.
08:52
But when you give them 15 euro to spend on their teammates,
224
517000
2000
Харин 15 еврог багтаа
зарцуулсан нь
08:54
they do so much better on their teams
225
519000
2000
илүү сайн ажилласнаар
08:56
that you actually get a huge win on investing this kind of money.
226
521000
3000
иймэрхүү хөрөнгө оруулалтаас
илүү их мөнгө хожиж байна.
08:59
And I realize that you're probably thinking to yourselves,
227
524000
2000
Та нар дор бүрнээ ингэж
бодож байж магадгүй:
09:01
this is all fine,
228
526000
2000
“Энэ бол сайн хэрэг л дээ,
09:03
but there's a context that's incredibly important for public policy
229
528000
2000
гэхдээ нийгмийн бодлого тийм ч амаргүй,
09:05
and I can't imagine it would work there.
230
530000
2000
үүнийг тэнд хэрэгжинэ гэж
бодохгүй байна.
09:07
And basically that if he doesn't show me that it works here,
231
532000
2000
Үүнийг хэрэгжих
боломжтойг харуулахгүй бол
09:09
I don't believe anything he said.
232
534000
2000
нэг ч үгэнд нь итгэхгүй"
гэж бодож байгаа байх.
09:11
And I know what you're all thinking about are dodgeball teams.
233
536000
3000
Та нар яг одоо дожболл багийн
тухай бодож байгаа биз?
09:14
(Laughter)
234
539000
2000
(Инээд)
09:16
This was a huge criticism that we got
235
541000
2000
Биднийг нэг ноцтой шүүмжилсэн нь
үүнийг дожболлын баг дээр харуулж
чадахгүй бол энэ бүгд тэнэг зүйл гэсэн.
09:18
to say, if you can't show it with dodgeball teams, this is all stupid.
236
543000
3000
09:21
So we went out and found these dodgeball teams
237
546000
2000
Ингээд дожболлын хэдэн баг олоод
09:23
and infiltrated them.
238
548000
2000
тэднийг судлахаар шийдэн
09:25
And we did the exact same thing as before.
239
550000
2000
яг ижил зүйл хийв.
09:27
So some teams, we give people on the team money, they spend it on themselves.
240
552000
3000
Зарим багийн хүмүүс мөнгө аваад өөртөө
зарцууллаа.
09:30
Other teams, we give them money
241
555000
2000
Бусад багуудад мөнгө өгөхдөө
09:32
to spend on their dodgeball teammates.
242
557000
2000
багийхандаа зориул гэсэн юм.
09:34
The teams that spend money on themselves
243
559000
2000
Хувьдаа мөнгө зарцуулсан баг
09:36
are just the same winning percentages as they were before.
244
561000
2000
өмнөхтэйгээ ижил амжилт үзүүлж байхад
09:38
The teams that we give the money to spend on each other,
245
563000
2000
багийхандаа мөнгө зарцуулсан баг
09:40
they become different teams
246
565000
2000
өөрчлөгдөн
09:42
and, in fact, they dominate the league by the time they're done.
247
567000
2000
лиг дуусахад тэргүүлж эхэлсэн юм.
09:44
Across all of these different contexts --
248
569000
2000
Энэ бүх өөр нөхцөлүүдэд
09:46
your personal life, you work life,
249
571000
2000
хувийн амьдрал, ажил дээр,
09:48
even silly things like intramural sports --
250
573000
2000
тэр бүү хэл энгийн нэг спортоос харахад
09:50
we see spending on other people has a bigger return for you
251
575000
2000
өөртөө биш бусдад мөнгөө зарцуулахад
09:52
than spending on yourself.
252
577000
3000
илүү өгөөжтэй байгааг харж байна.
Мөнгөөр аз жаргал худалдан авч
чадахгүй гэж бодож байгаа бол
09:55
And so I'll just say, I think if you think money can't buy happiness
253
580000
2000
09:57
you're not spending it right.
254
582000
2000
та зөв зарцуулахгүй байна.
09:59
The implication is not you should buy this product instead of that product
255
584000
3000
Эцэст нь энэ юмны оронд тэрийг авбал
10:02
and that's the way to make yourself happier.
256
587000
2000
өөрийгөө аз жаргалтай болно гэхийн оронд,
10:04
It's in fact, that you should stop thinking
257
589000
2000
өөртөө алийг нь авах вэ
10:06
about which product to buy for yourself
258
591000
2000
гэж бодохоо болиод
10:08
and try giving some of it to other people instead.
259
593000
3000
зарим мөнгөө бусад хүмүүст өгөх хэрэгтэй.
10:11
And we luckily have an opportunity for you.
260
596000
3000
Аз болоход танд ийм боломж байна.
10:14
DonorsChoose.org is a non-profit
261
599000
2000
DonorsChoose.org нь ашгийн бус,
10:16
for mainly public school teachers in low-income schools.
262
601000
3000
бага орлоготой улсын сургуулийн
багш нарт чиглэсэн байгууллага.
Тэд төслүүдээ танилцуулдаг,
жишээ нь
10:19
They post projects,
263
604000
2000
"Хаклберри Финн-ыг заах гэсэн ч
бидэнд ном байхгүй" эсвэл
10:21
so they say, "I want to teach Huckleberry Finn to my class and we don't have the books,"
264
606000
2000
10:23
or "I want a microscope to teach my students science
265
608000
2000
"Сурагчиддаа шинжлэх ухаан
заах гэсэн ч
10:25
and we don't have a microscope."
266
610000
2000
микроскоп байхгүй" гэх мэт.
10:27
You and I can go on and buy it for them.
267
612000
2000
Бид тэдгээрийг нь авч өгч болно.
10:29
The teacher writes you a thank you note. The kids write you a thank you note.
268
614000
3000
Багш нь танд талархлын зурвас бичнэ.
Хүүхдүүд бас бичнэ.
Заримдаа тэд микроскопоо
ашиглаж байгаа зургаа явуулна.
10:32
Sometimes they send you pictures of them using the microscope.
269
617000
2000
10:34
It's an extraordinary thing.
270
619000
2000
Энэ бол гайхалтай зүйл.
10:36
Go to the website and start yourself on the process
271
621000
2000
Вэбсайт руу нь ороод,
10:38
of thinking, again, less about "How can I spend money on myself?"
272
623000
3000
"Өөртөө мөнгөө яаж зарцуулж болох вэ?"
гэж бодохоо багасгаад,
10:41
and more about "If I've got five dollars or 15 dollars,
273
626000
3000
оронд нь "5 эсвэл 15 доллар байвал
бусдад ямар тус хүргэж болох билээ?"
гэж илүү бодоорой.
10:44
what can I do to benefit other people?"
274
629000
2000
10:46
Because ultimately when you do that, you'll find that you'll benefit yourself much more.
275
631000
3000
Учир нь эцсийн дүнд та ингэснээрээ
өөртөө илүү тус хүргэх болно.
10:49
Thank you.
276
634000
2000
Баярлалаа
10:51
(Applause)
277
636000
2000
(Алга ташилт)
Translated by Tuya Bat
Reviewed by Indra Ganzorig

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Michael Norton - Social science researcher
Through clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend.

Why you should listen

Michael I. Norton is a professor of business administration in the marketing unit at the Harvard Business School. He holds a B.A. in Psychology and English from Williams and a Ph.D. in Psychology from Princeton. Prior to joining HBS, Professor Norton was a Fellow at the MIT Media Lab and MIT’s Sloan School of Management. His work has been published in a number of leading academic journals, including Science, the Journal of Personality and Social Psychology, Psychological Science, and the Annual Review of Psychology, and has been covered in media outlets such as the Economist, the Financial Times, the New York Times, the Wall Street Journal, and the Washington Post.

His research has twice been featured in the New York Times Magazine Year in Ideas issue, in 2007 (Ambiguity Promotes Liking) and 2009 (The Counterfeit Self). His “The IKEA Effect: When Labor Leads to Love” was featured in Harvard Business Review‘s Breakthrough Ideas for 2009.

More profile about the speaker
Michael Norton | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM