TED2017
Lisa Genova: What you can do to prevent Alzheimer's
लिसा जिनोव्हा: अल्झायमर्सला प्रतिबंध करण्यासाठी काय कराल?
Filmed:
Readability: 4.8
4,830,426 views
न्युरोसायन्टिस्ट आणि 'स्टील अलीस' या चित्रपटाच्या लेखिका लिसा जिनोव्हा म्हणतात की.
"अल्झायमर्स तुमच्या मेंदूचे भवितव्य असता कामा नये"
आधुनिक शास्त्रीय शोध आणि खात्रीशीर संशोधनाच्या मदतीने आपण कोणत्या उपायांनी मेंदूला अल्झायमर्स होण्यापासून थोपवू शकतो याची त्यांनी इथे माहिती दिली आहे.
Lisa Genova - Neuroscientist, novelist
Through her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable. Full bio
Through her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
How many people here would like to live
to be at least 80 years old?
to be at least 80 years old?
0
1117
4414
तुमच्या पैकी किती जणांना
निदान ८० वर्ष जगायचे आहे?
निदान ८० वर्ष जगायचे आहे?
00:18
Yeah.
1
6072
1475
हं!
00:19
I think we all have
this hopeful expectation
this hopeful expectation
2
7571
2795
मला वाटते, आपल्या सगळ्यांनाच
00:22
of living into old age.
3
10390
1960
दिर्घायुष्यी होण्याची इच्छा आहे.
00:24
Let's project out into the future,
4
12828
2086
चला, भविष्यात डोकावून पाहूया.
00:26
to your future "you's,"
5
14938
1560
भविष्यातले 'तुम्ही' पाहूया.
00:28
and let's imagine that we're all 85.
6
16522
2853
समजा,आपण सगळे ८५ वर्षाचे झालो आहोत.
00:31
Now, everyone look at two people.
7
19894
2018
आता कोणत्याही दोन लोकांकडे पहा.
00:35
One of you probably has
Alzheimer's disease.
Alzheimer's disease.
8
23151
3532
त्यापैकी एकाला अल्झायमर्स झालेला असेल.
00:39
(Laughter)
9
27365
3424
(हशा)
00:42
Alright, alright.
10
30813
1594
ठीक आहे.
00:44
And maybe you're thinking,
"Well, it won't be me."
"Well, it won't be me."
11
32954
3817
तुम्हाला वाटत असेल की "मला नसेल झाला"
00:49
Then, OK. You are a caregiver.
12
37350
3385
मग... तुम्ही त्याची काळजी घेणारे असाल.
00:53
So --
13
41388
1164
थोडक्यात म्हणजे ....
00:54
(Laughter)
14
42576
2872
(हशा)
00:57
so in some way,
15
45472
1357
कुठल्या तरी मार्गाने
हा भयानक आजार
हा भयानक आजार
00:58
this terrifying disease
is likely to affect us all.
is likely to affect us all.
16
46853
3644
आपल्या सर्वांना गाठण्याची शक्यता आहे
01:02
Part of the fear around Alzheimer's
stems from the sense
stems from the sense
17
50933
3014
अल्झायमर्सची भीती वाटण्याचे एक
कारण असेही आहे
कारण असेही आहे
01:05
that there's nothing we can do about it.
18
53971
2414
की तो थांबवण्याकरता आपण
काहीही करू शकत नाही.
काहीही करू शकत नाही.
01:08
Despite decades of research, we still
have no disease-modifying treatment
have no disease-modifying treatment
19
56409
5125
कित्येक वर्षाच्या संशोधनानंतरआजूनसुद्धा
01:13
and no cure.
20
61558
1307
त्यावर कोणताही उपाय सापडला नाही.
01:15
So if we're lucky enough
to live long enough,
to live long enough,
21
63321
2469
त्यामुळे आपण नशिबाने दिर्घायुष्यी
01:17
Alzheimer's appears to be
our brain's destiny.
our brain's destiny.
22
65814
3108
झालो तर, अल्झायमर्स आपल्या
पुढ्यात वाढून ठेवला आहे.
पुढ्यात वाढून ठेवला आहे.
01:21
But maybe it doesn't have to be.
23
69369
1880
पण तसे व्हायलाच हवे असेही नाही.
01:23
What if I told you we could
change these statistics,
change these statistics,
24
71585
3365
जर मी तुम्हाला म्हटले की आपण कोणत्याही
01:26
literally change our brain's destiny,
25
74974
2690
अत्याधुनिक उपायांशिवाय,
नवनवीन औषधांशिवाय आपल्या मेंदूचे
नवनवीन औषधांशिवाय आपल्या मेंदूचे
01:29
without relying on a cure
or advancements in medicine?
or advancements in medicine?
26
77688
3529
भवितव्य, ही आकडेवारी बदलू शकतो, तर?
01:33
Let's begin by looking at
what we currently understand
what we currently understand
27
81983
2525
आपण आधी अल्झायमर्स या आजारामागचे
01:36
about the neuroscience of Alzheimer's.
28
84532
2357
सध्याचे न्युरो-सायन्स समजून घेऊया.
01:39
Here's a picture
of two neurons connecting.
of two neurons connecting.
29
87730
3009
इथे दोन न्यूरॉन्स एकमेकांना
जोडलेले दिसत आहेत.
जोडलेले दिसत आहेत.
01:42
The point of connection,
this space circled in red,
this space circled in red,
30
90763
3357
ते जिथे जुळले आहेत तो भाग
लाल वर्तुळाने दाखवला गेला आहे.
लाल वर्तुळाने दाखवला गेला आहे.
01:46
is called the synapse.
31
94144
1639
त्याला 'सीनॅप्स' म्हणतात.
01:47
The synapse is where
neurotransmitters are released.
neurotransmitters are released.
32
95807
3192
इथून न्युरोट्रान्समीटर्स निघतात.
01:51
This is where signals are transmitted,
where communication happens.
where communication happens.
33
99023
4268
जेव्हा न्यूरॉन्स संदेश पाठवतात,
तेव्हा इथून सिग्नल बाहेर पडतात
तेव्हा इथून सिग्नल बाहेर पडतात
01:55
This is where we think,
feel, see, hear, desire ...
feel, see, hear, desire ...
34
103315
5106
आपण विचार करतो,अनुभवतो, पाहतो,
ऐकतो, इच्छा करतो, आठवतो...
ऐकतो, इच्छा करतो, आठवतो...
02:00
and remember.
35
108445
1649
ते सगळे इथे घडते.
02:02
And the synapse
is where Alzheimer's happens.
is where Alzheimer's happens.
36
110118
2898
अल्झायमर्सचा आजार या सीनॅप्सपाशी होतो.
02:05
Let's zoom in on the synapse
37
113040
1962
आता हा सीनॅप्स आपण जवळून पाहू या.
02:07
and look at a cartoon representation
of what's going on.
of what's going on.
38
115026
3087
या चित्राच्या मदतीने
काय चाललय ते पाहूया.
काय चाललय ते पाहूया.
02:10
During the business
of communicating information,
of communicating information,
39
118799
2287
न्यूरॉन्समधून संदेश पाठवण्याच्या
प्रक्रियेमध्ये,
प्रक्रियेमध्ये,
02:13
in addition to releasing neurotransmitters
like glutamate into the synapse,
like glutamate into the synapse,
40
121110
3998
सीनॅप्समधून ग्लूटामेटसारख्या
न्युरोट्रान्समीटरच्या
न्युरोट्रान्समीटरच्या
02:17
neurons also release a small peptide
called amyloid beta.
called amyloid beta.
41
125132
4461
जोडीला 'अॅम्लॉइड बीटा' नावाचे
छोटे पेप्टाइड बाहेर पडते.
छोटे पेप्टाइड बाहेर पडते.
02:22
Normally, amyloid beta is cleared away
metabolized by microglia,
metabolized by microglia,
42
130617
4984
आपल्या मेंदूतील मायक्रोग्लिया नावाच्या
साफसफाई करणाऱ्या पेशीमार्फत
साफसफाई करणाऱ्या पेशीमार्फत
02:27
the janitor cells of our brains.
43
135625
2153
हे अॅम्लॉइड बीटा नियमितपणे
काढून टाकले जाते
काढून टाकले जाते
02:30
While the molecular causes
of Alzheimer's are still debated,
of Alzheimer's are still debated,
44
138405
3859
जरी अल्झायमर्सच्या मूळ
कारणांबाबत वाद असले तरी
कारणांबाबत वाद असले तरी
02:34
most neuroscientists believe
that the disease begins
that the disease begins
45
142288
3254
अनेक न्युरोसायंटिस्टच्या मते,
जेव्हा अॅम्लॉइड बीटा साठू लागते
जेव्हा अॅम्लॉइड बीटा साठू लागते
02:37
when amyloid beta begins to accumulate.
46
145566
2830
तेव्हा अल्झायमर्सची सुरुवात होते.
02:40
Too much is released,
or not enough is cleared away,
or not enough is cleared away,
47
148967
2749
जे कधी जास्त स्त्रवते तर कधी
पुरेसे बाहेर टाकले जात नाही.
पुरेसे बाहेर टाकले जात नाही.
02:43
and the synapse begins
to pile up with amyloid beta.
to pile up with amyloid beta.
48
151740
3334
परिणामी सीनॅप्सवर
अॅम्लॉइड बीटाचा थर जमा होतो.
अॅम्लॉइड बीटाचा थर जमा होतो.
02:47
And when this happens, it binds to itself,
49
155098
2219
आणि त्याची एक गाठ तयार होते.
02:49
forming sticky aggregates
called amyloid plaques.
called amyloid plaques.
50
157341
3289
या चिकट गाठीला 'अॅम्लॉइड प्लेक' म्हणतात.
02:53
How many people here
are 40 years old or older?
are 40 years old or older?
51
161582
2953
इथे बसलेल्यांपैकी किती जण ४०
किंवा अधिक वर्षाचे आहेत?
किंवा अधिक वर्षाचे आहेत?
02:57
You're afraid to admit it now.
52
165184
2520
बहुतेक तुम्हाला मान्य करायला जड जात आहे.
02:59
This initial step into the disease,
53
167728
2226
ही सुरुवातीची अॅम्लॉइड प्लेक'चा थर
03:01
this presence of amyloid
plaques accumulating,
plaques accumulating,
54
169978
3084
जमा होण्याची प्रक्रिया तुमच्या मेंदूत
03:05
can already be found in your brains.
55
173086
2594
या पूर्वीच सुरु झाली असेल.
03:08
The only way we could be sure of this
would be through a PET scan,
would be through a PET scan,
56
176271
3470
हे पडताळून पाहण्याचा एकुलता एक उपाय
म्हणजे PET SCAN.
म्हणजे PET SCAN.
03:11
because at this point,
you are blissfully unaware.
you are blissfully unaware.
57
179765
3816
आज तुम्ही अनभिज्ञ आहात ही
परमेश्वराची कृपाच म्हणायची.
परमेश्वराची कृपाच म्हणायची.
03:15
You're not showing any impairments
in memory, language, or cognition ...
in memory, language, or cognition ...
58
183605
4289
अजून तरी स्मृती, भाषा, आकलनक्षमता यांच्यात
बिघाड झाल्याचे एकही चिन्ह तुमच्यात आढळलेले
बिघाड झाल्याचे एकही चिन्ह तुमच्यात आढळलेले
03:19
yet.
59
187918
1151
नाही आहे.
03:21
We think it takes at least 15 to 20 years
of amyloid plaque accumulation
of amyloid plaque accumulation
60
189471
4537
आम्हाला वाटते की अॅम्लॉइड प्लेकचा थर
विकोपाला जाण्याकरता
विकोपाला जाण्याकरता
03:26
before it reaches a tipping point,
61
194032
2381
निदान १५-२० वर्षे लागत असावीत.
03:28
then triggering a molecular cascade
62
196437
2235
आणि तो टिपेला पोचला की
03:30
that causes the clinical
symptoms of the disease.
symptoms of the disease.
63
198696
2667
त्याची लक्षणे दिसू लागतील.
03:33
Prior to the tipping point,
64
201810
1961
तो टिपेला पोचण्यापूर्वी,
03:35
your lapses in memory
might include things like,
might include things like,
65
203795
3584
अधून मधून तुमची स्मरणशक्ती
तुम्हाला दगा देत असेल-
तुम्हाला दगा देत असेल-
03:39
"Why did I come in this room?"
66
207403
2325
"मी या खोलीत का आले?"
03:41
or "Oh ... what's his name?"
67
209752
2228
"अं ..काय बरं याचे नाव?"
03:44
or "Where did I put my keys?"
68
212479
2344
"किल्ल्या कुठे ठेवल्या मी?"
03:47
Now, before you all
start freaking out again,
start freaking out again,
69
215553
2556
आता तुम्ही सगळे परत एकदा दचकून
जाण्याआधीच सांगते,
जाण्याआधीच सांगते,
03:50
because I know half of you did at least
one of those in the last 24 hours --
one of those in the last 24 hours --
70
218133
5398
गेल्या २४ तासात तुम्हीपण असे
काही ना काहीतरी विसरलेले असाल.
काही ना काहीतरी विसरलेले असाल.
03:55
these are all normal kinds of forgetting.
71
223555
3237
पण ह्या सगळ्या नॉर्मल गोष्टी आहेत.
03:58
In fact, I would argue that these examples
72
226816
2313
खरे तर, मी म्हणेन की ही उदाहरणे
04:01
might not even involve your memory,
73
229153
1977
स्मृतीशी संबंधित देखील नाहीत.
04:03
because you didn't pay attention
to where you put your keys
to where you put your keys
74
231154
2892
कारण खरे तर, तुम्ही किल्ल्या
ठेवण्याकडे लक्षच दिलेले नव्हते.
04:06
in the first place.
75
234070
1345
04:07
After the tipping point,
76
235439
1678
आजार टिपेला पोचल्यावर येणाऱ्या
04:09
the glitches in memory,
language and cognition are different.
language and cognition are different.
77
237141
3523
स्मृती,भाषा,आकलनक्षमतेच्या समस्या
वेगळ्या असतात.
वेगळ्या असतात.
04:12
Instead of eventually finding
your keys in your coat pocket
your keys in your coat pocket
78
240688
2900
किल्ल्या शेवटी कोटाच्या खिशात
04:15
or on the table by the door,
79
243612
2002
किंवा दरवाज्याजवळच्या टेबलावर
सापडण्याऐवजी
सापडण्याऐवजी
04:17
you find them in the refrigerator,
80
245638
2714
तुम्हाला त्या फ्रीजमध्ये सापडतात.
04:20
or you find them and you think,
81
248376
1966
किंवा सापडल्यावर तुम्ही विचारात पडता
04:22
"What are these for?"
82
250366
1533
"या कशाच्या किल्ल्या?"
04:24
So what happens when amyloid plaques
accumulate to this tipping point?
accumulate to this tipping point?
83
252843
5208
अॅम्लॉइड प्लेक प्रमाणाबाहेर
जमा झाल्याने काय होते तर ..
जमा झाल्याने काय होते तर ..
04:30
Our microglia janitor cells
become hyper-activated,
become hyper-activated,
84
258075
3319
आपल्या सफाई करणाऱ्या मायक्रोग्लिया पेशी
जास्त काम करतात.
जास्त काम करतात.
04:33
releasing chemicals that cause
inflammation and cellular damage.
inflammation and cellular damage.
85
261418
4134
त्यामुळे पेशींना नुकसान करणारी
आणि सूज आणणारी द्रव्ये बाहेर पडतात.
आणि सूज आणणारी द्रव्ये बाहेर पडतात.
04:37
We think they might actually
start clearing away
start clearing away
86
265576
2595
आम्हाला वाटले, ते सीनॅप्सचीच
04:40
the synapses themselves.
87
268195
1704
साफसफाई करत असतील.
04:42
A crucial neural transport protein
called "tau" becomes hyperphosphorylated
called "tau" becomes hyperphosphorylated
88
270398
4448
ऐवजी 'ताऊ' नावाच्या
न्यूरल ट्रान्सपोर्ट प्रोटीनवर खूप
न्यूरल ट्रान्सपोर्ट प्रोटीनवर खूप
04:46
and twists itself
into something called "tangles,"
into something called "tangles,"
89
274870
2584
फॉस्फेारिल जमा झाल्याने त्यांचा
स्वतःमध्ये गुरफटून 'गुंता' तयार होतो
स्वतःमध्ये गुरफटून 'गुंता' तयार होतो
04:49
which choke off the neurons
from the inside.
from the inside.
90
277478
3035
आणि त्यामुळे न्यूरॉन्स आतल्या आत घुसमटतात.
04:52
By mid-stage Alzheimer's,
we have massive inflammation and tangles
we have massive inflammation and tangles
91
280537
3834
अल्झायमर्सच्या मध्यावर मोठ्या प्रमाणात
असे गुंते आणि सूज दिसून येते
असे गुंते आणि सूज दिसून येते
04:56
and all-out war at the synapse
92
284395
1947
आणि त्यांचे सिनॅप्सपाशी
तुंबळ युद्ध सुरु होते
तुंबळ युद्ध सुरु होते
04:58
and cell death.
93
286366
1253
आणि शेवटी ती पेशी मरून जाते.
05:00
So if you were a scientist
trying to cure this disease,
trying to cure this disease,
94
288238
3088
तुम्ही शात्रज्ञ असाल तर
05:03
at what point would you ideally
want to intervene?
want to intervene?
95
291350
2997
तुम्हाला कोणत्या टप्प्यावर
हस्तक्षेप करावासा वाटेल?
हस्तक्षेप करावासा वाटेल?
05:07
Many scientists are betting big
on the simplest solution:
on the simplest solution:
96
295134
3904
अनेक शास्त्रज्ञांची अॅम्लॉइड
प्लेकला विकोपाला पोचू न देणे
प्लेकला विकोपाला पोचू न देणे
05:11
keep amyloid plaques
from reaching that tipping point,
from reaching that tipping point,
97
299062
3834
या सोप्या उपायावर भिस्त आहे
05:14
which means that drug discovery is largely
focused on developing a compound
focused on developing a compound
98
302920
4028
त्यामुळे अॅम्लॉइड प्लेकचा
साठाच होणार नाही,किंवा कमी होईल,
साठाच होणार नाही,किंवा कमी होईल,
05:18
that will prevent, eliminate, or reduce
amyloid plaque accumulation.
amyloid plaque accumulation.
99
306972
5348
किंवा नष्ट होईल अशी औषधे
शोधली जात आहेत.
शोधली जात आहेत.
05:24
So the cure for Alzheimer's will likely be
a preventative medicine.
a preventative medicine.
100
312859
5189
त्यामुळे अल्झायमर्सवर बहुधा
प्रतिबंधक औषध शोधले जाईल.
प्रतिबंधक औषध शोधले जाईल.
05:30
We're going to have to take this pill
before we reach that tipping point,
before we reach that tipping point,
101
318072
3429
मात्र आपल्याला हे औषध
ती घसरगुंडी चालू होण्यापूर्वी,
ती घसरगुंडी चालू होण्यापूर्वी,
05:33
before the cascade is triggered,
102
321525
2252
आपण किल्ल्या फ्रीजमध्ये
ठेवायला लागण्यापूर्वी.
ठेवायला लागण्यापूर्वी.
05:35
before we start leaving
our keys in the refrigerator.
our keys in the refrigerator.
103
323801
3028
आपला आजार विकोपाला
जाण्यापूर्वी घ्यायला हवे,
जाण्यापूर्वी घ्यायला हवे,
05:39
We think this is why, to date,
these kinds of drugs have failed
these kinds of drugs have failed
104
327381
3673
म्हणूनच आम्हाला वाटते की
आजपर्यंतची औषधे वैद्यकीय चाचण्यांमध्ये
आजपर्यंतची औषधे वैद्यकीय चाचण्यांमध्ये
05:43
in clinical trials --
105
331078
1237
नापास होण्याचे कारण
05:44
not because the science wasn't sound,
106
332339
2445
शास्त्र चुकीचे आहे हे नसून
05:46
but because the people in these trials
were already symptomatic.
were already symptomatic.
107
334808
4134
लोकांमध्ये लक्षणे आधीच दिसू लागणे हे होय.
05:50
It was too late.
108
338966
1732
मुळातच उशीर झालेला आहे.
05:52
Think of amyloid plaques as a lit match.
109
340722
3252
समजा अॅम्लॉइड प्लेक ही पेटती काडी आहे
05:55
At the tipping point, the match
sets fire to the forest.
sets fire to the forest.
110
343998
3418
जी विकोपाच्या क्षणी
सगळ्या जंगलाला आग लावते.
सगळ्या जंगलाला आग लावते.
05:59
Once the forest is ablaze,
111
347884
1950
आणि एकदा का वणवा पेटला,
06:01
it doesn't do any good
to blow out the match.
to blow out the match.
112
349858
2482
की काडी विझवून काहीही फायदा नसतो.
06:04
You have to blow out the match
before the forest catches fire.
before the forest catches fire.
113
352364
3523
तुम्ही वणवा लागण्यापूर्वीच
काडी विझवायला हवी.
काडी विझवायला हवी.
06:08
Even before scientists sort this out,
114
356331
1863
शास्त्रज्ञांना उत्तर मिळेपर्यंत,
06:10
this information is actually
really good news for us,
really good news for us,
115
358218
2868
अॅम्लॉइड प्लेक जमा व्हायला आपली
जीवनशैली कारणीभूत असते,
जीवनशैली कारणीभूत असते,
06:13
because it turns out that the way we live
can influence the accumulation
can influence the accumulation
116
361110
4044
ही माहिती आपल्याकरता
06:17
of amyloid plaques.
117
365178
1229
खूप आनंदाची गोष्ट आहे,
06:18
And so there are things we can do
118
366431
1576
त्यामुळे आजार विकोपाला जाऊ नये
06:20
to keep us from reaching
that tipping point.
that tipping point.
119
368031
2619
त्यासाठी आपण बरेच काही करू शकतो.
06:23
Let's picture your risk
of Alzheimer's as a see-saw scale.
of Alzheimer's as a see-saw scale.
120
371117
3888
हा अलझायमर्सचा धोका आपण सीसॉच्या
बाजूंवर तोलून पाहूया.
बाजूंवर तोलून पाहूया.
06:27
We're going to pile
risk factors on one arm,
risk factors on one arm,
121
375029
2049
एका बाजूला आपण धोके रचत जाऊ
06:29
and when that arm hits the floor,
you are symptomatic
you are symptomatic
122
377102
2478
आणि जेव्हा ती बाजू खाली टेकेल,
06:31
and diagnosed with Alzheimer's.
123
379604
1935
तेव्हा तुम्हाला अल्झायमर्स गाठणार
असे आपण समजू.
असे आपण समजू.
06:34
Let's imagine you're 50 years old.
124
382058
2719
समजा कि तुम्ही ५० वर्षाचे आहात,
06:36
You're not a spring chicken anymore,
125
384801
1735
तुम्ही आता तरुण राहिलेला नाहीत.
06:38
so you've accumulated
some amyloid plaques with age.
some amyloid plaques with age.
126
386560
3072
तुमच्याकडे वयोमानाने जमलेल्या
अॅम्लॉइड प्लेकमुळे
अॅम्लॉइड प्लेकमुळे
06:41
Your scale is tipped a little bit.
127
389656
2191
ही बाजू आधीच थोडी कललेली असेल .
06:44
Now let's look at your DNA.
128
392323
1739
आता तुमच्या DNA कडे वळू.
06:46
We've all inherited our genes
from our moms and our dads.
from our moms and our dads.
129
394536
3552
आपले जीन्स आपल्या
आईवडिलांकडून आलेले असतात.
आईवडिलांकडून आलेले असतात.
06:50
Some of these genes will increase our risk
and some will decrease it.
and some will decrease it.
130
398112
4078
काही जीन्समुळे आपला धोका वाढतो
तर काहींमुळे तो कमी होतो.
तर काहींमुळे तो कमी होतो.
06:54
If you're like Alice in "Still Alice,"
131
402214
2189
जर तुम्ही 'Still Alice' मधल्या
एलिसप्रमाणे असाल
एलिसप्रमाणे असाल
06:56
you've inherited a rare genetic mutation
that cranks out amyloid beta,
that cranks out amyloid beta,
132
404427
4551
तर तुमच्यामध्ये अॅम्लॉइड बीटा जास्त तयार
होणारा दुर्मिळ जीन आहे
होणारा दुर्मिळ जीन आहे
07:01
and this alone will tip
your scale arm to the ground.
your scale arm to the ground.
133
409002
3553
आणि या एकट्या कारणाने तुमचा सीसॉ
जमिनीला टेकणार आहे.
जमिनीला टेकणार आहे.
07:04
But for most of us, the genes we inherit
will only tip the arm a bit.
will only tip the arm a bit.
134
412579
4166
पण अनेकांचे जीन्स सीसॉची बाजू किंचितच
कलती करतात.
कलती करतात.
07:08
For example, APOE4 is a gene variant
that increases amyloid,
that increases amyloid,
135
416769
4815
उदा. APOE4 नावाचा जीनचा प्रकार
अॅम्लॉइड वाढवतो,
अॅम्लॉइड वाढवतो,
07:13
but you can inherit a copy of APOE4
from mom and dad
from mom and dad
136
421608
3268
जो तुम्हाला आई किंवा वडिलांकडून
मिळाला तरी तुम्हाला
मिळाला तरी तुम्हाला
07:16
and still never get Alzheimer's,
137
424900
2391
अल्झायमर्स होईलच असे नाही.
07:19
which means that for most of us,
138
427315
2113
पण म्हणजेच बऱ्याच जणांचे अल्झायमर्स होणार
07:21
our DNA alone does not determine
whether we get Alzheimer's.
whether we get Alzheimer's.
139
429452
3840
की नाही हे फक्त DNA वर अवलंबून नसते.
07:25
So what does?
140
433984
1474
मग कशावर अवलंबून असते ?
07:27
We can't do anything about getting older
or the genes we've inherited.
or the genes we've inherited.
141
435482
3792
आपण वयस्कर होणे थांबवू शकत नाही
किंवा जीन्स निवडू शकत नाही.
किंवा जीन्स निवडू शकत नाही.
07:31
So far, we haven't changed
our brain's destiny.
our brain's destiny.
142
439298
2997
आत्तापर्यंत आपण आपल्या
मेंदूचे भविष्य बदलू शकलो नाही.
मेंदूचे भविष्य बदलू शकलो नाही.
07:35
What about sleep?
143
443144
1465
झोपेबद्दल काय?
07:37
In slow-wave deep sleep, our glial cells
rinse cerebral spinal fluid
rinse cerebral spinal fluid
144
445278
4082
गाढ झोपेमध्ये ग्ल्यायल सेल्स संपूर्ण
मेंदूमध्ये सेरेब्रल स्पायनल फ्लुईड
मेंदूमध्ये सेरेब्रल स्पायनल फ्लुईड
07:41
throughout our brains,
145
449384
1216
पसरवतात,
07:42
clearing away metabolic waste
that accumulated in our synapses
that accumulated in our synapses
146
450624
3572
ज्यामुळे दिवसभराच्या चयापचयचा
प्रक्रियेमुळे सीनॅप्सपाशी
प्रक्रियेमुळे सीनॅप्सपाशी
07:46
while we were awake.
147
454220
1901
झालेला कचरा साफ केला जातो.
07:48
Deep sleep is like
a power cleanse for the brain.
a power cleanse for the brain.
148
456145
2806
गाढ झोप म्हणजे जणू मेंदूची
पुरी स्वच्छता.
पुरी स्वच्छता.
07:51
But what happens if you shortchange
yourself on sleep?
yourself on sleep?
149
459646
3186
पण तुमची झोप अपुरी झाली तर काय होईल?
07:55
Many scientists believe
150
463421
1532
बऱ्याच शास्त्रज्ञांना वाटते की
07:56
that poor sleep hygiene might actually
be a predictor of Alzheimer's.
be a predictor of Alzheimer's.
151
464977
4250
कमी झोपण्याची सवय ही अल्झायमर्स
ओळखायची गुरुकिल्ली आहे.
ओळखायची गुरुकिल्ली आहे.
08:01
A single night of sleep deprivation
leads to an increase in amyloid beta.
leads to an increase in amyloid beta.
152
469613
4926
एक दिवस जरी झोप झाली नाही तरी
अॅम्लॉइड बीटा वाढते.
अॅम्लॉइड बीटा वाढते.
08:07
And amyloid accumulation
has been shown to disrupt sleep,
has been shown to disrupt sleep,
153
475410
3426
तसेच अॅम्लॉइड वाढले कि झोप अनियमित होते,
08:10
which in turn causes
more amyloid to accumulate.
more amyloid to accumulate.
154
478860
2487
आणि परिणामी अजून अॅम्लॉइड वाढते.
08:13
And so now we have
this positive feedback loop
this positive feedback loop
155
481371
2476
सीसॉच्या झुकण्याचा वेग वाढण्याचे
08:15
that's going to accelerate
the tipping of that scale.
the tipping of that scale.
156
483871
2873
महत्वाचे कारण हे दुष्टचक्र आहे.
08:19
What else?
157
487306
1423
अजून काय?
08:20
Cardiovascular health.
158
488753
1626
हृदयाच्या आरोग्याबद्दल बोलूया.
08:23
High blood pressure, diabetes,
obesity, smoking, high cholesterol,
obesity, smoking, high cholesterol,
159
491043
3745
उच्च रक्तदाब, मधुमेह, स्थूलत्व, धुम्रपान,
08:26
have all been shown to increase our risk
of developing Alzheimer's.
of developing Alzheimer's.
160
494812
4136
जास्तीचे कोलेस्टेरॉल या सगळ्या बाबींमुळे
अल्झायमर्सची शक्यता वाढते.
अल्झायमर्सची शक्यता वाढते.
08:30
Some autopsy studies have shown
161
498972
1891
अल्झायमर्स झालेल्या ८०% रुग्णांचे
08:32
that as many as 80 percent
of people with Alzheimer's
of people with Alzheimer's
162
500887
2672
शवविच्छेदन केल्यावर असे दिसून आले की
08:35
also had cardiovascular disease.
163
503583
2762
त्यांना हृदयाशी संबधित आजारदेखील होते.
08:38
Aerobic exercise has been shown
in many studies to decrease amyloid beta
in many studies to decrease amyloid beta
164
506369
5005
हा आजार असलेल्या प्राण्यांवरील प्रयोगात
असे समजले की एरोबिक व्यायाम केल्याने
असे समजले की एरोबिक व्यायाम केल्याने
08:43
in animal models of the disease.
165
511398
1730
अॅम्लॉइड बीटाचे प्रमाण कमी होते.
08:45
So a heart-healthy
Mediterranean lifestyle and diet
Mediterranean lifestyle and diet
166
513619
3580
म्हणून सुदृढ हृदयाकरता असणाऱ्या
मेडीटरेनियन जीवनशैली
मेडीटरेनियन जीवनशैली
08:49
can help to counter
the tipping of this scale.
the tipping of this scale.
167
517223
2654
आणि आहाराच्या मदतीने
सीसॉचे कलणे थोपवता येते.
सीसॉचे कलणे थोपवता येते.
08:52
So there are many things we can do
168
520697
2349
अल्झायमर्सला प्रतिबंध करण्याकरता,
दूर राखण्याकरता
दूर राखण्याकरता
08:55
to prevent or delay
the onset of Alzheimer's.
the onset of Alzheimer's.
169
523070
2372
आपल्याला अनेक गोष्टी करता येतील.
08:57
But let's say
you haven't done any of them.
you haven't done any of them.
170
525466
2229
पण समजा, तुम्ही त्यापैकी काहीही
केलेले नाही आणि
केलेले नाही आणि
09:00
Let's say you're 65;
171
528211
2454
आत्ता तुम्ही ६५ वर्षांचे आहात.
तुमच्या घराण्यात
तुमच्या घराण्यात
09:02
there's Alzheimer's in your family,
so you've likely inherited a gene or two
so you've likely inherited a gene or two
172
530689
3666
अल्झायमर्स आहे.
09:06
that tips your scale arm a bit;
173
534379
2024
ज्यामुळे तुमचे पारडे आधीच
कललेले आहे.
कललेले आहे.
09:08
you've been burning the candle
at both ends for years;
at both ends for years;
174
536427
2732
वर्षानुवषे तुम्ही या आजाराकडे
वेगाने जात आहात,
वेगाने जात आहात,
09:11
you love bacon;
175
539183
1503
तुम्हाला बेकन प्रिय आहे,
09:12
and you don't run unless
someone's chasing you.
someone's chasing you.
176
540710
2223
वाघ पाठी लागल्याशिवाय तुम्ही पळत नाही.
09:14
(Laughter)
177
542957
1301
(हशा)
09:16
Let's imagine that your amyloid plaques
have reached that tipping point.
have reached that tipping point.
178
544282
3612
समजा तुमचे अॅम्लॉइड प्लेक
प्रचंड वाढलेले आहे.
प्रचंड वाढलेले आहे.
09:19
Your scale arm has crashed to the floor.
179
547918
2048
आणि तुमचे पारडे जमिनीला टेकले आहे.
09:21
You've tripped the cascade,
180
549990
1681
तुमची घसरगुंडी चालू झाली आहे.
09:23
setting fire to the forest,
181
551695
1566
वणवा पेटला आहे.
09:25
causing inflammation, tangles,
and cell death.
and cell death.
182
553285
3098
तुमच्यामध्ये सूज येणे, पेशी मरणे,
पेशींचा गुंता होणे अशी
पेशींचा गुंता होणे अशी
09:29
You should be symptomatic for Alzheimer's.
183
557137
2659
लक्षणे दिसू लागली आहेत.
09:31
You should be having trouble
finding words and keys
finding words and keys
184
559820
3316
तुम्हाला शब्द न सुचणे, किल्ली हरवणे
09:35
and remembering what I said
at the beginning of this talk.
at the beginning of this talk.
185
563160
3146
मी सुरवतीला काय बोलले ते न आठवणे
असे त्रास होत असतील.
असे त्रास होत असतील.
09:38
But you might not be.
186
566917
1714
किंवा तसे नसेलही.
09:41
There's one more thing you can do
to protect yourself
to protect yourself
187
569180
2478
तुम्ही अल्झायमर्सच्या लक्षणांपासून स्वतःला
09:43
from experiencing
the symptoms of Alzheimer's,
the symptoms of Alzheimer's,
188
571682
2586
वाचवण्याकरता अजून एक गोष्ट करू शकता,
09:46
even if you have the full-blown disease
pathology ablaze in your brain.
pathology ablaze in your brain.
189
574292
4491
आजार अगदी टोकाला पोचल्यावरही.
09:50
It has to do with neural plasticity
and cognitive reserve.
and cognitive reserve.
190
578807
3907
याचा संबंध न्यूरल प्लास्टीसिटी आणि
कॉग्निटिव्ह सायन्सशी आहे.
कॉग्निटिव्ह सायन्सशी आहे.
09:55
Remember, the experience
of having Alzheimer's
of having Alzheimer's
191
583261
2377
सीनॅप्स नष्ट होण्यानेच
अल्झायमर्स होतो
अल्झायमर्स होतो
09:57
is ultimately a result of losing synapses.
192
585662
3206
हे तुम्हाला आठवत असेल.
10:01
The average brain has
over a hundred trillion synapses,
over a hundred trillion synapses,
193
589339
3377
एका मेंदू मध्ये सर्व साधारणपणे
एक लाख दशकोटी सीनॅप्स असतात,
एक लाख दशकोटी सीनॅप्स असतात,
10:04
which is fantastic;
we've got a lot to work with.
we've got a lot to work with.
194
592740
2713
आपल्याकडे बराच साठा आहे
ही चांगली गोष्ट आहे.
ही चांगली गोष्ट आहे.
10:07
And this isn't a static number.
195
595477
1669
आणि हा आकडा पण काही स्थिर नसतो.
10:09
We gain and lose synapses all the time,
196
597170
2398
सीनॅप्स सतत कमी जास्त होतच असतात.
10:11
through a process
called neural plasticity.
called neural plasticity.
197
599592
2803
या प्रक्रियेला न्यूरल प्लास्टीसिटी म्हणतात
10:14
Every time we learn something new,
198
602419
2072
जेव्हा आपण काहीतरी नवीन शिकतो,
10:16
we are creating and strengthening
new neural connections,
new neural connections,
199
604515
4127
तेव्हा आपण एक नवीन न्यूरल कनेक्शन
तयार करतो.
तयार करतो.
10:20
new synapses.
200
608666
1617
नवीन सीनॅप्स तयार करतो.
10:22
In the Nun Study,
201
610988
1575
ननवर केलेल्या एका संशोधनात,
10:24
678 nuns, all over the age of 75
when the study began,
when the study began,
202
612587
4893
ज्यात ६७८ ननचा,
ज्यांचे वय ७५ हून जास्त होते,
ज्यांचे वय ७५ हून जास्त होते,
10:29
were followed for more than two decades.
203
617504
2309
त्यांचा २० वर्षे अभ्यास करण्यात आला.
10:31
They were regularly given
physical checkups and cognitive tests,
physical checkups and cognitive tests,
204
619837
3460
त्यांची नियमितपणे शारिरीक तपासणी
आणि मेंदूची चाचणी केली गेली.
आणि मेंदूची चाचणी केली गेली.
10:35
and when they died, their brains
were all donated for autopsy.
were all donated for autopsy.
205
623321
4048
मरणोत्तर त्यांचा मेंदू
शवपरीक्षेला दिला गेला.
शवपरीक्षेला दिला गेला.
10:39
In some of these brains, scientists
discovered something surprising.
discovered something surprising.
206
627393
4375
शास्त्रज्ञांना काही मेंदूमध्ये
आश्चर्यकारक गोष्टी सापडल्या.
आश्चर्यकारक गोष्टी सापडल्या.
10:43
Despite the presence of plaques
and tangles and brain shrinkage --
and tangles and brain shrinkage --
207
631792
4576
त्या मेंदुंमध्ये प्लेक, गुंता
आणि आकुंचन असूनही
आणि आकुंचन असूनही
10:48
what appeared to be
unquestionable Alzheimer's --
unquestionable Alzheimer's --
208
636392
2869
-जे म्हणजे निश्चित अल्झायमर्स,
10:51
the nuns who had belonged
to these brains showed no signs
to these brains showed no signs
209
639285
3679
हे मेंदू ज्या ननचे होते,
त्या ननच्या जिवंतपणी
त्या ननच्या जिवंतपणी
10:54
of having the disease
while they were alive.
while they were alive.
210
642988
2567
त्यांच्यात अल्झायमर्सचे एकही लक्षण
आढळले नव्हते.
आढळले नव्हते.
10:58
How can this be?
211
646181
1449
याचे कारण काय असेल?
11:00
We think it's because these nuns
had a high level of cognitive reserve,
had a high level of cognitive reserve,
212
648009
4127
आमच्या मते, या लोकांच्या मेंदूची
कार्यक्षमता प्रचंड होती.
कार्यक्षमता प्रचंड होती.
11:04
which is a way of saying that they had
more functional synapses.
more functional synapses.
213
652160
3923
म्हणजेच त्यांच्याकडे कार्यक्षम सीनॅप्स
भरपूर होते.
भरपूर होते.
11:08
People who have more years
of formal education,
of formal education,
214
656107
2574
ज्यांचे उच्च शिक्षण झालेले आहे
11:10
who have a high degree of literacy,
215
658705
2235
जे उत्तम साक्षर आहेत,
11:12
who engage regularly
in mentally stimulating activities,
in mentally stimulating activities,
216
660964
3579
जे नियमितपणे मेंदूला चालना
देणाऱ्या गोष्टींमधे भाग घेतात
देणाऱ्या गोष्टींमधे भाग घेतात
11:16
all have more cognitive reserve.
217
664567
2481
अश्या सगळ्यांकडे मेंदूंची
अधिक कार्यक्षमता असते.
अधिक कार्यक्षमता असते.
11:19
They have an abundance
and a redundancy in neural connections.
and a redundancy in neural connections.
218
667072
4127
त्यांच्याकडे गरजेपेक्षा जास्त
न्यूरल कनेक्शन असतात.
न्यूरल कनेक्शन असतात.
11:23
So even if they have a disease
like Alzheimer's
like Alzheimer's
219
671223
2680
त्यामुळे त्यांना अल्झायमर्स झाला तरी आणि
11:25
compromising some of their synapses,
220
673927
2054
थोडेफार सीनॅप्स निरुपयोगी झाले तरी,
11:28
they've got many extra backup connections,
221
676005
2985
त्यांच्याकडे बरयाच चांगल्या
सीनॅप्सचा साठा असतो,
सीनॅप्सचा साठा असतो,
11:31
and this buffers them from noticing
that anything is amiss.
that anything is amiss.
222
679014
3335
त्यामुळे निकामी झालेले सीनॅप्स
जाणवत नाहीत.
जाणवत नाहीत.
11:34
Let's imagine a simplified example.
223
682977
2262
एक सोपे उदाहरण घेऊया.
11:37
Let's say you only know one thing
about a subject.
about a subject.
224
685263
2726
समजा, तुम्हाला एखाद्या विषयातील
फक्त एकच गोष्ट माहित आहे.
फक्त एकच गोष्ट माहित आहे.
11:40
Let's say it's about me.
225
688013
1529
समजा, ती गोष्ट माझ्याबद्दल आहे,
11:41
You know that Lisa Genova
wrote "Still Alice,"
wrote "Still Alice,"
226
689566
2306
लिसा जीनोव्हाने 'Still Alice'ची
कथा लिहिली आहे.
कथा लिहिली आहे.
11:43
and that's the only thing
you know about me.
you know about me.
227
691896
2436
आणि ही एकच गोष्ट तुम्हाला माझ्याबद्दल
माहित आहे.
माहित आहे.
11:46
You have that single neural connection,
228
694356
2390
आता तुमच्याकडे ते एक न्यूरल कनेक्शन आहे,
11:48
that one synapse.
229
696770
1946
तो एक सीनॅप्स आहे.
11:50
Now imagine you have Alzheimer's.
230
698740
2161
आता समजा तुम्हाला अल्झायमर्स आहे.
11:52
You have plaques and tangles
and inflammation
and inflammation
231
700925
2333
प्लेक्स, गुंता, सूज सगळे काही आहे.
11:55
and microglia devouring that synapse.
232
703282
2735
आणि मायक्रोग्लीया तो सीनॅप्स खाऊन
टाकला आहे.
टाकला आहे.
11:58
Now when someone asks you,
"Hey, who wrote 'Still Alice?'"
"Hey, who wrote 'Still Alice?'"
233
706603
4230
आता कोणी विचारले,
"Still Alice कोणी लिहिले?"
"Still Alice कोणी लिहिले?"
12:02
you can't remember,
234
710857
1245
तर तुम्हाला आठवणार नाही.
12:04
because that synapse
is either failing or gone.
is either failing or gone.
235
712126
3183
कारण तो सीनॅप्स आता तिथे नाहीच आहे.
12:07
You've forgotten me forever.
236
715333
1759
तुम्ही मला कायमचे विसरला आहात.
12:09
But what if you had learned more about me?
237
717760
2626
पण जर तुम्हाला माझ्याबद्दल
12:12
Let's say you learned
four things about me.
four things about me.
238
720410
2089
अजून चार गोष्टी माहित असतील,
12:14
Now imagine you have Alzheimer's,
239
722523
1845
आणि तुम्हाला अल्झायमर्स असेल
12:16
and three of those synapses
are damaged or destroyed.
are damaged or destroyed.
240
724392
2995
ज्यामुळे तुमचे तीन सीनॅप्स
नाहीसे झाले आहेत, तरिही
नाहीसे झाले आहेत, तरिही
12:20
You still have a way
to detour the wreckage.
to detour the wreckage.
241
728077
2461
तुम्हाला नुकसान भरून
काढायला वेगळा मार्ग आहे.
काढायला वेगळा मार्ग आहे.
12:22
You can still remember my name.
242
730562
2019
तुम्हाला निदान माझे नाव लक्षात आहे.
12:25
So we can be resilient
to the presence of Alzheimer's pathology
to the presence of Alzheimer's pathology
243
733283
3926
अजूनही सुस्थितीत असलेल्या
न्यूरॉन्सद्वारे आपण अल्झायमर्स
न्यूरॉन्सद्वारे आपण अल्झायमर्स
12:29
through the recruitment
of yet-undamaged pathways.
of yet-undamaged pathways.
244
737233
3103
ताब्यात ठेवू शकतो.
12:32
And we create these pathways,
this cognitive reserve,
this cognitive reserve,
245
740360
3779
आपण नवनवीन गोष्टी शिकून असे मार्ग तयार
करू शकतो आणि
करू शकतो आणि
12:36
by learning new things.
246
744163
1700
मेंदूची कार्यक्षमता वाढवू शकतो.
12:38
Ideally, we want these new things
to be as rich in meaning as possible,
to be as rich in meaning as possible,
247
746455
4521
आपल्याला या नवीन गोष्टी दृष्टी,आवाज, भावना
आणि कार्यकारण भाव यांची जोड देऊन
आणि कार्यकारण भाव यांची जोड देऊन
12:43
recruiting sight and sound
and associations and emotion.
and associations and emotion.
248
751000
4739
अधिकाधिक अर्थपूर्ण बनवायला हव्या आहेत.
12:48
So this really doesn't mean
doing crossword puzzles.
doing crossword puzzles.
249
756398
3135
त्यामुळे शब्दकोडी सोडवून फायदा नाही.
12:51
You don't want to simply retrieve
information you've already learned,
information you've already learned,
250
759557
4097
जी माहिती तुमच्याकडे आधीच आहे,
ती मिळवण्याची गरज नाही.
ती मिळवण्याची गरज नाही.
12:55
because this is like traveling
down old, familiar streets,
down old, familiar streets,
251
763678
3343
हे म्हणजे जुन्याच पायवाटांवर चालणे झाले,
12:59
cruising neighborhoods you already know.
252
767045
2585
त्याचा त्या गल्लीबोळातून फिरणे झाले,
13:02
You want to pave new neural roads.
253
770113
2834
तुम्हाला न्यूरलचे नवीन रस्ते तयार
करायला हवे आहेत.
करायला हवे आहेत.
13:04
Building an Alzheimer's-resistant brain
254
772971
2512
अल्झायमर्सला प्रतिबंध करणारा मेंदू
तयार करणे म्हणजे
तयार करणे म्हणजे
13:07
means learning to speak Italian,
255
775507
2180
इटालियन भाषा शिकणे,
13:09
meeting new friends,
256
777711
1510
नव्या ओळखी करून घेणे,
13:11
reading a book,
257
779245
1167
पुस्तके वाचणे,
13:12
or listening to a great TED Talk.
258
780436
2369
किंवा TED वरची सुरेख व्याख्याने ऐकणे.
13:15
And if, despite all of this, you are
someday diagnosed with Alzheimer's,
someday diagnosed with Alzheimer's,
259
783283
5313
आणि इतके करूनही कधीकाळी अल्झायमर्स झालाच
13:20
there are three lessons I've learned
from my grandmother
from my grandmother
260
788620
3153
तर माझ्या अल्झायमर्स झालेल्या आजीकडून
13:23
and the dozens of people I've come to know
living with this disease.
living with this disease.
261
791797
3737
आणि इतरांकडून शिकलेल्या
तीन गोष्टी मी सांगते.
तीन गोष्टी मी सांगते.
13:28
Diagnosis doesn't mean
you're dying tomorrow.
you're dying tomorrow.
262
796115
3184
आजार झाला म्हणजे तुम्ही काही लगेच मरत नाही.
13:31
Keep living.
263
799323
1722
तुम्ही तुमचे आयुष्य जगत रहा.
13:33
You won't lose your emotional memory.
264
801069
2366
तुमच्या भावनांची स्मृती जाणार नाही आहे.
13:35
You'll still be able
to understand love and joy.
to understand love and joy.
265
803459
3506
तुम्हाला प्रेम आणि आनंद समजणार आहे.
13:38
You might not remember
what I said five minutes ago,
what I said five minutes ago,
266
806989
3003
तुम्हाला मी ५ मिनिटांपूर्वी काय म्हटले ते
एखादेवेळेस आठवणार नाही
एखादेवेळेस आठवणार नाही
13:42
but you'll remember how I made you feel.
267
810016
2285
पण तेव्हा तुम्हाला कसे वाटले
ते तुम्हाला आठवणार आहे.
ते तुम्हाला आठवणार आहे.
13:44
And you are more than what
you can remember.
you can remember.
268
812944
3276
आणि तुम्ही म्हणजे काही फक्त
तुमची स्मृती नव्हे.
तुमची स्मृती नव्हे.
13:48
Thank you.
269
816244
1289
थॅक्यू.
13:49
(Applause)
270
817557
5323
(टाळ्या)
ABOUT THE SPEAKER
Lisa Genova - Neuroscientist, novelistThrough her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable.
Why you should listen
Lisa Genova wields her ability to tell a story and her knowledge of the human brain to talk about medical conditions like Alzheimer’s in warmly human terms. Her writing, often focusing on those who are misunderstood, explores the lives of people living with neurological diseases and disorders. A bestselling author, her work has been transformed into an Oscar-winning film, Still Alice, but the real triumph is Genova’s ability to help us empathize with a person’s journey we otherwise couldn’t even begin to understand.
Her newest book, Inside the O’Briens, is about Huntington’s disease.
Lisa Genova | Speaker | TED.com