TEDIndia 2009
Anil Gupta: India's hidden hotbeds of invention
अनिल गुप्ता: भारतातील संशोधनाचे सुप्तमंच
Filmed:
Readability: 3.7
764,089 views
अनिल गुप्ता विकसनशील देशातील अपरिचित संशोधकांच्या शोधात आहेत, असे लोक ज्यांची हुशारी गरिबीने झाकली आहे पण ज्याच्यात लोकांचे आयुष्य बदलून टाकण्याची ताकद आहे. ह्या भाषणात ते दाखवून देतात की अशा लोकांना जोडण्यास 'हनी बी नेटवर्क' कसे मदत करते आणि त्यांना सन्मान मिळवून देते.
Anil Gupta - Innovation advocate
Anil Gupta created the Honey Bee Network to support grassroots innovators who are rich in knowledge, but not in resources. Full bio
Anil Gupta created the Honey Bee Network to support grassroots innovators who are rich in knowledge, but not in resources. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I bring to you
0
1000
2000
मी तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहे,
00:19
a message from
1
4000
2000
- एक संदेश -
00:22
tens of thousands of people --
2
7000
2000
हजारो लोकांकडून,
00:25
in the villages, in the slums,
3
10000
2000
खेडयातल्या आणि झोपडपट्टीतल्या
00:27
in the hinterland of the country --
4
12000
2000
ज्यांनी या देशातल्या दूर्गम भागात
00:29
who have solved problems
5
14000
2000
अवघड प्रश्न सोडवले आहेत
00:31
through their own genius,
6
16000
2000
केवळ आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर,
00:33
without any
7
18000
2000
बाहेरून कुठल्याही प्रकारची
00:35
outside help.
8
20000
2000
मदत न घेता.
00:37
When our home minister announces
9
22000
3000
काही आठवड्यापूर्वी जेव्हा आपल्या गृहमंत्र्यांनी
00:40
a few weeks ago
10
25000
3000
एक तृतियांश भारताबरोबर
00:43
a war on
11
28000
2000
युद्ध पुकारले तेव्हा
00:45
one third of India,
12
30000
2000
त्यांनी सांगितले जवळजवळ
00:47
about 200 districts that he mentioned
13
32000
3000
२०० जिल्ह्यांत कायदा सुव्यवस्था राखणे शक्य नाही.
00:50
were ungovernable,
14
35000
2000
(वरील वाक्याचा संदर्भ मूळ भाषण करणाऱ्याने दिलेला नाही)
00:52
he missed the point.
15
37000
2000
तेव्हा त्यांच्या हातून एक मुद्दा निसटला.
00:55
The point that we have been stressing
16
40000
2000
जो मुद्दा आम्ही गेली २१ वर्षे
00:57
for the last 21 years,
17
42000
2000
नेहमी मांडत आलो आहे.
00:59
the point that
18
44000
2000
हा मुद्दा की
01:01
people may be economically poor,
19
46000
2000
लोक अर्थिक दृष्टिने गरीब असतील,
01:03
but they're not poor in the mind.
20
48000
3000
पण ते बुद्धीने गरीब नाहीत.
01:06
In other words,
21
51000
2000
दुस-या शब्दांत सांगायचे तर,
01:08
the minds on the margin
22
53000
2000
आर्थिकदृष्ट्या गरिबी रेखेवर असलेली मनें (माणसे)
01:10
are not the marginal minds.
23
55000
3000
ही बौद्धिकदृष्ट्या गरीब नसतात (असतीलच असे नाही).
01:13
That is the message,
24
58000
2000
हा संदेश घेऊन
01:15
which we started 31 years ago.
25
60000
2000
आम्ही ३१ वर्षापूर्वी सुरुवात केली
01:17
And what did it start?
26
62000
2000
आणि त्यामुळे काय झाले?
01:19
Let me just tell you, briefly, my personal journey,
27
64000
2000
मी आता माझी जीवनयात्रा तुम्हाला थोडक्यात सांगतो,
01:21
which led me to come to this point.
28
66000
3000
ज्या यात्रेने मला या मुद्द्यापर्यंत पोचवले आहे.
01:24
In '85, '86, I was in Bangladesh
29
69000
2000
१९८५ ते १९८६ मध्ये मी बांग्लादेशमध्ये
01:26
advising the government and the research council there
30
71000
2000
तिथल्या सरकार आणी संशोधन संघटनेला मार्गदर्शन करण्यासाठी होतो.
01:28
how to help scientists work on the lands,
31
73000
2000
शास्त्रज्ञ लोकांना गरीब लोकांच्या जमिनीवर
01:30
on the fields of the poor people,
32
75000
3000
काम करण्यास कशी मदत करावी
01:33
and how to develop research technologies,
33
78000
2000
आणि त्यातून लोकांच्या ज्ञानावर आधारित
01:35
which are based on the knowledge of the people.
34
80000
3000
नविन संशोधन तंत्रज्ञानाचा विकास कसा करावा ह्यावर मी मार्गदर्शन केले.
01:39
I came back in '86.
35
84000
3000
मी १९८६ मध्ये (भारतात) परत आलो.
01:42
I had been tremendously invigorated
36
87000
2000
तिथल्या ज्ञानामुळे आणि त्या देशात मला सापडलेल्या प्रतिभेमुळे
01:44
by the knowledge and creativity that I found in that country,
37
89000
2000
माझ्यात प्रचंड उत्साह संचारला होता.
01:46
which had 60 percent landlessness
38
91000
2000
जिथे ६० टक्के भूमिहीनता आहे,
01:48
but amazing creativity.
39
93000
3000
पण आश्चर्यकारक सर्जनशीलता आहे.
01:51
I started looking at my own work:
40
96000
2000
(मग) मी माझ्या कामाचा विचार करू लागलो.
01:53
The work that I had done
41
98000
2000
जे काम मी
01:55
for the previous 10 years,
42
100000
2000
गेल्या १० वर्षांत केले होते,
01:57
almost every time,
43
102000
2000
आणि जवळजवळ प्रत्येक वेळी,
01:59
had instances of knowledge
44
104000
2000
त्यात असे ज्ञानांश होते
02:01
that people had shared.
45
106000
2000
जे इतर लोकांकडून आलेले होते.
02:03
Now, I was paid in dollars as a consultant,
46
108000
3000
मला सल्लागार म्हणून डॉलर्समध्ये पैसे मिळत होते,
02:06
and I looked at my income tax return
47
111000
2000
आणि मी माझ्या आयकर परतावा (रिटर्नवर) पाहिले
02:08
and tried to ask myself: "Is there a line in my return,
48
113000
3000
आणि स्वत:लाच विचारले:"यातली ती ओळ कुठे आहे,
02:11
which shows how much of this income has gone
49
116000
2000
जी अशा लोकांकडे गेलेले पैसे दाखवते,
02:13
to the people whose knowledge
50
118000
2000
ज्यांच्या ज्ञानामुळे
02:15
has made it possible?
51
120000
2000
हे शक्य झाले आहे?"
02:17
Was it because I'm brilliant
52
122000
2000
मी जास्त शहाणा आहे म्हणून
02:19
that I'm getting this reward, or because of the revolution?
53
124000
3000
मला हे बक्षीस मिळत आहे,
02:22
Is it that I write very well?
54
127000
2000
की मी फार चांगले लिहीतो म्हणून ?
02:24
Is it that I articulate very well?
55
129000
2000
का मी फार व्यवस्थित मुद्दे मांडतो म्हणून?
02:26
Is it that I analyze the data very well?
56
131000
2000
का मी माहिती फार काटेकोर विश्लेषण करू शकतो म्हणून?
02:28
Is it because I'm a professor, and, therefore,
57
133000
2000
का मी प्राध्यापक आहे म्हणून,
02:30
I must be entitled to this reward from society?"
58
135000
3000
मला समाजाकडून हे बक्षीस मिळते आहे?
02:33
I tried to convince myself that, "No, no,
59
138000
2000
मी मलाच समजावयाचा प्रयत्न केला, "नाही, नाही,
02:35
I have worked for the policy changes.
60
140000
2000
मी धोरण बदलांसाठी प्रयत्न केला आहे,
02:37
You know, the public policy will become
61
142000
2000
असं पहा, म्हणजे सामाजिक धोरण
02:39
more responsive to the needs of the poor,
62
144000
2000
जे गरीबांच्या गरजा भागवणारे बनेल,
02:41
and, therefore I think it's okay."
63
146000
2000
आणि सगळं काही ठीक चालू आहे अशी मी माझी समजूत घातली.
02:43
But it appeared to me
64
148000
3000
पण प्रत्यक्षात मला असे आढळले की
02:46
that all these years that I'd been working on exploitation --
65
151000
3000
इतकी वर्षे मी लोकांची फसवणूक/शोषण करतच काम करत आहे.
02:49
exploitation by landlords,
66
154000
2000
जशी फसवणूक/शोषण जमिनदारांकडून,
02:51
by moneylenders, by traders --
67
156000
3000
सावकार आणि मध्यास्थांकडून होत असते
02:54
gave me an insight that
68
159000
2000
ती बघितल्यावर मला असे जाणवले
02:56
probably I was also an exploiter,
69
161000
2000
की मी सुद्धा एक प्रकारे अशीच फसवणूक/शोषण करत आहे.
02:58
because there was no line in my income tax return
70
163000
2000
कारण माझ्या आयकर परतावा (रिटर्नवर) अशी कुठलीही ओळ नाही
03:00
which showed this income accrued
71
165000
2000
जी असे उत्पन्न दाखवते
03:02
because of the brilliance of the people --
72
167000
2000
जे लोकांच्या हुशारीने मिळाले आहे,
03:04
those people who have shared their knowledge and good faith and trust with me --
73
169000
2000
त्या लोकांनी माझ्यावर विश्वास ठेऊन मला चार ज्ञानाच्या गोष्टी सांगितल्या,
03:06
and nothing ever went back to them.
74
171000
2000
पण त्यांना त्यातून काहीच मिळाले नाही.
03:08
So much so, that much of my work till that time
75
173000
2000
एवढेच नाही तर त्यावेळी माझे बरेचसे काम
03:10
was in the English language.
76
175000
2000
इंग्लिश भाषेत होते.
03:12
The majority of the people from whom I learned didn't know English.
77
177000
3000
ज्या लोकांकडून मी शिकलो त्यातल्या ब-याच जणांना इंग्लिश येत नव्हते,
03:15
So what kind of a contributor was I?
78
180000
2000
तर मग मी कुठल्या पद्धतीने योगदान करीत होतो?
03:17
I was talking about social justice,
79
182000
2000
मी सामाजिक न्यायाबद्दल बोलत होतो,
03:19
and here I was, a professional
80
184000
2000
आणि इथे मी धंदेवाईक होतो
03:21
who was pursuing the most unjust act --
81
186000
2000
जो अन्याय करत होता,
03:23
of taking knowledge from the people, making them anonymous,
82
188000
3000
अन्याय लोकांकडून ज्ञान घेऊन त्यांना अनामिक बनवण्याचा,
03:26
getting rent from that knowledge
83
191000
2000
आणि त्यातून स्वतः मात्र उत्पन्न मिळवायचा
03:28
by sharing it and doing consultancy, writing papers and
84
193000
2000
ते पसरवून, सल्लागार म्हणून, शोधनिबंधांतून
03:30
publishing them in the papers,
85
195000
2000
आणि वर्तमानपत्रांतून छापून,
03:32
getting invited to the conferences,
86
197000
2000
अभ्यास परिषदांची आमंत्रणे मिळवून,
03:34
getting consultancies and whatever have you.
87
199000
3000
सल्लागारपदे मिळवून आणि विविध प्रकारे
03:37
So then, a dilemma rose in the mind that,
88
202000
2000
आणि मग माझ्या मनात द्वंद्व उभारले,
03:39
if I'm also an exploiter, then this is not right;
89
204000
3000
जर मीही फसवा असेन तर हे बरोबर नाही;
03:42
life cannot go on like that.
90
207000
3000
जीवन असे चालू शकत नाही.
03:45
And this was a moment of great pain and trauma
91
210000
3000
आणि तो क्षण अतिशय दुःखदायक आणि धक्कादायक होता.
03:48
because I couldn't live with it any longer.
92
213000
3000
कारण मी तसाच राहू शकलो नसतो.
03:52
So I did a review of
93
217000
2000
म्हणून मी परिक्षण केले,
03:54
ethical dilemma and value conflicts and management research,
94
219000
2000
संशोधनाचे
03:56
wrote, read about 100 papers.
95
221000
3000
१०० पर्यंत शोधनिबंध लिहिले, वाचले.
03:59
And I came to the conclusion that
96
224000
2000
आणि या अनुमानावर येऊन पोचलो की,
04:01
while dilemma is unique,
97
226000
2000
जरी मनातील द्विधा परिस्थिती नवीन नव्हती,
04:03
dilemma is not unique; the solution had to be unique.
98
228000
3000
तरी त्यावरचे उत्तर नवीन हवे आहे.
04:06
And one day -- I don't know what happened --
99
231000
2000
आणि एक दिवशी -- काय झाले कोणास ठाऊक --
04:08
while coming back from the office towards home,
100
233000
3000
कचेरीतून घरी येताना,
04:11
maybe I saw a honey bee
101
236000
2000
बहुतेक मी मधमाशी पाहिली,
04:13
or it occurred to my mind that if I only could be like the honey bee,
102
238000
3000
किंवा माझ्या मनात असे आले की मी जर ह्या मधमाशीसारखा झालो,
04:16
life would be wonderful.
103
241000
2000
तर जीवन एकदम जादूमयी होईल.
04:18
What the honey bee does: it pollinates,
104
243000
3000
मधमाशी काय करते, तर ती परागण करते,
04:21
takes nectar from the flower,
105
246000
2000
आणि मध गोळा करते,
04:23
pollinates another flower, cross-pollinates.
106
248000
2000
आणि दुसऱ्या फुलाचे परागण करते.
04:25
And when it takes the nectar,
107
250000
2000
आणि जेंव्हा ती मध घेते,
04:27
the flowers don't feel shortchanged.
108
252000
3000
तेव्हा फुलांना फसवणूक झाल्याचे वाटत नाही.
04:30
In fact, they invite the honey bees
109
255000
2000
खरं तर फुलंच मधमाश्यांना आपल्याकडे आकर्षित करतात,
04:32
through their colors,
110
257000
2000
आपल्या रंगांच्या माध्यमातून.
04:35
and the bees don't keep all the honey for themselves.
111
260000
3000
आणि मधमाश्या सगळा मध स्वतःकडे ठेवत नाहीत.
04:38
These are the three guiding principles of the Honey Bee Network:
112
263000
3000
आणि हीच हनी बी नेटवर्कची मार्गदर्शक तत्वे आहेत --
04:42
that whenever we learn something from people
113
267000
2000
की जेंव्हाजेंव्हा आपण लोकांकडून काही शिकतो
04:44
it must be shared with them in their language.
114
269000
3000
ते त्यांच्याच भाषेत परत पसरवले पाहिजे.
04:47
They must not remain anonymous.
115
272000
2000
आणि ते लोक अनामिक राहता कामा नयेत.
04:49
And I must tell you that after 20 years,
116
274000
3000
आणि मला हे सांगावे लागेल की २० वर्षांनंतर सुद्धा,
04:52
I have not made one percent of change
117
277000
3000
ह्या व्यवसायाच्या पद्धतीमध्ये मी एक टक्का सुद्धा
04:55
in the professional practice of this art.
118
280000
2000
बदल घडवू शकलेलो नाही आहे.
04:57
That is a great tragedy -- which I'm carrying still with me
119
282000
2000
हे कटू सत्य अजूनही तसेच आहे,
04:59
and I hope that all of you will carry this with you --
120
284000
2000
आणि मला वाटते की तुम्हालाही हे ऐकून दुःख होईल,
05:01
that the profession still legitimizes publication
121
286000
3000
की या व्यवसायात लोकांचे नाव न देता
05:04
of knowledge of people without attributing them
122
289000
3000
त्यांना अनामिक बनवून
05:07
by making them anonymous.
123
292000
2000
त्यांचे ज्ञान छापणे मान्य आहे.
05:09
The research guidelines of U.S. National Academy of Sciences
124
294000
2000
युएस नॅशनल अकॅडमीच्या,
05:11
or Research Councils of the U.K.
125
296000
2000
किंवा रिसर्च कौन्सिल ऑफ युकेच्या
05:13
or of Indian Councils of Science Research
126
298000
2000
किंवा भारतीय शास्त्रीय अनुसंधान परिषदेच्या संशोधन मार्गदर्शक तत्त्वांत
05:15
do not require
127
300000
2000
अशी कोठेही गरज नाही
05:17
that whatever you learn from people, you must share back with them.
128
302000
3000
की जे लोकांकडून तुम्ही शिकाल ते परत त्यांच्याबरोबर वाटले पाहिजे.
05:20
We are talking about an accountable society,
129
305000
2000
आपण एका जबाबदार समाजाबद्दल बोलत आहोत,
05:22
a society that is fair and just,
130
307000
2000
असा समाज जो खरा आणि न्यायी आहे.
05:24
and we don't even do justice in the knowledge market.
131
309000
2000
आणि ज्ञानाच्या बाजाराला आपण न्याय देतच नाही.
05:26
And India wants to be a knowledge society.
132
311000
2000
आणि भारताला ज्ञानावर आधारित समाज हवा आहे.
05:28
How will it be a knowledge society?
133
313000
2000
तो ज्ञानाधारित समाज अशा रितीने कसा बनेल?
05:30
So, obviously, you cannot have two principles of justice,
134
315000
2000
म्हणुन, खरतर, तुमच्याकडे न्यायाची दोन तत्त्वे असुन चालणार नाही,
05:32
one for yourself and one for others.
135
317000
2000
एक स्वतःसाठी आणि एक दुसर्यांसाठी.
05:34
It must be the same.
136
319000
2000
ते सर्वांसाठी एकच असले पाहिजे.
05:36
You cannot discriminate.
137
321000
2000
तुम्ही भेदभाव करू शकत नाही.
05:38
You cannot be in favor of your own values,
138
323000
2000
तुम्ही तुमची स्वतःची वेगळी बाजू घेऊ शकत नाही,
05:40
which are at a distance from
139
325000
2000
जी तुम्ही मांडत असलेल्या
05:42
the values that you espouse.
140
327000
3000
तत्वांपासून दूर आहे.
05:45
So, fairness to one and to the other
141
330000
2000
म्हणुन दोन लोकांसाठी वेगवेगळा न्याय
05:47
is not divisible.
142
332000
2000
असू शकत नाही.
05:49
Look at this picture.
143
334000
2000
या चित्राकडे पाहा.
05:51
Can you tell me where has it been taken from,
144
336000
2000
हे कोठे घेतले आहे सांगू शकाल का,
05:53
and what is it meant for? Anybody?
145
338000
3000
आणि कशासाठी घेतले आहे?
05:56
I'm a professor; I must quiz you. (Laughter)
146
341000
3000
मी प्राध्यापक आहे; मी तुम्हाला प्रश्न विचारू शकतो.
06:00
Anybody? Any guess at all?
147
345000
3000
कोणी आहे? काही कल्पना?
06:03
Pardon? (Audience Member: Rajasthan.)
148
348000
2000
माफ करा?? (प्रेक्षक : राजस्थान)
06:05
Anil Gupta: But what has it been used for? What has it been used for?
149
350000
2000
पण हे कशासाठी वापरले आहे ?
06:07
(Murmuring)
150
352000
2000
(कुजबुज)
06:09
Pardon?
151
354000
2000
माफ करा??
06:11
You know, you're so right. We must give him a hand,
152
356000
3000
तुम्हाला माहिती आहे का, तुम्ही एकदम बरोबर आहात, यांच्यासाठी टाळ्या झाल्या पाहिजेत.
06:14
because this man knows how insensitive our government is.
153
359000
3000
कारण या माणसाला माहिती आहे आमचे सरकार किती निर्दयी आहे ते.
06:17
Look at this. This is the site of the government of India.
154
362000
2000
हे पाहा. हे संकेतस्थळ आहे भारत सरकारचे.
06:19
It invites tourists
155
364000
2000
हे प्रवाश्यांना बोलावते,
06:21
to see the shame of our country.
156
366000
2000
आमच्या देशातील लाजिरवाणी परिस्थिती पाहण्यासाठी.
06:23
I'm so sorry to say that.
157
368000
2000
मला हे सांगताना वाईट वाटत आहे.
06:25
Is this a beautiful picture
158
370000
2000
आता हे सुंदर चित्र आहे --
06:27
or is it a terrible picture?
159
372000
2000
की खराब चित्र आहे?
06:29
It depends upon how you look at the life of the people.
160
374000
3000
हे तुम्ही लोकांच्या जीवनाकडे कसे पाहता त्यावर अवलंबून आहे.
06:32
If this woman has to carry water on her head
161
377000
2000
जर ह्या स्त्रीला मैलोन्मैल डोक्यावरून पाणी घेऊन
06:34
for miles and miles and miles,
162
379000
2000
जावे लागत असेल,
06:36
you cannot be celebrating that.
163
381000
3000
तर तुम्ही ते चित्र आनंदी आहे असे म्हणू शकत नाही.
06:39
We should be doing something about it.
164
384000
2000
आपण त्यासाठी काहीतरी केले पाहिजे.
06:41
And let me tell you, with all the science and technology at our command,
165
386000
3000
आणि मला हेही सांगूदे. आपल्या हातात शास्त्र आणि तंत्रज्ञान असुनही
06:44
millions of women still carry water on their heads.
166
389000
3000
लाखो महिला अजुनही डोक्यावरून पाणी वाहतात.
06:47
And we do not ask this question.
167
392000
2000
आणि आपण हा प्रश्न विचारत नाही (किंवा त्याचा विचारही करत नाही).
06:49
You must have taken tea in the morning.
168
394000
3000
तुम्ही सकाळी चहा घेतला असेल.
06:52
Think for a minute.
169
397000
2000
एक मिनीट विचार करा.
06:54
The leaves of the tea, plucked from the bushes;
170
399000
3000
चहाची पाने झाडावरून खुडतात.
06:57
you know what the action is? The action is:
171
402000
2000
ते कसे करतात ठाऊक आहे तुम्हाला :
06:59
The lady picks up a few leaves, puts them in the basket on the backside.
172
404000
3000
ती महिला काही पाने खुडते आणि मागच्या बुट्टीत टाकते.
07:02
Just do it 10 times;
173
407000
2000
असे फक्त दहावेळा करा;
07:04
you will realize the pain in this shoulder.
174
409000
2000
(आणी) तुम्हाला या खांद्यातले दुखणे कळेल.
07:06
And she does it a few thousand times
175
411000
2000
आणि ती हे काही हजार वेळा करते -
07:08
every day.
176
413000
2000
ते ही दररोज.
07:11
The rice that you ate in the lunch, and you will eat today,
177
416000
3000
तुम्ही जेवणात जो भात खाल्ला आणि जो आज तुम्ही खाल,
07:14
is transplanted by women
178
419000
2000
तो लाखो महिलांनी
07:16
bending in a very awkward posture,
179
421000
2000
विचीत्र पद्धतीने वाकून,
07:18
millions of them,
180
423000
2000
आणि त्यांचे पाय पाण्यात बुडवून
07:20
every season, in the paddy season,
181
425000
2000
पेरलेला असतो.
07:22
when they transplant paddy
182
427000
3000
जेंव्हा अशाप्रकारे त्या भाताची पेरणी करतात
07:25
with their feet in the water.
183
430000
2000
तेव्हा पाय सतत पाण्यात असल्याने
07:27
And feet in the water will develop fungus,
184
432000
2000
त्यांच्या पायावर बुरशी येते,
07:29
infections,
185
434000
2000
रोग संक्रमण / जखम होते,
07:31
and that infection pains
186
436000
2000
आणि ते दुखते,
07:33
because then other insects bite that point.
187
438000
3000
कारण त्याठिकाणी किडे चावतात.
07:36
And every year,
188
441000
2000
आणि प्रत्येक वर्षी,
07:38
99.9 percent of the paddy is transplanted manually.
189
443000
3000
९९.९ टक्के भाताची पेरणी माणसांकडून होते.
07:41
No machines have been developed.
190
446000
2000
कोणतेही यंत्र त्यासाठी विकसित झालेले नाही.
07:43
So the silence of scientists,
191
448000
2000
आणि शास्त्रज्ञांच्या, तंत्रज्ञांच्या,
07:45
of technologists, of public policy makers,
192
450000
3000
सार्वजनिक नीतिकारांच्या
07:48
of the change agent, drew our attention that this is not on, this is not on;
193
453000
3000
ह्या विषयातील निश्क्रीयतेकडे आमचे लक्ष वळले. हे असे चालणार नाही, चालणार नाही,
07:51
this is not the way society will work.
194
456000
2000
समाज अशा पद्धतीने चालू शकत नाही.
07:53
This is not what our parliament would do. You know,
195
458000
3000
आणि ह्याची आम्हाला कल्पना आहे की आमची संसद हे करणार नाही
07:56
we have a program for employment:
196
461000
2000
आमच्याकडे रोजगार योजना आहे -
07:58
One hundred, 250 million people
197
463000
2000
25 कोटी लोकांना
08:00
have to be given jobs for 100 days by this great country.
198
465000
3000
१०० दिवसांसाठी नोकरी या महान देशात दिली जाते,
08:03
Doing what? Breaking stones, digging earth.
199
468000
3000
कशासाठी? तर दगड तोडण्यासाठी, जमिन खणण्यासाठी.
08:06
So we asked a question to the parliament:
200
471000
3000
म्हणुन आम्ही संसदेत प्रश्न विचारला,
08:09
Do poor have heads?
201
474000
3000
की गरीबांना डोकी आहेत की नाहीत?
08:12
Do poor have legs, mouth and hands, but no head?
202
477000
3000
की त्यांना फक्त पाय, हात आणि तोंडे आहेत पण डोकी नाहीत?
08:15
So Honey Bee Network builds upon the resource in which poor people are rich.
203
480000
3000
म्हणुन हनी बी नेटवर्क अशा साधनांवर बांधली आहे ज्यात गरीब ही श्रीमंत आहेत.
08:18
And what has happened?
204
483000
2000
आणि काय झाले?
08:20
An anonymous, faceless, nameless person
205
485000
3000
अनामिक, चेहरा नसलेला, नाव नसलेला माणूस
08:23
gets in contact with the network,
206
488000
2000
अशा जाळ्यात, अर्थात इतर लोकांच्या, संपर्कात येतो
08:25
and then gets an identity.
207
490000
2000
आणि त्याला स्वत:चे अस्तित्व, ओळख मिळते.
08:27
This is what Honey Bee Network is about.
208
492000
2000
हनी बी नेटवर्क म्हणजे हेच आहे.
08:29
And this network grew voluntarily,
209
494000
2000
आणि हे जाळे (नेटवर्क) आपोआप वाढले,
08:31
continues to be voluntary,
210
496000
2000
आणि अजुनही स्वयंसेवी पद्धतीनेच चालते.
08:33
and has tried to map the minds
211
498000
2000
आणि लाखो लोकांच्या मनांना (कल्पनांना)
08:35
of millions of people
212
500000
2000
जोडण्याचा प्रयत्न करते, ज्यात
08:37
of our country and other parts of the world who are creative.
213
502000
3000
आपल्या देशातील आणि बाहेरील प्रतिभावंत / सर्जनशील लोक आहेत.
08:41
They could be creative in terms of education,
214
506000
2000
ते शिक्षणाच्या बाबतीत प्रतिभावंत / सर्जनशील असतील;
08:43
they may be creative in terms of culture,
215
508000
2000
किंवा संस्कृतीच्या बाबतीत;
08:45
they may be creative in terms of institutions;
216
510000
2000
किंवा संस्थांच्या बाबतीत,
08:47
but a lot of our work is in the field of technological creativity,
217
512000
2000
पण आमचे जास्तितजास्त काम तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात आहे,
08:49
the innovations,
218
514000
2000
नविन शोधांसंबंधात,
08:51
either in terms of contemporary innovations,
219
516000
2000
एकतर समकालीन शोधांबाबत,
08:53
or in terms of traditional knowledge.
220
518000
3000
किंवा पारंपरिक ज्ञानाबद्दल.
08:56
And it all begins with curiosity.
221
521000
2000
आणि हे सारे सुरू होते कुतूहुलापोटी, जिज्ञासेपोटी.
08:58
It all begins with curiosity.
222
523000
2000
सारे काही जिज्ञासेपासूनच सुरु होते
09:00
This person, whom we met -- and you will see it on the website,
223
525000
2000
हा आम्हाला भेटलेला मनुष्य, आणि हे तुम्ही संकेतस्थळावर सुद्धा पाहू शकाल,
09:02
www.sristi.org -- this tribal person,
224
527000
3000
सोशिदोतो आरजी, हा आदिवासी माणूस,
09:05
he had a wish.
225
530000
2000
ह्याची एक इच्छा होती.
09:07
And he said, "If my wish gets fulfilled" --
226
532000
3000
आणि तो म्हणाला, "माझी इच्छा पूर्ण झालीतर" --
09:10
somebody was sick and he had to monitor --
227
535000
3000
कोणीतरी आजारी होते आणि हा काळजी घेत होता --
09:13
"God, please cure him.
228
538000
2000
"देवा, याला कृपया बरे कर.
09:15
And if you cure him, I will get my wall painted."
229
540000
3000
आणि तू जर याला बरे केलेस, तर माझी भिंत मी रंगवेन."
09:18
And this is what he got painted.
230
543000
2000
आणि अशी त्याने ती रंगवून घेतली.
09:20
Somebody was talking yesterday about Maslowian hierarchy.
231
545000
2000
कोणीतरी काल मास्लोवियन श्रेणीरचने बद्दल बोलत होते.
09:22
There could be nothing more wrong than
232
547000
2000
गरजांच्या मास्लोवियन श्रेणीरचनेपेक्षा दुसरे काही
09:24
the Maslowian model of hierarchy of needs
233
549000
2000
चुकीचे असूच शकत नाही
09:26
because the poorest people in this country can get enlightenment.
234
551000
3000
कारण या देशातील गरीब लोकांनाही उद्बोधन होऊ शकतो.
09:29
Kabir, Rahim, all the great Sufi saints,
235
554000
3000
कबीर , रहिम, सगळे महान सुफी संत,
09:32
they were all poor people,
236
557000
2000
हे सगळे लोक गरीब होते,
09:34
and they had a great reason. (Applause)
237
559000
2000
आणि ह्यांच्याकडे महान तर्कशक्ती होती.
09:36
Please do not ever think that
238
561000
2000
कृपा करून असा जराही विचार करू नका की
09:38
only after meeting your physiological needs and other needs
239
563000
2000
फक्त तुमच्या शारीरिक व इतर गरजा भागवल्यावर
09:40
can you be thinking about your spiritual needs or your enlightenment.
240
565000
3000
तुम्ही तर्क शक्तीच्या आध्यात्मिक गरजा भागवण्याचा विचार करू शकता
09:43
Any person anywhere is capable
241
568000
2000
कुठलाही कोणताही माणूस
09:45
of rising to that highest point of attainment,
242
570000
3000
यशप्राप्तीचे शिखर गाठण्यास सक्षम असतो
09:48
only by the resolve that they have in their mind that they must achieve something.
243
573000
3000
काहीतरी करायचेच या आपल्या मनाच्या निश्चयाच्या आधारे.
09:51
Look at this.
244
576000
2000
हे पाहा
09:53
We saw it in Shodh Yatra. Every six months we walk
245
578000
2000
हे आम्ही पाहिले आमच्या शोध यात्रेमध्ये. सहा महिन्यातून एकदा
09:55
in different parts of the country.
246
580000
2000
आम्ही देशाच्या विविध भागातून फिरतो.
09:57
I've walked about 4,000 kilometers in the last 12 years.
247
582000
2000
मी गेल्या १२ वर्षांत अंदाजे ४००० किमी चाललो आहे.
09:59
So on the wayside
248
584000
2000
तर जाता जाता
10:01
we found these dung cakes,
249
586000
2000
आम्हाला शेणाच्या गोवरी दिसल्या.
10:03
which are used as a fuel.
250
588000
2000
त्या इंधन म्हणून वापरल्या जातात.
10:05
Now, this lady, on the wall of the dung cake heap,
251
590000
3000
ह्या स्त्रीने शेणाच्या गोवरीच्या ढिगाच्या भिंतीवर,
10:08
has made a painting.
252
593000
2000
हे चित्र रंगवले आहे.
10:10
That's the only space she could express her creativity.
253
595000
2000
त्या एकाच जागेवर ती तिची प्रतिभा / सर्जनशीलता दाखवु शकते.
10:12
And she's so marvelous.
254
597000
2000
आणि ती इतकी अफलातून आहे.
10:14
Look at this lady, Ram Timari Devi,
255
599000
2000
या स्त्रीकडे पाहा, राम तिमारी देवी,
10:16
on a grain bin. In Champaran, we had a Shodh Yatra
256
601000
2000
धान्याच्या कोठीवर चंपारण्यात, आमची एक सभा होती
10:18
and we were walking
257
603000
2000
आणि आम्ही अशा भागात चालत होतो
10:20
in the land where Gandhiji went
258
605000
2000
जेथे गांधीजी
10:22
to hear about the tragedy, pain
259
607000
2000
नीळ कामगारांचे
10:24
of indigo growers.
260
609000
2000
दुःख ऐकण्यासाठी गेले होते.
10:26
Bhabi Mahato in Purulia and Bankura.
261
611000
2000
बंकुराच्या पुरूलियामधील भाभी महातो
10:28
Look at what she has done.
262
613000
2000
यानी पाहा काय केले आहे.
10:30
The whole wall is her canvas. She's sitting there with a broom.
263
615000
3000
सगळी भिंत त्यांचा चित्रफलक आहे आणि त्या झाडू बरोबर तेथे बसल्या आहेत.
10:33
Is she an artisan or an artist?
264
618000
2000
त्या कलाकार आहेत की कलावंत ?
10:35
Obviously she's an artist; she's a creative person.
265
620000
2000
स्पष्टपणे त्या कलावंत आहेत; एक प्रतिभावंत / सर्जनशील व्यक्ती.
10:37
If we can create markets for these artists,
266
622000
3000
जर आपण यासाठी बाजारपेठ तयार करू शकलो,
10:40
we will not have to employ them for digging earth and breaking stones.
267
625000
3000
तर त्यांना खोदकाम किंवा खडीफोड करावी लागणार नाही.
10:43
They will be paid for what they are good at, not what they're bad at.
268
628000
3000
ज्या गोष्टीत ते चांगले आहेत त्यातून त्यांना पैसे मिळतील, ज्यात चांगले नाहीत त्यातून नाही
10:46
(Applause)
269
631000
4000
(टाळ्या)
10:51
Look at what Rojadeen has done.
270
636000
2000
आता बघुयात रोजादिन यांनी काय केले आहे.
10:53
In Motihari in Champaran,
271
638000
2000
मोतीहारी चंपारण्यात
10:55
there are a lot of people who sell tea on the shack
272
640000
2000
बरेच लोक टपरीवर चहा विकतात
10:57
and, obviously, there's a limited market for tea.
273
642000
3000
आणि चहाची बाजरपेठ मर्यादित आहे,
11:00
Every morning you have tea, as well as coffee.
274
645000
2000
प्रत्येक दिवशी सकाळी तुम्ही चहा कॉफी घेता.
11:02
So he thought, why don't I convert
275
647000
2000
तर त्यांनी विचार केला, आपण प्रेशर कुकरचे
11:04
a pressure cooker into a coffee machine?
276
649000
2000
कॉफी मशीन का नाही बनवायचे?
11:06
So this is a coffee machine. Just takes a few hundred rupees.
277
651000
2000
हे आहे ते कॉफी मशीन - काही शेकडा रुपयात तयार झालेले.
11:08
People bring their own cooker,
278
653000
2000
लोक त्यांचा स्वतःचा कुकर आणतात,
11:10
he attaches a valve and a steam pipe,
279
655000
3000
ते त्याला झडप आणि वाफेची नळी लावतात,
11:13
and now he gives you espresso coffee. (Laughter)
280
658000
2000
आणि तुम्हाला मिळते एस्प्रेसो कॉफी
11:15
Now, this is a real, affordable
281
660000
3000
आता हे खरे, परवडणारे
11:18
coffee percolator that works on gas.
282
663000
2000
कॉफी मशीन जे गॅसवर चालते.
11:20
(Applause)
283
665000
2000
(टाळ्या)
11:22
Look at what Sheikh Jahangir has done.
284
667000
3000
आता पाहा शेख जहांगीर यांनी काय केले आहे.
11:25
A lot of poor people do not have
285
670000
2000
बऱ्याच गरीब लोकांकडे
11:27
enough grains to get ground.
286
672000
2000
दळण्यासाठी पुरेसे धान्य नसते.
11:29
So this fellow is bringing
287
674000
2000
म्हणून हा माणूस
11:31
a flour-grinding machine on a two-wheeler.
288
676000
2000
पिठाची गिरणी दुचाकीवरून त्यांच्या घरापर्यंत नेतो
11:33
If you have 500 grams, 1000, one kilogram,
289
678000
3000
जर तुमच्याकडे अर्धा किलो, एक किलो धान्य असेल
11:36
he will grind it for it for you; the flourmill will not grind such a small quantity.
290
681000
3000
तर हे ते दळून देतील; सामान्य गिरणीवाला ते देणार नाही.
11:39
Please understand the problem of poor people.
291
684000
2000
कृपया गरीब लोकांचे प्रश्न लक्षात घ्या.
11:41
They have needs which
292
686000
2000
त्यांच्या ही गरजा आहेत
11:43
have to be met efficiently
293
688000
2000
ज्या कार्यक्षमतेने सोडवल्या पाहिजेत
11:45
in terms of energy, in terms of cost, in terms of quality.
294
690000
3000
उर्जा , किंमत आणि दर्जा यांच्या अनुषंगाने
11:48
They don't want second-standard, second-quality outputs.
295
693000
3000
त्यांना द्वितीय श्रेणीचे आणि द्वितीय दर्जाचे उत्पादन नको
11:51
But to be able to give them high-quality output
296
696000
2000
पण त्यांना चांगला दर्जाचा माल देण्यासाठी
11:53
you need to adapt technology to their needs.
297
698000
2000
.तंत्रज्ञान त्यांच्या गरजांच्या अनुरूप बदलले पाहिजे
11:55
And that is what Sheikh Jahangir did.
298
700000
2000
आणी तेच शेख जहांगीर यांनी केले.
11:57
But that's not enough, what he did. Look at what he did here.
299
702000
2000
पण ते एवढ्यावरच थांबले नाहीत. हे पाहा त्यांनी येथे काय केले.
12:02
If you have clothes, and you don't have enough time to wash them,
300
707000
3000
जर तुमच्याकडे मळके कपडे असतील पण धुण्यास वेळ नसेल,
12:05
he brought a washing machine
301
710000
2000
तर त्यानी लोकांच्या दरवाजात एका दुचाकीवरून
12:07
to your doorstep, mounted on a two-wheeler.
302
712000
2000
कपडे धुण्याचे यंत्र आणले.
12:09
So here's a model where
303
714000
2000
हा बघा त्याचा एक नमुना
12:11
a two-wheeler washing machine ...
304
716000
2000
दुचाकीवरून आणलेले कपडे धुण्याचे यंत्र..
12:13
He is washing your clothes and drying them at your doorstep.
305
718000
2000
ते तुमचे कपडे तुमच्या दारात कपडे धुतात आणि वाळवतात.
12:15
(Applause)
306
720000
2000
(टाळ्या)
12:17
You bring your water, you bring your soap,
307
722000
3000
तुम्ही तुमचे पाणी आणी साबण घेऊन यायचा
12:20
I wash the clothes for you. Charge 50 paisa, one rupee
308
725000
3000
आणि तुमचे कपडे ५० पैसे किंवा १ रुपया मध्ये
12:23
for you per lot,
309
728000
2000
धुवून दिले जातात.
12:25
and a new business model can emerge.
310
730000
2000
आणि व्यवसायाचा एक नवीन मार्ग निर्माण होतो
12:27
Now, what we need is, we need
311
732000
2000
आता आपल्याला गरज आहे,
12:29
people who will be able to scale them up.
312
734000
2000
ती याचा विस्तार करू शकणारया लोकांची.
12:31
Look at this.
313
736000
2000
हे पाहा,
12:33
It looks like a beautiful photograph.
314
738000
2000
हे एका सुंदर छायाचित्रासारखे दिसते आहे.
12:35
But you know what it is? Can anybody guess what it is?
315
740000
2000
तुम्हाला माहिती आहे हे काय आहे? कोणी सांगू शकेल?
12:37
Somebody from India would know, of course.
316
742000
2000
भारतातील कुणीही ओळखेल
12:39
It's a tawa.
317
744000
3000
हा एक तवा आहे.
12:42
It's a hot plate made of clay.
318
747000
3000
हा मातीपासून तयार केलेला आहे.
12:46
Now, what is the beauty in it?
319
751000
3000
आणि, यात सुंदरता कशात आहे?
12:49
When you have a non-stick pan,
320
754000
2000
तुमच्याकडील एका निर्लेप तव्याची
12:51
it costs about,
321
756000
2000
किंमत साधारणपणे
12:53
maybe, 250 rupees,
322
758000
2000
जवळजवळ २५० रू,
12:55
five dollars, six dollars.
323
760000
2000
पाच किंवा सहा डॉलर
12:57
This is less than a dollar
324
762000
2000
पण याची आहे एक डॉलर पेक्षाही कमी
12:59
and this is non-stick;
325
764000
2000
आणि हा निर्लेप अथवा न-चिकटणारा आहे.
13:01
it is coated with one of these
326
766000
2000
ह्यावर काही खाण्यायोग्य पदार्थांचे
13:03
food-grade materials.
327
768000
2000
आवरण दिलेले आहे
13:05
And the best part is that,
328
770000
2000
आणि सर्वात उत्तम गोष्ट म्हणजे
13:07
while you use a costly non-stick pan,
329
772000
2000
तुम्ही जेव्हा महागडा निर्लेप तवा वापरता
13:09
you eat the so-called Teflon
330
774000
2000
तेव्हा तुम्ही टेफ्लोन
13:11
or Teflon-like material
331
776000
2000
किंवा टेफ्लोन सदृश वस्तू खाता.
13:13
because after some time the stuff disappears. Where has it gone?
332
778000
2000
कारण काही काळाने ते नाहीसे होते . ते कुठे जाते?
13:15
It has gone in your stomach. It was not meant for that. (Laughter)
333
780000
3000
तर तुमच्या पोटात. ज्यासाठी ते नव्हते
13:18
You know? But here
334
783000
2000
पण इथे
13:20
in this clay hot plate,
335
785000
3000
या मातीच्या तव्यातून
13:23
it will never go into your stomach.
336
788000
2000
तुमच्या पोटात ते कधीच जाणार नाही
13:25
So it is better, it is safer;
337
790000
2000
म्हणून हे अधिक चांगले आणि सुरक्षित आहे
13:27
it is affordable, it is energy-efficient.
338
792000
3000
हे परवडणारे आणि उर्जेची बचत करणारे आहे
13:30
In other words, solutions by the poor people need not be cheaper,
339
795000
3000
दुसरया शब्दात सांगायचे तर, गरिबांनी शोधलेले उपाय दुय्यम दर्जाचे,
13:33
need not be, so-called, jugaad, need not be some kind of makeshift arrangement.
340
798000
3000
दुर्बोध, कामचलाऊ असायची गरज नाही
13:36
They have to be better, they have to be more efficient,
341
801000
2000
पण ते अधिक चांगले , कार्यक्षम असावेत .
13:38
they have to be affordable.
342
803000
2000
परवडणारे असावेत .
13:40
And that is what Mansukh Bhai Prajapati has done.
343
805000
2000
आणि मनसुखभाई प्रजापतीनी हेच केले आहे
13:42
He has designed this plate with a handle.
344
807000
3000
त्यांनी तव्याला एक मूठ बसविली
13:45
And now with one dollar,
345
810000
2000
आणि आता फक्त एक डॉलरला
13:47
you can afford a better alternative
346
812000
2000
तुम्हाला परवडणारा चांगला पर्याय
13:49
than the people market is offering you.
347
814000
2000
बाजारपेठेला दिला .
13:51
This lady, she developed
348
816000
2000
ही महिला. तिने विकसित केले
13:53
a herbal pesticide formulation.
349
818000
2000
एक कीटक नाशक औषध बनविण्याचे यंत्र
13:55
We filed the patent for her,
350
820000
2000
आम्ही तिच्यसाठी विशेषाधिकारा साठी (पेटंट) राष्ट्रीय संशोधन न्यास प्रतिष्ठान संस्थेमध्ये
13:57
the National Innovation Foundation.
351
822000
2000
अर्ज आखल केला आहे.
13:59
And who knows? Somebody will license this technology
352
824000
3000
आणि कुणास ठाऊक, कुणीतरी या शोधाचा परवाना घेईल
14:02
and develop marketable products,
353
827000
3000
आणि विकसित करेल एक विक्रीयोग्य उत्पादन
14:05
and she would get revenue.
354
830000
2000
आणि त्या महिलेला उत्पन्न मिळेल.
14:07
Now, let me mention one thing:
355
832000
2000
आता मला एक सांगू द्या
14:09
I think we need a polycentric model of development,
356
834000
2000
मला वाटते कि आपल्याला बहुकेंद्रीय विकसनाच्या प्रकल्पाची गरज आहे
14:11
where a large number of initiatives in different parts of the country,
357
836000
3000
जिथे मोठ्या प्रमाणावर पुढाकार घेऊन देशातील अनेक ठिकाणांचे
14:14
in different parts of the world,
358
839000
2000
आणि जगभरातील (संशोधक)
14:16
would solve the needs of locality
359
841000
2000
स्थानिकांच्या गरजांवर अतिशय कार्यक्षम आणि परिस्थितीशी जुळवून घेणाऱ्या
14:18
in a very efficient and adaptive manner.
360
843000
2000
पद्धतीने उपाय शोधतील.
14:20
Higher the local fit,
361
845000
2000
उपाय जितके स्थानिक परिस्थितीला योग्य असतात,
14:22
greater is the chance of scaling up.
362
847000
2000
तितकेच ते सर्वसमावेशक वाढीसाठी अनुकूल नसतात.
14:24
In the scaling up,
363
849000
2000
उत्पादनवाढीच्या वेळी
14:26
there's an inherent inadequacy
364
851000
2000
स्थानिक लोकांच्या गरजा
14:28
to match the needs of the local people,
365
853000
3000
विचारात घेतल्या जात नाहीत
14:31
point by point, with the supply that you're making.
366
856000
2000
आणि ही तडजोड केली जाते.
14:33
So why are people willing to adjust with that mismatch?
367
858000
3000
आणि मग ग्राहक ही तडजोड का स्वीकारतो?
14:36
Things can scale up, and they have scaled up.
368
861000
3000
उत्पादन वाढवता येते आणि वाढवले गेलेही आहे
14:39
For example, cell phones: We have 400 million cellphones in this country.
369
864000
3000
उदाहरणार्थ , मोबाईल फोन आपल्या देशात ४० कोटी मोबाईल फोन आहेत
14:42
Now, it is possible that I use only two buttons on the cellphone,
370
867000
3000
आता हे शक्य आहे कि मी मोबाईल फोनची फक्त दोनच बटणे आणि
14:45
only three options on the cellphone.
371
870000
2000
फक्त तीनच सुविधांचा वापर करतो
14:47
It has 300 options, I'm paying for 300; I'm using only three
372
872000
3000
पण त्यात असतात ३०० सुविधा आणि पर्याय. मी वापरतो तीन गोष्टी पण पैसे देतो तीनशेचे.
14:50
but I'm willing to live with it, therefore it is scaling up.
373
875000
3000
पण मी हे स्वीकारतो आणि म्हणून मोठ्या प्रमाणावर (उत्पादन) वाढवता येते
14:53
But if I had to get a match to match,
374
878000
2000
पण मला जर गरजे पुरते हवे असेल
14:55
obviously, I would need a different design of a cellphone.
375
880000
3000
तर अर्थातच वेगळ्या प्रकारचा आराखडा लागेल
14:58
So what we're saying is that scalability
376
883000
2000
म्हणून आम्ही असे म्हणतो कि वाढ
15:00
should not become an enemy of sustainability.
377
885000
2000
हि प्रचलित पर्यायांना मारक नसावी.
15:02
There must be a place in the world
378
887000
2000
जगात एक उचित वाव असावा
15:04
for solutions that are only relevant for a locality,
379
889000
3000
स्थानिक लोकांच्या गरजांना सुसंबद्ध उपायांसाठी
15:07
and yet, one can be able to fund them.
380
892000
3000
आणि तरीही वित्त पुरवठा करता आला पाहिजे
15:11
One of the greatest studies that we've been finding is
381
896000
2000
आमच्या एका अभ्यासात असे आढळले
15:13
that many times investors would ask this question --
382
898000
2000
कि गुंतवणूकदार असे विचारतात की
15:15
"What is a scalable model?" --
383
900000
2000
उत्पादन वाढीच्या काय योजना आहेत ?
15:17
as if the need of a community, which is only
384
902000
2000
जणू काही समाजाच्या
15:19
located in a space and time
385
904000
2000
स्थळ आणि काळापुरत्या मर्यादित गरजा
15:21
and has those needs only located in those places,
386
906000
3000
आणि ज्या गरजा त्या त्या ठीकाणापुरत्या आहेत, त्या विनामूल्य (अर्थात सुलभ रीतीने)
15:24
has no legitimate right to get them for free
387
909000
2000
भागवल्या जाण्याचा (समाजाला) कोणताही हक्क नाही.
15:26
because it's not part of a larger scale.
388
911000
2000
कारण मोठ्या प्रमाणावरील उत्पादनात त्यांचा भाग नाही
15:28
So either you sub-optimize your needs to a larger scale
389
913000
2000
त्यामुळे एक तर तुम्हाला तुमच्या गरजा मोठया उत्पादन क्षमतेसाठी बदलाव्या लागतात
15:30
or else you remain out.
390
915000
2000
किंवा (व्यवसायातून) बाहेर राहावे लागते.
15:32
Now, the eminent model, the long-tail model
391
917000
3000
आता एक प्रमुख प्रतिकृती (लाँग टेल)
15:35
tells you that small sales
392
920000
2000
असे दर्शविते कि छोट्या प्रमाणावरील विक्री,
15:37
of a large number of books, for example,
393
922000
2000
उदाराहाराणार्थ बऱ्याच पुस्तकांची
15:39
having only a few copies sold
394
924000
2000
पण प्रत्येकी कमी अशी विक्री सुद्धा
15:41
can still be a viable model.
395
926000
2000
फायदेशीर होऊ शकते
15:43
And we must find a mechanism where
396
928000
2000
आणि आपण अशी यंत्रणा निर्माण केली पाहिजे कि
15:45
people will pool in the portfolio, will invest in the portfolio,
397
930000
3000
अनेक जण एकत्र येतील, आणि अशा ठिकाणी गुंतवणूक करतील
15:48
where different innovations will go to
398
933000
2000
जिथे निरनिराळे शोध
15:50
a small number of people in their localities,
399
935000
2000
स्थानिकांच्या छोट्या समुदायाला उपलब्ध होतील
15:52
and yet, the overall platform of the model will become viable.
400
937000
2000
आणि तरीही ते व्यावसायिक दृष्ट्या फायदेशीर होईल.
15:54
Look at what he is doing.
401
939000
2000
हा पहा काय करतोय
15:56
Saidullah Sahib is an amazing man.
402
941000
3000
सैदुला साहेब एक आश्चर्य कारक व्यक्ती आहे.
15:59
At the age of 70,
403
944000
2000
वयाच्या ७० व्या वर्षी
16:01
he is linking up something very creative.
404
946000
3000
ते काहीतरी सर्जनशील काम करत आहेत.
16:04
(Music)
405
949000
5000
(पार्श्वसंगीत )
16:10
Saidullah Sahib: I couldn't wait for the boat.
406
955000
3000
सैदुला साहेब: मी नावेसाठी थांबू शकलो शकलो नाही
16:17
I had to meet my love.
407
962000
3000
मला माझ्या प्रेमिकेला भेटायचे होते
16:27
My desperation made me an innovator.
408
972000
3000
माझ्या अगतिकतेने मला शोधक संशोधक बनविले
16:38
Even love needs help from technology.
409
983000
5000
प्रेमालाही तंत्रज्ञानाची गरज असते
16:47
Innovation is the light of my wife, Noor.
410
992000
3000
नवीन शोध लावणे हा माझ्या बायकोचा, नूरचा अधिकार आहे
16:51
New inventions are the passion of my life.
411
996000
3000
नवीन शोध लावणे हे माझ्या आयुष्यातील उत्कटता आहे,
16:57
My technology.
412
1002000
2000
माझे तंत्रज्ञान.
17:00
(Applause)
413
1005000
6000
(टाळ्या)
17:06
AG: Saidulluh Sahib is
414
1011000
2000
सैदुला साहेब आहेत
17:08
in Motihari, again in Champaran.
415
1013000
2000
मोतीहारी, चम्पारण मधील
17:10
Wonderful human being,
416
1015000
3000
एक आश्चर्यकारक व्यक्ती
17:13
but he stills sells, at this age,
417
1018000
3000
पण ह्या वयातही ते
17:16
honey on a cycle to earn his livelihood,
418
1021000
2000
उपजीविकेसाठी सायकल वरून मध विकतात.
17:18
because we haven't been able to convince the water park people,
419
1023000
3000
कारण आम्ही जल-क्रीडा तलाव (चालविणाऱ्या)
17:21
the lake people, in [unclear] operations.
420
1026000
3000
आणि नगर पालिकेच्या लोकांना ह्याची उपयुक्तता पटवून देऊ शकलो नाही.
17:24
And we have not been able to convince the fire brigade people
421
1029000
2000
आणि मुंबई, जिथे काही वर्षापूर्वी पूर आला होता
17:26
in Mumbai -- where there was a flood a few years ago
422
1031000
2000
आणि लोकांना पाण्यातून २० किलो मीटर चालावे लागले
17:28
and people had to walk 20 kilometers, wading in the water --
423
1033000
3000
अशा ठिकाणच्या अग्नीशमन दलाच्या लोकांना आम्ही हे पटवून देऊ शकलो नाही आहोत
17:31
that, look, you should have this cycle in your fire brigade office
424
1036000
2000
कि हे बघा तुमच्या अग्नी शामक दलाच्या कार्यालयात अशी दुचाकी हवी
17:33
because you can then go to those lanes
425
1038000
2000
जेणे करून तुम्ही गल्ली बोळातून जाऊ शकाल
17:35
where your buses will not go, where your transport will not go.
426
1040000
3000
जिथे बस किंवा इतर वाहने जाणार नाहीत
17:38
So we have not yet cracked the problem
427
1043000
2000
पण अजून तरी आम्ही ही समस्या सोडवू शकलो नाही आहोत जेणेकरून
17:40
of making it available as a rescue device,
428
1045000
3000
हे बचावाचे साधन म्हणून उपलब्ध होईल
17:43
as a vending device during the floods in eastern India,
429
1048000
2000
किंवा पूर्व भारतातील पुराच्या वेळी
17:45
when you have to deliver things to people
430
1050000
2000
जेव्हा तुम्हाला निरनिराळ्या बेटांवरील अडकलेल्या लोकांना
17:47
in different islands
431
1052000
2000
वस्तू वाटायच्या असतात
17:49
where they're marooned.
432
1054000
2000
तेव्हाही याचा वापर होऊ शकतो.
17:51
But the idea has a merit. The idea has a merit.
433
1056000
3000
या कल्पनेत नक्कीच गुणवत्ता आहे. नक्कीच आहे.
17:54
What has Appachan done? Appachan, unfortunately, is no more,
434
1059000
3000
आता बघुयात अप्पाचन ने काय केले. दुर्दैवाने तो आता आपल्यात नाही.
17:57
but he has left behind a message.
435
1062000
2000
पण त्याने एक संदेश मागे ठेवला आहे
17:59
A very powerful message
436
1064000
2000
अतिशय शक्तीशाली संदेश.
18:04
Appachan: I watch the world wake up every day.
437
1069000
3000
अप्पाचन: मी रोज जग जागे होताना पाहतो
18:07
(Music)
438
1072000
3000
(संगीत)
18:22
It's not that a coconut fell on my head,
439
1087000
2000
असे नाही कि माझ्या डोक्यावर एक नारळ पडला
18:24
and I came upon this idea.
440
1089000
2000
आणि मला ही कल्पना सुचली
18:31
With no money to fund my studies,
441
1096000
3000
शिक्षणासाठी पैसे नसताना
18:34
I scaled new heights.
442
1099000
3000
मी नवीन उंची गाठली
18:38
Now, they call me the local Spiderman.
443
1103000
3000
आता ते मला स्थानिक स्पायडरमन म्हणतात
18:50
My technology.
444
1115000
2000
माझे तंत्रज्ञान
18:52
(Applause)
445
1117000
3000
(टाळ्या)
18:55
AG: Many of you
446
1120000
2000
आपल्यापैकी बरेच जण
18:57
might not realize and believe
447
1122000
3000
विश्वास ठेवणार नाहीत
19:00
that we have sold this product internationally --
448
1125000
2000
कि हे उत्पादन आम्ही परदेशात विकले
19:02
what I call a G2G model,
449
1127000
2000
ज्याला मी G2G असे म्हणतो
19:04
grassroots to global.
450
1129000
2000
स्थानिक तळापासून ते जगभर (grassroots to global)
19:06
And a professor in the University of Massachusetts,
451
1131000
2000
आणि मासाचूसेट्स विद्यापीठाच्या प्राणीशास्त्र विभागातील
19:08
in the zoology department,
452
1133000
2000
एका प्राध्यापिकेने
19:10
bought this climber because she wanted
453
1135000
3000
झाडांच्या शेंड्यावरच्या जीव जंतूंच्या वैविध्यतेचा
19:13
to study the insect diversity
454
1138000
2000
अभ्यास करण्यासठी
19:15
of the top of the tree canopy.
455
1140000
3000
हे उपकरण विकत घेतले.
19:18
And this device makes it possible
456
1143000
2000
आणि या उपकरणा मुळे जास्त संख्येने पाम च्या झाडावरचे
19:20
for her to take samples from a larger number of palms,
457
1145000
2000
नमुने घेणे साध्य झाले आहे
19:22
rather than only a few,
458
1147000
2000
नाही तर
19:24
because otherwise she had to make a big platform
459
1149000
2000
तिला विटांचा ढीग बनवून त्यावर
19:26
and then climb her [unclear] would climb on that.
460
1151000
2000
तिच्या संशोधक विद्यार्थ्याना त्यावर चढवावे लागले असते.
19:28
So, you know, we are advancing the frontiers of science.
461
1153000
2000
बघा कि येथे आधुनिक वैज्ञानिक संशोधनातही ह्याचा कसा फायदा होत आहे.
19:30
Remya Jose has developed ...
462
1155000
2000
रेम्या जोस ने विकसित केले आहे --
19:32
you can go to the YouTube and find India Innovates
463
1157000
2000
तुम्ही यु ट्यूब वरील 'इंडिया ईनोवेटस (India Innovates)'
19:34
and then you will find these videos.
464
1159000
2000
ह्या ठिकाणी वरील चित्रफिती पाहू शकाल.
19:36
Innovation by her when she was in class 10th:
465
1161000
2000
तर रेम्या ने १० व्या इयत्तेत असताना केलेला एक अविष्कार पाहूयात:
19:38
a washing machine-cum-exercising machine.
466
1163000
2000
एक कपडे धुण्याचे आणि व्यायामाचे यंत्र.
19:40
Mr. Kharai who is a physically challenged person,
467
1165000
3000
श्री खराई जे शरीराने अपंग आहेत
19:43
one and a half foot height, only.
468
1168000
2000
आणी उंची फक्त दीड फूट आहे,
19:45
But he has modified a two-wheeler so that he can get autonomy
469
1170000
3000
पण त्यांनी दुचाकीत सुधारणा करून स्वायत्तता साधली आहे
19:48
and freedom and flexibility.
470
1173000
3000
आणी स्वतःला इकते तिकडे फिरण्याचे स्वातंत्र्य प्राप्त करून घेतले.
19:51
This innovation is from the slums of Rio.
471
1176000
3000
हा नाविन्यपूर्ण बदल रिओ च्या झोपडपट्टीतला आहे.
19:54
And this person, Mr. Ubirajara.
472
1179000
2000
हे गृहस्थ श्री उबीराजरा,
19:56
We were talking about, my friends in Brazil,
473
1181000
2000
आम्ही आमच्या ब्राझील मधील मित्रांबरोबर
19:58
how we scale up this model in China and Brazil.
474
1183000
2000
बोलत होतो कि ह्या उत्पादनाची ब्राझील आणी चीन मध्ये वाढ कशी करता येईल,
20:00
And we have a very vibrant network in China, particularly,
475
1185000
3000
आमचे विशेषकरून चीन मध्ये सबळ जाळे (नेटवर्क) आहे
20:03
but also emerging in Brazil and other parts of the world.
476
1188000
3000
तसेच ब्राझील आणि जगातील इतर विकसनशील देशात सुद्धा.
20:06
This stand on the front wheel, you will not find on any cycle.
477
1191000
3000
हा पुढच्या चाकांवरील सायकल स्टेंड तुम्हाला इतर कुठल्याही सायकलवर दिसणार नाही
20:09
India and China have the largest number of cycles.
478
1194000
2000
भारत व चीन मध्ये सर्वात जास्त संख्येने सायकल आहेत
20:11
But this innovation emerged in Brazil.
479
1196000
3000
पण हे नवीन साधन ब्राझील मध्ये निर्माण झाले
20:14
The point is, none of us should be parochial,
480
1199000
3000
मुद्दा असा कि आपण संकुचित असता कामा नये.
20:17
none of us should be so nationalistic to believe
481
1202000
2000
आपल्यापैकी कुणीही इतका राष्ट्रवादी नसावा-- असे वाटणारा
20:19
that all good ideas will come only from our country.
482
1204000
2000
कि चांगल्या कल्पना फक्त आपल्याच देशात निर्माण होतील
20:21
No, we have to have the humility to learn
483
1206000
3000
तर आपल्यात एक नम्रता असावी, शिकण्यासाठी
20:24
from knowledge of economically poor people, wherever they are.
484
1209000
3000
ते कुठेही असलेल्या आर्थिक दृष्ट्या गरीब लोकांच्या ज्ञानातून सुद्धा मिळू शकते.
20:27
And look at this whole range of cycle-based innovations:
485
1212000
3000
आणि पहा या दुचाकी सायकलवर आधारित बदलांच्या संपूर्ण व्याप्तीकडे
20:30
cycle that's a sprayer, cycle that
486
1215000
2000
सायकल जी फवारणी (स्प्रे) करते,
20:32
generates energy from the shocks on the road.
487
1217000
2000
रस्त्यावरील धक्क्यातून उर्जा निर्माण करते.
20:34
I can't change the condition of the road,
488
1219000
1000
मला रस्त्यांची स्थिती बदलता येत नाही
20:35
but I can make the cycle run faster.
489
1220000
2000
पण (त्या स्थितीचा वापर करून) मी सायकल जोरात चालवू तर शकतो.
20:37
That is what Kanak Das has done.
490
1222000
2000
हेच कनकदासने केले.
20:39
And in South Africa,
491
1224000
2000
आमच्यातील काही जण
20:41
we had taken our innovators,
492
1226000
2000
दक्षिण आफ्रिकेमध्ये चार गोष्टी शिकण्यासाठी आणी शिकवण्यासाठी
20:43
and many of us had gone there share with the colleagues in South Africa
493
1228000
3000
गेले होते. जेणेकरून नविन शोध आणि अविष्कार ह्यांचा
20:46
as to how innovation can become
494
1231000
2000
लोकांच्या कष्टदायक जीवनातून मुक्तता करण्यासाठी
20:48
a means of liberation
495
1233000
2000
कसा उपयोग होऊ शकतो
20:50
from the drudgery that people have.
496
1235000
2000
हे समजून घेण्यासाठी.
20:52
And this is a donkey cart which they modified.
497
1237000
2000
आणि ही एक गाढव-गाडी आहे ज्यात त्यांनी बदल केले आहेत
20:54
There's an axle here, of 30, 40 kg,
498
1239000
2000
याला एक आस होता ३० , ४० किलो वजनाचा
20:56
serving no purpose.
499
1241000
2000
ज्याचा काहीही उपयोग नव्हता.
20:58
Remove it, the cart needs one donkey less.
500
1243000
3000
तो काढून टाका आणि गाडी ओढायला एक गाढव कामे लागेल.
21:01
This is in China. This girl needed a breathing apparatus.
501
1246000
3000
हे चीन मधील उदाहरण , या मुलीला श्वासोश्वासासाठी उपकरण हवे होते
21:04
These three people in the village
502
1249000
2000
खेड्यातील तीन लोक
21:06
sat down and decided to think,
503
1251000
2000
ह्यावर विचार करण्यासाठी एकत्र बसले की,
21:08
"How do we elongate the life of this girl of our village?"
504
1253000
2000
" या मुलीचे आयुष्य कसे लांबवता येईल ?"
21:10
They were not related to her, but they tried to find out,
505
1255000
2000
ते तिचे नातेवाईक नव्हते, पण त्यांनी प्रयत्न केलाह्यावर उपाय शोधण्याचा
21:12
"How can we use ... "
506
1257000
3000
त्यांनी कपडे धुण्याच्या यंत्राची नळी आणि
21:15
They used a cycle, they put together a breathing apparatus.
507
1260000
3000
दुचाकी सायकल ह्याचा वापर करून एक श्वास घेण्यास मदत करणारे यंत्र बनवले.
21:18
And this breathing apparatus now saved the life,
508
1263000
2000
आणि त्यामुळे या मुलीचे प्राण वाचले.
21:20
and she's very welcome.
509
1265000
2000
तिने सुद्धा हा बदल आनंदाने स्वीकारला.
21:22
There's a whole range of innovations that we have.
510
1267000
2000
आपल्याकडे अविष्कारांची व्याप्ती प्रचंड आहे.
21:24
A car, which runs on compressed air
511
1269000
3000
एक मोटार गाडी संकोचन केलेल्या हवेवर चालते
21:27
with six paisa per kilometer.
512
1272000
2000
सहा पैसे दर किलो मिटर प्रमाणे
21:29
Assam, Kanak Gogoi.
513
1274000
2000
आसाम , कनक गोगोई
21:31
And you would not find this car in U.S. or Europe,
514
1276000
2000
आणि ही गाडी तुम्हाला अमेरिका किंवा युरोप मध्ये दिसणार नाही
21:33
but this is available in India.
515
1278000
2000
पण ही भारतात उपलब्ध आहे
21:35
Now, this lady, she used to do the winding of the yarn
516
1280000
3000
आता ही महिला पोचमपल्ली साडी साठी
21:38
for Pochampally Saree.
517
1283000
2000
सूत गुंडाळत असे
21:40
In one day, 18,000 times,
518
1285000
2000
एका दिवसात १८००० वेळा
21:42
she had to do this winding
519
1287000
2000
तिचे सूत गुंडाळणे चालायचे
21:44
to generate two sarees.
520
1289000
2000
फक्त दोन साड्या बनवण्यसाठी.
21:46
This is what her son has done after seven years of struggle.
521
1291000
3000
तिच्या मुलाने सात वर्षाच्या परिश्रमा नंतर काय केले पहा
21:49
She said, "Change your profession."
522
1294000
2000
ती म्हणाली "तू व्यवसाय बदल"
21:51
He said, "I can't. This is the only thing I know, but I'll invent a machine,
523
1296000
2000
तो म्हणाला " शक्य नाही . मला एव्हढीच गोष्ट येते. पण मी एक मशीन बनवू शकतो
21:53
which will solve your problem."
524
1298000
2000
जे तुझा प्रश्न सोडवेल
21:55
And this is what he did, a sewing machine in Uttar Pradesh.
525
1300000
2000
आणि त्याने हे बनविले - एक शिवण यंत्र. हे उत्तर प्रदेश मध्ये घडले.
21:57
So, this is what SRISTI is saying:
526
1302000
2000
म्हणून सृष्टी म्हणते
21:59
"Give me a place to stand, and I will move the world."
527
1304000
3000
"मला उभे राहायची संधी द्या आणि मी जग बदलून दाखवीन"
22:02
I will just tell you that we are also doing a competition among children
528
1307000
3000
अजून एक सांगायचे म्हणजे आम्ही लहान मुलांसाठी सुद्धा
22:05
for creativity, a whole range of things.
529
1310000
3000
एक प्रतीभाविकसन आणि सर्जनशीलतेच्या विकासासाठी स्पर्धा घेत आहोत.
22:08
We have sold things all over the world,
530
1313000
2000
आम्ही जगभर वस्तू विकल्या आहेत -
22:10
from Ethiopia to Turkey to U.S. to wherever.
531
1315000
3000
इथियोपिया , तुर्कस्तान , अमेरिका आणि अनेक ठिकाणी
22:13
Products have gone to the market, a few.
532
1318000
2000
आमचे उत्पादन बाजारपेठेत पोचले आहे.
22:15
These are the people whose knowledge made
533
1320000
2000
या लोकांच्या ज्ञानातून
22:17
this Herbavate cream for eczema possible.
534
1322000
2000
हे वनौषधीपासून एक्झिमा साठी मलम बनवले आहे.
22:19
And here, a company which licensed this herbal pesticide
535
1324000
2000
आणि ही संघटना (कंपनी), जिने वनौषधी पासून कीटक नाशक बनविण्याचा परवाना घेतला.
22:21
put a photograph of the innovator on the packing
536
1326000
2000
तिने शोधकाचे छायाचित्र वेष्टनावर छापले
22:23
so that every time a user uses it,
537
1328000
2000
ह्यामुळे जेव्हा जेव्हा हे ग्राहक वापरतो
22:25
it asks the user, "You can also be an innovator.
538
1330000
2000
तेव्हा तेव्हा "तुम्ही सुद्धा शोधक होऊ शकता" असे सांगता येते.
22:27
If you have an idea, send it back to us."
539
1332000
3000
तुमच्या जवळ काही कल्पना असेल तर आम्हाला सांगा
22:30
So, creativity counts, knowledge matters,
540
1335000
3000
सर्जनशीलता मौलिक आहे, ज्ञान महत्त्वाचे आहे.
22:33
innovations transform, incentives inspire.
541
1338000
3000
शोध बदल घडवून आणतो. प्रोत्साहन आणि प्रगती स्फूती निर्माण करते.
22:36
And incentives: not just material, but also non-material incentives.
542
1341000
3000
जे फक्त भौतीकच नाही तर आंतरिक किंवा अध्यात्मिक असते.
22:39
Thank you.
543
1344000
2000
धन्यवाद.
22:41
(Applause)
544
1346000
6000
(टाळ्या)
ABOUT THE SPEAKER
Anil Gupta - Innovation advocateAnil Gupta created the Honey Bee Network to support grassroots innovators who are rich in knowledge, but not in resources.
Why you should listen
Looking to the poor of India, business professor Anil Gupta saw innovations and talent that were not being supported. In response, he started the Honey Bee Network and began searching the country with colleagues, often on foot, finding a myriad of inventions developed out of necessity. These discoveries are documented and often shared with the global community, just as pollen is gathered by the honeybee to the benefit of both. Since 1988, the network's database of original inventions has grown to over 12,000, and its newsletter is now published in eight languages and distributed to 75 countries.
Gupta also worked with the government of India to establish the National Innovation Foundation, which holds national competitions to encourage new inventors and helps sustain them through the National Micro Venture Innovation Fund. Through his efforts, Gupta has uncovered groundbreakingly useful devices such as a pedal-operated washing machine, a micro-windmill battery charger, a hoe powered by a bicycle, and many more.
Anil Gupta | Speaker | TED.com