ABOUT THE SPEAKER

Alanna Shaikh - Global health and development specialist
Global development expert Alanna Shaikh takes on the toughest of health issues—from the ones affecting the globe at large to the ones hurting her own family.

Why you should listen

TED Fellow Alanna Shaikh is a global health and development specilist with a vendetta against jargon. On her blog, Blood and Milk, she aims to make global development issues both accessible and understandable. In her TED Book, What's Killing Us, she explains the biggest challenges in global wellness -- from HIV/AIDS to the diminishing effectiveness of antibiotics -- in a way that anyone can understand. Earlier this year, she co-founded AidSource, a social network for aid workers. She is also the co-founder of the group SMART Aid, which educates donors and start-up projects about international aid.

Alanna Shaikh is especially interested in Alzheimer's, as she has watched her father deteriorate from the disease over the past 12 years. But she says the experience has not sent her into denial—she plans to be prepared for the genetically transmitted disease, should it ever arrive.

More profile about the speaker
Alanna Shaikh | Speaker | TED.com

TEDGlobal 2012

Alanna Shaikh: How I'm preparing to get Alzheimer's

Alanna Shaikh: အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ ရရှိဖို့အတွက် ပြင်ဆင်နေပုံ

Filmed: 2012-06-25

Readability: 3.8

1,629,194 views

မိဘတစ်ဦး အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါခံစားရတာနဲ့ ရင်ဆိုင်လိုက်ရချိန်မှာ ကျွန်တော်တို့ အများစုဟာ "ငါတော့ ဖြစ်လာမှာမဟုတ်ပါဘူး" ဆိုတဲ့ ငြင်းဆိုချက် ဒါမှမဟုတ်လည်း ကာကွယ်ရာမှာ အလွန်အမင်း အားထုတ်မှုတွေနဲ့ တုံ့ပြန်လေ့ရှိကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးပညာရှင် နဲ့ TED ဝိုင်းတော်သား Alanna Shaikh ဒီအခိုက်အတန့်အတွက် ကာကွယ်တားဆီးဖို့ကို တိကျတဲ့ အဆင့်၃ဆင့်နဲ့ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ သူမကိုယ်တိုင် အယ်လ်ဇိုင်းမား ရလာချိန်မယ့် အချိန်အတွက်ပါ။

Alanna Shaikh - Global health and development specialist
Global development expert Alanna Shaikh takes on the toughest of health issues—from the ones affecting the globe at large to the ones hurting her own family. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16

I'd like to talk about my dad.

0

908

1592

ကျွန်မရဲ့ အဖေအကြောင်း ပြောပါရစေ။

00:18

My dad has Alzheimer's disease.

1

2500

2576

အဖေ့မှာ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ
ရှိပါတယ်။

00:20

He started showing the symptoms about 12 years ago,

2

5076

3560

ရောဂါလက္ခဏာတွေ ပြတာက လွန်ခဲ့တဲ့
၁၂ နှစ်လောက်ကဖြစ်ပြီး

00:24

and he was officially diagnosed in 2005.

3

8636

3387

ရောဂါကို တရားဝင်တွေ့တာက ၂၀၀၅ မှာပါ။

00:27

Now he's really pretty sick. He needs help eating,

4

12023

4325

အခု သူတော်တော်ကို မကျန်းမာဘူး။၊
စားသောက်ရာမှာ အကူလို၊

အဝတ်လည်းရာမှာ အကူလို၊ သူဘယ်မှာ
ရှိတယ်ဆိုတာ ဒါမှမဟုတ် ဘယ်အချိန်

00:32

he needs help getting dressed, he doesn't really know where he is

5

16348

3888

00:36

or when it is, and it's been really, really hard.

6

20236

3864

စသဖြင့် တကယ်မသိရှာဘူး၊
ဒါကတော်တော်ကို ခက်ခဲပါတယ်။

00:40

My dad was my hero and my mentor for most of my life,

7

24100

3512

အဖေဟာ ကျွန်မဘဝ အများစုအတွက်
သူရဲကောင်း နဲ့ ကောင်းရာညွှန်းသူပါ။

00:43

and I've spent the last decade watching him disappear.

8

27612

3528

ပြီးခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ် သူပျောက်ကွယ်တာကို
စောင့်ကြည့်ရင်း ကုန်ဆုံးပါတယ်။

00:47

My dad's not alone. There's about 35 million people globally living with some kind of dementia,

9

31140

8137

အဖေတစ်ဦးတည်းမဟုတ်ဘူး၊ ကမ္ဘာ
အနှံ့ စိတ်ဖောက်ပြန် ရောဂါမျိုးနဲ့နေသူ

00:55

and by 2030 they're expecting that to double to 70 million.

10

39277

4649

၃၅ သန်းခန့်ရှိပြီး ၂၀၃၀ မတိုင်ခင်
သန်း ရ၀ ထိ ၂ ဆတိုးမယ်လို့ ခန့်မှန်းရတယ်။

00:59

That's a lot of people.

11

43926

2150

ဒါဟာ တော်တော်များတဲ့ လူတွေပါ။

01:01

Dementia scares us. The confused faces and shaky hands of people who have dementia,

12

46076

6616

စိတ်ဖောက်ပြန်မှုက ခြောက်လှန့်နေတယ်။
ရောဂါသည်တွေရဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့မျက်နှာတွေ

01:08

the big numbers of people who get it, they frighten us.

13

52692

3848

တုန်နေတဲ့လက်တွေ ရောဂါသည်
အရေအတွက်ဟာ လန့်စေပါတယ်။

01:12

And because of that fear, we tend to do one of two things:

14

56540

3745

ဒီကြောက်စိတ်ကြောင့်ပဲ ၂ ခုထဲက ၁ ခုကို
လုပ်မိတတ်ကြတယ်။

01:16

We go into denial: "It's not me, it has nothing to do with me, it's never going to happen to me."

15

60285

5455

ငြင်းတတ်တာက၊ ငါမှမဟုတ်တာ၊ ငါနဲ့
မဆိုင်ဘူး၊ ငါဒီလိုမဖြစ်နိုင်ဘူး။

01:21

Or, we decide that we're going to prevent dementia,

16

65740

3633

ဒါမှမဟုတ် စိတ်ဖောက်ပြန်တာကို ကာကွယ်ဖို့
ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်၊

01:25

and it will never happen to us because we're going to do everything right and it won't come and get us.

17

69373

4816

ဒါ ငါတို့ ဘယ်တော့မှမဖြစ်ဘူး၊ အကုန်ကောင်း
အောင်လုပ်မယ် တို့ဆီမလာတော့ဘူး။

01:30

I'm looking for a third way: I'm preparing to get Alzheimer's disease.

18

74189

5751

ကျွန်မက တတိယနည်းကိုရှာတယ်၊
အယ်လ်ဇိုင်းမား ရရှိဖို့ပြင်ဆင်နေတယ်။

01:35

Prevention is good, and I'm doing the things that you can do to prevent Alzheimer's.

19

79940

5560

ကာကွယ်တာ ဟာကောင်းပါတယ်၊ အယ်ဇိုင်းမားကို
တားဆီးဖို့လုပ်နိုင်တာတွေကို လုပ်မယ်။

01:41

I'm eating right, I'm exercising every day, I'm keeping my mind active,

20

85500

5320

သင့်တင့်တာစားမယ်၊ လေ့ကျင့်ခန်းနေ့တိုင်း
လုပ်မယ်၊ စိတ်ကို တက်ကြွအောင်ထားမယ်။

01:46

that's what the research says you should do.

21

90820

2904

လုပ်သင့်တယ်လို့ သုသေသနတွေက ပြောတယ်လေ။

01:49

But the research also shows that there's nothing that will 100 percent protect you.

22

93724

4488

ဒါပေမဲ့ ရာနှုန်းပြည့်တော့ ဘာကမှ
မတားနိုင်ဘူးလို့ သုသေသနတွေကပြောတယ်၊

01:54

If the monster wants you, the monster's gonna get you.

23

98212

3512

မကောင်းဆိုးဝါက သင့်ကိုလိုချင်ရင်
သူကသင့်ဆီ လာမှာပါပဲ။

01:57

That's what happened with my dad.

24

101724

2440

ကျွန်မအဖေ အဖြစ်က အဲလိုပါ။

02:00

My dad was a bilingual college professor. His hobbies were chess, bridge and writing op-eds.

25

104164

5848

အဖေက ၂ ဘာသာတတ် တက္ကသိလ်ဆရာ
ဝါသနာက စစ်တုရင်၊ ဖဲနဲ့ဆောင်းပါးရေးတာ

02:05

(Laughter)

26

110012

3975

(ရယ်သံများ)

02:09

He got dementia anyway.

27

114018

2118

ဘာဖြစ်ဖြစ် စိတ်ဖေါက်ပြန်တာတော့ ဖြစ်မှာပဲ။

02:12

If the monster wants you, the monster's gonna get you.

28

116136

2437

မကောင်းဆိုးဝါက သင့်ကိုလိုချင်ရင်
သူကသင့်ဆီ လာမှာပါပဲ။

02:14

Especially if you're me, 'cause Alzheimer's tends to run in families.

29

118573

5760

အထူးသဖြင့် ကျွန်မဆိုရင်ပေါ့၊ အယ်လ်ဇိုင်းမားက
မျိုးရိုးလိုက်တာကိုး။

02:20

So I'm preparing to get Alzheimer's disease.

30

124333

3749

ဒီတော့ အယ်လ်ဇိုင်းမားရဖို့ ကျွန်မပြင်ဆင်
နေပါတယ်။

02:23

Based on what I've learned from taking care of my father,

31

128082

1954

အဖေ့ကိုစောင် ရှောက်ရင်း
သိရတာကို အခြေခံပြီး

02:25

and researching what it's like to live with dementia, I'm focusing on three things in my preparation:

32

130036

5248

စိတ်ဖောက်ပြန်တာနဲ့နေတာ လေ့လာ
ပြင်ဆင်ရာမှာ အာရုံထားတာ ၃ ခုရှိတယ်

02:31

I'm changing what I do for fun, I'm working to build my physical strength,

33

135284

5992

အပျော်လုပ်တာတွေကို ပြောင်းနေတယ်၊
ကိုယ်အင်အား တည်ဆောက်ဖို့လုပ်တယ်၊

02:37

and -- this is the hard one -- I'm trying to become a better person.

34

141276

6799

ပြီး ဒါက ခက်တဲ့ဟာပါ၊ ပိုကောင်းတဲ့သူ
ဖြစ်လာဖို့ကြိုးစားနေတယ်။

02:43

Let's start with the hobbies. When you get dementia, it gets harder and harder to enjoy yourself.

35

148075

5689

ဝါသနာတွေနဲ့စကြစို့ စိတ်ဖောက်ပြန်တော့
ကိုယ့်ဘာသာပျော်ဖို့ ခက်လာတယ်။

02:49

You can't sit and have long talks with your old friends, because you don't know who they are.

36

153764

4136

မိတ်ဟောင်းတွေနဲ့ ကြာကြာထိုင်ပြီး စကား
မပြောနိုင်ဘူး၊ သူတို့ဘယ်သူဆိုတာမှ မသိတာ၊

02:53

It's confusing to watch television, and often very frightening.

37

157900

4288

တီဗွီကြည့်ဖို့က စိတ်ရှုပ်စရာ၊
မကြာခဏတော့ ကြောက်စရာပါ။

02:58

And reading is just about impossible.

38

162188

2624

စာဖတ်ဖို့ ဆိုတာကလည်း
မဖြစ်နိုင်လောက်တာမျိုးလေ။

03:00

When you care for someone with dementia, and you get training,

39

164812

3456

စိတ်ဖောက်ပြန်သူကို စောင့်ရှောက်တဲ့အခါ
အလေ့အကျင့်ရပါတယ်။

03:04

they train you to engage them in activities that are familiar, hands-on, open-ended.

40

168268

5504

ရင်းနှီးပြီးသား ပြောင်းရလွယ်တဲ့
လုပ်ဆောင်မှုတွေမှာ ပါဝင်ဖို့ကျင့်ပေးတယ်၊

03:09

With my dad, that turned out to be letting him fill out forms.

41

173772

4512

အဖေနဲ့က သူ့ကို ပုံစံတွေဖြည့်
ခိုင်းတာဖြစ်သွားတယ်။

03:14

He was a college professor at a state school; he knows what paperwork looks like.

42

178284

5505

သူက အစိုးရကျောင်းက ဆရာဖြစ်တော့
စာရွက်စာတမ်းတွေက ဘာဆိုတာ သိတယ်။

03:19

He'll sign his name on every line, he'll check all the boxes,

43

183789

4655

လိုင်းတိုင်းမှာ သူလက်မှတ်ထိုးမယ်၊
ဘူးအားလုံကို စစ်မယ်၊

03:24

he'll put numbers in where he thinks there should be numbers.

44

188444

2375

နံပါတ်ရှိသင့်တယ်လို့ သူထင်တဲ့
နေရာမှာ နံပါတ်တပ်မယ်

03:26

But it got me thinking, what would my caregivers do with me?

45

190819

3993

ဒါပေမဲ့ တွေးမိသွားတာက ကျွန်မကို စောင့်
ရှောက်ပေးသူက ဘာလုပ်လိမ့်မလဲပေါ့။

03:30

I'm my father's daughter. I read, I write, I think about global health a lot.

46

194812

5496

အဖေ့သမီးပဲလေ၊ စာဖတ်၊ စာရေး၊ ကမ္ဘာ့
ကျန်းမာရေး အကြောင်း အများကြီးတွေးတယ်

03:36

Would they give me academic journals so I could scribble in the margins?

47

200308

4256

ဘေးဘက်မှာ လျှောက်ခြစ်လို့ရအောင်
ပညာရေး စာစောင်တွေပေးမှာလား။

03:40

Would they give me charts and graphs that I could color?

48

204564

3104

အရောင်ခြယ်လို့ရအောင် ဇယားတွေ၊ ဂရပ်တွေ
ပေးကြမှာလား။

03:43

So I've been trying to learn to do things that are hands-on.

49

207668

4200

ဒီတော့ အသုံးတည့်မယ့်ဟာတွေ
ကြိုးစားလေ့လာနေပါတယ်။

03:47

I've always liked to draw, so I'm doing it more even though I'm really very bad at it.

50

211868

5306

ကျွန်မက ပုံဆွဲတာကို အမြဲကြိုက်တယ်၊
ပုံဆွဲ ညံ့တာတောင် ဆွဲနေတာလေ။

03:53

I am learning some basic origami. I can make a really great box.

51

217174

5622

အိုရီဂါမီ အခြေခံလေ့လာနေတယ်၊
တကယ့် ကောင်းတဲ့ဘူး လုပ်တတ်တာပေါ့။

03:58

(Laughter)

52

222796

2147

(ရယ်သံများ)

04:00

And I'm teaching myself to knit, which so far I can knit a blob.

53

224943

7082

ပြီး သိုးမွှေးထိုး ကိုယ့်ဘာသာသင်တယ်၊
လက်ရှိတော့ အစက်ထိုးတတ်တယ်။

04:07

But, you know, it doesn't matter if I'm actually good at it. What matters is that my hands know how to do it.

54

232025

4643

ဒီမှာ တော်တာ၊ မတော်တာ အရေးမပါဘူး။
အရေးပါတာက လက်တွေ လုပ်တတ်ဖို့လေ။

04:12

Because the more things that are familiar, the more things my hands know how to do,

55

236668

3489

အကျွမ်းဝင်တာတွေ ပိုလာလေ လက်တွေက
ပိုလုပ်တတ်လေဖြစ်တာကိုး။

04:16

the more things that I can be happy and busy doing when my brain's not running the show anymore.

56

240157

4993

ကိုယ်ပျော်ရွှင်ပြီး၊ လုပ်ရတာနဲ့ ရှုပ်တာတွေ
ပိုများလေ ဦးနှောက်က မဖြစ်တော့ဘူးလေ။

04:21

They say that people who are engaged in activities are happier,

57

245150

4610

လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ ရှုပ်နေသူတွေဟာ ပိုပြီး
ပျော်ကြ၊ သူတို့ကို စောင့်ရှောက်သူတွေအတွက်

04:25

easier for their caregivers to look after, and it may even slow the progress of the disease.

58

249760

4892

ပိုလွယ်စေပြီး ရောဂါတိုးတာတောင်
နှေးစေတယ် ဆိုကြတယ်။

04:30

That all seems like win to me.

59

254652

2512

ဒါအားလုံးက ကျွန်မအတွက် နိုင်မယ့်ပုံပါ။

04:33

I want to be as happy as I can for as long as I can.

60

257164

3023

တတ်နိုင်သလောက်၊ ကြာနိုင်သလောက်
ပျော်ချင်ပါတယ်။

04:36

A lot of people don't know that Alzheimer's actually has physical symptoms,

61

260187

4521

အတော်များများက အယ်ဇိုင်းမားမှာ
ရုပ်ပိုင်းလက္ခဏာ၊ သိမှတ်မှုလက္ခဏာတွေ

04:40

as well as cognitive symptoms. You lose your sense of balance,

62

264708

4274

ရှိနေတာ မသိကြဘူး။ ဟန်ချက်အာရုံ
မထိန်းနိုင်ဖြစ်သွားတယ်။

04:44

you get muscle tremors, and that tends to lead people to being less and less mobile.

63

268982

5557

ကြွက်သားက တုန်ယင်လာပြီး လူတွေကို
ရွေ့ရှားမှု နည်း နည်း လာစေတယ်။

04:50

They get scared to walk around. They get scared to move.

64

274539

2585

လမ်းလျှောက်ဖို့ ကြောက်လာတယ်။
လှုပ်ဖို့ ကြောက်လာတယ်။

04:53

So I'm doing activities that will build my sense of balance.

65

277124

3440

ဒီတော့ ဟန်ချက်အာရုံကို တည်ဆောက်မယ့်
လှုပ်ရှားမှုတွေ လုပ်နေပါတယ်။

04:56

I'm doing yoga and tai chi to improve my balance, so that when I start to lose it,

66

280564

4661

ဟန်ချက်ပိုကောင်းဖို့ ယောဂနဲ့ ထိုက်ချိကို
လုပ်နေတယ်။ ဟန်ချင်စပျက်တဲ့ အခါ

05:01

I'll still be able to be mobile.

67

285225

1982

ရွေ့ရှားနိုင်အောင်ပေါ့။

05:03

I'm doing weight-bearing exercise, so that I have the muscle strength

68

287207

3942

ဝိတ်သယ်တဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တယ်၊
ကြွက်သားသန်မာအောင်ပေါ့၊

05:07

so that when I start to wither, I have more time that I can still move around.

69

291149

4129

စပြီးချည့်လာတဲ့အခါ လှုပ်ရှားနိုင်သေးတဲ့
အချိန်ပိုရအောင်ပေါ့။

05:11

Finally, the third thing. I'm trying to become a better person.

70

295278

5601

နောက်ဆုံး တတိယက ပိုကောင်းတဲ့သူ
ဖြစ်လာဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။

05:16

My dad was kind and loving before he had Alzheimer's, and he's kind and loving now.

71

300879

4767

အဖေ အယ်လ်ဇိုင်းမား မဖြစ်ခင်က
ကြင်နာတယ်၊ အခုလည်း ကြင်နာတယ်

05:21

I've seen him lose his intellect, his sense of humor, his language skills,

72

305646

4880

သူ့ရဲ့ ဉာဏ်စွမ်း၊ ဟာသဓာတ်၊ ဘာသာစကား
စွမ်းရည် ဆုံးရှုံးတာတွေ့ရပေမဲ့

05:26

but I've also seen this: He loves me, he loves my sons,

73

310526

4480

ဒါကိုလည်းတွေ့ရတယ်၊ သူကျွန်မကို
ချစ်တယ်၊ ကျွန်မရဲ့သားတွေကို ချစ်တယ်။

05:30

he loves my brother and my mom and his caregivers.

74

315006

3711

ကျွန်မရဲ့ အကို၊ အမေနဲ့ သူ့ကို
ပြုစုသူတွေကို ချစ်တယ်။

05:34

And that love makes us want to be around him, even now.

75

318717

4705

ဒါနဲ့ ချစ်ခြင်းက ကျွန်မတို့ကို သူ့အနား
ရှိအောင်လုပ်ပေးတယ်၊ အခုတောင်မှပဲ၊

05:39

even when it's so hard.

76

323422

1384

အရမ်းခက်တဲ့ အချိန်မှာတောင်မှ၊

05:40

When you take away everything that he ever learned in this world,

77

324806

3303

ဒီကမ္ဘာထဲ သူလေ့လာထားသမျှကို
ဖယ်ထုတ်လိုက်ပေမဲ့

05:44

his naked heart still shines.

78

328109

2289

ဝတ်လစ်စလစ် သူ့နှလုံးသား
ဆက်တောက်ပ နေဦးမှာပါ။

05:46

I was never as kind as my dad, and I was never as loving.

79

330398

3919

အဖေ့လောက် ကျွန်မ မကြင်နာဖူးဘူး
ချစ်ခင်စရာ မကောင်းခဲ့ဖူးပါဘူး။

05:50

And what I need now is to learn to be like that.

80

334317

3048

အခုလိုအပ်တာက ဒီလိုဖြစ်အောင်
သင်ယူဖို့ပါ။

05:53

I need a heart so pure that if it's stripped bare by dementia, it will survive.

81

337365

5473

စိတ်ဖောက်ပြန်မှုက အကုန်ခွာချရင်
ရှင်ကျန်မယ့် ဖြူစင်တဲ့ နှလုံးသား လိုပါတယ်၊

05:58

I don't want to get Alzheimer's disease.

82

342838

2519

အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ မရချင်ပါဘူး။

06:01

What I want is a cure in the next 20 years, soon enough to protect me.

83

345357

3864

လိုချင်တာက နောင်နှစ် ၂၀ အတွင်း
ကျွန်မကိုအချိန်မီ ကာကွယ်ဖို့ ကုသမှုပါ၊

06:05

But if it comes for me, I'm going to be ready.

84

349221

3450

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မအတွက် လာရင်တော့
အဆင်သင့် ဖြစ်တော့မှာပါရှင်။

06:08

Thank you.

85

352671

1750

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

06:10

(Applause)

86

354421

8920

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Alanna Shaikh - Global health and development specialist
Global development expert Alanna Shaikh takes on the toughest of health issues—from the ones affecting the globe at large to the ones hurting her own family.

Why you should listen

TED Fellow Alanna Shaikh is a global health and development specilist with a vendetta against jargon. On her blog, Blood and Milk, she aims to make global development issues both accessible and understandable. In her TED Book, What's Killing Us, she explains the biggest challenges in global wellness -- from HIV/AIDS to the diminishing effectiveness of antibiotics -- in a way that anyone can understand. Earlier this year, she co-founded AidSource, a social network for aid workers. She is also the co-founder of the group SMART Aid, which educates donors and start-up projects about international aid.

Alanna Shaikh is especially interested in Alzheimer's, as she has watched her father deteriorate from the disease over the past 12 years. But she says the experience has not sent her into denial—she plans to be prepared for the genetically transmitted disease, should it ever arrive.

More profile about the speaker
Alanna Shaikh | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Alanna Shaikh: အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ ရရှိဖို့အတွက် ပြင်ဆင်နေပုံ | TED Talk | TED.com