ABOUT THE SPEAKER
David Christian - Historian
David Christian teaches an ambitious world history course that tells the tale of the entire universe -- from the Big Bang 13 billion years ago to present day.

Why you should listen

David Christian is by training a historian of Russia and the Soviet Union, but since the 1980s he has become interested in world history on very large scales. He has written on the social and material history of the 19th-century Russian peasantry, in particular on aspects of diet and the role of alcohol. In 1989, he began teaching courses on "Big History," surveying the past on the largest possible scales, including those of biology and astronomy.

Christian is a member of the Australian Academy of the Humanities. Over the next few years he will also be working with the support of Bill Gates to create an online course in "Big History" for high school students.

Watch the Big History series on H2 >>  

More profile about the speaker
David Christian | Speaker | TED.com
TED2011

David Christian: The history of our world in 18 minutes

David Christian: Grote geschiedenis

Filmed:
10,836,002 views

Ondersteund door prachtige illustraties vertelt David Christian een complete geschiedenis van het universum, van de Big Bang tot het internet, in een geweldige 18 minuten. Dit is Big History: een verhelderende, wijdse blik op de complexiteit, het leven en de mensheid, vergeleken met ons krap bemeten onderdeel van de kosmische tijdlijn.
- Historian
David Christian teaches an ambitious world history course that tells the tale of the entire universe -- from the Big Bang 13 billion years ago to present day. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
First, a videovideo-.
0
0
3000
Om te beginnen een video.
00:24
(VideoVideo) Yes, it is a scrambledvervormd eggei.
1
9000
3000
Ja, het is een roerei.
00:28
But as you look at it,
2
13000
2000
Maar als je er naar kijkt,
00:30
I hopehoop you'llje zult beginbeginnen to feel
3
15000
2000
dan merk je misschien
00:32
just slightlylicht uneasyongemakkelijk.
4
17000
3000
dat er iets niet klopt.
00:36
Because you maymei noticekennisgeving that what's actuallywerkelijk happeninggebeurtenis
5
21000
3000
Omdat je misschien merkt dat wat er werkelijk gebeurt,
00:39
is that the eggei is unscramblingontwarren itselfzelf.
6
24000
3000
is dat het ei 'ontroerd' wordt.
00:42
And you'llje zult now see the yolkdooier and the whitewit have separatedgescheiden.
7
27000
2000
Je ziet nu hoe de dooier en het wit gescheiden worden.
00:44
And now they're going to be pouredgegoten back into the eggei.
8
29000
3000
Nu gaan ze terug het ei in.
00:47
And we all know in our hearthart- of heartsharten
9
32000
3000
We weten allemaal in ons diepste zelf
00:50
that this is not the way the universeuniversum workswerken.
10
35000
3000
dat dit niet de manier is waarop het universum werkt.
00:54
A scrambledvervormd eggei is mushMush -- tastysmakelijke mushMush -- but it's mushMush.
11
39000
3000
Een roerei is brij, smakelijke brij, maar het blijft brij.
00:57
An eggei is a beautifulmooi, sophisticatedgeavanceerde thing
12
42000
3000
Een ei is een mooi, gesofisticeerd ding
01:00
that can createcreëren even more sophisticatedgeavanceerde things,
13
45000
2000
dat kan leiden tot nog meer verfijnde dingen,
01:02
suchzodanig as chickenskippen.
14
47000
2000
zoals kippen.
01:04
And we know in our hearthart- of heartsharten
15
49000
2000
We weten in ons diepste zelf
01:06
that the universeuniversum does not travelreizen
16
51000
2000
dat het universum nooit
01:08
from mushMush to complexityingewikkeldheid.
17
53000
2000
van brij naar de complexiteit gaat.
01:10
In factfeit, this gutdarm instinctinstinct
18
55000
2000
In feite komt dit buikgevoel
01:12
is reflectedweerspiegeld in one of the mostmeest fundamentalfundamenteel lawswetten of physicsfysica,
19
57000
3000
tot uiting in een van de meest fundamentele wetten van de fysica,
01:15
the secondtweede lawwet of thermodynamicsthermodynamica, or the lawwet of entropyentropie.
20
60000
3000
de tweede wet van de thermodynamica, of de wet van de entropie.
01:18
What that sayszegt basicallyeigenlijk
21
63000
2000
Die zegt eigenlijk
01:20
is that the generalalgemeen tendencyneiging of the universeuniversum
22
65000
3000
dat het de algemene tendens van het heelal
01:23
is to moveverhuizing from orderbestellen
23
68000
2000
is om te gaan van orde
01:25
and structurestructuur
24
70000
2000
en structuur
01:27
to lackgebrek of orderbestellen, lackgebrek of structurestructuur --
25
72000
2000
naar wanorde, gebrek aan structuur -
01:29
in factfeit, to mushMush.
26
74000
2000
in feite naar brij.
01:31
And that's why that videovideo-
27
76000
2000
Dat is waarom die video
01:33
feelsvoelt a bitbeetje strangevreemd.
28
78000
2000
een beetje vreemd aanvoelt.
01:35
And yetnog,
29
80000
2000
En toch,
01:37
look around us.
30
82000
2000
kijk eens om je heen.
01:39
What we see around us
31
84000
2000
We zien om ons heen
01:41
is staggeringspreiding complexityingewikkeldheid.
32
86000
2000
onthutsende complexiteit.
01:43
EricEric BeinhockerBeinhocker estimatesramingen that in NewNieuw YorkYork CityStad alonealleen,
33
88000
3000
Eric Beinhocker schat dat in New York City alleen
01:46
there are some 10 billionmiljard SKUsSKU 's, or distinctonderscheiden commoditiesgrondstoffen, beingwezen tradedverhandeld.
34
91000
4000
zo'n 10 miljard SKU's, of verschillende producten, worden verhandeld.
01:50
That's hundredshonderden of timestijden as manyveel speciessoorten
35
95000
3000
Dat is honderden keren zo veel soorten
01:53
as there are on EarthAarde.
36
98000
2000
als er op Aarde zijn.
01:55
And they're beingwezen tradedverhandeld by a speciessoorten
37
100000
2000
ze worden verhandeld door een soort
01:57
of almostbijna sevenzeven billionmiljard individualsindividuen,
38
102000
2000
met bijna zeven miljard individuen.
01:59
who are linkedgekoppelde by tradehandel, travelreizen, and the InternetInternet
39
104000
3000
Die zijn met elkaar verbonden door handel, reizen en het internet
02:02
into a globalglobaal systemsysteem
40
107000
2000
in een wereldwijd systeem
02:04
of stupendouskolossaal complexityingewikkeldheid.
41
109000
3000
van een verbazingwekkende complexiteit.
02:07
So here'shier is a great puzzlepuzzel:
42
112000
2000
Dat is een groot raadsel:
02:09
in a universeuniversum
43
114000
2000
hoe kan in een universum,
02:11
ruledregeerde by the secondtweede lawwet of thermodynamicsthermodynamica,
44
116000
3000
geregeerd door de tweede wet van de thermodynamica,
02:14
how is it possiblemogelijk
45
119000
2000
de soort van complexiteit
02:16
to generatevoortbrengen the sortsoort of complexityingewikkeldheid I've describedbeschreven,
46
121000
3000
die ik zojuist heb beschreven, ontstaan -
02:19
the sortsoort of complexityingewikkeldheid representedvertegenwoordigd by you and me
47
124000
3000
de soort van complexiteit zoals die van jou en mij
02:22
and the conventionconventie centercentrum?
48
127000
3000
en het congrescentrum?
02:25
Well, the answerantwoord seemslijkt to be,
49
130000
3000
Het antwoord lijkt te zijn
02:28
the universeuniversum can createcreëren complexityingewikkeldheid,
50
133000
3000
dat het universum complexiteit kan creëren,
02:31
but with great difficultymoeilijkheid.
51
136000
2000
maar tegen een prijs.
02:33
In pocketspockets,
52
138000
2000
Op bepaalde plaatsen
02:35
there appearverschijnen what my colleaguecollega, FredFred SpierSpier,
53
140000
2000
verschijnen wat mijn collega, Fred Spier,
02:37
callscalls "GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden" --
54
142000
2000
"Goudlokjesvoorwaarden" noemt -
02:39
not too hotwarm, not too coldkoude,
55
144000
2000
niet te warm, niet te koud,
02:41
just right for the creationschepping of complexityingewikkeldheid.
56
146000
3000
precies goed voor de creatie van complexiteit.
02:44
And slightlylicht more complexcomplex things appearverschijnen.
57
149000
2000
Waar iets complexere dingen verschijnen.
02:46
And where you have slightlylicht more complexcomplex things,
58
151000
2000
En waar je iets complexere zaken hebt,
02:48
you can get slightlylicht more complexcomplex things.
59
153000
2000
kan je iets nog complexere zaken krijgen.
02:50
And in this way, complexityingewikkeldheid buildsbouwt
60
155000
3000
Op deze manier wordt complexiteit
02:53
stagestadium by stagestadium.
61
158000
2000
stap voor stap opgebouwd.
02:55
EachElke stagestadium is magicalmagisch
62
160000
3000
Elke fase is magisch
02:58
because it createscreëert the impressionindruk of something utterlyvolkomen newnieuwe
63
163000
3000
omdat ze de indruk wekt dat iets volstrekt nieuws
03:01
appearingverschijnen almostbijna out of nowherenergens in the universeuniversum.
64
166000
3000
bijna uit het niets verschijnt in het universum.
03:04
We referverwijzen in biggroot historygeschiedenis to these momentsmomenten
65
169000
2000
Wij noemen deze momenten in de grote geschiedenis
03:06
as thresholddrempel momentsmomenten.
66
171000
2000
drempelmomenten.
03:08
And at eachelk thresholddrempel,
67
173000
2000
Bij elke drempel
03:10
the going getskrijgt tougherhardere.
68
175000
2000
wordt het moeilijker.
03:12
The complexcomplex things get more fragilebreekbaar,
69
177000
3000
De ingewikkelde dingen worden fragieler,
03:15
more vulnerablekwetsbaar;
70
180000
2000
kwetsbaarder,
03:17
the GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden get more stringentstrenge,
71
182000
3000
de Goudlokjesvoorwaarden worden strenger.
03:20
and it's more difficultmoeilijk
72
185000
2000
Het wordt moeilijker
03:22
to createcreëren complexityingewikkeldheid.
73
187000
2000
om complexiteit te creëren.
03:24
Now, we, as extremelyuiterst complexcomplex creaturesschepsels,
74
189000
3000
Nu hebben wij als zeer complexe wezens
03:27
desperatelywanhopig need to know this storyverhaal
75
192000
3000
dringend behoefte om te weten
03:30
of how the universeuniversum createscreëert complexityingewikkeldheid
76
195000
2000
hoe het heelal
03:32
despiteondanks the secondtweede lawwet,
77
197000
2000
complexiteit creëert, ondanks de tweede wet.
03:34
and why complexityingewikkeldheid
78
199000
2000
En waarom complexiteit te maken
03:36
meansmiddelen vulnerabilitykwetsbaarheid
79
201000
2000
heeft met kwetsbaarheid
03:38
and fragilitykwetsbaarheid.
80
203000
2000
en fragiliteit.
03:40
And that's the storyverhaal that we tell in biggroot historygeschiedenis.
81
205000
3000
Dat verhaal vertellen we in de grote geschiedenis.
03:43
But to do it, you have do something
82
208000
2000
Maar om dat te doen, moet je iets doen
03:45
that maymei, at first sightzicht, seemlijken completelyhelemaal impossibleonmogelijk.
83
210000
2000
dat op het eerste gezicht volstrekt onmogelijk lijkt.
03:47
You have to surveyenquête the wholegeheel historygeschiedenis of the universeuniversum.
84
212000
4000
Je moet de hele geschiedenis van het heelal overlopen.
03:52
So let's do it.
85
217000
2000
Laten we dat even doen.
03:54
(LaughterGelach)
86
219000
2000
(Gelach)
03:56
Let's beginbeginnen by windingliquidatie the timelinetijdlijn back
87
221000
3000
Laten we eerst de tijdsbalk
03:59
13.7 billionmiljard yearsjaar,
88
224000
3000
zo'n 13,7 miljard jaar terugdraaien
04:02
to the beginningbegin of time.
89
227000
3000
naar het begin van de tijd.
04:12
Around us, there's nothing.
90
237000
2000
Om ons heen is er niets.
04:14
There's not even time or spaceruimte.
91
239000
4000
Er is zelfs geen tijd of ruimte.
04:18
ImagineStel je voor the darkestdonkerste, emptiestemptiest thing you can
92
243000
3000
Stel je het donkerste, leegste ding wat je kunt voor
04:21
and cubekubus it a gazilliontriljoen timestijden
93
246000
2000
en maak dat op een onvoorstelbare manier donkerder en leger.
04:23
and that's where we are.
94
248000
2000
Daar zijn we nu.
04:25
And then suddenlyplotseling,
95
250000
3000
Dan opeens,
04:28
bangknal! A universeuniversum appearskomt naar voren, an entiregeheel universeuniversum.
96
253000
3000
Bang! verschijnt er een heelal, een volledig heelal.
04:31
And we'vewij hebben crossedgekruiste our first thresholddrempel.
97
256000
2000
We zijn over onze eerste drempel gestapt.
04:33
The universeuniversum is tinyklein; it's smallerkleiner than an atomatoom.
98
258000
2000
Dat universum is klein, kleiner dan een atoom.
04:35
It's incrediblyongelooflijk hotwarm.
99
260000
2000
Het is ongelooflijk heet.
04:37
It containsbevat everything that's in today'svandaag universeuniversum,
100
262000
2000
Het bevat alles wat je in het universum van vandaag terugvindt.
04:39
so you can imaginestel je voor, it's bustingbusting.
101
264000
2000
Je kunt je voorstellen dat het uit zijn voegen barst
04:41
And it's expandinguitbreiden at incredibleongelooflijk speedsnelheid.
102
266000
3000
en zich met een ongelooflijke snelheid uitbreidt.
04:44
And at first, it's just a blurvervagen,
103
269000
2000
In het begin is het vaag, maar al snel gaan
04:46
but very quicklysnel distinctonderscheiden things beginbeginnen to appearverschijnen in that blurvervagen.
104
271000
3000
verschillende dingen beginnen te verschijnen in die vaagheid.
04:49
WithinBinnen the first secondtweede,
105
274000
2000
Binnen de eerste seconde
04:51
energyenergie itselfzelf shattersverbrijzelt into distinctonderscheiden forceskrachten
106
276000
3000
valt de energie zelf uit elkaar in afzonderlijke krachten,
04:54
includinginclusief electromagnetismelektromagnetisme and gravityzwaartekracht.
107
279000
2000
waaronder elektromagnetisme en zwaartekracht.
04:56
And energyenergie does something elseanders quiteheel magicalmagisch:
108
281000
3000
Energie doet nog iets heel magisch:
04:59
it congealsstolt to formformulier matterer toe doen --
109
284000
3000
ze 'stolt' tot materie -
05:02
quarksquarks that will createcreëren protonsprotonen
110
287000
2000
quarks die protonen gaan vormen
05:04
and leptonsleptonen that includeomvatten electronselektronen.
111
289000
3000
en leptonen waaronder elektronen.
05:07
And all of that happensgebeurt in the first secondtweede.
112
292000
2000
Dat allemaal in de eerste seconde.
05:09
Now we moveverhuizing forwardvooruit 380,000 yearsjaar.
113
294000
5000
Nu gaan we 380.000 jaar vooruit.
05:14
That's twicetweemaal as long as humansmensen have been on this planetplaneet.
114
299000
3000
Dat is twee keer zo lang als er mensen zijn op deze planeet.
05:17
And now simpleeenvoudig atomsatomen appearverschijnen
115
302000
3000
Eenvoudige atomen verschijnen nu.
05:20
of hydrogenwaterstof and heliumhelium.
116
305000
3000
Waterstof en helium.
05:23
Now I want to pausepauze for a momentmoment,
117
308000
2000
Hier wil ik even pauzeren,
05:25
380,000 yearsjaar after the originsoorsprongen of the universeuniversum,
118
310000
3000
op 380.000 jaar na het ontstaan van het heelal,
05:28
because we actuallywerkelijk know quiteheel a lot
119
313000
2000
omdat we eigenlijk heel veel weten
05:30
about the universeuniversum at this stagestadium.
120
315000
2000
over het universum in dit stadium.
05:32
We know abovebovenstaand all that it was extremelyuiterst simpleeenvoudig.
121
317000
3000
We weten vooral dat het zeer eenvoudig was.
05:35
It consistedbestond of hugereusachtig cloudswolken
122
320000
2000
Het bestond uit enorme wolken
05:37
of hydrogenwaterstof and heliumhelium atomsatomen,
123
322000
2000
van waterstof- en heliumatomen,
05:39
and they have no structurestructuur.
124
324000
2000
zonder verdere structuur.
05:41
They're really a sortsoort of cosmickosmisch mushMush.
125
326000
3000
Ze zijn echt een soort van kosmische brij.
05:44
But that's not completelyhelemaal truewaar.
126
329000
2000
Maar dat is niet helemaal waar.
05:46
RecentRecente studiesstudies
127
331000
2000
Recente studies
05:48
by satellitessatellieten suchzodanig as the WMAPWMAP satellitesatelliet
128
333000
3000
door satellieten zoals de WMAP-satelliet
05:51
have showngetoond that, in factfeit, there are just tinyklein differencesverschillen in that backgroundachtergrond.
129
336000
4000
hebben aangetoond dat er kleine verschillen in die achtergrond aanwezig waren.
05:55
What you see here,
130
340000
2000
Hier zie je dat de blauwe gebieden
05:57
the blueblauw areasgebieden are about a thousandthduizendste of a degreemate coolerkoeler
131
342000
3000
ongeveer een duizendste van een graad koeler zijn
06:00
than the redrood areasgebieden.
132
345000
2000
dan de rode gebieden.
06:02
These are tinyklein differencesverschillen,
133
347000
2000
Slechts kleine verschillen,
06:04
but it was enoughgenoeg for the universeuniversum to moveverhuizing on
134
349000
2000
maar genoeg voor het heelal om verder te gaan
06:06
to the nextvolgende stagestadium of buildinggebouw complexityingewikkeldheid.
135
351000
2000
naar de volgende fase van de complexiteitsopbouw.
06:08
And this is how it workswerken.
136
353000
2000
Dat ging zo.
06:10
GravityZwaartekracht is more powerfulkrachtig
137
355000
3000
Zwaartekracht is sterker
06:13
where there's more stuffspul.
138
358000
2000
waar er meer materiaal zit.
06:15
So where you get slightlylicht denserdichtere areasgebieden,
139
360000
2000
Dus in de iets dichtere gebieden,
06:17
gravityzwaartekracht startsstarts compactingcomprimeren cloudswolken
140
362000
2000
gaat zwaartekracht de wolken
06:19
of hydrogenwaterstof and heliumhelium atomsatomen.
141
364000
2000
van waterstof- en heliumatomen verdichten.
06:21
So we can imaginestel je voor the earlyvroeg universeuniversum breakingbreken up
142
366000
2000
Zo kunnen we ons voorstellen dat het vroege heelal
06:23
into a billionmiljard cloudswolken.
143
368000
2000
uiteenvalt in miljarden wolken.
06:25
And eachelk cloudwolk is compactedgecomprimeerd,
144
370000
2000
Iedere wolk trekt samen,
06:27
gravityzwaartekracht getskrijgt more powerfulkrachtig as densitydichtheid increasestoeneemt,
145
372000
3000
de zwaartekracht wordt krachtiger naarmate de dichtheid toeneemt,
06:30
the temperaturetemperatuur- beginsbegint to risestijgen at the centercentrum of eachelk cloudwolk,
146
375000
2000
de temperatuur begint te stijgen in het midden van elke wolk.
06:32
and then, at the centercentrum of eachelk cloudwolk,
147
377000
2000
Als in het midden van een dergelijke wolk
06:34
the temperaturetemperatuur- crosseskruisen the thresholddrempel temperaturetemperatuur-
148
379000
3000
de temperatuur de drempeltemperatuur
06:37
of 10 millionmiljoen degreesgraden,
149
382000
2000
van 10 miljoen graden bereikt,
06:39
protonsprotonen startbegin to fusefuse,
150
384000
2000
beginnen protonen te fuseren,
06:41
there's a hugereusachtig releasevrijlating of energyenergie,
151
386000
3000
een grote hoop energie wordt vrijgemaakt,
06:44
and, bambam!
152
389000
2000
en Bang!
06:46
We have our first starssterren.
153
391000
2000
Daar zijn onze eerste sterren.
06:48
From about 200 millionmiljoen yearsjaar after the BigGrote BangBang,
154
393000
4000
Ongeveer 200 miljoen jaar na de Big Bang,
06:52
starssterren beginbeginnen to appearverschijnen all throughdoor the universeuniversum,
155
397000
3000
beginnen miljarden en miljarden sterren
06:55
billionsmiljarden of them.
156
400000
2000
overal in het heelal te verschijnen.
06:57
And the universeuniversum is now significantlyaanzienlijk more interestinginteressant
157
402000
3000
Het universum is nu beduidend interessanter
07:00
and more complexcomplex.
158
405000
3000
en complexer geworden.
07:03
StarsSterren will createcreëren the GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden
159
408000
2000
Sterren creëren nu de Goudlokjesvoorwaarden
07:05
for crossingkruispunt two newnieuwe thresholdsdrempels.
160
410000
3000
voor het oversteken van twee nieuwe drempels.
07:08
When very largegroot starssterren diedood gaan,
161
413000
2000
Wanneer zeer grote sterren sterven,
07:10
they createcreëren temperaturestemperaturen so highhoog
162
415000
3000
creëren ze temperaturen die zo hoog zijn
07:13
that protonsprotonen beginbeginnen to fusefuse in all sortssoorten of exoticexotische combinationscombinaties,
163
418000
3000
dat protonen in allerlei exotische combinaties beginnen te fuseren.
07:16
to formformulier all the elementselementen of the periodicperiodiek tabletafel.
164
421000
3000
Zo maken ze alle elementen van het periodiek systeem.
07:19
If, like me, you're wearingvervelend a goldgoud ringring,
165
424000
3000
Als je, zoals ik, een gouden ring draagt,
07:22
it was forgednagemaakt in a supernovasupernova explosionexplosie.
166
427000
3000
dan is dat goud in een supernova-explosie ontstaan.
07:25
So now the universeuniversum is chemicallychemisch more complexcomplex.
167
430000
3000
Het universum is nu chemisch ingewikkelder geworden.
07:28
And in a chemicallychemisch more complexcomplex universeuniversum,
168
433000
3000
In een chemisch complexer universum,
07:31
it's possiblemogelijk to make more things.
169
436000
2000
is het mogelijk om meer dingen te laten ontstaan.
07:33
And what startsstarts happeninggebeurtenis
170
438000
2000
Nu gaan
07:35
is that, around youngjong sunszonnen,
171
440000
2000
rond die jonge zonnen,
07:37
youngjong starssterren,
172
442000
2000
jonge sterren,
07:39
all these elementselementen combinecombineren, they swirlSwirl around,
173
444000
2000
al deze elementen combineren, ze zwieren rond,
07:41
the energyenergie of the starster stirsroert them around,
174
446000
2000
de energie van de ster laat ze ronddraaien,
07:43
they formformulier particlesdeeltjes, they formformulier snowflakessneeuwvlokken,
175
448000
3000
ze vormen deeltjes, sneeuwvlokken,
07:46
they formformulier little duststof motesMotes,
176
451000
2000
stofpluisjes,
07:48
they formformulier rocksrotsen, they formformulier asteroidsAsteroids,
177
453000
2000
maar ook rotsen, asteroïden,
07:50
and eventuallytenslotte, they formformulier planetsplaneten and moonsmanen.
178
455000
3000
en uiteindelijk vormen ze planeten en manen.
07:53
And that is how our solarzonne- systemsysteem was formedgevormde,
179
458000
3000
Zo is vier en een half miljard jaar geleden
07:56
fourvier and a halfvoor de helft billionmiljard yearsjaar agogeleden.
180
461000
3000
ons zonnestelsel gevormd.
07:59
RockyRocky planetsplaneten like our EarthAarde
181
464000
3000
Rotsachtige planeten zoals onze Aarde
08:02
are significantlyaanzienlijk more complexcomplex than starssterren
182
467000
3000
zijn aanzienlijk complexer dan de sterren
08:05
because they containbevatten a much greatergroter diversityverscheidenheid of materialsmaterialen.
183
470000
3000
omdat ze een veel grotere diversiteit van materialen bevatten.
08:08
So we'vewij hebben crossedgekruiste a fourthvierde thresholddrempel of complexityingewikkeldheid.
184
473000
3000
Dus hebben we een vierde drempel van complexiteit overschreden.
08:12
Now, the going getskrijgt tougherhardere.
185
477000
3000
Nu wordt het echt moeilijker.
08:16
The nextvolgende stagestadium introducesintroduceert entitiesentiteiten
186
481000
2000
De volgende fase introduceert entiteiten
08:18
that are significantlyaanzienlijk more fragilebreekbaar,
187
483000
2000
die aanzienlijk fragieler,
08:20
significantlyaanzienlijk more vulnerablekwetsbaar,
188
485000
2000
aanzienlijk kwetsbaarder zijn.
08:22
but they're alsoook much more creativecreatief
189
487000
3000
Maar ze zijn ook veel creatiever
08:25
and much more capablein staat of generatingopwekkende furtherverder complexityingewikkeldheid.
190
490000
3000
en veel meer in staat om nog meer complexiteit te genereren.
08:28
I'm talkingpratend, of courseCursus,
191
493000
2000
Ik heb het natuurlijk
08:30
about livingleven organismsorganismen.
192
495000
2000
over levende organismen.
08:32
LivingWonen organismsorganismen are createdaangemaakt by chemistrychemie.
193
497000
2000
Levende organismen zijn 'chemische producten'.
08:34
We are hugereusachtig packagespakketjes of chemicalsChemicaliën.
194
499000
3000
We zijn enorme verpakkingen chemicaliën.
08:38
So, chemistrychemie is dominatedgedomineerd by the electromagneticelektromagnetische forcedwingen.
195
503000
3000
Chemie wordt gedomineerd door de elektromagnetische kracht.
08:41
That operatesexploiteert over smallerkleiner scalesbalans than gravityzwaartekracht,
196
506000
2000
Die werkt op kleinere schalen dan de zwaartekracht,
08:43
whichwelke explainslegt uit why you and I
197
508000
2000
hetgeen verklaart waarom jij en ik
08:45
are smallerkleiner than starssterren or planetsplaneten.
198
510000
2000
kleiner zijn dan sterren of planeten.
08:47
Now, what are the idealideaal conditionsvoorwaarden for chemistrychemie?
199
512000
3000
Wat zijn nu de ideale omstandigheden voor chemie?
08:50
What are the GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden?
200
515000
2000
Wat zijn de Goudlokjesvoorwaarden?
08:52
Well, first, you need energyenergie,
201
517000
2000
De eerste is energie,
08:54
but not too much.
202
519000
2000
maar niet te veel.
08:56
In the centercentrum of a starster, there's so much energyenergie
203
521000
2000
In het centrum van een ster is er zoveel energie
08:58
that any atomsatomen that combinecombineren will just get bustedopgepakt apartdeel again.
204
523000
3000
dat alle atomen die samenkomen, gewoon weer uit elkaar botsen.
09:01
But not too little.
205
526000
2000
Maar ook niet te weinig.
09:03
In intergalacticintergalactische spaceruimte, there's so little energyenergie
206
528000
2000
In de intergalactische ruimte is er zo weinig energie
09:05
that atomsatomen can't combinecombineren.
207
530000
3000
dat atomen niet kunnen combineren.
09:08
What you want is just the right amountbedrag,
208
533000
2000
Wat je wilt is precies de juiste hoeveelheid,
09:10
and planetsplaneten, it turnsbochten out, are just right,
209
535000
2000
en planeten, zo blijkt, zijn daarvoor precies geschikt,
09:12
because they're closedichtbij to starssterren, but not too closedichtbij.
210
537000
3000
omdat je ze dichtbij sterren, maar ook weer niet te dichtbij vindt.
09:15
You alsoook need a great diversityverscheidenheid of chemicalchemisch elementselementen,
211
540000
3000
Je moet ook een grote verscheidenheid aan chemische elementen hebben,
09:18
and you need liquidvloeistof suchzodanig as waterwater.
212
543000
3000
alsook een vloeistof, zoals water.
09:21
Why?
213
546000
2000
Waarom?
09:23
Well, in gassesgassen, atomsatomen moveverhuizing pastverleden eachelk other so fastsnel
214
548000
3000
Welnu, in gassen bewegen atomen zo snel langs elkaar
09:26
that they can't hitchhapering up.
215
551000
2000
dat ze niet kunnen aankoppelen.
09:28
In solidsvaste stoffen,
216
553000
2000
In vaste stoffen
09:30
atomsatomen are stuckgeplakt togethersamen, they can't moveverhuizing.
217
555000
3000
zitten atomen zo vast aan elkaar, dat ze niet kunnen bewegen.
09:33
In liquidsvloeistoffen,
218
558000
2000
In vloeistoffen
09:35
they can cruiseCruise and cuddleknuffelen
219
560000
2000
kunnen ze rondzwerven en knuffelen
09:37
and linklink up to formformulier moleculesmoleculen.
220
562000
3000
en combineren om moleculen te vormen.
09:40
Now, where do you find suchzodanig GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden?
221
565000
3000
Waar vind je nu zulke Goudlokjesvoorwaarden?
09:43
Well, planetsplaneten are great,
222
568000
2000
Planeten zijn daar ideaal voor,
09:45
and our earlyvroeg EarthAarde
223
570000
2000
en onze jonge aarde
09:47
was almostbijna perfectperfect.
224
572000
2000
was bijna perfect.
09:49
It was just the right distanceafstand from its starster
225
574000
2000
Ze bevond zich gewoon op de juiste afstand tot haar ster
09:51
to containbevatten hugereusachtig oceansoceanen of openOpen waterwater.
226
576000
3000
om enorme oceanen van open water te bevatten.
09:54
And deepdiep beneathonder those oceansoceanen,
227
579000
2000
Diep onder de oceanen
09:56
at cracksbarsten in the Earth'sAarde crustkorst,
228
581000
2000
bij scheuren in de aardkorst,
09:58
you've got heatwarmte seepingsijpelt up from insidebinnen the EarthAarde,
229
583000
3000
heb je warmte, die uit het binnenste van de Aarde wegsijpelt,
10:01
and you've got a great diversityverscheidenheid of elementselementen.
230
586000
2000
en ook een grote diversiteit aan elementen.
10:03
So at those deepdiep oceanicoceanische ventsopeningen,
231
588000
2000
Bij die diepe oceanische openingen
10:05
fantasticfantastisch chemistrychemie beganbegon to happengebeuren,
232
590000
3000
begon fantastische chemie te gebeuren.
10:08
and atomsatomen combinedgecombineerde in all sortssoorten of exoticexotische combinationscombinaties.
233
593000
3000
Atomen combineerden tot allerlei exotische combinaties.
10:12
But of courseCursus, life is more
234
597000
2000
Maar natuurlijk is het leven meer
10:14
than just exoticexotische chemistrychemie.
235
599000
2000
dan alleen maar exotische chemie.
10:16
How do you stabilizestabiliseren
236
601000
2000
Hoe stabiliseer je
10:18
those hugereusachtig moleculesmoleculen
237
603000
2000
die grote moleculen
10:20
that seemlijken to be viablerendabel?
238
605000
3000
die levensvatbaar lijken te worden?
10:23
Well, it's here that life introducesintroduceert
239
608000
2000
Hier introduceert het leven
10:25
an entirelygeheel newnieuwe tricktruc.
240
610000
3000
een geheel nieuwe truc.
10:28
You don't stabilizestabiliseren the individualindividu;
241
613000
2000
Je hoeft het individu niet te stabiliseren;
10:30
you stabilizestabiliseren the templatesjabloon,
242
615000
2000
je stabiliseert de sjabloon,
10:32
the thing that carriesdraagt informationinformatie,
243
617000
2000
het ding dat de informatie draagt,
10:34
and you allowtoestaan the templatesjabloon to copykopiëren itselfzelf.
244
619000
2000
en je laat de sjabloon toe zichzelf te kopiëren.
10:36
And DNADNA, of courseCursus,
245
621000
2000
DNA, natuurlijk,
10:38
is the beautifulmooi moleculemolecuul
246
623000
2000
is dat prachtige molecuul
10:40
that containsbevat that informationinformatie.
247
625000
2000
dat die informatie bevat.
10:42
You'llU zult be familiarvertrouwd with the doubledubbele helixschroef of DNADNA.
248
627000
3000
Je bent vertrouwd met de dubbele helix van het DNA.
10:45
EachElke rungRung containsbevat informationinformatie.
249
630000
2000
Elke trede bevat informatie.
10:47
So, DNADNA containsbevat informationinformatie
250
632000
2000
Dus DNA bevat informatie
10:49
about how to make livingleven organismsorganismen.
251
634000
3000
over hoe levende organismen te maken.
10:52
And DNADNA alsoook copieskopieën itselfzelf.
252
637000
2000
DNA kan ook kopieën van zichzelf maken.
10:54
So, it copieskopieën itselfzelf
253
639000
2000
Het kopieert zichzelf
10:56
and scattersverstrooit the templatessjablonen throughdoor the oceanoceaan.
254
641000
2000
en verspreidt de sjablonen via de oceaan.
10:58
So the informationinformatie spreadsspreads.
255
643000
2000
Zodat de informatie zich verspreidt.
11:00
NoticeAankondiging that informationinformatie has becomeworden partdeel of our storyverhaal.
256
645000
3000
Merk op dat informatie onderdeel van ons verhaal is geworden.
11:03
The realecht beautyschoonheid of DNADNA thoughhoewel
257
648000
2000
De echte schoonheid van het DNA zit echter
11:05
is in its imperfectionsonvolkomenheden.
258
650000
2000
in haar onvolkomenheden.
11:07
As it copieskopieën itselfzelf,
259
652000
2000
Terwijl het zichzelf kopieert,
11:09
onceeen keer in everyelk billionmiljard rungssporten,
260
654000
2000
wordt er eens per miljard sporten,
11:11
there tendsneigt to be an errorfout.
261
656000
2000
een fout gemaakt.
11:13
And what that meansmiddelen
262
658000
2000
Dat betekent
11:15
is that DNADNA is, in effecteffect, learningaan het leren.
263
660000
3000
dat DNA in feite 'leert'.
11:18
It's accumulatingaccumuleren newnieuwe waysmanieren of makingmaking livingleven organismsorganismen
264
663000
2000
Het accumuleert nieuwe manieren om levende organismen te maken
11:20
because some of those errorsfouten work.
265
665000
2000
omdat sommige van die fouten werken.
11:22
So DNA'sDNA van learningaan het leren
266
667000
2000
Dus leert het DNA
11:24
and it's buildinggebouw greatergroter diversityverscheidenheid and greatergroter complexityingewikkeldheid.
267
669000
3000
en creëert grotere diversiteit en complexiteit.
11:27
And we can see this happeninggebeurtenis over the last fourvier billionmiljard yearsjaar.
268
672000
3000
Dat is zo in de afgelopen vier miljard jaar aan de gang geweest.
11:30
For mostmeest of that time of life on EarthAarde,
269
675000
2000
Gedurende de het grootste deel van het leven op Aarde,
11:32
livingleven organismsorganismen have been relativelynaar verhouding simpleeenvoudig --
270
677000
2000
waren levende organismen relatief eenvoudig -
11:34
singlesingle cellscellen.
271
679000
2000
ééncelligen.
11:36
But they had great diversityverscheidenheid,
272
681000
2000
Maar ze hadden een grote diversiteit,
11:38
and, insidebinnen, great complexityingewikkeldheid.
273
683000
2000
en, binnenin, grote complexiteit.
11:40
Then from about 600 to 800 millionmiljoen yearsjaar agogeleden,
274
685000
3000
Vervolgens zijn dan 600 tot 800 miljoen jaar geleden
11:43
multi-celledMulti-eencellige organismsorganismen appearverschijnen.
275
688000
2000
meercellige organismen op het toneel verschenen.
11:45
You get fungifungus, you get fishvis,
276
690000
2000
Er komen schimmels, vissen,
11:47
you get plantsplanten,
277
692000
2000
planten,
11:49
you get amphibiaAmphibia, you get reptilesreptielen,
278
694000
3000
amfibieën, reptielen,
11:52
and then, of courseCursus, you get the dinosaursdinosaurussen.
279
697000
3000
en dan, natuurlijk, ook dinosaurussen.
11:55
And occasionallyaf en toe, there are disastersrampen.
280
700000
4000
Af en toe zijn er rampen.
11:59
Sixty-fiveVijfenzestig millionmiljoen yearsjaar agogeleden,
281
704000
2000
65 miljoen jaar geleden
12:01
an asteroidasteroïde landedgeland on EarthAarde
282
706000
2000
stortte een asteroïde neer op de aarde
12:03
nearin de buurt the YucatanYucatan PeninsulaSchiereiland,
283
708000
2000
in de buurt van het schiereiland Yucatan.
12:05
creatinghet creëren van conditionsvoorwaarden equivalentgelijkwaardig to those of a nuclearnucleair waroorlog,
284
710000
3000
De gevolgen waren gelijkwaardig aan die van een nucleaire oorlog
12:08
and the dinosaursdinosaurussen were wipedgeveegd out.
285
713000
2000
en de dinosaurussen werden uitgeroeid.
12:10
TerribleVerschrikkelijke newsnieuws for the dinosaursdinosaurussen,
286
715000
4000
Verschrikkelijk nieuws voor de dinosauriërs.
12:14
but great newsnieuws for our mammalianzoogdieren ancestorsvoorvaders,
287
719000
3000
Maar geweldig nieuws voor onze zoogdierachtige voorouders,
12:17
who flourishedbloeide
288
722000
2000
die de door de dinosauriërs verlaten
12:19
in the nichesniches left emptyleeg by the dinosaursdinosaurussen.
289
724000
3000
ecologische nissen gingen bezetten.
12:22
And we humanmenselijk beingswezens
290
727000
2000
Wij mensen
12:24
are partdeel of that creativecreatief evolutionaryevolutionaire pulsepols
291
729000
3000
maken deel uit van die creatieve evolutionaire impuls
12:27
that beganbegon 65 millionmiljoen yearsjaar agogeleden
292
732000
3000
die 65 miljoen jaar geleden begon
12:30
with the landinglanden of an asteroidasteroïde.
293
735000
2000
met de impact van een asteroïde.
12:33
HumansMensen appearedverschenen about 200,000 yearsjaar agogeleden.
294
738000
3000
Mensen verschijnen ongeveer 200.000 jaar geleden.
12:36
And I believe we counttellen
295
741000
2000
Ik denk dat we ook mogen gezien worden
12:38
as a thresholddrempel in this great storyverhaal.
296
743000
2000
als een drempel in dit fantastische verhaal.
12:40
Let me explainuitleg geven why.
297
745000
2000
Laat me uitleggen waarom.
12:42
We'veWe hebben seengezien that DNADNA learnsleert in a sensezin,
298
747000
3000
We hebben gezien dat DNA kan leren,
12:45
it accumulatesworden bij elkaar opgeteld informationinformatie.
299
750000
2000
informatie in zich opslaan.
12:47
But it is so slowlangzaam.
300
752000
2000
Maar dat gaat zo traag.
12:49
DNADNA accumulatesworden bij elkaar opgeteld informationinformatie
301
754000
2000
DNA accumuleert informatie
12:51
throughdoor randomwillekeurig errorsfouten,
302
756000
2000
door middel van toevallige fouten,
12:53
some of whichwelke just happengebeuren to work.
303
758000
3000
waarvan sommige toevallig werken.
12:56
But DNADNA had actuallywerkelijk generatedgegenereerd a fastersneller way of learningaan het leren:
304
761000
2000
Maar DNA heeft een snellere manier van leren gegenereerd.
12:58
it had producedgeproduceerd organismsorganismen with brainshersenen,
305
763000
3000
Het produceerde organismen met hersens,
13:01
and those organismsorganismen can learnleren in realecht time.
306
766000
3000
en deze organismen kunnen in real time leren.
13:04
They accumulateaccumuleren informationinformatie, they learnleren.
307
769000
3000
Ze accumuleren informatie, ze leren.
13:07
The sadverdrietig thing is,
308
772000
2000
Het trieste is dat
13:09
when they diedood gaan, the informationinformatie diesoverlijdt with them.
309
774000
3000
wanneer zij sterven, die informatie met hen sterft.
13:12
Now what makesmerken humansmensen differentverschillend
310
777000
2000
Wat de mens anders maakt
13:14
is humanmenselijk languagetaal.
311
779000
2000
is de menselijke taal.
13:16
We are blessedgezegend with a languagetaal, a systemsysteem of communicationcommunicatie,
312
781000
2000
Wij zijn gezegend met een taal.
13:18
so powerfulkrachtig and so precisenauwkeurig
313
783000
3000
Een machtig en nauwkeurig systeem van communicatie.
13:21
that we can sharedelen what we'vewij hebben learnedgeleerd with suchzodanig precisionprecisie
314
786000
3000
Wat we geleerd hebben kunnen we zo precies meedelen
13:24
that it can accumulateaccumuleren in the collectivecollectief memorygeheugen.
315
789000
3000
dat het opgeslagen wordt in het collectieve geheugen.
13:27
And that meansmiddelen
316
792000
2000
Dat betekent dat die informatie
13:29
it can outlastoverleven the individualsindividuen who learnedgeleerd that informationinformatie,
317
794000
3000
de mensen die ze hebben gevonden, kan overleven.
13:32
and it can accumulateaccumuleren from generationgeneratie to generationgeneratie.
318
797000
4000
Ze kan generatie na generatie worden opgehoopt.
13:36
And that's why, as a speciessoorten, we're so creativecreatief
319
801000
2000
Dat is waarom wij als soort zo creatief
13:38
and so powerfulkrachtig,
320
803000
2000
en zo machtig zijn.
13:40
and that's why we have a historygeschiedenis.
321
805000
2000
Daarom hebben we een geschiedenis.
13:42
We seemlijken to be the only speciessoorten in fourvier billionmiljard yearsjaar
322
807000
3000
We lijken de enige soort in die vier miljard jaar
13:45
to have this giftgift.
323
810000
2000
met deze gave.
13:47
I call this abilityvermogen
324
812000
2000
Ik noem dit vermogen
13:49
collectivecollectief learningaan het leren.
325
814000
2000
collectief leren.
13:51
It's what makesmerken us differentverschillend.
326
816000
2000
Het is dat wat ons anders maakt.
13:53
We can see it at work
327
818000
2000
We zien het aan het werk
13:55
in the earliestvroegste stagesstadia of humanmenselijk historygeschiedenis.
328
820000
2000
in de vroegste stadia van de menselijke geschiedenis.
13:57
We evolvedgeëvolueerd as a speciessoorten
329
822000
2000
We zijn als soort geëvolueerd
13:59
in the savannasavanne landslandt of AfricaAfrika,
330
824000
2000
op de savannes van Afrika,
14:01
but then you see humansmensen migratingmigreren into newnieuwe environmentsomgevingen,
331
826000
3000
maar dan zie je mensen migreren naar nieuwe omgevingen -
14:04
into desertwoestijn landslandt, into junglesjungles,
332
829000
2000
naar woestijnland, naar jungles,
14:06
into the iceijs- ageleeftijd tundratoendra of SiberiaSiberië --
333
831000
2000
in de ijstijd naar de toendra’s van Siberië -
14:08
toughtaai, toughtaai environmentmilieu --
334
833000
2000
harde, moeilijke omgeving -
14:10
into the AmericasAmericas, into AustralasiaAustralazië.
335
835000
2000
naar Amerika, Australië.
14:12
EachElke migrationmigratie involvedbetrokken learningaan het leren --
336
837000
2000
Elke migratie hield leren in -
14:14
learningaan het leren newnieuwe waysmanieren of exploitingexploitatie van the environmentmilieu,
337
839000
3000
het leren van nieuwe manieren voor de exploitatie van het milieu,
14:17
newnieuwe waysmanieren of dealingomgang with theirhun surroundingsomgeving.
338
842000
2000
nieuwe manieren van omgaan met hun omgeving.
14:19
Then 10,000 yearsjaar agogeleden,
339
844000
2000
10.000 jaar geleden
14:21
exploitingexploitatie van a suddenplotseling changeverandering in globalglobaal climateklimaat
340
846000
2000
maakte de mens gebruik van een plotselinge verandering
14:23
with the endeinde of the last iceijs- ageleeftijd,
341
848000
2000
in het wereldklimaat op het einde van de laatste ijstijd,
14:25
humansmensen learnedgeleerd to farmfarm.
342
850000
3000
om te leren boeren.
14:28
FarmingLandbouw was an energyenergie bonanzaBonanza.
343
853000
2000
Landbouw bracht energie in overvloed.
14:30
And exploitingexploitatie van that energyenergie,
344
855000
2000
Door de exploitatie van die energie
14:32
humanmenselijk populationspopulaties multipliedvermenigvuldigd.
345
857000
2000
gingen menselijke populaties zich vermenigvuldigen.
14:34
HumanMenselijke societiessamenlevingen got largergrotere, denserdichtere,
346
859000
2000
Menselijke samenlevingen werden groter, dichter,
14:36
more interconnectedmet elkaar verbonden.
347
861000
2000
meer met elkaar verbonden.
14:38
And then from about 500 yearsjaar agogeleden,
348
863000
4000
Ongeveer 500 jaar geleden
14:42
humansmensen beganbegon to linklink up globallywereldwijd
349
867000
2000
begonnen mensen wereldwijd contacten te leggen
14:44
throughdoor shippingVerzenden, throughdoor trainstreinen,
350
869000
2000
door middel van scheepvaart, treinen,
14:46
throughdoor telegraphtelegraaf, throughdoor the InternetInternet,
351
871000
3000
telegraaf, internet,
14:49
untiltot now we seemlijken to formformulier
352
874000
2000
totdat we nu
14:51
a singlesingle globalglobaal brainhersenen
353
876000
2000
een wereldwijd brein
14:53
of almostbijna sevenzeven billionmiljard individualsindividuen.
354
878000
2000
van bijna zeven miljard individuen lijken te vormen.
14:55
And that brainhersenen is learningaan het leren at warpWarp speedsnelheid.
355
880000
5000
Hersenen leren nu met lichtsnelheid.
15:00
And in the last 200 yearsjaar, something elseanders has happenedgebeurd.
356
885000
2000
In de laatste 200 jaar is er nog iets anders gebeurd.
15:02
We'veWe hebben stumbledstruikelde on anothereen ander energyenergie bonanzaBonanza
357
887000
2000
We vonden een andere overvloed aan energie:
15:04
in fossilfossiel fuelsbrandstoffen.
358
889000
2000
de fossiele brandstoffen.
15:06
So fossilfossiel fuelsbrandstoffen and collectivecollectief learningaan het leren togethersamen
359
891000
3000
Fossiele brandstoffen en collectief leren
15:09
explainuitleg geven the staggeringspreiding complexityingewikkeldheid
360
894000
2000
verklaren de duizelingwekkende complexiteit,
15:11
we see around us.
361
896000
2000
die we om ons heen zien.
15:16
So, here we are,
362
901000
3000
Ja, hier zijn we nu,
15:19
back at the conventionconventie centercentrum.
363
904000
2000
terug in het congrescentrum.
15:21
We'veWe hebben been on a journeyreis, a returnterugkeer journeyreis,
364
906000
2000
We hebben een reis, een retourreis,
15:23
of 13.7 billionmiljard yearsjaar.
365
908000
3000
van 13,7 miljard jaar gemaakt.
15:26
I hopehoop you agreemee eens that this is a powerfulkrachtig storyverhaal.
366
911000
3000
Ik hoop dat u het ermee eens bent dat dit een machtig verhaal is.
15:29
And it's a storyverhaal in whichwelke humansmensen
367
914000
2000
Het is een verhaal waarin de mens
15:31
playspelen an astonishingverbazingwekkend and creativecreatief rolerol.
368
916000
3000
een verrassende en creatieve rol speelt.
15:34
But it alsoook containsbevat warningswaarschuwingen.
369
919000
3000
Maar het houdt ook waarschuwingen in.
15:37
CollectiveCollectieve learningaan het leren is a very, very powerfulkrachtig forcedwingen,
370
922000
4000
Collectief leren is een krachtig iets,
15:41
and it's not clearduidelijk
371
926000
2000
en het is niet duidelijk
15:43
that we humansmensen are in chargein rekening brengen of it.
372
928000
3000
of wij mensen het in de hand hebben.
15:46
I rememberonthouden very vividlylevendig as a childkind growinggroeiend up in EnglandEngeland,
373
931000
3000
Ik herinner me heel levendig hoe ik in Engeland als kind
15:49
livingleven throughdoor the CubanCubaanse MissileRaket CrisisCrisis.
374
934000
3000
de Cubaanse rakettencrisis heb ervaren.
15:52
For a fewweinig daysdagen,
375
937000
2000
Een paar dagen lang leek het
15:54
the entiregeheel biospherebiosfeer
376
939000
2000
alsof de gehele biosfeer
15:56
seemedscheen to be on the vergeberm of destructionverwoesting.
377
941000
3000
op de rand van de vernietiging stond.
15:59
And the samedezelfde weaponswapens are still here,
378
944000
3000
Die wapens zijn er nog steeds
16:02
and they are still armedgewapend.
379
947000
2000
en staan nog steeds op scherp.
16:04
If we avoidvermijden that trapVal,
380
949000
2000
Als we die val kunnen vermijden,
16:06
othersanderen are waitingaan het wachten for us.
381
951000
2000
dan staan er ons nog anderen te wachten.
16:08
We're burningbrandend fossilfossiel fuelsbrandstoffen at suchzodanig a ratetarief
382
953000
3000
We verbranden fossiele brandstoffen aan een zodanig tempo
16:11
that we seemlijken to be underminingondermijnen the GoldilocksGoldilocks conditionsvoorwaarden
383
956000
3000
dat we de Goudlokjesvoorwaarden lijken aan te tasten.
16:14
that madegemaakt it possiblemogelijk for humanmenselijk civilizationsbeschavingen
384
959000
2000
Die voorwaarden maakten het mogelijk dat
16:16
to flourishfloreren over the last 10,000 yearsjaar.
385
961000
4000
in de afgelopen 10.000 jaar menselijke beschavingen konden bloeien.
16:20
So what biggroot historygeschiedenis can do
386
965000
2000
De grote geschiedenis kan
16:22
is showtonen us the naturenatuur of our complexityingewikkeldheid and fragilitykwetsbaarheid
387
967000
3000
ons de aard van deze complexiteit en kwetsbaarheid
16:25
and the dangersgevaren that facegezicht us,
388
970000
2000
en de gevaren waar we voor staan, laten inzien.
16:27
but it can alsoook showtonen us
389
972000
3000
Maar ze kan ons ook bewust maken van
16:30
our powermacht with collectivecollectief learningaan het leren.
390
975000
2000
onze macht tot collectief leren.
16:32
And now, finallyTenslotte,
391
977000
3000
Uiteindelijk
16:35
this is what I want.
392
980000
4000
is dit wat ik wil.
16:39
I want my grandsonkleinzoon, DanielDaniel,
393
984000
3000
Ik wil dat mijn kleinzoon Daniël,
16:42
and his friendsvrienden and his generationgeneratie,
394
987000
2000
zijn vrienden en zijn generatie,
16:44
throughoutoveral the worldwereld-,
395
989000
2000
over de hele wereld,
16:46
to know the storyverhaal of biggroot historygeschiedenis,
396
991000
3000
het verhaal van de grote geschiedenis leren kennen.
16:49
and to know it so well
397
994000
2000
En het zo goed leren kennen
16:51
that they understandbegrijpen
398
996000
2000
dat ze zowel de uitdagingen
16:53
bothbeide the challengesuitdagingen that facegezicht us
399
998000
2000
waarmee wij geconfronteerd worden
16:55
and the opportunitieskansen that facegezicht us.
400
1000000
3000
als mogelijkheden die we hebben, gaan begrijpen.
16:58
And that's why a groupgroep of us
401
1003000
2000
Dat is waarom een groep van ons
17:00
are buildinggebouw a freegratis, onlineonline syllabussyllabus
402
1005000
2000
bezig is een gratis onlinesyllabus op te stellen
17:02
in biggroot historygeschiedenis
403
1007000
2000
voor middelbare scholieren over de hele wereld
17:04
for highhoog schoolschool- studentsstudenten throughoutoveral the worldwereld-.
404
1009000
2000
van de grote geschiedenis.
17:06
We believe that biggroot historygeschiedenis
405
1011000
3000
Wij geloven dat die grote geschiedenis
17:09
will be a vitalvitaal intellectualintellectueel toolgereedschap for them,
406
1014000
3000
voor Daniël en zijn generatie
17:12
as DanielDaniel and his generationgeneratie
407
1017000
3000
een vitaal intellectueel instrument zal zijn,
17:15
facegezicht the hugereusachtig challengesuitdagingen
408
1020000
2000
als ze oog in oog komen te staan met de enorme uitdagingen
17:17
and alsoook the hugereusachtig opportunitieskansen
409
1022000
2000
en ook de enorme mogelijkheden
17:19
aheadverder of them at this thresholddrempel momentmoment
410
1024000
3000
op dit drempelmoment
17:22
in the historygeschiedenis of our beautifulmooi planetplaneet.
411
1027000
4000
in de geschiedenis van onze prachtige planeet.
17:26
I thank you for your attentionaandacht.
412
1031000
2000
Ik dank jullie voor jullie aandacht.
17:28
(ApplauseApplaus)
413
1033000
5000
(Applaus)
Translated by Rik Delaet
Reviewed by Els De Keyser

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
David Christian - Historian
David Christian teaches an ambitious world history course that tells the tale of the entire universe -- from the Big Bang 13 billion years ago to present day.

Why you should listen

David Christian is by training a historian of Russia and the Soviet Union, but since the 1980s he has become interested in world history on very large scales. He has written on the social and material history of the 19th-century Russian peasantry, in particular on aspects of diet and the role of alcohol. In 1989, he began teaching courses on "Big History," surveying the past on the largest possible scales, including those of biology and astronomy.

Christian is a member of the Australian Academy of the Humanities. Over the next few years he will also be working with the support of Bill Gates to create an online course in "Big History" for high school students.

Watch the Big History series on H2 >>  

More profile about the speaker
David Christian | Speaker | TED.com