ABOUT THE SPEAKER
Brian Cox - Physicist
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester.

Why you should listen

Based at the University of Manchester, Brian Cox works at CERN in Geneva on the ATLAS experiment, studying the forward proton detectors for the Large Hadron Collider there. He's a professor at the University of Manchester, working in the High Energy Physics group, and is a research fellow of the Royal Society.

He's also become a vital voice in the UK media for explaining physics to the public. With his rockstar hair and accessible charm, he's the go-to physicist for explaining heady concepts on British TV and radio. (If you're in the UK, watch him on The Big Bang Machine.) He was the science advisor for the 2007 film Sunshine. He answers science questions every Friday on BBC6 radio's Breakfast Show.

More profile about the speaker
Brian Cox | Speaker | TED.com
TED2008

Brian Cox: CERN's supercollider

Brian Cox over de deeltjesversneller van CERN

Filmed:
4,087,820 views

'Popster fysicus' Brian Cox vertelt over zijn werk aan de Large Hadron Collider ('Grote Hadronenbotser') bij CERN. Op een meeslepende en toegankelijke manier neemt hij ons mee op een reis langs het grootste project in de wetenschap.
- Physicist
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:19
This is the LargeGrote HadronHadron ColliderCollider.
0
1000
3000
Dit is de Large Hadron Collider.
00:22
It's 27 kilometerskilometer in circumferenceomtrek.
1
4000
2000
Hij heeft een omtrek van 27 kilometer.
00:24
It's the biggestgrootste scientificwetenschappelijk experimentexperiment ever attemptedpoging tot.
2
6000
3000
Het grootste wetenschappelijk experiment
ooit is ondernomen.
00:27
Over 10,000 physicistsnatuurkundigen and engineersingenieurs
3
9000
3000
Meer dan tienduizend natuurkundigen en ingenieurs
00:30
from 85 countrieslanden around the worldwereld-
4
12000
2000
uit 85 landen
00:32
have come togethersamen over severalverscheidene decadestientallen jaren
5
14000
2000
werken tientallen jaren samen
00:34
to buildbouwen this machinemachine.
6
16000
2000
om deze machine te bouwen.
00:36
What we do is we accelerateversnellen protonsprotonen --
7
18000
2000
We versnellen protonen --
00:38
so, hydrogenwaterstof nucleikernen --
8
20000
2000
waterstofkernen --
00:40
around 99.999999
9
22000
4000
tot ongeveer 99,999999 %
00:44
percentprocent the speedsnelheid of lightlicht.
10
26000
2000
van de lichtsnelheid.
00:46
Right? At that speedsnelheid, they go around
11
28000
2000
Met die snelheid gaan ze
00:48
that 27 kilometerskilometer 11,000 timestijden a secondtweede.
12
30000
4000
die 27 km 11.000 keer per seconde rond.
00:52
And we collidein botsing komen them with anothereen ander beamBeam of protonsprotonen
13
34000
2000
We laten ze botsen met een andere bundel protonen
00:54
going in the oppositetegenover directionrichting.
14
36000
3000
die in tegengestelde richting gaat.
00:57
We collidein botsing komen them insidebinnen giantreusachtig detectorsdetectoren.
15
39000
2000
We laten ze in gigantische detectoren botsen.
00:59
They're essentiallyin wezen digitaldigitaal camerascamera's.
16
41000
2000
Die werken ongeveer als digitale camera's.
01:01
And this is the one that I work on, ATLASATLAS.
17
43000
2000
Hier werk ik aan: ATLAS.
01:03
You get some sensezin of the sizegrootte --
18
45000
2000
Om een idee te krijgen van de grootte --
01:05
you can just see these EUEU standard-sizestandaardformaat
19
47000
2000
je kunt nog net de mensen
01:07
people underneathonder.
20
49000
2000
van normale lengte eronder zien.
01:09
(LaughterGelach)
21
51000
2000
(Gelach)
01:11
You get some sensezin of the sizegrootte: 44 metersmeter widebreed,
22
53000
3000
Het geeft je een idee van de afmeting:
44 meter breed,
01:14
22 metersmeter in diameterdiameter, 7,000 tonstons.
23
56000
3000
een diameter van 22 m, 7000 ton.
01:17
And we re-createopnieuw maken the conditionsvoorwaarden that were presentaanwezig
24
59000
3000
We recreëren de condities zoals ze
01:20
lessminder than a billionthMiljardste of a secondtweede after the universeuniversum beganbegon
25
62000
3000
minder dan een miljardste seconde
na het begin van het universum waren --
01:23
up to 600 millionmiljoen timestijden a secondtweede
26
65000
2000
tot wel 600 miljoen keer per seconde
01:25
insidebinnen that detectordetector -- immenseonmetelijk numbersgetallen.
27
67000
3000
binnenin die detector -- gigantische getallen.
01:29
And if you see those metalmetaal bitsstukjes there --
28
71000
2000
Als je naar die metalen onderdelen kijkt --
01:31
those are hugereusachtig magnetsmagneten that bendbocht
29
73000
2000
dat zijn immense magneten
01:33
electricallyelektrisch chargedopgeladen particlesdeeltjes,
30
75000
2000
die elektrisch geladen deeltjes afbuigen,
01:35
so it can measuremaatregel how fastsnel they're travelingop reis.
31
77000
2000
zodat we kunnen meten hoe snel ze gaan.
01:37
This is a pictureafbeelding about a yearjaar agogeleden.
32
79000
2000
Dit is een foto van ongeveer een jaar geleden.
01:39
Those magnetsmagneten are in there.
33
81000
2000
Die magneten zitten daarin,
01:41
And, again, a EUEU standard-sizestandaardformaat, realecht personpersoon,
34
83000
2000
en ... een Europeaan van normale lengte,
01:43
so you get some sensezin of the scaleschaal.
35
85000
3000
zodat je een idee krijgt van de schaal.
01:46
And it's in there that those mini-BigMini-Big BangsBangs will be createdaangemaakt,
36
88000
2000
Op deze plaats worden die mini-Big Bangs gemaakt,
01:48
sometimeooit in the summerzomer this yearjaar.
37
90000
2000
ergens deze zomer.
01:50
And actuallywerkelijk, this morningochtend-, I got an emaile-mail
38
92000
2000
Ik kreeg vanmorgen zelfs een e-mail
01:52
sayinggezegde that we'vewij hebben just finishedgeëindigd, todayvandaag,
39
94000
2000
waarin stond dat we precies vandaag
01:54
buildinggebouw the last piecestuk of ATLASATLAS.
40
96000
2000
het laatste onderdeel van ATLAS geplaatst hebben.
01:56
So as of todayvandaag, it's finishedgeëindigd. I'd like to say
41
98000
2000
Sinds vandaag is het project afgerond.
01:58
that I plannedgepland that for TEDTED,
42
100000
2000
Ik zou graag zeggen dat ik dat speciaal
voor TED gepland heb,
02:00
but I didn't. So it's been completedvoltooid as of todayvandaag.
43
102000
3000
maar dat is niet zo.
Dus sinds vandaag is het af.
02:03
(ApplauseApplaus)
44
105000
4000
(Applaus)
02:07
Yeah, it's a wonderfulprachtig achievementprestatie.
45
109000
2000
Ja, een geweldige prestatie.
02:09
So, you mightmacht be askingvragen, "Why?
46
111000
2000
Nu kun je je afvragen: waarom?
02:11
Why createcreëren the conditionsvoorwaarden that were presentaanwezig
47
113000
2000
Waarom de omstandigheden
02:13
lessminder than a billionthMiljardste of a secondtweede after the universeuniversum beganbegon?"
48
115000
3000
van minder dan een miljardste van een seconde nadat het universum begon, nabootsen?
02:16
Well, particledeeltje physicistsnatuurkundigen are nothing if not ambitiousambitieuze.
49
118000
3000
Je kunt van deeltjesfysici zeggen wat je wilt,
ze zijn wel ambitieus.
02:19
And the aimdoel of particledeeltje physicsfysica is to understandbegrijpen
50
121000
3000
Het doel van deeltjesfysica is te begrijpen
02:22
what everything'salles is madegemaakt of, and how everything sticksstokken togethersamen.
51
124000
3000
waar alles uit bestaat en hoe alles samenhangt.
02:25
And by everything I mean, of courseCursus,
52
127000
2000
Met 'alles' bedoel ik natuurlijk
02:27
me and you, the EarthAarde, the SunZon,
53
129000
3000
jij en ik, de Aarde, de Zon,
02:30
the 100 billionmiljard sunszonnen in our galaxymelkweg
54
132000
3000
de honderd miljard zonnen in ons sterrenstelsel
02:33
and the 100 billionmiljard galaxiessterrenstelsels
55
135000
2000
en de honderd miljard sterrenstelsels
02:35
in the observablewaarneembaar universeuniversum.
56
137000
2000
in het waarneembare universum.
02:37
AbsolutelyAbsoluut everything.
57
139000
2000
Écht alles.
02:39
Now you mightmacht say, "Well, OK, but why not just look at it?
58
141000
2000
Waarom kijken we er dan niet gewoon naar?
02:41
You know? If you want to know what I'm madegemaakt of, let's look at me."
59
143000
3000
Als je wilt weten waar ik uit besta,
kijk dan naar mij.
02:44
Well, we foundgevonden that as you look back in time,
60
146000
3000
We kwamen erachter dat als je terugkijkt in de tijd,
02:47
the universeuniversum getskrijgt hotterheter and hotterheter,
61
149000
3000
het universum heter en heter,
02:50
denserdichtere and denserdichtere, and simplereenvoudigere and simplereenvoudigere.
62
152000
3000
dichter en dichter en simpeler en simpeler wordt.
02:53
Now, there's no realecht reasonreden I'm awarebewust of for that,
63
155000
2000
Voor zover ik weet, is daar geen echte reden voor,
02:55
but that seemslijkt to be the casegeval.
64
157000
3000
maar dat lijkt zo te zijn.
02:58
So, way back in the earlyvroeg timestijden of the universeuniversum,
65
160000
2000
Lang geleden,
in de vroege dagen van het universum,
03:00
we believe it was very simpleeenvoudig and understandablebegrijpelijk.
66
162000
3000
moet het erg simpel en begrijpelijk zijn geweest.
03:03
All this complexityingewikkeldheid, all the way to these wonderfulprachtig things --
67
165000
3000
Al die complexiteit, helemaal tot aan dit mooie ding --
03:06
humanmenselijk brainshersenen -- are a propertyeigendom of an oldoud
68
168000
2000
het menselijk brein -- zijn een eigenschap
03:08
and coldkoude and complicatedingewikkeld universeuniversum.
69
170000
3000
van een oud en koud en ingewikkeld universum.
03:11
Back at the startbegin, in the first billionthMiljardste of a secondtweede,
70
173000
3000
Helemaal aan het begin,
in de eerste miljardste seconde,
03:14
we believe, or we'vewij hebben observedopgemerkt, it was very simpleeenvoudig.
71
176000
2000
hebben we geobserveerd, dat het erg simpel was.
03:16
It's almostbijna like ...
72
178000
2000
Het is bijna als...
03:18
imaginestel je voor a snowflakesneeuwvlok in your handhand-,
73
180000
2000
Stel je een sneeuwvlokje op je hand voor,
03:20
and you look at it, and it's an incrediblyongelooflijk complicatedingewikkeld,
74
182000
3000
je kijkt ernaar, het is een ontzettend gecompliceerd,
mooi object.
03:23
beautifulmooi objectvoorwerp. But as you heatwarmte it up,
75
185000
3000
Maar als je het verwarmt,
03:26
it'llhet zal meltsmelten into a poolzwembad of waterwater,
76
188000
3000
smelt het in een plasje water,
03:29
and you would be ablein staat to see that, actuallywerkelijk, it was just madegemaakt
77
191000
2000
en zou je kunnen zien dat het eigenlijk
03:31
of H20, waterwater.
78
193000
3000
alleen maar uit H2O, water, bestaat.
03:34
So it's in that samedezelfde sensezin that we look back in time
79
196000
2000
Op dezelfde manier kijken we terug in de tijd
03:36
to understandbegrijpen what the universeuniversum is madegemaakt of.
80
198000
3000
om te begrijpen waar het universum van gemaakt is.
03:39
And, as of todayvandaag, it's madegemaakt of these things.
81
201000
3000
Vandaag is het hieruit opgebouwd.
03:42
Just 12 particlesdeeltjes of matterer toe doen,
82
204000
2000
Slechts twaalf elementaire deeltjes,
03:44
stuckgeplakt togethersamen by fourvier forceskrachten of naturenatuur.
83
206000
3000
bij elkaar gehouden door vier natuurkrachten.
03:48
The quarksquarks, these pinkroze things, are the things that make up protonsprotonen and neutronsneutronen
84
210000
3000
De quarks, deze roze deeltjes, zijn de deeltjes waaruit protonen en neutronen zijn opgebouwd,
03:51
that make up the atomicatomair nucleikernen in your bodylichaam.
85
213000
3000
de bestanddelen van de atoomkernen in je lichaam.
03:54
The electronelektron -- the thing that goesgaat around
86
216000
2000
Het elektron -- het deeltje dat om
03:56
the atomicatomair nucleusNucleus --
87
218000
2000
de atoomkern cirkelt --
03:58
heldheld around in orbitbaan, by the way, by the electromagneticelektromagnetische forcedwingen
88
220000
3000
in zijn baan gehouden
door de elektromagnetische kracht
04:01
that's carriedgedragen by this thing, the photonfoton.
89
223000
2000
die wordt overgebracht door dit deeltje:
het foton.
04:03
The quarksquarks are stuckgeplakt togethersamen by other things calledriep gluonsgluonen.
90
225000
3000
De quarks worden bij elkaar gehouden
door andere deeltjes, genaamd gluonen.
04:06
And these guys, here, they're the weakzwak nuclearnucleair forcedwingen,
91
228000
2000
Deze jongens hier,
zij zijn de zwakke kernkracht,
04:08
probablywaarschijnlijk the leastminst familiarvertrouwd.
92
230000
2000
waarschijnlijk de minst bekende.
04:10
But, withoutzonder it, the sunzon wouldn'tzou het niet shineschijnen.
93
232000
2000
Zonder die deeltjes zou de zon niet schijnen.
04:12
And when the sunzon shinesschijnt, you get copiousovervloedige quantitieshoeveelheden
94
234000
2000
Als de zon schijnt,
worden er enorme hoeveelheden
04:14
of these things, calledriep neutrinosneutrino 's, pouringgieten out.
95
236000
3000
van deze deeltjes, neutrino's, uitgestoten.
04:17
ActuallyEigenlijk, if you just look at your thumbnailminiatuur --
96
239000
3000
Als je naar de nagel van je duim kijkt --
04:20
about a squareplein centimetercentimeter --
97
242000
3000
ongeveer een vierkante centimeter:
04:23
there are something like 60 billionmiljard neutrinosneutrino 's perper secondtweede
98
245000
3000
er gaan ongeveer 60 miljard neutrino's per seconde
04:26
from the sunzon, passingvoorbijgaand
99
248000
2000
afkomstig van de zon
04:28
throughdoor everyelk squareplein centimetercentimeter of your bodylichaam.
100
250000
2000
door iedere vierkante centimeter van je lichaam.
04:30
But you don't feel them, because the weakzwak forcedwingen
101
252000
2000
Maar je voelt ze niet, omdat de zwakke kernkracht
04:32
is correctlycorrect namedgenaamd --
102
254000
2000
de juiste naam heeft.
04:34
very shortkort rangereeks and very weakzwak,
103
256000
2000
Hij werkt over een erg korte afstand en is erg zwak,
04:36
so they just flyvlieg throughdoor you.
104
258000
2000
dus ze vliegen zo door je heen.
04:38
And these particlesdeeltjes have been discoveredontdekt
105
260000
2000
Deze deeltjes zijn zo'n beetje allemaal
04:40
over the last centuryeeuw, prettymooi much.
106
262000
2000
in de afgelopen eeuw ontdekt.
04:42
The first one, the electronelektron, was discoveredontdekt in 1897,
107
264000
2000
De eerste, het elektron, werd in 1897 ontdekt
04:44
and the last one, this thing calledriep the tautau neutrinoneutrino,
108
266000
3000
en de laatste, deze, het tau neutrino,
04:47
in the yearjaar 2000. ActuallyEigenlijk just --
109
269000
2000
in het jaar 2000.
04:49
I was going to say, just up the roadweg in ChicagoChicago. I know it's a biggroot countryland,
110
271000
3000
Ik wilde zeggen: hier om de hoek in Chicago.
04:52
AmericaAmerika, isn't it?
111
274000
2000
Ik weet dat Amerika een groot land is.
04:55
Just up the roadweg.
112
277000
2000
Om de hoek dus.
04:58
RelativeRelatieve to the universeuniversum, it's just up the roadweg.
113
280000
3000
Vergeleken met het universum is het om de hoek.
05:01
(LaughterGelach)
114
283000
2000
(Gelach)
05:03
So, this thing was discoveredontdekt in the yearjaar 2000,
115
285000
2000
Dit deeltje werd in het jaar 2000 ontdekt,
05:05
so it's a relativelynaar verhouding recentrecent pictureafbeelding.
116
287000
3000
dus dit is een relatief jong overzicht.
05:08
One of the wonderfulprachtig things, actuallywerkelijk, I find,
117
290000
2000
Een van de wonderlijke dingen,
05:10
is that we'vewij hebben discoveredontdekt any of them, when you realizerealiseren how tinyklein they are.
118
292000
3000
is dat we ze gevonden hebben,
als je je realiseert hoe klein ze zijn.
05:13
You know, they're a stepstap in sizegrootte
119
295000
2000
Ze zijn ongelofelijk klein in verhouding tot
05:15
from the entiregeheel observablewaarneembaar universeuniversum.
120
297000
2000
het waarneembare universum.
05:17
So, 100 billionmiljard galaxiessterrenstelsels,
121
299000
2000
100 miljard sterrenstelsels,
05:19
13.7 billionmiljard lightlicht yearsjaar away --
122
301000
3000
13.7 miljard lichtjaar bij ons vandaan --
05:22
a stepstap in sizegrootte from that to MontereyMonterey, actuallywerkelijk,
123
304000
3000
een stap in grootte van daar tot Monterey
05:25
is about the samedezelfde as from MontereyMonterey to these things.
124
307000
3000
is ongeveer gelijk aan van Montery tot deze deeltjes.
05:28
AbsolutelyAbsoluut, exquisitelyprachtig minuteminuut,
125
310000
3000
Absoluut onvoorstelbaar klein,
05:31
and yetnog we'vewij hebben discoveredontdekt prettymooi much the fullvol setreeks.
126
313000
3000
en toch hebben we min of meer
de hele collectie ontdekt.
05:35
So, one of my mostmeest illustriousillustere forebearsvoorouders
127
317000
3000
Een van mijn meest illustere voorgangers
05:38
at ManchesterManchester UniversityUniversiteit, ErnestErnest RutherfordRutherford,
128
320000
2000
bij de universiteit van Manchester:
Ernest Rutherford,
05:40
discovererontdekker of the atomicatomair nucleusNucleus,
129
322000
2000
ontdekker van de atoomkern,
05:42
onceeen keer said, "All sciencewetenschap is eithereen van beide physicsfysica
130
324000
2000
zei eens: "Alle wetenschap is ófwel fysica,
05:44
or stamppostzegel collectingverzamelen."
131
326000
2000
ófwel postzegels verzamelen."
05:46
Now, I don't think he meantbedoelde to insultbelediging
132
328000
3000
Ik denk niet dat hij
05:49
the restrust uit of sciencewetenschap,
133
331000
2000
de rest van de wetenschap wilde beledigen,
05:51
althoughhoewel he was from NewNieuw ZealandZeeland, so it's possiblemogelijk.
134
333000
3000
hoewel hij uit Nieuw Zeeland kwam,
dus het zou kunnen,
05:54
(LaughterGelach)
135
336000
2000
(Gelach)
05:56
But what he meantbedoelde was that what we'vewij hebben donegedaan, really,
136
338000
2000
Hij bedoelde dat wat we daar gedaan hebben,
05:58
is stamppostzegel collectverzamelen there.
137
340000
2000
eigenlijk postzegels verzamelen is --
06:00
OK, we'vewij hebben discoveredontdekt the particlesdeeltjes,
138
342000
2000
Oké, we hebben deeltjes ontdekt,
06:02
but unlesstenzij you understandbegrijpen the underlyingonderliggende
139
344000
2000
maar totdat je de onderliggende reden
06:04
reasonreden for that patternpatroon -- you know, why it's builtgebouwd the way it is --
140
346000
3000
van dat patroon begrijpt --
waaróm het zo is zoals het is --
06:07
really you've donegedaan stamppostzegel collectingverzamelen. You haven'thebben niet donegedaan sciencewetenschap.
141
349000
3000
heb je eigenlijk postzegels verzameld -
geen wetenschap.
06:10
FortunatelyGelukkig, we have
142
352000
2000
Gelukkig hebben we
06:12
probablywaarschijnlijk one of the greatestbeste scientificwetenschappelijk achievementsresultaten of the twentiethtwintigste centuryeeuw
143
354000
3000
waarschijnlijk een van de grootste wetenschappelijke prestaties van de 20ste eeuw
06:15
that underpinsook ondersteunen that patternpatroon.
144
357000
2000
die dat patroon onderschrijft.
06:17
It's the Newton'sNewton's lawswetten, if you want,
145
359000
2000
Je kunt het zien als de wetten van Newton
06:19
of particledeeltje physicsfysica.
146
361000
2000
van de deeltjesfysica.
06:21
It's calledriep the standardstandaard- modelmodel- -- beautifullymooi simpleeenvoudig mathematicalwiskundig equationvergelijking.
147
363000
3000
Het heet het 'standaard model' --
een wonderlijk simpele wiskundige vergelijking.
06:24
You could stickstok it on the frontvoorkant of a T-shirtT-shirt,
148
366000
2000
Je zou hem op een T-shirt kunnen drukken,
06:26
whichwelke is always the signteken of eleganceelegantie.
149
368000
3000
dat altijd het teken van elegantie is.
06:29
This is it.
150
371000
2000
Dit is hij.
06:31
(LaughterGelach)
151
373000
2000
(Gelach)
06:33
I've been a little disingenuousachterbaks, because I've expandeduitgebreid it out
152
375000
2000
Ik ben niet helemaal eerlijk geweest,
want ik heb hem,
06:35
in all its gorybloederig detaildetail-.
153
377000
2000
helemaal in detail uitgeschreven.
06:37
This equationvergelijking, thoughhoewel, allowstoestaat you to calculateberekenen everything --
154
379000
2000
Deze vergelijking stelt je in staat alles --
06:39
other than gravityzwaartekracht -- that happensgebeurt in the universeuniversum.
155
381000
3000
behalve de zwaartekracht
-- dat gebeurt in het universum -- te berekenen.
06:42
So, you want to know why the skyhemel is blueblauw, why atomicatomair nucleikernen stickstok togethersamen --
156
384000
3000
Als je wilt weten waarom de lucht blauw is,
of waarom atoomkernen bij elkaar blijven --
06:45
in principlebeginsel, you've got a biggroot enoughgenoeg computercomputer --
157
387000
2000
als je een voldoende krachtige computer hebt --
06:47
why DNADNA is the shapevorm it is.
158
389000
2000
waarom DNA de vorm heeft dat het heeft.
06:49
In principlebeginsel, you should be ablein staat to calculateberekenen it from that equationvergelijking.
159
391000
3000
In principe kun je dat
met deze vergelijking berekenen.
06:52
But there's a problemprobleem.
160
394000
2000
Maar er is een probleem.
06:55
Can anyoneiedereen see what it is?
161
397000
3000
Ziet iemand wat dat is?
06:59
A bottlefles of champagneChampagne for anyoneiedereen that tellsvertelt me.
162
401000
3000
Een fles champagne voor degene
die het me kan vertellen.
07:02
I'll make it easiergemakkelijker, actuallywerkelijk, by blowingblowing one of the lineslijnen up.
163
404000
2000
Ik zal het wat makkelijker maken
door een van de regels te vergroten.
07:05
BasicallyIn principe, eachelk of these termstermen
164
407000
2000
Elk van deze termen
07:07
refersverwijst to some of the particlesdeeltjes.
165
409000
2000
verwijst naar enkele van de deeltjes.
07:09
So those WsWS there referverwijzen to the WsWS, and how they stickstok togethersamen.
166
411000
3000
Dus de W's verwijzen naar de W's
en hoe ze bij elkaar blijven.
07:12
These carrierscarriers of the weakzwak forcedwingen, the ZsZS, the samedezelfde.
167
414000
3000
Voor deze dragers van de zwakke kernkracht,
de Z's, geldt hetzelfde.
07:15
But there's an extraextra symbolsymbool in this equationvergelijking: H.
168
417000
2000
Er is een extra symbool in de vergelijking: de H.
07:17
Right, H.
169
419000
2000
Oké, H.
07:19
H standsstands for HiggsHiggs particledeeltje.
170
421000
2000
De H staat voor het Higgs-deeltje.
07:21
HiggsHiggs particlesdeeltjes have not been discoveredontdekt.
171
423000
3000
Higgs-deeltjes zijn nog niet ontdekt.
07:24
But they're necessarynoodzakelijk: they're necessarynoodzakelijk
172
426000
2000
Maar ze zijn nodig om
07:26
to make that mathematicswiskunde work.
173
428000
2000
de wiskunde te laten werken.
07:28
So all the exquisitelyprachtig detailedgedetailleerde calculationsberekeningen we can do
174
430000
2000
Alle geweldig gedetailleerde berekeningen
die we kunnen doen
07:30
with that wonderfulprachtig equationvergelijking
175
432000
2000
met die schitterende vergelijking
07:32
wouldn'tzou het niet be possiblemogelijk withoutzonder an extraextra bitbeetje.
176
434000
2000
zouden niet kunnen zonder dat extra deeltje.
07:34
So it's a predictionvoorspelling:
177
436000
2000
Het is dus een voorspelling --
07:36
a predictionvoorspelling of a newnieuwe particledeeltje.
178
438000
2000
een voorspelling van een nieuw deeltje.
07:38
What does it do?
179
440000
2000
Wat het doet?
07:40
Well, we had a long time to come up with good analogiesanalogieën.
180
442000
2000
We hebben lang na kunnen denken
over goede analogieën.
07:42
And back in the 1980s, when we wanted the moneygeld
181
444000
3000
Destijds in de jaren 80, toen we het geld
07:45
for the LHCLHC from the U.K. governmentregering,
182
447000
2000
voor de LHC wilden van de Engelse regering,
07:47
MargaretMargaret ThatcherThatcher, at the time, said,
183
449000
2000
zei Margaret Thatcher:
07:49
"If you guys can explainuitleg geven, in languagetaal
184
451000
2000
"Als jullie kunnen uitleggen, in een taal
07:51
a politicianpoliticus can understandbegrijpen,
185
453000
2000
die een politicus kan begrijpen,
07:53
what the hellhel it is that you're doing, you can have the moneygeld.
186
455000
3000
wat jullie in godsnaam aan het doen zijn,
dan kunnen jullie het geld krijgen.
07:56
I want to know what this HiggsHiggs particledeeltje does."
187
458000
2000
Ik wil van jullie weten wat dat Higgs-deeltje doet."
07:58
And we camekwam up with this analogyanalogie, and it seemedscheen to work.
188
460000
2000
We bedachten een analogie die leek te werken.
08:00
Well, what the HiggsHiggs does is, it givesgeeft massmassa- to the fundamentalfundamenteel particlesdeeltjes.
189
462000
3000
Higgs-deeltje geeft massa
aan de fundamentele deeltjes.
08:03
And the pictureafbeelding is that the wholegeheel universeuniversum --
190
465000
2000
Het beeld is dat het hele universum --
08:05
and that doesn't mean just spaceruimte, it meansmiddelen me as well, and insidebinnen you --
191
467000
3000
en dat betekent niet alleen de ruimte,
maar ook mijzelf en binnenin jullie --
08:08
the wholegeheel universeuniversum is fullvol of something calledriep a HiggsHiggs fieldveld-.
192
470000
3000
het hele universum is gevuld
met iets dat het Higgs-veld heet.
08:11
HiggsHiggs particlesdeeltjes, if you will.
193
473000
2000
Of Higgs-deeltjes, zoals je wilt.
08:13
The analogyanalogie is that these people in a roomkamer
194
475000
2000
De analogie is dat deze mensen in een kamer
08:15
are the HiggsHiggs particlesdeeltjes.
195
477000
2000
de Higgs-deeltjes zijn.
08:17
Now when a particledeeltje movesmoves throughdoor the universeuniversum,
196
479000
2000
Als een deeltje door het universum beweegt,
08:19
it can interactop elkaar inwerken with these HiggsHiggs particlesdeeltjes.
197
481000
3000
kan het interageren met deze Higgs-deeltjes.
08:22
But imaginestel je voor someoneiemand who'swie is not very popularpopulair movesmoves throughdoor the roomkamer.
198
484000
3000
Stel je voor dat iemand die niet erg populair is
zich door de kamer beweegt.
08:25
Then everyoneiedereen ignoresnegeert them. They can just passslagen voor throughdoor the roomkamer very quicklysnel,
199
487000
3000
Dan negeert iedereen hem.
Hij kan zich erg snel door de kamer bewegen,
08:28
essentiallyin wezen at the speedsnelheid of lightlicht. They're masslessmassaloos.
200
490000
3000
min of meer met de snelheid van het licht, massaloos.
08:31
And imaginestel je voor someoneiemand incrediblyongelooflijk importantbelangrijk
201
493000
2000
Stel je voor dat iemand die ongelofelijk belangrijk,
08:33
and popularpopulair and intelligentintelligent
202
495000
2000
populair en intelligent is
08:35
walkswandelingen into the roomkamer.
203
497000
3000
de kamer binnenloopt.
08:38
They're surroundedomgeven by people, and theirhun passagepassage throughdoor the roomkamer is impededbelemmerd.
204
500000
3000
Hij wordt omringd door mensen,
en zijn beweging door de kamer wordt belemmerd.
08:41
It's almostbijna like they get heavyzwaar. They get massivemassief.
205
503000
3000
Het is bijna alsof hij zwaar is geworden.
Hij krijgt massa.
08:44
And that's exactlyprecies the way the HiggsHiggs mechanismmechanisme workswerken.
206
506000
3000
Dat is precies hoe het Higgs-mechanisme werkt.
08:47
The pictureafbeelding is that the electronselektronen and the quarksquarks
207
509000
2000
Het beeld is dat de elektronen en de quarks
08:49
in your bodylichaam and in the universeuniversum that we see around us
208
511000
3000
in je lichaam en in het universum om ons heen
08:52
are heavyzwaar, in a sensezin, and massivemassief,
209
514000
2000
in zekere zin zwaar zijn en massa hebben
08:54
because they're surroundedomgeven by HiggsHiggs particlesdeeltjes.
210
516000
2000
omdat ze omgeven zijn door Higgs-deeltjes.
08:56
They're interactinginteractie with the HiggsHiggs fieldveld-.
211
518000
3000
Ze interageren met het Higgs-veld.
08:59
If that picture'sfoto 's truewaar,
212
521000
2000
Als deze voorstelling klopt,
09:01
then we have to discoverontdekken those HiggsHiggs particlesdeeltjes at the LHCLHC.
213
523000
3000
dan moeten we die Higgs-deeltjes vinden
met de LHC.
09:05
If it's not truewaar -- because it's quiteheel a convolutedingewikkelde mechanismmechanisme,
214
527000
2000
Als ze niet klopt
-- het is een behoorlijk ingewikkeld mechanisme,
09:07
althoughhoewel it's the simplesteenvoudigste we'vewij hebben been ablein staat to think of --
215
529000
3000
hoewel het de simpelste is
die we konden bedenken --
09:10
then whateverwat dan ook does the jobbaan of the HiggsHiggs particlesdeeltjes
216
532000
2000
dan weten we dat datgene
wat het werk doet van het Higgs-deeltje,
09:12
we know have to turnbeurt up
217
534000
2000
moet naar voren komen
09:14
at the LHCLHC.
218
536000
2000
met de LHC.
09:16
So, that's one of the primeeerste reasonsredenen we builtgebouwd this giantreusachtig machinemachine.
219
538000
3000
Dat is een van de hoofdredenen
om deze gigantische machine te bouwen.
09:19
I'm gladblij you recognizeherken MargaretMargaret ThatcherThatcher.
220
541000
2000
Ik ben blij dat jullie Margaret Thatcher herkennen.
09:21
ActuallyEigenlijk, I thought about makingmaking it more culturallycultureel relevantrelevant, but --
221
543000
3000
Ik wilde het wat
cultureel relevanter maken, maar ...
09:24
(LaughterGelach)
222
546000
3000
(Gelach)
09:27
anywayin ieder geval.
223
549000
2000
hoe dan ook.
09:29
So that's one thing.
224
551000
2000
Dat is de ene kant.
09:31
That's essentiallyin wezen a guaranteegarantie of what the LHCLHC will find.
225
553000
3000
Het staat min of meer vast dat de LHC dat zal vinden.
09:34
There are manyveel other things. You've heardgehoord
226
556000
2000
Er zijn nog veel meer dingen.
Je hebt al gehoord over
09:36
manyveel of the biggroot problemsproblemen in particledeeltje physicsfysica.
227
558000
2000
veel van de grote problemen in de deeltjesfysica.
09:38
One of them you heardgehoord about: darkdonker matterer toe doen, darkdonker energyenergie.
228
560000
3000
Donkere materie, donkere energie.
09:41
There's anothereen ander issuekwestie,
229
563000
2000
Er is een ander probleem:
09:43
whichwelke is that the forceskrachten in naturenatuur -- it's quiteheel beautifulmooi, actuallywerkelijk --
230
565000
2000
de krachten in de natuur
-- erg mooi eigenlijk --
09:45
seemlijken, as you go back in time,
231
567000
2000
als je teruggaat in de tijd,
09:47
they seemlijken to changeverandering in strengthkracht.
232
569000
2000
lijken ze van kracht te veranderen.
09:49
Well, they do changeverandering in strengthkracht.
233
571000
2000
Dat doen ze ook echt.
09:51
So, the electromagneticelektromagnetische forcedwingen, the forcedwingen that holdshoudt us togethersamen,
234
573000
3000
De elektromagnetische kracht,
de kracht die ons bij elkaar houdt,
09:54
getskrijgt strongersterker as you go to higherhoger temperaturestemperaturen.
235
576000
3000
wordt sterker bij hogere temperaturen.
09:57
The strongsterk forcedwingen, the strongsterk nuclearnucleair forcedwingen, whichwelke sticksstokken nucleikernen togethersamen,
236
579000
3000
De sterke kernkracht,
die atoomkernen bij elkaar houdt,
10:00
getskrijgt weakerzwakkere. And what you see is the standardstandaard- modelmodel- --
237
582000
3000
wordt zwakker.
In het standaard model wordt duidelijk --
10:03
you can calculateberekenen how these changeverandering -- is the forceskrachten,
238
585000
2000
je kunt berekenen hoe de krachten veranderen --
10:05
the threedrie forceskrachten, other than gravityzwaartekracht,
239
587000
2000
dat de drie krachten uitgenomen de zwaartekracht --
10:07
almostbijna seemlijken to come togethersamen at one pointpunt.
240
589000
2000
bijna bij elkaar lijken te komen in één punt.
10:09
It's almostbijna as if there was one beautifulmooi
241
591000
2000
Het is bijna alsof er één, prachtige,
soort van superkracht was, toen het heelal ontstond.
10:11
kindsoort of super-forceSuper kracht, back at the beginningbegin of time.
242
593000
3000
Het is bijna alsof er één, prachtige,
soort van superkracht was, toen het heelal ontstond.
10:14
But they just missmissen.
243
596000
2000
Ze raken elkaar net niet.
10:16
Now there's a theorytheorie calledriep super-symmetrySuper symmetrie,
244
598000
2000
Er bestaat een theorie die supersymmetrie heet,
10:18
whichwelke doublesdubbelspel the numberaantal of particlesdeeltjes in the standardstandaard- modelmodel-,
245
600000
3000
waarin het aantal deeltjes
in het standaard model verdubbelt.
10:21
whichwelke, at first sightzicht, doesn't soundgeluid like a simplificationvereenvoudiging.
246
603000
2000
Op het eerste gezicht klinkt dat
niet als een vereenvoudiging,
10:23
But actuallywerkelijk, with this theorytheorie,
247
605000
2000
maar met deze theorie
10:25
we find that the forceskrachten of naturenatuur
248
607000
2000
zien we dat de natuurkrachten
10:27
do seemlijken to unifyverenigen togethersamen, back at the BigGrote BangBang --
249
609000
3000
wél precies bij elkaar komen
op het moment van de Big Bang.
10:30
absolutelyAbsoluut beautifulmooi prophecyprofetie. The modelmodel- wasn'twas niet builtgebouwd to do that,
250
612000
3000
Een geweldig mooie voorspelling.
Het model is daar niet voor ontworpen,
10:33
but it seemslijkt to do it.
251
615000
2000
maar lijkt het toch te doen.
10:35
AlsoOok, those super-symmetricSuper symmetrische particlesdeeltjes
252
617000
2000
Tevens zijn die supersymmetriedeeltjes
10:37
are very strongsterk candidateskandidaten for the darkdonker matterer toe doen.
253
619000
2000
zeer goede kandidaten voor de donkere materie.
10:39
So a very compellingdwingende theorytheorie
254
621000
2000
Dit is dus een erg sterke theorie
10:41
that's really mainstreamhoofdstroom physicsfysica.
255
623000
2000
die wijd geaccepteerd is.
10:43
And if I was to put moneygeld on it, I would put moneygeld on --
256
625000
2000
Als ik er geld op zou moeten inzetten,
10:45
in a very unscientificonwetenschappelijk way -- that
257
627000
2000
op een heel onwetenschappelijke manier --
10:47
that these things would alsoook cropgewas up at the LHCLHC.
258
629000
2000
dat deze deeltjes ook naar voren komen met de LHC.
10:50
ManyVeel other things that the LHCLHC could discoverontdekken.
259
632000
3000
Er zijn nog veel meer dingen
die de LHC kan ontdekken.
10:53
But in the last fewweinig minutesnotulen, I just want to give you
260
635000
3000
Maar in de laatste paar minuten wil ik jullie
10:56
a differentverschillend perspectiveperspectief
261
638000
2000
een ander perspectief geven
10:58
of what I think -- what particledeeltje physicsfysica
262
640000
2000
over wat ik denk -- wat deeltjesfysica
11:00
really meansmiddelen to me -- particledeeltje physicsfysica and cosmologykosmologie.
263
642000
3000
echt voor mij betekent
-- deeltjesfysica en kosmologie.
11:03
And that's that I think it's givengegeven us a wonderfulprachtig
264
645000
3000
Het geeft ons een wondermooi verhaal
11:06
narrativeverhaal -- almostbijna a creationschepping storyverhaal,
265
648000
3000
-- bijna een scheppingsverhaal --
11:09
if you'dje zou like -- about the universeuniversum,
266
651000
2000
over het universum
11:11
from modernmodern sciencewetenschap over the last fewweinig decadestientallen jaren.
267
653000
3000
afkomstig van de moderne wetenschap
van de afgelopen tientallen jaren.
11:14
And I'd say that it deservesverdient,
268
656000
2000
Ik zou zeggen dat het,
11:16
in the spiritgeest of WadeWade Davis'Davis talk,
269
658000
2000
in de geest van Wade Davis' lezing,
11:18
to be at leastminst put up there with these wonderfulprachtig creationschepping storiesverhalen
270
660000
3000
verdient genoemd te worden
naast de mooie scheppingsverhalen
11:21
of the peoplesvolkeren of the highhoog AndesAndes and the frozenbevroren northnoorden.
271
663000
4000
van de volkeren van het Andesgebergte en Alaska.
11:25
This is a creationschepping storyverhaal, I think, equallyeven as wonderfulprachtig.
272
667000
3000
Dit scheppingsverhaal is voor mij net zo mooi.
11:29
The storyverhaal goesgaat like this: we know that
273
671000
2000
Het verhaal gaat als volgt: we weten dat
11:31
the universeuniversum beganbegon 13.7 billionmiljard yearsjaar agogeleden,
274
673000
3000
het universum 13.7 miljard jaar geleden begon
11:34
in an immenselyonmetelijk hotwarm, densedicht statestaat,
275
676000
3000
in een immens hete en dichte staat,
11:37
much smallerkleiner than a singlesingle atomatoom.
276
679000
2000
veel kleiner dan een enkel atoom.
11:39
It beganbegon to expanduitbreiden about
277
681000
2000
Het begon uit te zetten na ongeveer
11:41
a millionmiljoen, billionmiljard, billionmiljard, billionmiljard billionthMiljardste
278
683000
3000
een miljoenste miljardste miljardste
miljardste miljardste seconde
11:44
of a secondtweede -- I think I got that right -- after the BigGrote BangBang.
279
686000
4000
-- ik denk dat ik dat goed zei -- na de Big Bang.
11:48
GravityZwaartekracht separatedgescheiden away from the other forceskrachten.
280
690000
2000
Zwaartekracht scheidde zich van de andere krachten.
11:50
The universeuniversum then underwentonderging
281
692000
2000
Het universum onderging daarna
11:52
an exponentialexponentiële expansionuitbreiding calledriep inflationinflatie.
282
694000
3000
een exponentiële vergroting
die uitzetting wordt genoemd.
11:55
In about the first billionthMiljardste of a secondtweede or so,
283
697000
2000
Ergens in de eerste miljardste van een seconde
11:57
the HiggsHiggs fieldveld- kickedgeschopt in, and the quarksquarks
284
699000
2000
werd het Higgs-veld actief
11:59
and the gluonsgluonen and the electronselektronen
285
701000
3000
en de quarks en de gluonen en de elektronen,
12:02
that make us up got massmassa-.
286
704000
2000
waaruit wij bestaan, kregen massa.
12:04
The universeuniversum continuedvervolgd to expanduitbreiden and coolkoel.
287
706000
3000
Het universum bleef verder uitzetten en afkoelen.
12:07
After about a fewweinig minutesnotulen,
288
709000
2000
Na een paar minuten,
12:09
there was hydrogenwaterstof and heliumhelium in the universeuniversum. That's all.
289
711000
3000
was er waterstof en helium in het universum.
Dat is het.
12:12
The universeuniversum was about 75 percentprocent hydrogenwaterstof,
290
714000
3000
Het universum bestond voor ongeveer
75 % uit waterstof en
12:15
25 percentprocent heliumhelium. It still is todayvandaag.
291
717000
3000
voor 25 % uit helium.
Dat is nu nog steeds zo.
12:18
It continuedvervolgd to expanduitbreiden
292
720000
2000
Het bleef verder uitzetten,
12:20
about 300 millionmiljoen yearsjaar.
293
722000
2000
ongeveer 300 miljoen jaar lang.
12:22
Then lightlicht beganbegon to travelreizen throughdoor the universeuniversum.
294
724000
2000
Toen begon er licht te reizen door het universum;
12:24
It was biggroot enoughgenoeg to be transparenttransparant to lightlicht,
295
726000
2000
het was groot genoeg om lichtdoorlatend te zijn
12:26
and that's what we see in the cosmickosmisch microwavemagnetron backgroundachtergrond
296
728000
2000
en dat is wat wij nu als de kosmische achtergrondstraling zien,
12:28
that GeorgeGeorge SmootSmoot describedbeschreven
297
730000
2000
die George Smoot omschreef
12:30
as looking at the facegezicht of God.
298
732000
2000
als "God in het gezicht kijken."
12:32
After about 400 millionmiljoen yearsjaar, the first starssterren formedgevormde,
299
734000
3000
Na ongeveer 400 miljoen jaar vormden zich
de eerste sterren.
12:35
and that hydrogenwaterstof, that heliumhelium, then beganbegon to cookkoken
300
737000
2000
Waterstof en helium begon te versmelten
12:37
into the heavierzwaardere elementselementen.
301
739000
2000
in de zwaardere elementen.
12:39
So the elementselementen of life --
302
741000
2000
De bouwstenen van leven --
12:41
carbonkoolstof, and oxygenzuurstof and ironijzer,
303
743000
2000
koolstof, zuurstof en ijzer,
12:43
all the elementselementen that we need to make us up --
304
745000
2000
alle elementen waaruit wij bestaan --
12:45
were cookedgekookt in those first generationsgeneraties of starssterren,
305
747000
3000
zijn ontstaan in die eerste generatie van sterren,
12:48
whichwelke then ranrende out of fuelbrandstof, explodedexplodeerde,
306
750000
2000
die explodeerden toen hun brandstof op was
12:50
threwwierp those elementselementen back into the universeuniversum.
307
752000
3000
en slingerden zwaardere elementen
terug het universum in.
12:53
They then re-collapsedopnieuw samengevouwen into anothereen ander generationgeneratie
308
755000
2000
Waarna ze weer bij elkaar kwamen
in een volgende generatie
12:55
of starssterren and planetsplaneten.
309
757000
3000
sterren en planeten.
12:58
And on some of those planetsplaneten, the oxygenzuurstof, whichwelke had been createdaangemaakt
310
760000
3000
Op sommige van die planeten kon de zuurstof,
die was ontstaan
13:01
in that first generationgeneratie of starssterren, could fusefuse with hydrogenwaterstof
311
763000
3000
in die eerste generatie sterren, fuseren met waterstof
13:04
to formformulier waterwater, liquidvloeistof waterwater on the surfaceoppervlak.
312
766000
3000
om water te vormen,
vloeibaar water op het oppervlak.
13:07
On at leastminst one, and maybe only one of those planetsplaneten,
313
769000
3000
Op tenminste één
en misschien slechts op één van die planeten
13:10
primitiveprimitief life evolvedgeëvolueerd,
314
772000
2000
ontstond primitief leven,
13:13
whichwelke evolvedgeëvolueerd over millionsmiljoenen of yearsjaar into
315
775000
2000
dat miljoenen jaren evolueerde tot
13:15
things that walkedwandelde uprightrechtop and left footprintsvoetafdrukken
316
777000
2000
wezens die rechtop liepen
en voetstappen achterlieten,
13:17
about threedrie and a halfvoor de helft millionmiljoen yearsjaar agogeleden in the mudmodder flatsflats of TanzaniaTanzania,
317
779000
3000
ongeveer 3.5 miljoen jaar geleden in de modderplateau's van Tanzania,
13:20
and eventuallytenslotte
318
782000
2000
en uiteindelijk
13:22
left a footprintvoetspoor on anothereen ander worldwereld-.
319
784000
2000
voetstappen achterlieten op een andere wereld.
13:24
And builtgebouwd this civilizationbeschaving,
320
786000
2000
Die beschavingen bouwden
13:26
this wonderfulprachtig pictureafbeelding,
321
788000
2000
dat geweldige beeld
13:28
that turnedgedraaid the darknessduisternis into lightlicht,
322
790000
3000
dat van duisternis licht maakte
13:31
and you can see the civilizationbeschaving from spaceruimte.
323
793000
2000
je ziet het vanuit de ruimte.
13:33
As one of my great heroesheroes, CarlCarl SaganSagan, said,
324
795000
3000
Zoals een van mijn grote helden,
Carl Sagan, ooit zei,
13:36
these are the things -- and actuallywerkelijk, not only these,
325
798000
2000
dit zijn de dingen -- en eigenlijk niet alleen deze,
13:38
but I was looking around -- these are the things,
326
800000
2000
dit zijn de dingen,
13:40
like SaturnSaturnus V rocketsraketten, and SputnikSpoetnik,
327
802000
3000
zoals de Saturn V raket en Sputnik
13:43
and DNADNA, and literatureliteratuur and sciencewetenschap --
328
805000
2000
DNA en literatuur en wetenschap.
13:45
these are the things that hydrogenwaterstof atomsatomen do
329
807000
2000
Dit zijn de dingen die waterstofatomen doen
13:47
when givengegeven 13.7 billionmiljard yearsjaar.
330
809000
4000
wanneer je ze 13.7 miljard jaar de tijd geeft.
13:51
AbsolutelyAbsoluut remarkableopmerkelijk.
331
813000
2000
Absoluut wonderbaarlijk
13:53
And, the lawswetten of physicsfysica. Right?
332
815000
2000
de natuurwetten. Toch?
13:55
So, the right lawswetten of physicsfysica --
333
817000
2000
De juiste natuurwetten
13:57
they're beautifullymooi balancedevenwichtige.
334
819000
2000
zijn prachtig in evenwicht.
13:59
If the weakzwak forcedwingen had been a little bitbeetje differentverschillend,
335
821000
2000
Als de zwakke kernkracht
ook maar een beetje anders was geweest,
14:01
then carbonkoolstof and oxygenzuurstof wouldn'tzou het niet be stablestal
336
823000
2000
dan waren koolstof en zuurstof niet stabiel geweest
14:03
insidebinnen the heartsharten of starssterren,
337
825000
2000
in het binnenste van sterren,
14:05
and there would be nonegeen of that in the universeuniversum.
338
827000
3000
en waren die elementen
niet voorgekomen in het universum.
14:08
And I think that's
339
830000
2000
Ik denk dat dit
14:10
a wonderfulprachtig and significantsignificant storyverhaal.
340
832000
2000
een geweldig en belangrijk verhaal is.
14:12
50 yearsjaar agogeleden, I couldn'tkon het niet have told that storyverhaal,
341
834000
2000
50 jaar geleden
had ik dat verhaal niet kunnen vertellen,
14:14
because we didn't know it.
342
836000
2000
omdat we het niet wisten.
14:16
It makesmerken me really feel that
343
838000
2000
Het voelt voor mij alsof
14:18
that civilizationbeschaving --
344
840000
2000
die beschaving --
14:20
whichwelke, as I say, if you believe
345
842000
2000
die, als je het wetenschappelijke
14:22
the scientificwetenschappelijk creationschepping storyverhaal,
346
844000
2000
scheppingsverhaal gelooft,
14:24
has emergedvoortgekomen purelypuur as a resultresultaat of the lawswetten of physicsfysica,
347
846000
3000
puur ontstaan is
als het resultaat van de natuurwetten
14:27
and a fewweinig hydrogenwaterstof atomsatomen --
348
849000
2000
en een paar waterstofatomen --
14:29
then I think, to me anywayin ieder geval,
349
851000
2000
dan voel ik me, persoonlijk in elk geval,
14:32
it makesmerken me feel incrediblyongelooflijk valuablewaardevol.
350
854000
2000
van ongelofelijk belang.
14:34
So that's the LHCLHC.
351
856000
2000
Dit is de LHC.
14:36
The LHCLHC is certainlyzeker, when it turnsbochten on in summerzomer,
352
858000
3000
De LHC zal zeker na zijn opstart deze zomer
14:39
going to writeschrijven the nextvolgende chapterhoofdstuk of that bookboek.
353
861000
3000
het volgende hoofdstuk in dat boek schrijven.
14:42
And I'm certainlyzeker looking forwardvooruit with
354
864000
2000
Ik kijk er zeker met
14:44
immenseonmetelijk excitementopwinding to it beingwezen turnedgedraaid on.
355
866000
2000
immense spanning naar uit dat hij wordt aangezet.
14:46
ThanksBedankt.
356
868000
2000
Dank u.
14:48
(ApplauseApplaus)
357
870000
5000
(Applaus)
Translated by Marijn Bouma
Reviewed by Thijs Hekelaar

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Brian Cox - Physicist
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester.

Why you should listen

Based at the University of Manchester, Brian Cox works at CERN in Geneva on the ATLAS experiment, studying the forward proton detectors for the Large Hadron Collider there. He's a professor at the University of Manchester, working in the High Energy Physics group, and is a research fellow of the Royal Society.

He's also become a vital voice in the UK media for explaining physics to the public. With his rockstar hair and accessible charm, he's the go-to physicist for explaining heady concepts on British TV and radio. (If you're in the UK, watch him on The Big Bang Machine.) He was the science advisor for the 2007 film Sunshine. He answers science questions every Friday on BBC6 radio's Breakfast Show.

More profile about the speaker
Brian Cox | Speaker | TED.com