TED2009
Olafur Eliasson: Playing with space and light
Olafur Eliasson: Spelen met ruimte en licht
Filmed:
Readability: 3.1
660,505 views
In de spectaculaire grootschalige projecten waar hij om bekend staat (zoals "Waterfalls" in de haven van New York), creëert Olafur Eliasson kunst met een palet van ruimte, afstand, kleur en licht. Deze ideeën-gevulde talk begint met een experiment naar de aard van perceptie.
Olafur Eliasson - Sculptor of light and space
The transparent simplicity and experiential nature of his work has built Olafur Eliasson's reputation as one of the world's most accessible creators of contemporary art. Full bio
The transparent simplicity and experiential nature of his work has built Olafur Eliasson's reputation as one of the world's most accessible creators of contemporary art. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I have a studio in Berlin --
0
0
3000
Ik heb een studio in Berlijn --
00:21
let me cue on here --
1
3000
2000
laat me hier beginnen --
00:23
which is down there in this snow, just last weekend.
2
5000
4000
afgelopen weekend lag hij nog in de sneeuw.
00:27
In the studio we do a lot of experiments.
3
9000
2000
In de studio doen we veel experimenten.
00:29
I would consider the studio more like a laboratory.
4
11000
2000
Ik beschouw de studio liever als een laboratorium.
00:31
I have occasional meetings with scientists.
5
13000
3000
Af en toe ontmoet ik wetenschappers.
00:34
And I have an academy, a part of the University of Fine Arts in Berlin.
6
16000
4000
En ik heb een academie, onderdeel van de Universiteit van Schone Kunsten in Berlijn.
00:38
We have an annual gathering of people,
7
20000
2000
We hebben een jaarlijks symposium,
00:40
and that is called Life in Space.
8
22000
2000
met als titel: 'Leven in Ruimte'.
00:42
Life in Space is really not necessarily about
9
24000
4000
'Leven in Ruimte' gaat niet noodzakelijk over
00:46
how we do things, but why we do things.
10
28000
4000
hoe we dingen doen, maar waarom we dingen doen.
00:50
Do you mind looking, with me, at that little cross in the center there?
11
32000
3000
Kijk alsjeblieft naar dat kruisje in het midden.
00:53
So just keep looking. Don't mind me.
12
35000
3000
Blijf gewoon kijken. Let niet op mij.
00:56
So you will have a yellow circle, and we will do an after-image experiment.
13
38000
4000
Je ziet een gele cirkel. Daarna zullen we nog een experiment doen.
01:00
When the circle goes away you will have another color, the complementary color.
14
42000
5000
Wanneer de cirkel verdwijnt, zul je een andere kleur zien, de complementaire kleur.
01:05
I am saying something. And your eyes and your brain are saying something back.
15
47000
4000
Ik zeg iets. Je ogen en hersenen zeggen iets terug.
01:09
This whole idea of sharing, the idea of constituting reality
16
51000
3000
Dit hele idee van delen, van het vaststellen van de realiteit
01:12
by overlapping what I say and what you say --
17
54000
4000
door de overlap tussen wat ik zeg en wat jij zegt --
01:16
think of a movie.
18
58000
2000
denk aan een film.
01:18
Since two years now, with some stipends from the science ministry in Berlin,
19
60000
3000
Met wat fondsen van het ministerie van wetenschap in Berlijn,
01:21
I've been working on these films
20
63000
4000
heb ik nu twee jaar gewerkt aan deze films.
01:25
where we produce the film together.
21
67000
3000
We doen de productie van de film gezamenlijk.
01:28
I don't necessarily think the film is so interesting.
22
70000
2000
Niet dat de film per se zo interessant is.
01:30
Obviously this is not interesting at all in the sense of the narrative.
23
72000
3000
De verhaallijn is duidelijk niet interessant.
01:33
But nevertheless, what the potential is --
24
75000
2000
Maar toch, wat de potentie is --
01:35
and just keep looking there --
25
77000
2000
en blijf daarnaar kijken --
01:37
what the potential is, obviously,
26
79000
2000
wat de potentie is, natuurlijk,
01:39
is to kind of move the border of who is the author,
27
81000
2000
is de grens verplaatsen tussen de auteur
01:41
and who is the receiver.
28
83000
2000
en de kijker.
01:43
Who is the consumer, if you want,
29
85000
3000
Wie is de consument
01:46
and who has responsibility for what one sees?
30
88000
3000
en wie is verantwoordelijk voor wat je ziet?
01:49
I think there is a socializing dimension
31
91000
3000
Ik geloof dat er een socialiserende dimensie zit
01:52
in, kind of, moving that border.
32
94000
3000
in het verplaatsen van die grens.
01:55
Who decides what reality is?
33
97000
2000
Wie beslist wat echt is?
01:57
This is the Tate Modern in London.
34
99000
2000
Dit is het Tate Modern in Londen.
01:59
The show was, in a sense, about that.
35
101000
3000
De show ging hier min of meer over.
02:02
It was about a space in which I put half a semi-circular yellow disk.
36
104000
5000
Het ging over een ruimte waarin ik een halfcirkelvormige gele schijf plaatste.
02:07
I also put a mirror in the ceiling, and some fog, some haze.
37
109000
3000
Ik plaatste ook een plafondspiegel en mist, een waas.
02:10
And my idea was to make the space tangible.
38
112000
3000
Mijn idee was de ruimte tastbaar te maken.
02:13
With such a big space, the problem is
39
115000
2000
Het probleem met zo'n grote ruimte is
02:15
obviously that there is a discrepancy
40
117000
2000
de duidelijke discrepantie
02:17
between what your body can embrace,
41
119000
2000
tussen wat je lijf kan bevatten
02:19
and what the space, in that sense, is.
42
121000
2000
en wat de ruimte is.
02:21
So here I had the hope that by inserting some natural elements,
43
123000
4000
Dus hier hoopte ik dat door de inbreng van natuurlijke elementen,
02:25
if you want -- some fog -- I could make the space tangible.
44
127000
3000
- wat mist -- de ruimte tastbaar te maken.
02:28
And what happens is that people, they start to see themselves in this space.
45
130000
3000
Mensen beginnen dan zichzelf te zien in deze ruimte.
02:31
So look at this. Look at the girl.
46
133000
2000
Kijk hiernaar. Kijk naar het meisje.
02:33
Of course they have to look through a bloody camera
47
135000
2000
Natuurlijk staren ze door een verdomde camera
02:35
in a museum. Right? That's how museums are working today.
48
137000
3000
in een museum. Toch? Dat is hoe museums werken tegenwoordig.
02:38
But look at her face there,
49
140000
2000
Maar kijk naar haar gezicht hier,
02:40
as she's checking out, looking at herself in the mirror.
50
142000
2000
terwijl ze rondkijkt en zich bekijkt in de spiegel.
02:42
"Oh! That was my foot there!"
51
144000
2000
Oh! Dat was mijn voet daar!
02:44
She wasn't really sure whether she was seeing herself or not.
52
146000
3000
Ze was niet echt zeker of ze zichzelf zag of niet.
02:47
And in that whole idea,
53
149000
4000
Hoe stellen we in dat hele idee
02:51
how do we configure the relationship between our body and the space?
54
153000
4000
de relatie tussen ons lichaam en de ruimte vast?
02:55
How do we reconfigure it?
55
157000
2000
Hoe passen we die aan?
02:57
How do we know that being in a space makes a difference?
56
159000
3000
Hoe weten we dat in een ruimte zijn een verschil maakt?
03:00
Do you see when I said in the beginning, it's about
57
162000
3000
Begrijp je wat ik zei in het begin:
03:03
why, rather than how?
58
165000
2000
het gaat meer om waarom dan hoe.
03:05
The why meant really,
59
167000
2000
Die waarom betekent eigenlijk:
03:07
"What consequences does it have when I take a step?"
60
169000
3000
welke gevolgen heeft het wanneer ik een stap neem?
03:10
"What does it matter?"
61
172000
2000
Wat doet het ertoe?
03:12
"Does it matter if I am in the world or not?"
62
174000
3000
Doet het ertoe of ik op de wereld ben of niet?
03:15
"And does it matter whether the kind of actions I take
63
177000
3000
Maakt het uit of de acties die ik neem,
03:18
filter into a sense of responsibility?"
64
180000
3000
resulteren in een gevoel van verantwoordelijkheid?
03:21
Is art about that?
65
183000
2000
Gaat kunst daarover?
03:23
I would say yes. It is obviously about
66
185000
2000
Ik zou ja zeggen. Het gaat duidelijk over...
03:25
not just about decorating the world, and making it look even better,
67
187000
3000
niet alleen over de wereld aankleden en deze nog mooier maken,
03:28
or even worse, if you ask me.
68
190000
2000
of nog erger, als je het mij vraagt.
03:30
It's obviously also about taking responsibility,
69
192000
3000
Het gaat duidelijk ook over verantwoordelijkheid nemen,
03:33
like I did here when throwing some green dye in the river
70
195000
2000
zoals hier door groene verf in de rivier te gooien
03:35
in L.A., Stockholm, Norway and Tokyo,
71
197000
4000
in L.A., Stockholm, Noorwegen en Tokio,
03:39
among other places.
72
201000
2000
onder andere.
03:41
The green dye is not environmentally dangerous,
73
203000
2000
De verf is niet giftig
03:43
but it obviously looks really rather frightening.
74
205000
2000
maar het oogt echt nogal eng.
03:45
And it's on the other side also, I think, quite beautiful,
75
207000
4000
Aan de andere kant is ze ook behoorlijk mooi.
03:49
as it somehow shows the turbulence in these kind of downtown areas,
76
211000
5000
Op de een of andere manier toont ze de turbulentie in dit soort stadscentra,
03:54
in these different places of the world.
77
216000
2000
op deze verschillende plekken op aarde.
03:56
The "Green river," as a kind of activist idea, not a part of an exhibition,
78
218000
4000
De 'Groene rivier' als een soort activistisch idee, geen deel van een tentoonstelling.
04:00
it was really about showing people,
79
222000
3000
Het ging echt om mensen in deze stad
04:03
in this city, as they walk by,
80
225000
3000
in het voorbijgaan te laten zien
04:06
that space has dimensions. A space has time.
81
228000
5000
dat ruimte dimensies heeft. Een ruimte heeft tijd.
04:11
And the water flows through the city with time.
82
233000
3000
Het water stroomt door de stad met de tijd.
04:14
The water has an ability to make
83
236000
2000
Het water heeft de capaciteit
04:16
the city negotiable, tangible.
84
238000
2000
de stad bespreekbaar, tastbaar te maken.
04:18
Negotiable meaning that it makes a difference
85
240000
2000
Bespreekbaar in de zin dat het uitmaakt
04:20
whether you do something or not.
86
242000
2000
of je iets doet of niet.
04:22
It makes a difference whether you say, "I'm a part of this city.
87
244000
2000
Het maakt uit of je zegt: "Ik ben deel van deze stad.
04:24
And if I vote it makes a difference.
88
246000
2000
Als ik stem, maakt dat verschil.
04:26
If I take a stand, it makes a difference."
89
248000
2000
Als ik positie inneem, maakt dat verschil."
04:28
This whole idea of a city not being a picture is,
90
250000
4000
Dit hele idee van een stad die geen plaatje is,
04:32
I think, something that art, in a sense,
91
254000
2000
iets waar kunst, denk ik, op een of andere manier
04:34
always was working with.
92
256000
2000
altijd mee werkt.
04:36
The idea that art can actually evaluate the relationship
93
258000
3000
Het idee dat kunst echt de relatie kan beoordelen
04:39
between what it means to be in a picture,
94
261000
5000
tussen wat het betekent om je in een plaatje te bevinden
04:44
and what it means to be in a space. What is the difference?
95
266000
2000
of in een ruimte. Wat is het verschil?
04:46
The difference between thinking and doing.
96
268000
3000
Het verschil tussen denken en doen.
04:49
So these are different experiments with that. I won't go into them.
97
271000
3000
Dus dit zijn verschillende experimenten daarmee. Ik zal er niet op ingaan.
04:52
Iceland, lower right corner, my favorite place.
98
274000
4000
IJsland, rechts onderin, mijn favoriete plek.
04:56
These kinds of experiments, they filter into architectural models.
99
278000
5000
Dit soort experimenten resulteren in architectonische modellen.
05:01
These are ongoing experiments.
100
283000
3000
Dit zijn doorlopende experimenten.
05:04
One is an experiment I did for BMW,
101
286000
3000
Eén ervan is mijn experiment voor BMW,
05:07
an attempt to make a car.
102
289000
2000
een poging een auto te maken.
05:09
It's made out of ice.
103
291000
2000
Hij is gemaakt van ijs.
05:11
A crystalline stackable principle in the center on the top,
104
293000
3000
Een kristallen stapelbaar principe, midden-boven,
05:14
which I am trying to turn into a concert hall in Iceland.
105
296000
3000
waarmee ik poog een concertgebouw in IJsland te maken.
05:17
A sort of a run track, or a walk track,
106
299000
3000
Een soort hardlooppad, wandelpad,
05:20
on the top of a museum in Denmark,
107
302000
2000
bovenop een museum in Denemarken,
05:22
which is made of colored glass, going all around.
108
304000
4000
gemaakt van gekleurd glas, helemaal rond.
05:26
So the movement with your legs
109
308000
2000
Zodat de beweging van je benen
05:28
will change the color of your horizon.
110
310000
2000
de kleur van je horizon verandert.
05:30
And two summers ago at the Hyde Park in London,
111
312000
2000
Twee zomers terug, in Hyde Park in Londen,
05:32
with the Serpentine Gallery:
112
314000
2000
met de Serpentine Gallery:
05:34
a kind of a temporal pavilion where
113
316000
2000
een soort tijdelijk paviljoen waar
05:36
moving was the only way you could see the pavilion.
114
318000
4000
bewegen de enige wijze was om het paviljoen te zien.
05:40
This summer, in New York:
115
322000
2000
Deze zomer, in New York:
05:42
there is one thing about falling water which is very much about
116
324000
2000
het ding met vallend water is vooral
05:44
the time it takes for water to fall.
117
326000
2000
de tijd die water nodig heeft om te vallen.
05:46
It's quite simple and fundamental.
118
328000
3000
Het is best simpel en fundamenteel.
05:49
I've walked a lot in the mountains in Iceland.
119
331000
2000
Ik heb veel gelopen in de IJslandse bergen.
05:51
And as you come to a new valley,
120
333000
2000
Als je in een nieuwe vallei komt,
05:53
as you come to a new landscape, you have a certain view.
121
335000
2000
in een nieuw landschap, heb je een uitzicht.
05:55
If you stand still, the landscape
122
337000
2000
Als je stilstaat, geeft het landschap
05:57
doesn't necessarily tell you how big it is.
123
339000
4000
niet noodzakelijk weg hoe groot het is.
06:01
It doesn't really tell you what you're looking at.
124
343000
3000
Het vertelt je niet waar je naar kijkt.
06:04
The moment you start to move, the mountain starts to move.
125
346000
3000
Zodra jij beweegt, bewegen de bergen.
06:07
The big mountains far away, they move less.
126
349000
2000
Grote bergen ver weg bewegen minder.
06:09
The small mountains in the foreground, they move more.
127
351000
2000
Kleine bergen dichtbij, die bewegen meer.
06:11
And if you stop again, you wonder,
128
353000
2000
Als je weer stopt, vraag je je af:
06:13
"Is that a one-hour valley?
129
355000
2000
is dat een één-uur vallei?
06:15
Or is that a three-hour hike, or is that a whole day I'm looking at?"
130
357000
3000
Of is dat 3 uur of een hele dag lopen die mij te wachten staat?
06:18
If you have a waterfall in there,
131
360000
2000
Als je een waterval ziet in het landschap,
06:20
right out there at the horizon; you look at the waterfall
132
362000
2000
daar aan de horizon. Je kijkt naar de waterval
06:22
and you go, "Oh, the water is falling really slowly."
133
364000
4000
en denkt: oh, dat water valt echt heel traag.
06:26
And you go, "My god it's really far away and it's a giant waterfall."
134
368000
3000
Mijn God, hij is echt ver weg en het is een enorme waterval.
06:29
If a waterfall is falling faster,
135
371000
3000
Als een waterval sneller valt,
06:32
it's a smaller waterfall which is closer by --
136
374000
3000
gaat het om een kleinere, die dichterbij is --
06:35
because the speed of falling water is pretty constant everywhere.
137
377000
4000
omdat de snelheid van vallend water overal behoorlijk constant is.
06:39
And your body somehow knows that.
138
381000
3000
Je lijf weet dat op de een of andere manier.
06:42
So this means a waterfall is a way of measuring space.
139
384000
4000
Dit betekent dat een waterval een manier is om ruimte te meten.
06:46
Of course being an iconic city like New York,
140
388000
4000
Natuurlijk heeft een iconische stad als New York
06:50
that has had an interest in somehow
141
392000
2000
er belang bij op de een of andere wijze
06:52
playing around with the sense of space, you could say that New York
142
394000
3000
te spelen met je gevoel voor ruimte. Je kunt zeggen dat New York
06:55
wants to seem as big as possible.
143
397000
2000
zo groot mogelijk wil zijn.
06:57
Adding a measurement
144
399000
2000
Daar iets meetbaars aan toevoegen,
06:59
to that is interesting:
145
401000
2000
is interessant:
07:01
the falling water suddenly gives you a sense
146
403000
2000
het vallende water geeft je ineens een gevoel
07:03
of, "Oh, Brooklyn is exactly this much --
147
405000
2000
wat de precieze afstand is
07:05
the distance between Brooklyn and Manhattan, in this case
148
407000
3000
tussen Brooklyn en Manhattan, in dit geval
07:08
the lower East River is this big."
149
410000
3000
de benedenloop van de East River.
07:11
So it was not just necessarily about putting nature into the cities.
150
413000
3000
Het ging niet per se om het brengen van natuur naar de steden.
07:14
It was also about giving the city a sense of dimension.
151
416000
2000
Doel was de stad een gevoel voor grootte te geven.
07:16
And why would we want to do that?
152
418000
2000
Waarom zouden we dat willen?
07:18
Because I think it makes a difference
153
420000
2000
Omdat ik denk dat het verschil maakt
07:20
whether you have a body
154
422000
3000
of je een lichaam hebt
07:23
that feels a part of a space,
155
425000
2000
dat deel is van een ruimte,
07:25
rather than having a body which is just in front of a picture.
156
427000
2000
in plaats van een lichaam dat voor een plaatje staat.
07:27
And "Ha-ha, there is a picture and here is I. And what does it matter?"
157
429000
3000
Haha, daar is een plaatje en hier ben ik. Wat maakt dat uit?
07:30
Is there a sense of consequences?
158
432000
3000
Is er voeling met de gevolgen?
07:33
So if I have a sense of the space,
159
435000
2000
Als ik een gevoel heb van de ruimte,
07:35
if I feel that the space is tangible,
160
437000
2000
als ik voel dat de ruimte tastbaar is,
07:37
if I feel there is time,
161
439000
2000
als ik voel dat tijd bestaat,
07:39
if there is a dimension I could call time,
162
441000
2000
als er een dimensie is die ik tijd kan noemen,
07:41
I also feel that I can change the space.
163
443000
2000
voel ik ook dat ik de ruimte kan veranderen.
07:43
And suddenly it makes a difference
164
445000
2000
En ineens maakt het een verschil,
07:45
in terms of making space accessible.
165
447000
3000
in de zin van ruimte toegankelijk maken.
07:48
One could say this is about
166
450000
2000
Je kunt zeggen dat dit gaat over
07:50
community, collectivity.
167
452000
2000
de samenleving, collectiviteit.
07:52
It's about being together.
168
454000
2000
Het gaat over samenzijn.
07:54
How do we create public space?
169
456000
3000
Hoe creëren we de publieke ruimte?
07:57
What does the word "public" mean today anyway?
170
459000
2000
Wat betekent het woord 'publiek' tegenwoordig nog?
07:59
So, asked in that way,
171
461000
2000
Zo geformuleerd,
08:01
I think it raises great things about
172
463000
2000
stelt het, denk ik, grote vragen over
08:03
parliamentary ideas, democracy, public space,
173
465000
3000
parlementaire ideeën, democratie, publieke ruimte,
08:06
being together, being individual.
174
468000
2000
samenzijn, een individu zijn.
08:08
How do we create
175
470000
3000
Hoe scheppen we
08:11
an idea which is both tolerant to individuality,
176
473000
3000
een idee dat zowel tolerant is over individualiteit,
08:14
and also to collectivity,
177
476000
2000
als over collectiviteit,
08:16
without polarizing the two
178
478000
2000
zonder de twee te polariseren
08:18
into two different opposites?
179
480000
3000
in twee verschillende tegenpolen?
08:21
Of course the political agendas in the world
180
483000
3000
Natuurlijk zijn de politieke agenda's van de wereld
08:24
has been very obsessed, polarizing the two against each other
181
486000
3000
obsessief de twee tegen elkaar aan het polariseren
08:27
into different, very normative ideas.
182
489000
2000
tot andere, heel normatieve ideeën.
08:29
I would claim that art and culture,
183
491000
2000
Ik zou zeggen dat kunst en cultuur,
08:31
and this is why art and culture are so incredibly interesting
184
493000
3000
en dat is waarom kunst en cultuur zo ongelooflijk boeien
08:34
in the times we're living in now,
185
496000
2000
in de tijden waar we nu in leven,
08:36
have proven that one can
186
498000
2000
bewezen hebben dat je
08:38
create a kind of a space
187
500000
3000
een soort ruimte kunt scheppen
08:41
which is both sensitive to individuality
188
503000
2000
die én gevoelig is voor individualiteit
08:43
and to collectivity.
189
505000
2000
én voor collectiviteit.
08:45
It's very much about this causality, consequences.
190
507000
3000
Het gaat heel erg om deze causaliteit, consequenties.
08:48
It's very much about the way we link
191
510000
4000
Het gaat heel erg over de wijze waarop we verbanden leggen,
08:52
thinking and doing.
192
514000
2000
denken en doen.
08:54
So what is between thinking and doing?
193
516000
2000
Dus wat is er tussen denken en doen?
08:56
And right in-between thinking and doing,
194
518000
2000
Precies tussen denken en doen,
08:58
I would say, there is experience.
195
520000
2000
zit voor mij ervaring.
09:00
And experience is not just
196
522000
2000
Ervaring is niet alleen
09:02
a kind of entertainment in a non-casual way.
197
524000
3000
een soort vermaak op serieuze manier.
09:05
Experience is about responsibility.
198
527000
2000
Ervaring gaat over verantwoordelijkheid.
09:07
Having an experience is taking part in the world.
199
529000
4000
Een ervaring hebben, is deelnemen aan de wereld.
09:11
Taking part in the world is really about sharing responsibility.
200
533000
4000
Deelnemen aan de wereld gaat echt over verantwoordelijkheid delen.
09:15
So art, in that sense,
201
537000
2000
Voor mij bevat kunst op deze manier
09:17
I think holds an incredible relevance
202
539000
3000
een onvoorstelbare relevantie
09:20
in the world in which we're moving into,
203
542000
3000
in de wereld waar we naartoe bewegen,
09:23
particularly right now.
204
545000
2000
vooral op dit moment.
09:25
That's all I have. Thank you very much.
205
547000
2000
Dat is alles. Dank jullie hartelijk.
09:27
(Applause)
206
549000
3000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Olafur Eliasson - Sculptor of light and spaceThe transparent simplicity and experiential nature of his work has built Olafur Eliasson's reputation as one of the world's most accessible creators of contemporary art.
Why you should listen
Denmark-born Icelander Olafur Eliasson has taken the art world by storm -- and the meteorological dimensions of that statement are appropriate. His immensely popular The Weather Project, at London's Tate Museum, immersed spectators in an artificial mirrored environment with its own looming sun (and its own analog of London fog), and attracted 2 million visitors in the process. In the summer of 2008, his four massive waterfalls spectacularly punctuated key sites in New York's harbor -- including one pouring from beneath the Brooklyn Bridge.
Eliasson's works emphasize tricks of light, refraction and scale, and tend to involve each viewer in his or her own unique experience, as in Beauty, which, by passing light through a wall of fine mist, produces a different rainbow when viewed from different points in the gallery. And his works engage passers-by in urban environments -- Eye See You, a project for Louis Vuitton (and meant to publicize 121 Ethiopia, an African nonprofit Eliasson co-founded with his wife), grabs viewers in the street with a beam of light shot from the window by an eye-shaped lamp.
Olafur Eliasson | Speaker | TED.com