ABOUT THE SPEAKER
Alice Dreger - Historian
Alice Dreger studies history and anatomy, and acts as a patient advocate.

Why you should listen

Alice Dreger is a professor of clinical medical humanities and bioethics at the Feinberg School of Medicine of Northwestern University in Chicago. She describes her focus as "social justice work in medicine and science" through research, writing, speaking and advocacy.

She's written several books that study subjects on the edge of norm-challenging bodies, including One of Us: Conjoined Twins and the Future of Normal and Hermaphrodites and the Medical Invention of Sex and Intersex in the Age of Ethics.

She says: "The question that has motivated many of my projects is this: Why not change minds instead of bodies?"

JOIN OUR LIVE Q&A with Alice Dreger on June 28, 1pm Eastern, in TED Conversations.

More profile about the speaker
Alice Dreger | Speaker | TED.com
TEDxNorthwesternU

Alice Dreger: Is anatomy destiny?

Alice Dreger: Czy anatomia to przeznaczenie?

Filmed:
1,217,075 views

Alice Dreger pracuje z ludźmi stojącymi na skraju anatomii, takimi jak zrośnięte bliźnięta i osoby interseksualne. Według niej granica pomiędzy płcią żeńską i męską jest często rozmyta (a to tylko jeden z wielu anatomicznych podziałów). Pojawia się zatem istotne pytanie: Dlaczego pozwalamy naszej anatomii decydować o naszym losie?
- Historian
Alice Dreger studies history and anatomy, and acts as a patient advocate. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I want you to imaginewyobrażać sobie two couplespary
0
0
3000
Chcę, żebyście wyobrazili sobie dwie pary
00:18
in the middleśrodkowy of 1979
1
3000
2000
w połowie 1979 roku,
00:20
on the exactdokładny samepodobnie day, at the exactdokładny samepodobnie momentza chwilę,
2
5000
3000
dokładnie tego samego dnia, w tej samej chwili,
00:23
eachkażdy conceivingpoczęcie a babydziecko -- okay?
3
8000
2000
każda z nich poczęła dziecko.
00:25
So two couplespary eachkażdy conceivingpoczęcie one babydziecko.
4
10000
2000
Zatem obie pary poczęły po jednym dziecku.
00:27
Now I don't want you to spendwydać too much time imaginingwyobrażając sobie the conceptionkoncepcja,
5
12000
3000
Nie chcę, żebyście zbyt długo wyobrażali sobie sam akt poczęcia,
00:30
because if you spendwydać all that time imaginingwyobrażając sobie that conceptionkoncepcja,
6
15000
2000
bo jeśli będziecie sobie wyobrażać samo poczęcie,
00:32
you're not going to listen to me.
7
17000
2000
przestaniecie mnie słuchać.
00:34
So just imaginewyobrażać sobie that for a momentza chwilę.
8
19000
2000
Pomyślcie o tym tylko przez chwilę.
00:36
And in this scenarioscenariusz,
9
21000
2000
Zgodnie z tym scenariuszem
00:38
I want to imaginewyobrażać sobie that, in one casewalizka,
10
23000
2000
wyobraźcie sobie, że w jednym z przypadków
00:40
the spermspermy is carryingNiosąc a Y chromosomechromosom,
11
25000
2000
plemnik przenosi chromosom Y
00:42
meetingspotkanie that X chromosomechromosom of the eggjajko.
12
27000
2000
i spotyka chromosom X w komórce jajowej.
00:44
And in the other casewalizka,
13
29000
2000
A w drugim przypadku
00:46
the spermspermy is carryingNiosąc an X chromosomechromosom,
14
31000
2000
plemnik niesie chromosom X
00:48
meetingspotkanie the X chromosomechromosom of the eggjajko.
15
33000
2000
i napotyka w jajeczku chromosom X.
00:50
BothZarówno are viablewykonalny; bothobie take off.
16
35000
2000
Oba przypadki są możliwe i oba kończą się powodzeniem.
00:52
We'llMy będziemy come back to these people laterpóźniej.
17
37000
2000
Powrócimy do tych ludzi później.
00:54
So I wearmieć na sobie two hatskapelusze
18
39000
2000
Odgrywam dwie role
00:56
in mostwiększość of what I do.
19
41000
2000
w większości swoich działań.
00:58
As the one hatkapelusz,
20
43000
2000
Jedna z nich
01:00
I do historyhistoria of anatomyanatomia.
21
45000
2000
wiąże się z historią anatomii.
01:02
I'm a historianhistoryk by trainingtrening,
22
47000
2000
Jestem z wykształcenia historyczką
01:04
and what I studybadanie in that casewalizka
23
49000
2000
i z tej pozycji badam,
01:06
is the way that people have dealtrozdane with anatomyanatomia --
24
51000
3000
jak ludzie traktowali anatomię -
01:09
meaningznaczenie humanczłowiek bodiesciała, animalzwierzę bodiesciała --
25
54000
2000
rozumianą jako kwestia ludzkich i zwierzęcych ciał -
01:11
how they dealtrozdane with bodilycieleśnie fluidspłynów, conceptskoncepcje of bodiesciała;
26
56000
3000
jak traktowali wydzieliny ciała, koncepcję ciała,
01:14
how have they thought about bodiesciała.
27
59000
2000
jak myśleli o ciałach.
01:16
The other hatkapelusz that I've wornnoszone in my work
28
61000
2000
Drugą rolą w mojej pracy
01:18
is as an activistaktywista,
29
63000
2000
jest rola aktywistki
01:20
as a patientcierpliwy advocaterzecznik --
30
65000
2000
walczącej o prawa pacjentów -
01:22
or, as I sometimesczasami say, as an impatientniecierpliwy advocaterzecznik --
31
67000
3000
jak sama czasami mówię: nad-aktywnej aktywistki
01:25
for people who are patientspacjenci of doctorslekarze.
32
70000
2000
broniącej praw pacjentów.
01:27
In that casewalizka, what I've workedpracował with
33
72000
2000
W takim przypadku pracowałam z
01:29
is people who have bodyciało typestypy
34
74000
2000
z ludźmi, którzy mają typy ciała
01:31
that challengewyzwanie socialspołeczny normsnormy.
35
76000
2000
kwestionujące normy społeczne.
01:33
So some of what I've workedpracował on, for exampleprzykład,
36
78000
2000
Niektórzy spośród nich to, dla przykładu,
01:35
is people who are conjoinedwspółimiennictwem twinsBliźniaczki --
37
80000
2000
bliźnięta nierozdzielone,
01:37
two people withinw ciągu one bodyciało.
38
82000
2000
dwie osoby w jednym ciele.
01:39
Some of what I've workedpracował on is people who have dwarfismkarłowatość --
39
84000
2000
Niektórzy to ludzie dotknięci karłowatością,
01:41
so people who are much shorterkrótszy than typicaltypowy.
40
86000
3000
czyli ludzie o wzroście znacznie niższym niż typowy.
01:44
And a lot of what I've workedpracował on
41
89000
2000
Wielu z pacjentów
01:46
is people who have atypicalnietypowe sexseks --
42
91000
2000
to ludzie o nietypowej płci -
01:48
so people who don't have the standardstandard malemęski
43
93000
2000
a zatem osoby, których organizmy nie są ani typowo męskie,
01:50
or the standardstandard femalePłeć żeńska bodyciało typestypy.
44
95000
2000
ani typowo żeńskie.
01:52
And as a generalgenerał termsemestr, we can use the termsemestr intersexinterseksualne for this.
45
97000
4000
Ogólnie możemy to określić pojęciem interseksualizmu - obojnactwa.
01:56
IntersexInterseksualne comespochodzi in a lot of differentróżne formsformularze.
46
101000
2000
Interseksualizm przyjmuje wiele różnych form.
01:58
I'll just give you a fewkilka examplesprzykłady
47
103000
2000
Podam kilka przykładów,
02:00
of the typestypy of wayssposoby you can have sexseks
48
105000
2000
jak płeć może wymykać się
02:02
that isn't standardstandard for malemęski or femalePłeć żeńska.
49
107000
2000
podziałowi na standardowo męską lub żeńską.
02:04
So in one instanceinstancja,
50
109000
2000
Więc w jednym z przypadków,
02:06
you can have somebodyktoś who has an XYXY chromosomalchromosomów basispodstawa,
51
111000
3000
możemy mieć osobę o chromosomach X i Y
02:09
and that SRYSRY genegen on the Y chromosomechromosom
52
114000
3000
i ten gen SRY na chromosomie Y,
02:12
tellsmówi the proto-gonadsproto gonady, whichktóry we all have in the fetalpłodu life,
53
117000
2000
sprawiający, że obecne w życiu płodowym pierwotne gonady
02:14
to becomestają się testesjąder.
54
119000
2000
staną się jądrami.
02:16
And so in the fetalpłodu life the testesjąder are pumpingpompowanie out testosteronetestosteronu.
55
121000
3000
Więc w życiu płodowym jądra produkują testosteron.
02:19
But because this individualindywidualny lacksbrakuje receptorsreceptory
56
124000
3000
Ale ponieważ ta osoba nie ma receptorów
02:22
to hearsłyszeć that testosteronetestosteronu,
57
127000
2000
zdolnych odebrać ten testosteron,
02:24
the bodyciało doesn't reactreagować to the testosteronetestosteronu.
58
129000
2000
organizm na niego nie reaguje.
02:26
And this is a syndromezespół callednazywa androgenandrogenów insensitivityniewrażliwości na androgeny syndromezespół.
59
131000
4000
Ten syndrom nazywa się zespołem niewrażliwości na androgeny.
02:30
So lots of levelspoziomy of testosteronetestosteronu, but no reactionreakcja to it.
60
135000
3000
Wysokie poziomy testosteronu, ale żadnej reakcji na niego.
02:33
As a consequencekonsekwencja, the bodyciało developsrozwija się
61
138000
2000
W wyniku tego, organizm rozwija się
02:35
more alongwzdłuż the femalePłeć żeńska typicaltypowy pathścieżka.
62
140000
2000
w bardziej żeński sposób.
02:37
When the childdziecko is bornurodzony, she lookswygląda like a girldziewczyna.
63
142000
2000
Po narodzinach takie dziecko będzie wyglądać jak dziewczynka.
02:39
She is a girldziewczyna. She is raisedpodniesiony as a girldziewczyna.
64
144000
3000
Jest dziewczynką. Wychowuje się je jako dziewczynkę.
02:42
And it's oftenczęsto not untilaż do she hitstrafienia pubertypokwitanie
65
147000
2000
Często dopiero w okresie dojrzewania,
02:44
and she's growingrozwój and developingrozwijanie breastspiersi,
66
149000
2000
kiedy w ślad za wzrostem i rozwojem piersi
02:46
but she's not gettinguzyskiwanie her periodokres,
67
151000
2000
nie pojawia się miesiączka,
02:48
that somebodyktoś figuresfigury out something'scoś jest up here.
68
153000
2000
ktoś zaczyna podejrzewać, że coś jest nie tak.
02:50
And they do some teststesty and figurepostać out
69
155000
2000
Robi się badania, a one wykazują,
02:52
that, insteadzamiast of havingmający ovariesjajniki insidewewnątrz and a uterusmacicy,
70
157000
2000
że zamiast jajników i macicy
02:54
she actuallytak właściwie has testesjąder insidewewnątrz, and she has a Y chromosomechromosom.
71
159000
3000
ma w sobie jądra oraz że ma chromosom Y.
02:57
Now what's importantważny to understandzrozumieć
72
162000
2000
Ważne, by zrozumieć,
02:59
is you maymoże think of this personosoba as really beingistota malemęski,
73
164000
2000
że choć możecie uważać, że tak osoba jest płci męskiej,
03:01
but they're really not.
74
166000
2000
to w istocie tak nie jest.
03:03
FemalesKobiety, like malesmężczyźni,
75
168000
2000
Kobiety, podobnie jak mężczyźni,
03:05
have in our bodiesciała something callednazywa the adrenalnadnerczy glandsgruczoły.
76
170000
2000
mają w sobie gruczoły zwane nadnerczami.
03:07
They're in the back of our bodyciało.
77
172000
2000
Znajdują się z tyłu naszych ciał.
03:09
And the adrenalnadnerczy glandsgruczoły make androgensAndrogeny,
78
174000
2000
Kora nadnerczy wydziela androgeny,
03:11
whichktóry are a masculinizingmaskulinizacja hormonehormon.
79
176000
2000
które są hormonami maskulinizującymi.
03:13
MostWiększość femaleskobiety like me -- I believe myselfsiebie to be a typicaltypowy femalePłeć żeńska --
80
178000
2000
Większość kobiet jak ja - uważam się za typową płeć żeńską -
03:15
I don't actuallytak właściwie know my chromosomalchromosomów make-upmakijaż
81
180000
2000
nie znam swojej konfiguracji chromosomów,
03:17
but I think I'm probablyprawdopodobnie typicaltypowy --
82
182000
2000
ale najprawdopodobniej jestem typowa -
03:19
mostwiększość femaleskobiety like me are actuallytak właściwie androgen-sensitivezależne od androgenów.
83
184000
3000
większość kobiet jak ja jest w rzeczywistości wrażliwa na androgeny.
03:22
We're makingzrobienie androgenandrogenów, and we're respondingodpowiadać to androgensAndrogeny.
84
187000
3000
Nasze organizmy je produkują i na nie reagują.
03:25
The consequencekonsekwencja is that somebodyktoś like me
85
190000
2000
W konsekwencji mózg kogoś takiego ja ja
03:27
has actuallytak właściwie had a brainmózg exposednarażony to more androgensAndrogeny
86
192000
3000
był poddany większemu wpływowi androgenów
03:30
than the womankobieta bornurodzony with testesjąder
87
195000
2000
niż kobiety urodzonej z jądrami,
03:32
who has androgenandrogenów insensitivityniewrażliwości na androgeny syndromezespół.
88
197000
2000
dotkniętej zespołem niewrażliwości na androgeny.
03:34
So sexseks is really complicatedskomplikowane; it's not just that intersexinterseksualne people
89
199000
2000
Kwestia płci biologicznej jest naprawdę skomplikowana; to nie jest tak, że
03:36
are in the middleśrodkowy of all the sexseks spectrumwidmo --
90
201000
2000
interseksualiści są zwyczajnie pośrodku spektrum płci -
03:38
in some wayssposoby, they can be all over the placemiejsce.
91
203000
2000
oni raczej wymykają się klasyfikacji.
03:40
AnotherInnym exampleprzykład:
92
205000
2000
Kolejny przykład:
03:42
a fewkilka yearslat agotemu I got a call from a man who was 19 yearslat oldstary,
93
207000
3000
kilka lat temu zadzwonił do mnie dziewiętnastolatek,
03:45
who was bornurodzony a boychłopak, raisedpodniesiony a boychłopak,
94
210000
2000
który urodził się chłopakiem i tak został wychowany,
03:47
had a girlfrienddziewczyna, had sexseks with his girlfrienddziewczyna,
95
212000
3000
miał dziewczynę, uprawiał z nią seks,
03:50
had a life as a guy
96
215000
2000
wiódł życie jako facet
03:52
and had just founduznany out that he had ovariesjajniki and a uterusmacicy insidewewnątrz.
97
217000
3000
i właśnie dowiedział się, że ma w ciele jajniki i macicę.
03:55
What he had was an extremeskrajny formformularz
98
220000
2000
Cierpiał na skrajną formę
03:57
of a conditionstan callednazywa congenitalwrodzona adrenalnadnerczy hyperplasiarozrost.
99
222000
2000
dolegliwości zwanej wrodzonym przerostem nadnerczy.
03:59
He had XXXX chromosomeschromosomy,
100
224000
2000
Miał chromosomy XX
04:01
and in the wombłono,
101
226000
2000
i w łonie matki
04:03
his adrenalnadnerczy glandsgruczoły were in suchtaki highwysoki gearbiegu
102
228000
2000
jego nadnercza pracowały z takim natężeniem,
04:05
that it createdstworzony, essentiallygłównie, a masculinerodzaj męski hormonalhormonalne environmentśrodowisko.
103
230000
4000
że wytworzyły w gruncie rzeczy męskie środowisko hormonalne.
04:09
And as a consequencekonsekwencja, his genitalsnarządów płciowych were masculinzedmasculinzed,
104
234000
2000
W efekcie rozwinęły się męskie genitalia,
04:11
his brainmózg was subjectPrzedmiot
105
236000
2000
a mózg poddany był wpływowi
04:13
to the more typicaltypowy masculinerodzaj męski componentskładnik of hormoneshormony.
106
238000
2000
typowo męskiej mieszance hormonów.
04:15
And he was bornurodzony looking like a boychłopak -- nobodynikt suspectedpodejrzany anything.
107
240000
3000
Do tego urodził się wyglądając jak zwykły chłopiec - nikt niczego nie podejrzewał.
04:18
And it was only when he had reachedosiągnięty the agewiek of 19
108
243000
3000
Dopiero kiedy osiągnął wiek 19 lat,
04:21
that he beganrozpoczął się to have enoughdość medicalmedyczny problemsproblemy
109
246000
2000
problemy zdrowotne tak się nagromadziły,
04:23
actuallytak właściwie from menstruatingmenstruacji internallywewnętrznie,
110
248000
2000
w zasadzie z powodu wewnętrznych menstruacji,
04:25
that doctorslekarze figuredwzorzysty out that, in factfakt, he was femalePłeć żeńska internallywewnętrznie.
111
250000
3000
że lekarze wywnioskowali, że wewnątrz ma żeńskie organy.
04:28
Okay, so just one more quickszybki exampleprzykład
112
253000
2000
Podam jeszcze jeden szybki przykład
04:30
of a way you can have intersexinterseksualne.
113
255000
2000
oblicz interseksualizmu.
04:32
Some people who have XXXX chromosomeschromosomy
114
257000
2000
Niektórzy ludzie o chromosomach XX
04:34
developrozwijać what are callednazywa ovotestisovotestis,
115
259000
2000
wytwarzają tak zwane ovotestis,
04:36
whichktóry is when you have ovarianjajnika tissuetkanka
116
261000
2000
czyli organy zbudowane z tkanki jajnika
04:38
with testicularjąder tissuetkanka wrappedowinięty around it.
117
263000
2000
otoczonej tkanką jądra.
04:40
And we're not exactlydokładnie sure why that happensdzieje się.
118
265000
2000
Nie jesteśmy pewni, dlaczego tak się dzieje.
04:42
So sexseks can come in lots of differentróżne varietiesodmiany.
119
267000
3000
Zatem płeć biologiczna mieć wiele odmian.
04:45
The reasonpowód
120
270000
2000
Powód, dla którego
04:47
that childrendzieci with these kindsrodzaje of bodiesciała --
121
272000
2000
dzieci z tego typu organizmami -
04:49
whetherczy it's dwarfismkarłowatość, or it's conjoinedwspółimiennictwem twinningbliźniacze,
122
274000
3000
czy to karłowatość, bliźnięta syjamskie,
04:52
or it's an intersexinterseksualne typerodzaj --
123
277000
2000
czy inteseksualiści -
04:54
are oftenczęsto normalizedznormalizowane by surgeonsChirurdzy
124
279000
2000
są często chirurgicznie doprowadzane do normy
04:56
is not because it actuallytak właściwie leavesodchodzi them better off
125
281000
2000
nie dotyczy kwestii ich lepszego
04:58
in termswarunki of physicalfizyczny healthzdrowie.
126
283000
2000
stanu fizycznego zdrowia.
05:00
In manywiele casesprzypadki, people are actuallytak właściwie perfectlydoskonale healthyzdrowy.
127
285000
3000
W wielu przypadkach ci ludzie są absolutnie zdrowi.
05:03
The reasonpowód they're oftenczęsto subjectPrzedmiot to variousróżnorodny kindsrodzaje of surgerieszabiegi chirurgiczne
128
288000
3000
Poddaje się ich wszelakim interwencjom chirurgicznym,
05:06
is because they threatenzagrażają our socialspołeczny categorieskategorie.
129
291000
3000
żeby nie naruszać naszych kategorii społecznych.
05:09
Or systemsystem has been basedna podstawie typicallyzwykle on the ideapomysł
130
294000
3000
Nasz system jest zazwyczaj oparty na założeniu,
05:12
that a particularszczególny kinduprzejmy of anatomyanatomia comespochodzi with a particularszczególny identitytożsamość.
131
297000
3000
że określona konstytucja anatomiczna niesie określoną tożsamość.
05:15
So we have the conceptpojęcie that what it meansznaczy to be a womankobieta
132
300000
2000
Mamy zatem wyobrażenie, że być kobietą
05:17
is to have a femalePłeć żeńska identitytożsamość;
133
302000
2000
to mieć żeńską tożsamość;
05:19
what it meansznaczy to be a blackczarny personosoba is, allegedlyrzekomo,
134
304000
2000
być czarnoskórym to, przypuszczalnie,
05:21
is to have an AfricanAfrykańska anatomyanatomia
135
306000
3000
mieć afrykańską anatomię
05:24
in termswarunki of your historyhistoria.
136
309000
2000
pod względem historii.
05:26
And so we have this terriblyniemożliwie simplisticuproszczone ideapomysł.
137
311000
3000
Czyli mamy to strasznie uproszczone założenie.
05:29
And when we're facedw obliczu with a bodyciało
138
314000
2000
A kiedy stajemy w obliczu ciała,
05:31
that actuallytak właściwie presentsprzedstawia us something quitecałkiem differentróżne,
139
316000
3000
które reprezentuje coś zupełnie innego
05:34
it startlesstraszy us in termswarunki of those categorizationskategoryzacji.
140
319000
3000
i nie daje się zaszufladkować, wpadamy w osłupienie.
05:37
So we have a lot of very romanticromantyczny ideaspomysły in our culturekultura
141
322000
2000
W naszej kulturze mamy wiele romantycznych założeń
05:39
about individualismindywidualizm.
142
324000
2000
o indywidualizmie.
05:41
And our nation'snarodu really foundedzałożony on a very romanticromantyczny conceptpojęcie of individualismindywidualizm.
143
326000
3000
Nasz naród jest w zasadzie oparty na romantycznej idei indywidualizmu.
05:44
Well you can imaginewyobrażać sobie how startlingzaskakujące then it is
144
329000
3000
Możecie sobie w takim razie wyobrazić, jakie to zaskakujące
05:47
when you have childrendzieci that are bornurodzony
145
332000
2000
kiedy rodzą się dzieci,
05:49
who are two people insidewewnątrz of one bodyciało.
146
334000
2000
będące dwojgiem ludzi w jednym ciele.
05:51
Where I ranpobiegł into the mostwiększość heatciepło from this mostwiększość recentlyostatnio
147
336000
4000
Ostatnio największe tego typu kontrowersje spotkałam
05:55
was last yearrok the SouthPołudniowa AfricanAfrykańska runnerRunner, CasterCaster SemenyaSemenya,
148
340000
3000
w zeszłym roku, kiedy płeć biegaczki z RPA, Caster Semenyi,
05:58
had her sexseks callednazywa into questionpytanie at the InternationalInternational GamesGry in BerlinBerlin.
149
343000
3000
poddano wątpliwości podczas Mistrzostw Świata w Berlinie.
06:01
I had a lot of journalistsdziennikarze callingpowołanie me, askingpytając me,
150
346000
3000
Wielu dziennikarzy dzwoniło do mnie, pytając
06:04
"WhichCo is the testtest they're going to runbiegać
151
349000
2000
"Jakie badania zostaną przeprowadzone,
06:06
that will tell us whetherczy or not
152
351000
2000
żeby zdecydować, czy
06:08
CasterCaster SemenyaSemenya is malemęski or femalePłeć żeńska?"
153
353000
2000
Caster Semenya jest płci żeńskiej, czy męskiej?"
06:10
And I had to explainwyjaśniać to the journalistsdziennikarze there isn't suchtaki a testtest.
154
355000
3000
Musiałam tłumaczyć dziennikarzom, że nie ma takiego badania.
06:13
In factfakt, we now know
155
358000
2000
Prawdę mówiąc, wiemy już, że
06:15
that sexseks is complicatedskomplikowane enoughdość
156
360000
2000
płeć biologiczna jest tak skomplikowana,
06:17
that we have to admitprzyznać
157
362000
2000
że trzeba przyznać,
06:19
natureNatura doesn't drawrysować the linelinia for us betweenpomiędzy malemęski and femalePłeć żeńska,
158
364000
3000
że natura nie nakłada na nas wyraźnego podziału między płcią żeńską i męską,
06:22
or betweenpomiędzy malemęski and intersexinterseksualne and femalePłeć żeńska and intersexinterseksualne;
159
367000
3000
albo męską i obojnaczą oraz żeńską i obojnaczą;
06:25
we actuallytak właściwie drawrysować that linelinia on natureNatura.
160
370000
3000
w zasadzie to my narzucamy ten podział naturze.
06:28
So what we have is a sortsortować of situationsytuacja
161
373000
2000
Stoimy zatem w obliczu sytuacji,
06:30
where the fartherdalej our sciencenauka goesidzie,
162
375000
2000
kiedy im dalej posuwa się nauka,
06:32
the more we have to admitprzyznać to ourselvesmy sami
163
377000
2000
tym większa jest potrzeba, byśmy sami przed sobą
06:34
that these categorieskategorie
164
379000
2000
przyznali, że to, co widzieliśmy
06:36
that we thought of as stablestabilny anatomicalanatomiczny categorieskategorie
165
381000
2000
jako stabilne anatomiczne kategorie,
06:38
that mappedmapowane very simplypo prostu
166
383000
2000
łatwo przekładalne na
06:40
to stablestabilny identitytożsamość categorieskategorie
167
385000
2000
stabilne kategorie tożsamości,
06:42
are a lot more fuzzyzamazany than we thought.
168
387000
2000
są znacznie bardziej rozmyte, niż sądziliśmy.
06:44
And it's not just in termswarunki of sexseks.
169
389000
2000
I to nie tylko w kwestii płci biologicznej.
06:46
It's alsorównież in termswarunki of racewyścigi,
170
391000
2000
Także w kwestii rasy,
06:48
whichktóry turnsskręca out to be vastlybardzo more complicatedskomplikowane
171
393000
2000
która okazuje się być znacznie bardziej złożona
06:50
than our terminologyterminologia has alloweddozwolony.
172
395000
2000
niż dopuszczała nasza terminologia.
06:52
As we look, we get into all sortssortuje of uncomfortableniewygodny areasobszary.
173
397000
3000
Gdy się temu przyjrzeć, natkniemy się na wiele niewygodnych obszarów.
06:55
We look, for exampleprzykład, about the factfakt
174
400000
2000
Spójrzmy, dla przykładu, na fakt,
06:57
that we sharedzielić at leastnajmniej 95 percentprocent of our DNADNA
175
402000
2000
że dzielimy co najmniej 95 procent naszego DNA
06:59
with chimpanzeesszympansy.
176
404000
2000
z szympansami.
07:01
What are we to make of the factfakt
177
406000
2000
Jak zrozumieć fakt,
07:03
that we differróżnić się from them only really by a fewkilka nucleotidesnukleotydy?
178
408000
3000
że dzieli nas od nich tak naprawdę zaledwie kilka nukleotydów?
07:06
And as we get fartherdalej and fartherdalej with our sciencenauka,
179
411000
3000
A jeśli pójdziemy coraz dalej z naszą nauką,
07:09
we get more and more into a discomfortedniewygodną zonestrefa
180
414000
2000
wejdziemy coraz głębiej w niewygodną strefę,
07:11
where we have to acknowledgeuznać
181
416000
2000
gdzie musimy przyznać,
07:13
that the simplisticuproszczone categorieskategorie we'vemamy had
182
418000
2000
że nasze dotychczasowe proste kategorie
07:15
are probablyprawdopodobnie overlynadmiernie simplisticuproszczone.
183
420000
2000
stanowią prawdopodobnie zbytnie uproszczenie.
07:17
So we're seeingwidzenie this
184
422000
2000
Widać to
07:19
in all sortssortuje of placesmiejsca in humanczłowiek life.
185
424000
2000
w wielu dziedzinach ludzkiego życia.
07:21
One of the placesmiejsca we're seeingwidzenie it, for exampleprzykład,
186
426000
2000
Na przykład widać to
07:23
in our culturekultura todaydzisiaj, in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa todaydzisiaj,
187
428000
2000
w naszej dzisiejszej kulturze, w dzisiejszych Stanach Zjednoczonych,
07:25
is battlesbitwy over the beginningpoczątek of life and the endkoniec of life.
188
430000
3000
gdy toczą się bitwy o początek i koniec życia.
07:28
We have difficulttrudny conversationsrozmowy
189
433000
2000
Prowadzimy trudne rozmowy
07:30
about at what pointpunkt we decidedecydować się a bodyciało becomesstaje się a humanczłowiek,
190
435000
3000
o momencie, w którym uznamy, że ciało staje się człowiekiem,
07:33
suchtaki that it has a differentróżne right than a fetalpłodu life.
191
438000
3000
uzyskując tym samym inne prawa niż płód.
07:36
We have very difficulttrudny conversationsrozmowy nowadaysdzisiaj --
192
441000
2000
Prowadzimy dziś trudne rozmowy -
07:38
probablyprawdopodobnie not out in the openotwarty as much as withinw ciągu medicinelekarstwo --
193
443000
3000
pewnie bardziej w środowisku medycznym niż na publicznych forum -
07:41
about the questionpytanie of when somebody'sczyjś deadnie żyje.
194
446000
2000
o tym, kiedy uznać człowieka za martwego.
07:43
In the pastprzeszłość, our ancestorsprzodkowie never had to struggleborykać się so much
195
448000
2000
W przeszłości nasi przodkowie nie musieli rozważać,
07:45
with this questionpytanie of when somebodyktoś was deadnie żyje.
196
450000
2000
kiedy ktoś jest martwy.
07:47
At mostwiększość, they'doni by stickkij a featherpióro on somebody'sczyjś nosenos,
197
452000
2000
Najwyżej podsuwali piórko pod czyjś nos
07:49
and if it twitcheddrgnęła, they didn't burypogrzebać them yetjeszcze.
198
454000
2000
i jeśli zadrżało, wstrzymywali się pochówkiem.
07:51
If it stoppedzatrzymany twitchingskurcze mięśni, you burypogrzebać them.
199
456000
3000
Jeśli przestało drżeć, trzeba było pochować zmarłego.
07:54
But todaydzisiaj, we have a situationsytuacja
200
459000
2000
Ale dziś mamy sytuację,
07:56
where we want to take vitalistotny organsnarządów out of beingsIstoty
201
461000
2000
w której chcemy pobierać żywe organy od jednych
07:58
and give them to other beingsIstoty.
202
463000
2000
i dawać je innym.
08:00
And as a consequencekonsekwencja,
203
465000
2000
W efekcie
08:02
we're stuckutknął with havingmający to struggleborykać się with this really difficulttrudny questionpytanie
204
467000
2000
musimy zmagać się z tym jakże trudnym pytaniem,
08:04
about who'skto jest deadnie żyje,
205
469000
2000
kogo uznać za martwego.
08:06
and this leadswskazówki us to a really difficulttrudny situationsytuacja
206
471000
2000
To doprowadza do naprawdę trudnej sytuacji,
08:08
where we don't have suchtaki simpleprosty categorieskategorie as we'vemamy had before.
207
473000
3000
kiedy nie możemy oprzeć się, jak kiedyś, na prostym podziale.
08:11
Now you mightmoc think that all this breaking-downRozbijanie of categorieskategorie
208
476000
3000
Możecie uznać, że to przełamywanie podziałów i kategorii
08:14
would make somebodyktoś like me really happyszczęśliwy.
209
479000
2000
naprawdę uszczęśliwia kogoś takiego jak ja.
08:16
I'm a politicalpolityczny progressiveprogresywny, I defendbronić people with unusualniezwykły bodiesciała,
210
481000
3000
Jestem polityczną progresywistką, bronię praw ludzi o nietypowych ciałach,
08:19
but I have to admitprzyznać to you that it makesczyni me nervousnerwowy.
211
484000
2000
ale muszę przyznać się wam, że to mnie niepokoi.
08:21
UnderstandingZrozumienie that these categorieskategorie
212
486000
2000
Świadomość, że te kategorie
08:23
are really much more unstableniestabilna than we thought makesczyni me tenseczas.
213
488000
3000
są znacznie bardziej niestałe niż sądziliśmy, wywołuje u mnie napięcie.
08:26
And it makesczyni me tenseczas
214
491000
2000
Czuję napięcie, kiedy rozważam to
08:28
from the pointpunkt of viewwidok of thinkingmyślący about democracydemokracja.
215
493000
2000
pod względem wpływu na demokrację.
08:30
So in orderzamówienie to tell you about that tensionnapięcie,
216
495000
2000
Żeby móc wyjaśnić wam istotę tego napięcia,
08:32
I have to first admitprzyznać to you that I'm a hugeolbrzymi fanwentylator of the FoundingZałożenia FathersOjców.
217
497000
3000
muszę najpierw wyznać, że jestem wielką fanką Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych.
08:35
I know they were racistsrasistów, I know they were sexistseksistowskie,
218
500000
2000
Wiem, że byli rasistami i wiem, że byli seksistami,
08:37
but they were great.
219
502000
2000
ale byli wielcy.
08:39
I mean, they were so braveodważny and so boldpogrubienie
220
504000
3000
Mam na myśli to, że byli tak śmiali
08:42
and so radicalrodnik in what they did
221
507000
3000
i tak radykalni w swoich poczynaniach,
08:45
that I find myselfsiebie watchingoglądanie that cheesyKiepski musicalmusical "1776" everykażdy fewkilka yearslat,
222
510000
3000
że nie mogę powstrzymać się przed oglądaniem co parę lat ckliwego musicalu "1776"
08:48
and it's not because of the musicmuzyka, whichktóry is totallycałkowicie forgettablezapomnieć.
223
513000
3000
i to nie z powodu muzyki, która jest całkowicie do pomięcia.
08:51
It's because of what happenedstało się in 1776
224
516000
2000
To z powodu tego, co stało się w 1776
08:53
with the FoundingZałożenia FathersOjców.
225
518000
2000
za pośrednictwem Ojców Założycieli.
08:55
The FoundingZałożenia FathersOjców were, for my pointpunkt of viewwidok,
226
520000
2000
Według mnie byli
08:57
the originaloryginalny anatomicalanatomiczny activistsaktywiści,
227
522000
2000
pierwszymi aktywistami anatomii -
08:59
and this is why.
228
524000
2000
oto i mój powód.
09:01
What they rejectedodrzucony was an anatomicalanatomiczny conceptpojęcie
229
526000
3000
Odrzucili jedną koncepcję anatomiczną
09:04
and replacedzastąpiony it with anotherinne one
230
529000
2000
i zastąpili ją inną,
09:06
that was radicalrodnik and beautifulpiękny and heldtrzymany us for 200 yearslat.
231
531000
3000
tak radykalną i piękną, że pielęgnujemy ją 200 lat.
09:09
So as you all recallodwołanie,
232
534000
2000
Jak zapewne pamiętacie,
09:11
what our FoundingZałożenia FathersOjców were rejectingodrzucenie was a conceptpojęcie of monarchymonarchia,
233
536000
3000
nasi Ojcowie Założyciele odrzucili koncepcję monarchii.
09:14
and the monarchymonarchia was basicallygruntownie basedna podstawie
234
539000
2000
A monarchia opierała się w zasadzie
09:16
on a very simplisticuproszczone conceptpojęcie of anatomyanatomia.
235
541000
2000
na bardzo prostym założeniu anatomicznym.
09:18
The monarchsmonarchów of the oldstary worldświat
236
543000
2000
Królowie całego świata
09:20
didn't have a conceptpojęcie of DNADNA,
237
545000
2000
nie posługiwali się pojęciem DNA,
09:22
but they did have a conceptpojęcie of birthrightBirthright.
238
547000
2000
ale posługiwali się pojęciem szlachetnego urodzenia.
09:24
They had a conceptpojęcie of blueniebieski bloodkrew.
239
549000
2000
Używali pojęcia błękitnej krwi.
09:26
They had the ideapomysł that the people who would be in politicalpolityczny powermoc
240
551000
3000
Istniała idea, że kiedy ktoś wchodzi w posiadanie władzy politycznej,
09:29
should be in politicalpolityczny powermoc
241
554000
2000
to dzieje się tak
09:31
because of the bloodkrew beingistota passedminęło down
242
556000
2000
z powodu błękitnej krwi przekazywanej
09:33
from grandfatherDziadek to fatherojciec to sonsyn and so forthnaprzód.
243
558000
3000
z dziada na ojca, z ojca na syna i tak dalej.
09:36
The FoundingZałożenia FathersOjców rejectedodrzucony that ideapomysł,
244
561000
2000
Ojcowie Założyciele odrzucili tę ideę,
09:38
and they replacedzastąpiony it with a newNowy anatomicalanatomiczny conceptpojęcie,
245
563000
3000
zastępując ją nowym założeniem anatomicznym,
09:41
and that conceptpojęcie
246
566000
2000
według którego
09:43
was all menmężczyźni are createdstworzony equalrówny.
247
568000
2000
wszyscy ludzie stworzeni są równymi.
09:45
They leveledwyrównane that playinggra fieldpole
248
570000
2000
Chcąc zapewnić wszystkim równe szanse,
09:47
and decidedzdecydowany the anatomyanatomia that matteredliczyło się
249
572000
2000
zdecydowali, że liczący się aspekt anatomii
09:49
was the commonalitywspólność of anatomyanatomia,
250
574000
2000
to anatomiczne podobieństwa,
09:51
not the differenceróżnica in anatomyanatomia,
251
576000
2000
nie różnice.
09:53
and that was a really radicalrodnik thing to do.
252
578000
3000
To było naprawdę radykalne posunięcie.
09:56
Now they were doing it in partczęść
253
581000
2000
Po części zrobili tak,
09:58
because they were partczęść of an EnlightenmentOświecenie systemsystem
254
583000
2000
ponieważ byli częścią systemu Oświecenia,
10:00
where two things were growingrozwój up togetherRazem.
255
585000
2000
wewnątrz którego rozwijały się dwie idee.
10:02
And that was democracydemokracja growingrozwój up,
256
587000
2000
Wzrastała demokracja,
10:04
but it was alsorównież sciencenauka growingrozwój up at the samepodobnie time.
257
589000
3000
a jednocześnie także nauka.
10:07
And it's really clearjasny, if you look at the historyhistoria of the FoundingZałożenia FathersOjców,
258
592000
2000
To naprawdę jasne, kiedy patrzy się na historię Ojców Założycieli,
10:09
a lot of them were very interestedzainteresowany in sciencenauka,
259
594000
2000
że wielu z nich interesowało się nauką
10:11
and they were interestedzainteresowany in a conceptpojęcie
260
596000
2000
oraz koncepcją
10:13
of a naturalisticnaturalistyczny worldświat.
261
598000
2000
naturalistycznego świata.
10:15
They were movingw ruchu away from supernaturalnadprzyrodzony explanationswyjaśnienia,
262
600000
3000
Odsuwali się od nadprzyrodzonych objaśnień,
10:18
and they were rejectingodrzucenie things like a supernaturalnadprzyrodzony conceptpojęcie of powermoc,
263
603000
3000
odrzucali takie kategorie jak nadludzkie źródła władzy,
10:21
where it transmittedprzekazywane
264
606000
2000
przekazywane
10:23
because of a very vagueniejasny conceptpojęcie of birthrightBirthright.
265
608000
3000
przez bardzo niejasne pojęcie szlachetnego urodzenia.
10:26
They were movingw ruchu towardsw kierunku a naturalisticnaturalistyczny conceptpojęcie.
266
611000
2000
Skłaniali się ku koncepcji naturalistycznej.
10:28
And if you look, for exampleprzykład, in the DeclarationDeklaracja of IndependenceNiezależność,
267
613000
3000
Spójrzmy na Deklarację Niepodległości.
10:31
they talk about natureNatura and nature'snatura God.
268
616000
3000
Mowa w niej o naturze i Bogu natury.
10:34
They don't talk about God and God'sBoga natureNatura.
269
619000
2000
Bóg i boska natura nie są wspomniane.
10:36
They're talkingmówić about the powermoc of natureNatura
270
621000
2000
Autorzy mówią o prawie natury
10:38
to tell us who we are.
271
623000
2000
do określania, kim jesteśmy.
10:40
So as partczęść of that,
272
625000
2000
W związku z tym
10:42
they were comingprzyjście to us with a conceptpojęcie
273
627000
2000
Ojcowie Założyciele dają nam ideę
10:44
that was about anatomicalanatomiczny commonalitywspólność.
274
629000
2000
opartą na anatomicznej wspólności.
10:46
And in doing so, they were really settingoprawa up in a beautifulpiękny way
275
631000
3000
Tym samym tworzą w ten piękny sposób
10:49
the CivilCywilnego RightsPrawa movementruch of the futureprzyszłość.
276
634000
2000
późniejszy ruch obrony praw obywatelskich.
10:51
They didn't think of it that way, but they did it for us, and it was great.
277
636000
3000
Oni nie myśleli tak o tym, ale to, co dla nas zrobili, jest wspaniałe.
10:54
So what happenedstało się yearslat afterwardpóźniej?
278
639000
2000
Co więc stało się później?
10:56
What happenedstało się was womenkobiety, for exampleprzykład,
279
641000
2000
Później kobiety,
10:58
who wanted the right to votegłosować,
280
643000
2000
które chciały prawa do głosowania
11:00
tookwziął the FoundingZałożenia Fathers'Ojców conceptpojęcie
281
645000
2000
przywołały pochodzącą od Ojców Założycieli koncepcję,
11:02
of anatomicalanatomiczny commonalitywspólność beingistota more importantważny
282
647000
2000
że anatomiczne podobieństwa są ważniejsze
11:04
than anatomicalanatomiczny differenceróżnica
283
649000
2000
od anatomicznych różnic
11:06
and said, "The factfakt that we have a uterusmacicy and ovariesjajniki
284
651000
2000
i powiedziały: "To, że mamy macicę i jajniki
11:08
is not significantznaczący enoughdość in termswarunki of a differenceróżnica
285
653000
3000
nie jest dostatecznie istotną różnicą,
11:11
to mean that we shouldn'tnie powinien have the right to votegłosować,
286
656000
2000
by mogło oznaczać pozbawianie nas prawa do głosowania,
11:13
the right to fullpełny citizenshipobywatelstwo,
287
658000
2000
prawa do pełnego obywatelstwa,
11:15
the right to ownwłasny propertynieruchomość, etcitp., etcitp."
288
660000
2000
prawa do posiadania własności itd."
11:17
And womenkobiety successfullyz powodzeniem arguedargumentował that.
289
662000
2000
Ta kobieca argumentacja odniosła sukces.
11:19
NextNastępny cameoprawa ołowiana witrażu the successfuludany CivilCywilnego RightsPrawa movementruch,
290
664000
3000
Następny był odnoszący sukcesy ruch obrony praw obywatelskich,
11:22
where we founduznany people like SojournerSojourner TruthPrawda
291
667000
2000
w którym znajdziecie postaci takie jak Sojourner Truth,
11:24
talkingmówić about, "Ain'tNie jest I a womankobieta?"
292
669000
2000
mowiącą "Czyż nie jestem kobietą?"
11:26
We find menmężczyźni
293
671000
2000
Są i mężczyźni
11:28
on the marchingmarszowe lineskwestia of the CivilCywilnego RightsPrawa movementruch
294
673000
2000
w szeregach ruchu obrony praw obywatelskich,
11:30
sayingpowiedzenie, "I am a man."
295
675000
2000
mówiący "Jestem mężczyzną".
11:32
Again, people of colorkolor
296
677000
2000
Po raz kolejny, osoby ras innych niż biała
11:34
appealingatrakcyjne to a commonalitywspólność of anatomyanatomia over a differenceróżnica of anatomyanatomia,
297
679000
2000
odwołujące się do prymatu podobieństw anatomicznych ponad różnicami,
11:36
again, successfullyz powodzeniem.
298
681000
2000
po raz kolejny, skutecznie.
11:38
We see the samepodobnie thing with the disabilityniepełnosprawność rightsprawa movementruch.
299
683000
3000
Widzimy to samo zjawisko w ruchu na rzecz praw niepełnosprawnych.
11:42
The problemproblem is, of coursekurs,
300
687000
2000
Problemem jest, rzecz jasna,
11:44
that, as we beginzaczynać to look at all that commonalitywspólność,
301
689000
2000
że kiedy zaczynamy przyglądać się tym podobieństwom,
11:46
we have to beginzaczynać to questionpytanie
302
691000
2000
musimy zastanowić się,
11:48
why we maintainutrzymać certainpewny divisionsdywizje.
303
693000
2000
czemu podtrzymujemy określone podziały.
11:50
Now mindumysł you, I want to maintainutrzymać some divisionsdywizje,
304
695000
2000
Zastrzegam, że jestem za podtrzymaniem niektórych podziałów,
11:52
anatomicallyanatomicznie, in our culturekultura.
305
697000
2000
pod względem anatomii, w naszej kulturze.
11:54
For exampleprzykład, I don't want
306
699000
2000
Na przykład nie chcę
11:56
to give a fishryba the samepodobnie rightsprawa as a humanczłowiek.
307
701000
2000
oferować rybie takich samych praw jak człowiekowi.
11:58
I don't want to say we give up entirelycałkowicie on anatomyanatomia.
308
703000
2000
Nie postuluję całkowitej rezygnacji z anatomii.
12:00
I don't want to say five-year-oldspięć latków
309
705000
2000
Nie twierdzę, że pięciolatkowi
12:02
should be alloweddozwolony to consentzgoda to sexseks or consentzgoda to marryżenić się.
310
707000
3000
można pozwolić na uprawianie seksu albo zawarcie małżeństwa.
12:05
So there are some anatomicalanatomiczny divisionsdywizje
311
710000
2000
Istnieją więc pewne podziały oparte na anatomii,
12:07
that make sensesens to me and that I think we should retainzachować.
312
712000
3000
które uznaję za sensowne i które, jak sądzę, powinniśmy podtrzymać.
12:10
But the challengewyzwanie is tryingpróbować to figurepostać out whichktóry oneste they are
313
715000
3000
Ale wyzwaniem jest próba dojścia do tego, które zachować
12:13
and why do we retainzachować them and do they have meaningznaczenie.
314
718000
3000
i dlaczego oraz jakie mają one znaczenie.
12:16
So let's go back to those two beingsIstoty
315
721000
2000
Wróćmy do dwóch istnień
12:18
conceivedpoczęte at the beginningpoczątek of this talk.
316
723000
2000
poczętych na początku mojej wypowiedzi.
12:20
We have two beingsIstoty, bothobie conceivedpoczęte
317
725000
2000
Mamy dwie osoby, obie poczęte
12:22
in the middleśrodkowy of 1979 on the exactdokładny samepodobnie day.
318
727000
3000
w połowie 1979, dokładnie tego samego dnia.
12:25
Let's imaginewyobrażać sobie one of them, MaryMary,
319
730000
2000
Wyobraźmy sobie, że jedna z nich, Mary,
12:27
is bornurodzony threetrzy monthsmiesiące prematurelyprzedwcześnie,
320
732000
2000
rodzi się trzy miesiące przed terminem,
12:29
so she's bornurodzony on JuneCzerwca 1, 1980.
321
734000
2000
czyli przychodzi na świat 1 stycznia 1980.
12:31
HenryHenryk, by contrastkontrast, is bornurodzony at termsemestr,
322
736000
2000
Henry przeciwnie, rodzi się w terminie,
12:33
so he's bornurodzony on MarchMarca 1, 1980.
323
738000
3000
czyli przychodzi na świat 1 kwietnia 1980.
12:36
SimplyPo prostu by virtueCnota of the factfakt
324
741000
2000
Przez sam fakt,
12:38
that MaryMary was bornurodzony prematurelyprzedwcześnie threetrzy monthsmiesiące,
325
743000
2000
że Mary urodziła się o trzy miesiące za wcześnie,
12:40
she comespochodzi into all sortssortuje of rightsprawa
326
745000
2000
otrzymuje wszelakie prawa
12:42
threetrzy monthsmiesiące earlierwcześniej than HenryHenryk does --
327
747000
3000
trzy miesiące wcześniej niż Henry -
12:45
the right to consentzgoda to sexseks,
328
750000
2000
prawo do uprawiania seksu,
12:47
the right to votegłosować, the right to drinkdrink.
329
752000
2000
prawo do głosowania, prawo do picia alkoholu.
12:49
HenryHenryk has to wait for all of that,
330
754000
2000
Henry musi poczekać na to wszystko,
12:51
not because he's actuallytak właściwie any differentróżne in agewiek, biologicallybiologicznie,
331
756000
3000
nie z powodu faktycznej różnicy w biologicznym wieku,
12:54
exceptz wyjątkiem in termswarunki of when he was bornurodzony.
332
759000
2000
a jedynie ze względu na datę urodzenia.
12:56
We find other kindsrodzaje of weirdnesstajemniczości in termswarunki of what theirich rightsprawa are.
333
761000
3000
Znajdziemy też inne dziwactwa w prawach, które posiadają.
12:59
HenryHenryk, by virtueCnota of beingistota assumedzakłada, że to be malemęski --
334
764000
3000
Henry, przez to, że jest uznawany za mężczyznę -
13:02
althoughmimo że I haven'tnie mam told you that he's the XYXY one --
335
767000
2000
choć nie powiedziałam jeszcze, że to on jest przypadkiem z chromosomami XY -
13:04
by virtueCnota of beingistota assumedzakłada, że to be malemęski
336
769000
3000
przez bycie uznanym za mężczyznę
13:07
is now liableodpowiedzialność to be draftedsporządzone,
337
772000
2000
podlega poborowi do wojska,
13:09
whichktóry MaryMary does not need to worrymartwić się about.
338
774000
2000
o który Mary nie musi się martwić.
13:11
MaryMary, meanwhileW międzyczasie, cannotnie może in all the statesstany
339
776000
2000
Tymczasem Mary nie we wszystkich stanach
13:13
have the samepodobnie right that HenryHenryk has in all the statesstany,
340
778000
2000
ma to samo prawo, które Henry posiada we wszystkich stanach,
13:15
namelymianowicie, the right to marryżenić się.
341
780000
2000
mianowicie prawo do zawarcia związku małżeńskiego.
13:17
HenryHenryk can marryżenić się in everykażdy statestan a womankobieta,
342
782000
3000
Henry może w każdym stanie pobrać się z kobietą,
13:20
but MaryMary can only marryżenić się todaydzisiaj in a fewkilka statesstany a womankobieta.
343
785000
4000
ale Mary jak na dzisiaj może pobrać się z kobietą tylko w kilku.
13:24
So we have these anatomicalanatomiczny categorieskategorie that persistutrzymują się
344
789000
3000
Mamy więc trwałe anatomiczne kategorie,
13:27
that are in manywiele wayssposoby problematicproblematyczny and questionablewątpliwy.
345
792000
3000
które stanowią problem i które można zakwestionować.
13:30
And the questionpytanie to me becomesstaje się:
346
795000
2000
Narzuca mi się pytanie:
13:32
What do we do,
347
797000
2000
co robimy
13:34
as our sciencenauka getsdostaje to be so good
348
799000
2000
kiedy nasze narzędzia naukowe stają się tak dokładne
13:36
in looking at anatomyanatomia,
349
801000
2000
w badaniu anatomii,
13:38
that we reachdosięgnąć the pointpunkt where we have to admitprzyznać
350
803000
3000
że docieramy do punktu, w którym musimy przyznać,
13:41
that a democracydemokracja that's been basedna podstawie on anatomyanatomia
351
806000
3000
że demokracja oparta na anatomii
13:44
mightmoc startpoczątek fallingspadanie apartniezależnie?
352
809000
2000
może zacząć się załamywać?
13:46
I don't want to give up the sciencenauka,
353
811000
2000
Nie chcę rezygnować z nauki,
13:48
but at the samepodobnie time it kinduprzejmy of feelsczuje sometimesczasami
354
813000
2000
ale jednocześnie mam czasem wrażenie,
13:50
like the sciencenauka is comingprzyjście out from underpod us.
355
815000
2000
że nauka wymyka nam się spod kontroli.
13:52
So where do we go?
356
817000
2000
Zatem dokąd podążamy?
13:54
It seemswydaje się like what happensdzieje się in our culturekultura
357
819000
2000
Wydaje się, że w naszej kulturze
13:56
is a sortsortować of pragmaticpragmatyczne attitudepostawa:
358
821000
2000
dominuje pragmatyczne podejście:
13:58
"Well, we have to drawrysować the linelinia somewheregdzieś,
359
823000
2000
"Cóż, trzeba gdzieś wyznaczyć granicę,
14:00
so we will drawrysować the linelinia somewheregdzieś."
360
825000
2000
więc wyznaczmy gdzieś tę granicę."
14:02
But a lot of people get stuckutknął in a very strangedziwne positionpozycja.
361
827000
2000
Ale wiele osób zostaje uwięzionych w bardzo dziwnym położeniu.
14:04
So for exampleprzykład,
362
829000
2000
Na przykład
14:06
TexasTexas has at one pointpunkt decidedzdecydowany
363
831000
2000
w stanie Teksas podjęto decyzję,
14:08
that what it meansznaczy to marryżenić się a man
364
833000
2000
że żeby poślubić mężczyznę,
14:10
is to mean that you don't have a Y chromosomechromosom,
365
835000
2000
nie można mieć chromosomu Y,
14:12
and what it meansznaczy to marryżenić się a womankobieta meansznaczy you do have a Y chromosomechromosom.
366
837000
2000
a żeby poślubić kobietę, trzeba ten chromosom Y mieć.
14:14
Now in practicećwiczyć they don't actuallytak właściwie testtest people for theirich chromosomeschromosomy.
367
839000
3000
W praktyce nie bada się ludzi pod względem chromosomów.
14:17
But this is alsorównież very bizarredziwaczne,
368
842000
2000
Ale to też bardzo dziwne
14:19
because of the storyfabuła I told you at the beginningpoczątek
369
844000
2000
w świetle historii, którą wam opowiedziałam na początku,
14:21
about androgenandrogenów insensitivityniewrażliwości na androgeny syndromezespół.
370
846000
2000
o zespole niewrażliwości na androgeny.
14:23
If we look at one of the foundingzałożenie fathersojcowie of modernnowoczesny democracydemokracja,
371
848000
3000
Jeden z ojców założycieli współczesnej demokracji,
14:26
DrDr. MartinMartin LutherLuter KingKról,
372
851000
2000
Dr Martin Luther King, proponuje nam rodzaj rozwiązania
14:28
he offersoferuje us something of a solutionrozwiązanie in his "I have a dreamśnić" speechprzemówienie.
373
853000
3000
w swojej przemowie zaczynającej się od słów "Miałem sen".
14:31
He saysmówi we should judgesędzia people "basedna podstawie not on the colorkolor of theirich skinskóra,
374
856000
3000
Głosi, że powinniśmy oceniać ludzi nie na podstawie koloru ich skóry,
14:34
but on the contentzadowolony of theirich characterpostać,"
375
859000
2000
ale ze względu na cechy charakteru,
14:36
movingw ruchu beyondpoza anatomyanatomia.
376
861000
2000
wykraczając poza anatomię.
14:38
And I want to say, "Yeah, that soundsDźwięki like a really good ideapomysł."
377
863000
3000
Chciałabym powiedzieć: "Hej, to świetny pomysł."
14:41
But in practicećwiczyć, how do you do it?
378
866000
2000
Ale jak tego dokonać w praktyce?
14:43
How do you judgesędzia people basedna podstawie on the contentzadowolony of characterpostać?
379
868000
3000
Jak oceniać ludzi po charakterze?
14:46
I alsorównież want to pointpunkt out
380
871000
2000
Chcę też zaznaczyć,
14:48
that I'm not sure that is how we should distributerozprowadzać rightsprawa in termswarunki of humansludzie,
381
873000
3000
że nie jestem pewna, że to na tej podstawie powinnyśmy dawać ludziom prawa,
14:51
because, I have to admitprzyznać, that there are some goldenzłoty retrieversPsy myśliwskie I know
382
876000
3000
ponieważ, muszę przyznać, znam golden retrivery
14:54
that are probablyprawdopodobnie more deservingzasługującym na of socialspołeczny servicesusługi
383
879000
2000
prawdopodobnie bardziej godne opieki społecznej
14:56
than some humansludzie I know.
384
881000
2000
niż niektórzy ludzie, których znam.
14:58
I alsorównież want to say there are probablyprawdopodobnie alsorównież some yellowżółty LabradorsLabradory that I know
385
883000
3000
Znam też pewne labradory
15:01
that are more capablezdolny of informedpowiadomiony, intelligentinteligentny, maturedojrzałe decisionsdecyzje
386
886000
3000
podejmujące bardziej świadome, inteligentne i dojrzałe decyzje
15:04
about sexualseksualny relationsrelacje than some 40-year-olds-letni that I know.
387
889000
3000
co do ich życia seksualnego niż pewni znani mi 40-latkowie.
15:07
So how do we operationalizefunkcjonalnego
388
892000
3000
Jak zatem zoperacjonalizować
15:10
the questionpytanie of contentzadowolony of characterpostać?
389
895000
2000
kwestię cech charakteru?
15:12
It turnsskręca out to be really difficulttrudny.
390
897000
2000
Okazuje się to niezmiernie trudne.
15:14
And partczęść of me alsorównież wonderscuda,
391
899000
2000
Część mnie zastanawia się też,
15:16
what if contentzadowolony of characterpostać
392
901000
2000
co będzie jeśli cecha charakteru
15:18
turnsskręca out to be something that's scannableprzejrzysty in the futureprzyszłość --
393
903000
3000
okaże się w przyszłości możliwa do zbadania -
15:21
ablezdolny to be seenwidziany with an fMRIfMRI?
394
906000
2000
pozwoli na to funkcjonalny rezonans magnetyczny?
15:23
Do we really want to go there?
395
908000
2000
Czy naprawdę warto do tego dążyć?
15:25
I'm not sure where we go.
396
910000
2000
Nie jestem pewna, do czego dążymy.
15:27
What I do know is that it seemswydaje się to be really importantważny
397
912000
2000
Ale wiem, że bardzo istotnym wydaje się
15:29
to think about the ideapomysł of the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa beingistota in the leadprowadzić
398
914000
3000
rozważanie pozycji Stanów Zjednoczonych w czołówce
15:32
of thinkingmyślący about this issuekwestia of democracydemokracja.
399
917000
2000
wyznaczania kierunku demokracji.
15:34
We'veMamy doneGotowe a really good jobpraca strugglingwalczy with democracydemokracja,
400
919000
3000
Wykonaliśmy już naprawdę dobrą robotę na polu demokracji
15:37
and I think we would do a good jobpraca in the futureprzyszłość.
401
922000
2000
i sądzę, że jeszcze wiele zrobimy w przyszłości.
15:39
We don't have a situationsytuacja that IranIran has, for exampleprzykład,
402
924000
3000
Nie mamy sytuacji takiej jak na przykład w Iranie,
15:42
where a man who'skto jest sexuallyseksualnie attractedprzyciąga to other menmężczyźni
403
927000
2000
gdzie mężczyzna czujący pociąg seksualny do innych mężczyzn
15:44
is liableodpowiedzialność to be murderedzamordowany,
404
929000
2000
podlega karze śmierci,
15:46
unlesschyba że he's willingskłonny to submitZatwierdź to a sexseks changezmiana,
405
931000
2000
chyba że zechce poddać się zmianie płci,
15:48
in whichktóry casewalizka he's alloweddozwolony to liverelacja na żywo.
406
933000
2000
w którym to przypadku zostaje oszczędzone mu życie.
15:50
We don't have that kinduprzejmy of situationsytuacja.
407
935000
2000
Nie mamy takiej sytuacji.
15:52
I'm gladzadowolony to say we don't have the kinduprzejmy of situationsytuacja with --
408
937000
3000
Mogę z zadowoleniem powiedzieć, że nie mamy takiej sytuacji z --
15:55
a surgeonChirurg I talkedrozmawialiśmy to a fewkilka yearslat agotemu
409
940000
2000
rozmawiałam kilka lat temu z chirurgiem,
15:57
who had broughtprzyniósł over a setzestaw of conjoinedwspółimiennictwem twinsBliźniaczki
410
942000
3000
który sprowadził bliźnięta nierozdzielone,
16:00
in orderzamówienie to separateoddzielny them, partlyczęściowo to make a nameNazwa for himselfsamego siebie.
411
945000
2000
chcąc je rozdzielić, po części dla własnej sławy.
16:02
But when I was on the phonetelefon with him,
412
947000
2000
Ale kiedy rozmawiałam z nim przez telefon,
16:04
askingpytając why he was going to do this surgeryChirurgia --
413
949000
2000
pytając dlaczego przeprowadzi tę operację -
16:06
this was a very high-riskwysokie ryzyko surgeryChirurgia --
414
951000
2000
to był zabieg bardzo wysokiego ryzyka -
16:08
his answerodpowiedź was that, in this other nationnaród,
415
953000
2000
odpowiedział, że w tym innym kraju
16:10
these childrendzieci were going to be treatedleczony very badlyźle, and so he had to do this.
416
955000
3000
te dzieci byłyby bardzo źle traktowane, więc musi się podjąć rozdzielenia.
16:13
My responseodpowiedź to him was, "Well, have you considereduważane politicalpolityczny asylumazyl
417
958000
3000
Moja odpowiedź brzmiała: "A czy rozważał pan azyl polityczny
16:16
insteadzamiast of a separationseparacja surgeryChirurgia?"
418
961000
3000
zamiast operacji rozdzielenia?"
16:19
The UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa has offeredoferowany tremendousogromny possibilitymożliwość
419
964000
2000
Stany Zjednoczone oferują ogromne możliwości,
16:21
for allowingpozwalać people to be the way they are,
420
966000
3000
by ludzie mogli być tacy, jacy są,
16:24
withoutbez havingmający them have to be changedzmienione for the sakewzgląd of the statestan.
421
969000
3000
bez przymusu poddawania się zmianom tylko przez wzgląd na państwo.
16:27
So I think we have to be in the leadprowadzić.
422
972000
2000
Myślę, że musimy wieść prym.
16:29
Well, just to closeblisko, I want to suggestsugerować to you
423
974000
3000
Gwoli zakończenia, chcę wam zasugerować,
16:32
that I've been talkingmówić a lot about the fathersojcowie.
424
977000
2000
że wiele mówiłam o ojcach.
16:34
And I want to think about the possibilitiesmożliwości
425
979000
3000
Chcę zastanowić się nad tym,
16:37
of what democracydemokracja mightmoc look like, or mightmoc have lookedspojrzał like,
426
982000
2000
jak może wyglądać demokracja, lub jak mogłaby wyglądać,
16:39
if we had more involvedzaangażowany the mothersmatki.
427
984000
3000
gdyby więcej udziału miały matki.
16:42
And I want to say something a little bitkawałek radicalrodnik for a feministfeminista,
428
987000
3000
Powiem coś nieco radykalnego jak na feministkę,
16:45
and that is that I think that there maymoże be
429
990000
2000
a mianowicie, że sądzę, iż mogą istnieć
16:47
differentróżne kindsrodzaje of insightswgląd
430
992000
2000
różne rodzaje postrzegania
16:49
that can come from differentróżne kindsrodzaje of anatomiesanatomii,
431
994000
2000
pochodzące z różnych rodzajów anatomii,
16:51
particularlyszczególnie when we have people thinkingmyślący in groupsgrupy.
432
996000
3000
zwłaszcza kiedy mówimy o procesach myślenia grupowego.
16:54
Now for yearslat, because I've been interestedzainteresowany in intersexinterseksualne,
433
999000
2000
Od lat, z racji zainteresowania interseksualizmem,
16:56
I've alsorównież been interestedzainteresowany in sexseks differenceróżnica researchBadania.
434
1001000
2000
interesuję się także badaniami na temat różnic płciowych.
16:58
And one of the things that I've been really interestedzainteresowany in
435
1003000
2000
Jeden z aspektów, który wyjątkowo mnie interesuje
17:00
is looking at the differencesróżnice betweenpomiędzy malesmężczyźni and femaleskobiety
436
1005000
3000
to badanie różnic między płcią męską i żeńską
17:03
in termswarunki of the way they think and operatedziałać in the worldświat.
437
1008000
3000
pod względem myślenia i funkcjonowania w świecie.
17:06
And what we know from cross-culturalmiędzykulturowy studiesstudia
438
1011000
3000
Z badań międzykulturowych wiemy,
17:09
is that femaleskobiety, on averageśredni --
439
1014000
2000
że średnio to kobiety -
17:11
not everyonekażdy, but on averageśredni --
440
1016000
2000
nie wszystkie, ale według średniej -
17:13
are more inclinedpochylona to be very attentiveuważny
441
1018000
2000
wykazują więcej skłonności do zważania
17:15
to complexzłożony socialspołeczny relationsrelacje
442
1020000
2000
na złożone relacje społeczne
17:17
and to takingnabierający careopieka of people
443
1022000
2000
i opiekę nad najbardziej wrażliwymi
17:19
who are basicallygruntownie vulnerablewrażliwy withinw ciągu the groupGrupa.
444
1024000
3000
jednostkami w grupie.
17:22
And so if we think about that,
445
1027000
2000
Zastanówmy się nad tym,
17:24
we have an interestingciekawy situationsytuacja on our handsręce.
446
1029000
2000
a staniemy przed ciekawym przypadkiem.
17:26
YearsLata agotemu, when I was in graduateukończyć schoolszkoła,
447
1031000
2000
Lata temu, kiedy studiowałam,
17:28
one of my graduateukończyć advisersdoradcy who knewwiedziałem I was interestedzainteresowany in feminismFeminizm --
448
1033000
2000
jeden z moich promotorów, wiedząc, że interesuję się feminizmem -
17:30
I considereduważane myselfsiebie a feministfeminista, as I still do --
449
1035000
3000
uważałam się za feministkę i nadal tak jest -
17:33
askedspytał a really strangedziwne questionpytanie.
450
1038000
2000
zadał mi naprawdę dziwne pytanie.
17:35
He said, "Tell me what's femininekobiecy about feminismFeminizm."
451
1040000
3000
Powiedział: "Wyjaśnij mi, co jest kobiecego w ruchu kobiecym."
17:38
And I thought, "Well that's the dumbestnajgłupsze questionpytanie I've ever heardsłyszał.
452
1043000
2000
Pomyślałam sobie: "To przecież najgłupsze pytanie, jakie kiedykolwiek słyszałam.
17:40
FeminismFeminizm is all about undoingCofanie stereotypesstereotypy about genderpłeć,
453
1045000
3000
Ruch kobiecy, feminizm, opiera się na obalaniu stereotypów płciowych,
17:43
so there's nothing femininekobiecy about feminismFeminizm."
454
1048000
3000
więc w ruchu kobiecym nie ma nic kobiecego."
17:46
But the more I thought about his questionpytanie,
455
1051000
2000
Ale im więcej myślałam o tym pytaniu,
17:48
the more I thought there mightmoc be something femininekobiecy about feminismFeminizm.
456
1053000
3000
tym bardziej przekonywałam się, że w ruchu kobiecym może być jednak coś kobiecego.
17:51
That is to say, there mightmoc be something, on averageśredni,
457
1056000
3000
Innymi słowy, może być, na poziomie uśrednienia,
17:54
differentróżne about femalePłeć żeńska brainsmózg from malemęski brainsmózg
458
1059000
3000
coś różniącego żeńskie mózgi od męskich,
17:57
that makesczyni us more attentiveuważny
459
1062000
2000
co sprawia, że jesteśmy bardziej czułe
17:59
to deeplygłęboko complexzłożony socialspołeczny relationshipsrelacje
460
1064000
3000
na głęboko złożone relacje społeczne
18:02
and more attentiveuważny to takingnabierający careopieka of the vulnerablewrażliwy.
461
1067000
3000
i bardziej skłonne do zajmowania się najsłabszymi.
18:05
So whereasnatomiast the fathersojcowie were extremelyniezwykle attentiveuważny
462
1070000
3000
Podczas gdy ojcowie byli niesamowicie czuli
18:08
to figuringzastanawianie się out how to protectochraniać individualsosoby prywatne from the statestan,
463
1073000
3000
na dochodzenie do tego, jak ochronić jednostkę przed państwem,
18:11
it's possiblemożliwy that if we injectedwstrzyknięty more mothersmatki
464
1076000
2000
być może matki, gdyby zostały włączone
18:13
into this conceptpojęcie,
465
1078000
2000
w tę koncepcję,
18:15
what we would have is more of a conceptpojęcie
466
1080000
2000
otrzymalibyśmy w efekcie pomysł
18:17
of, not just how to protectochraniać,
467
1082000
2000
nie tylko na to, jak chronić,
18:19
but how to careopieka for eachkażdy other.
468
1084000
2000
ale i jak dbać o siebie nawzajem.
18:21
And maybe that's where we need to go in the futureprzyszłość,
469
1086000
3000
Może to kierunek, w którym powinniśmy zmierzać w przyszłości,
18:24
when we take democracydemokracja beyondpoza anatomyanatomia,
470
1089000
2000
sięgając demokracją poza anatomię -
18:26
is to think lessmniej about the individualindywidualny bodyciało,
471
1091000
2000
mniej rozpatrywać jednostkowe ciała
18:28
in termswarunki of the identitytożsamość,
472
1093000
2000
jako podstawę tożsamości,
18:30
and think more about those relationshipsrelacje.
473
1095000
2000
więcej myśleć o relacjach.
18:32
So that as we the people try to createStwórz a more perfectidealny unionunia,
474
1097000
3000
Jeśli mamy jako ludzie się zjednoczyć,
18:35
we're thinkingmyślący about what we do for eachkażdy other.
475
1100000
3000
pomyślmy, co możemy zrobić dla siebie nawzajem.
18:38
Thank you.
476
1103000
2000
Dziękuję.
18:40
(ApplauseAplauz)
477
1105000
3000
(Brawa)
Translated by Martyna Bajek
Reviewed by Agata Lesnicka

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Alice Dreger - Historian
Alice Dreger studies history and anatomy, and acts as a patient advocate.

Why you should listen

Alice Dreger is a professor of clinical medical humanities and bioethics at the Feinberg School of Medicine of Northwestern University in Chicago. She describes her focus as "social justice work in medicine and science" through research, writing, speaking and advocacy.

She's written several books that study subjects on the edge of norm-challenging bodies, including One of Us: Conjoined Twins and the Future of Normal and Hermaphrodites and the Medical Invention of Sex and Intersex in the Age of Ethics.

She says: "The question that has motivated many of my projects is this: Why not change minds instead of bodies?"

JOIN OUR LIVE Q&A with Alice Dreger on June 28, 1pm Eastern, in TED Conversations.

More profile about the speaker
Alice Dreger | Speaker | TED.com