TEDGlobal 2011
Svante Pääbo: DNA clues to our inner neanderthal
Svante Paabo: ślady w DNA do naszego wewnętrznego neandertalczyka
Filmed:
Readability: 4.6
1,530,771 views
Dzieląc się wynikami wielkiego, światowego badania, genetyk Svante Paabo pokazuje dowód DNA na to, że wcześni ludzie krzyżowali się z neandertalczykami po tym, jak wyruszyliśmy z Afryki. (Tak, wielu z nas ma neandertalskie DNA.) Pokazuje on także, jak mała kość z palca dziecka wystarczyła do identyfikacji całkowicie nowego gatunku humanoidów.
Svante Pääbo - Geneticist
Svante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals. Full bio
Svante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What I want to talk to you about
0
0
3000
Chcę wam powiedzieć o tym,
00:18
is what we can learn from studying the genomes
1
3000
2000
czego możemy się nauczyć z badania genomów
00:20
of living people
2
5000
2000
żyjących osób
00:22
and extinct humans.
3
7000
2000
i wymarłych ludzi.
00:24
But before doing that,
4
9000
2000
Ale przedtem
00:26
I just briefly want to remind you about what you already know:
5
11000
3000
chcę wam pokrótce przypomnieć o tym, co już wiecie:
00:29
that our genomes, our genetic material,
6
14000
2000
że nasze genomy, nasz materiał genetyczny
00:31
are stored in almost all cells in our bodies in chromosomes
7
16000
3000
są przechowywane w prawie wszystkich komórkach naszego ciała w chromosomach
00:34
in the form of DNA,
8
19000
2000
w formie DNA,
00:36
which is this famous double-helical molecule.
9
21000
3000
która jest tą sławną cząsteczką w postaci podwójnej helisy.
00:39
And the genetic information
10
24000
2000
I informacja genetyczna
00:41
is contained in the form of a sequence
11
26000
2000
jest zawarta w formie sekwencji
00:43
of four bases
12
28000
2000
czterech zasad
00:45
abbreviated with the letters A, T, C and G.
13
30000
3000
oznaczonych skrótami A,T,C i D.
00:48
And the information is there twice --
14
33000
2000
I informacja powtarza się tam dwukrotnie -
00:50
one on each strand --
15
35000
2000
po jednej na każdej nici -
00:52
which is important,
16
37000
2000
co jest ważne,
00:54
because when new cells are formed, these strands come apart,
17
39000
2000
ponieważ kiedy tworzą się nowe komórki, te nici się rozchodzą,
00:56
new strands are synthesized with the old ones as templates
18
41000
3000
nowe nici są syntetyzowane podczas gdy stare służą jako matryce
00:59
in an almost perfect process.
19
44000
3000
w prawie idealnym procesie.
01:02
But nothing, of course, in nature
20
47000
2000
Ale oczywiście nic w naturze
01:04
is totally perfect,
21
49000
2000
nie jest całkiem idealne,
01:06
so sometimes an error is made
22
51000
2000
więc czasem pojawia się błąd
01:08
and a wrong letter is built in.
23
53000
3000
i wbudowana zostaje niewłaściwa litera.
01:11
And we can then see the result
24
56000
2000
I wówczas możemy zobaczyć efekt
01:13
of such mutations
25
58000
2000
takich mutacji,
01:15
when we compare DNA sequences
26
60000
2000
kiedy porównujemy sekwencje DNA
01:17
among us here in the room, for example.
27
62000
3000
na przykład między sobą tutaj w tym pomieszczeniu.
01:20
If we compare my genome to the genome of you,
28
65000
3000
Jeśli porównamy mój genom z waszym,
01:23
approximately every 1,200, 1,300 letters
29
68000
4000
co około 1200, 1300 liter
01:27
will differ between us.
30
72000
2000
będzie między nami jakaś różnica.
01:29
And these mutations accumulate
31
74000
2000
I te mutacje kumulują się
01:31
approximately as a function of time.
32
76000
3000
w przybliżeniu jako funkcja czasu.
01:34
So if we add in a chimpanzee here, we will see more differences.
33
79000
3000
Więc jeśli dodamy tutaj szympansa, zobaczymy więcej różnic.
01:37
Approximately one letter in a hundred
34
82000
3000
Około jedna litera na sto
01:40
will differ from a chimpanzee.
35
85000
2000
będzie się różniła od szympansa.
01:42
And if you're then interested in the history
36
87000
2000
I jeśli wówczas jesteście zainteresowani historią
01:44
of a piece of DNA, or the whole genome,
37
89000
2000
fragmentu DNA, lub całego genomu,
01:46
you can reconstruct the history of the DNA
38
91000
3000
możecie odtworzyć historię DNA
01:49
with those differences you observe.
39
94000
2000
dzięki tym różnicom, które obserwujecie.
01:51
And generally we depict our ideas about this history
40
96000
4000
I generalnie obrazujemy nasze pomysły dotyczące tej historii
01:55
in the form of trees like this.
41
100000
2000
w formie drzewek takich jak to.
01:57
In this case, it's very simple.
42
102000
2000
W tym przypadku jest ono bardzo proste.
01:59
The two human DNA sequences
43
104000
2000
Dwie sekwencje ludzkiego DNA
02:01
go back to a common ancestor quite recently.
44
106000
3000
wracają do wspólnego przodka całkiem niedawno.
02:04
Farther back is there one shared with chimpanzees.
45
109000
4000
Dalej wstecz jest sekwencja wspólna z szympansem.
02:08
And because these mutations
46
113000
3000
I ponieważ te mutacje
02:11
happen approximately as a function of time,
47
116000
2000
zdarzają się w przybliżeniu jako funkcja czasu,
02:13
you can transform these differences
48
118000
2000
można przekształcić te różnice
02:15
to estimates of time,
49
120000
2000
by oszacować czas,
02:17
where the two humans, typically,
50
122000
2000
kiedy dwoje ludzi
02:19
will share a common ancestor about half a million years ago,
51
124000
4000
będzie miało wspólnego przodka około pół miliona lat temu,
02:23
and with the chimpanzees,
52
128000
2000
a z szympansem
02:25
it will be in the order of five million years ago.
53
130000
3000
będzie to pięć milionów lat.
02:28
So what has now happened in the last few years
54
133000
2000
Więc to, co się stało w ciągu ostatnich kilku lat
02:30
is that there are account technologies around
55
135000
2000
to to, że pojawiły się technologie liczenia,
02:32
that allow you to see many, many pieces of DNA very quickly.
56
137000
4000
które pozwalają obejrzeć wiele, wiele fragmentów DNA bardzo szybko.
02:36
So we can now, in a matter of hours,
57
141000
2000
Więc możemy teraz w kilka godzin
02:38
determine a whole human genome.
58
143000
3000
określić cały ludzki genom.
02:41
Each of us, of course, contains two human genomes --
59
146000
3000
Każdy z nas, oczywiście, zawiera dwa ludzkie genomy -
02:44
one from our mothers and one from our fathers.
60
149000
3000
jeden od matki i jeden od ojca.
02:47
And they are around three billion such letters long.
61
152000
4000
I są one długości około trzech miliardów takich liter.
02:51
And we will find that the two genomes in me,
62
156000
2000
I odkryjemy, że te dwa genomy we mnie,
02:53
or one genome of mine we want to use,
63
158000
2000
lub jeden mój genom,
02:55
will have about three million differences
64
160000
3000
będzie miał około trzech milionów różnic
02:58
in the order of that.
65
163000
2000
w porządku tych liter.
03:00
And what you can then also begin to do
66
165000
2000
A potem możecie także zacząć
03:02
is to say, "How are these genetic differences
67
167000
2000
określać jak te różnice genetyczne są
03:04
distributed across the world?"
68
169000
2000
rozdystrybuowane po świecie.
03:06
And if you do that,
69
171000
2000
I jeśli to zrobicie,
03:08
you find a certain amount of genetic variation in Africa.
70
173000
4000
odkryjecie pewną ilość wariacji genetycznej w Afryce.
03:12
And if you look outside Africa,
71
177000
3000
A jeśli poszukacie poza Afryką,
03:15
you actually find less genetic variation.
72
180000
3000
w rzeczywistości znajdziecie mniej różnorodności genetycznej.
03:18
This is surprising, of course,
73
183000
2000
To jest oczywiście zaskakujące,
03:20
because in the order of six to eight times fewer people
74
185000
3000
bo w Afryce żyje sześć do ośmiu razy
03:23
live in Africa than outside Africa.
75
188000
3000
mniej ludzi niż poza nią.
03:26
Yet the people inside Africa
76
191000
3000
Mimo to ludzie w Afryce
03:29
have more genetic variation.
77
194000
3000
mają większą różnorodność genetyczną.
03:32
Moreover, almost all these genetic variants
78
197000
2000
Ponadto, prawie wszystkie te warianty genetyczne,
03:34
we see outside Africa
79
199000
2000
które widzimy poza Afryką
03:36
have closely related DNA sequences
80
201000
2000
mają blisko spokrewnione sekwencje DNA
03:38
that you find inside Africa.
81
203000
2000
spotykane w Afryce.
03:40
But if you look in Africa,
82
205000
2000
Ale jeśli poszukacie w Afryce,
03:42
there is a component of the genetic variation
83
207000
3000
jest składnik wariancji genetycznej,
03:45
that has no close relatives outside.
84
210000
3000
który nie ma bliskich krewnych poza nią.
03:48
So a model to explain this
85
213000
3000
Wyjaśniającym to modelem
03:51
is that a part of the African variation, but not all of it,
86
216000
3000
jest to, że część afrykańskiej odmiany, ale nie jej całość,
03:54
[has] gone out and colonized the rest of the world.
87
219000
4000
wydostała się na zewnątrz i skolonizowała resztę świata.
03:58
And together with the methods to date these genetic differences,
88
223000
4000
I wspólnie ze współczesnymi metodami, te różnice genetyczne
04:02
this has led to the insight
89
227000
2000
doprowadziły do zrozumienia,
04:04
that modern humans --
90
229000
2000
że współcześni ludzie -
04:06
humans that are essentially indistinguishable from you and me --
91
231000
3000
ludzie nie do odróżnienia od ciebie lub mnie -
04:09
evolved in Africa, quite recently,
92
234000
3000
ewoluowali w Afryce całkiem niedawno
04:12
between 100 and 200,000 years ago.
93
237000
4000
między 100 a 200 000 lat temu.
04:16
And later, between 100 and 50,000 years ago or so,
94
241000
4000
A później, około 100 do 50 000 lat temu,
04:20
went out of Africa
95
245000
2000
opuścili Afrykę
04:22
to colonize the rest of the world.
96
247000
2000
by skolonizować resztę świata.
04:24
So what I often like to say
97
249000
2000
Więc często lubię powtarzać,
04:26
is that, from a genomic perspective,
98
251000
2000
że z perspektywy genomicznej,
04:28
we are all Africans.
99
253000
2000
wszyscy pochodzimy z Afryki.
04:30
We either live inside Africa today,
100
255000
3000
Albo żyjemy właśnie w Afryce,
04:33
or in quite recent exile.
101
258000
2000
albo całkiem niedawno z niej wyemigrowaliśmy.
04:35
Another consequence
102
260000
2000
Inną konsekwencją
04:37
of this recent origin of modern humans
103
262000
3000
tego niedawnego początku współczesnych ludzi
04:40
is that genetic variants
104
265000
2000
jest to, że genetyczne warianty
04:42
are generally distributed widely in the world,
105
267000
2000
są generalnie szeroko rozpowszechnione na świecie,
04:44
in many places,
106
269000
2000
w wielu miejscach,
04:46
and they tend to vary as gradients,
107
271000
3000
i różnią się one gradientowo,
04:49
from a bird's-eye perspective at least.
108
274000
4000
przynajmniej z perspektywy lotu ptaka.
04:53
And since there are many genetic variants,
109
278000
2000
A ponieważ jest wiele wariantów genetycznych
04:55
and they have different such gradients,
110
280000
3000
i mają one różne takie gradienty,
04:58
this means that if we determine a DNA sequence --
111
283000
3000
oznacza to, że jeśli określimy sekwencję DNA -
05:01
a genome from one individual --
112
286000
3000
genom jednej osoby -
05:04
we can quite accurately estimate
113
289000
2000
możemy z dużą dokładnością oszacować
05:06
where that person comes from,
114
291000
2000
skąd pochodzi ta osoba,
05:08
provided that its parents or grandparents
115
293000
2000
o ile jej rodzice lub dziadkowie
05:10
haven't moved around too much.
116
295000
3000
nie przemieszczali się zbyt wiele.
05:13
But does this then mean,
117
298000
2000
Ale czy to wówczas oznacza,
05:15
as many people tend to think,
118
300000
2000
jak sądzi wielu ludzi,
05:17
that there are huge genetic differences between groups of people --
119
302000
3000
że są duże różnice genetyczne między grupami ludzi -
05:20
on different continents, for example?
120
305000
2000
na przykład na różnych kontynentach?
05:22
Well we can begin to ask those questions also.
121
307000
3000
Możemy także zacząć zadawać to pytanie.
05:25
There is, for example, a project that's underway
122
310000
3000
Trwa na przykład projekt mający na celu
05:28
to sequence a thousand individuals --
123
313000
2000
zsekwencjonowanie tysiąca osób -
05:30
their genomes -- from different parts of the world.
124
315000
3000
ich genomów - z różnych części świata.
05:33
They've sequenced 185 Africans
125
318000
3000
Zsekwencjonowano 185 ludzi z Afryki,
05:36
from two populations in Africa.
126
321000
3000
z dwóch populacji w Afryce.
05:39
[They've] sequenced approximately equally [as] many people
127
324000
3000
Zsekwencjonowano prawie tyle samo ludzi
05:42
in Europe and in China.
128
327000
3000
w Europie i Chinach.
05:45
And we can begin to say how much variance do we find,
129
330000
3000
I możemy zacząć określać ile wariancji znajdujemy,
05:48
how many letters that vary
130
333000
3000
jak wiele liter różni się
05:51
in at least one of those individual sequences.
131
336000
3000
w co najmniej jednej z tych indywidualnych sekwencji.
05:54
And it's a lot: 38 million variable positions.
132
339000
4000
A jest tego dużo: 38 milionów zmiennych pozycji.
05:58
But we can then ask: Are there any absolute differences
133
343000
3000
Ale możemy zapytać: Czy są jakieś absolutne różnice
06:01
between Africans and non-Africans?
134
346000
2000
między ludźmi z Afryki i spoza niej?
06:03
Perhaps the biggest difference
135
348000
2000
Byłaby to być może największa różnica,
06:05
most of us would imagine existed.
136
350000
2000
jaką większość z nas sobie wyobraża.
06:07
And with absolute difference --
137
352000
2000
A przez różnicę absolutną
06:09
and I mean a difference
138
354000
2000
rozumiem różnicę,
06:11
where people inside Africa at a certain position,
139
356000
3000
gdzie ludzie w Afryce mają w pewnym miejscu -
06:14
where all individuals -- 100 percent -- have one letter,
140
359000
3000
100% z nich - ma jedną literę,
06:17
and everybody outside Africa has another letter.
141
362000
4000
a wszyscy poza Afryką mają inną literę.
06:21
And the answer to that, among those millions of differences,
142
366000
3000
A odpowiedź jest taka, że wśród tych milionów różnic
06:24
is that there is not a single such position.
143
369000
3000
nie ma ani jednej takiej pozycji.
06:29
This may be surprising.
144
374000
2000
To może być zaskakujące.
06:31
Maybe a single individual is misclassified or so.
145
376000
3000
Może pojedyncza osoba została źle zaklasyfikowana.
06:34
So we can relax the criterion a bit
146
379000
2000
Więc możemy nieco rozluźnić kryterium
06:36
and say: How many positions do we find
147
381000
2000
i powiedzieć: Jak wiele pozycji znajdziemy,
06:38
where 95 percent of people in Africa have
148
383000
2000
gdzie 95% ludzi w Afryce ma
06:40
one variant,
149
385000
2000
jeden wariant,
06:42
95 percent another variant,
150
387000
2000
95% inny wariant.
06:44
and the number of that is 12.
151
389000
2000
I liczba takich miejsc to 12.
06:46
So this is very surprising.
152
391000
2000
Więc to jest bardzo zaskakujące.
06:48
It means that when we look at people
153
393000
2000
To oznacza, że kiedy patrzymy na ludzi
06:50
and see a person from Africa
154
395000
3000
i widzimy osobę z Afryki
06:53
and a person from Europe or Asia,
155
398000
3000
i osobę z Europy lub Azji
06:56
we cannot, for a single position in the genome with 100 percent accuracy,
156
401000
4000
nie możemy, dla jednej pozycji w genomie ze 100% pewnością,
07:00
predict what the person would carry.
157
405000
2000
przewidzieć co ta osoba będzie nosić.
07:02
And only for 12 positions
158
407000
2000
A tylko dla 12 pozycji
07:04
can we hope to be 95 percent right.
159
409000
4000
możemy mieć nadzieję mieć rację w 95%.
07:08
This may be surprising,
160
413000
2000
To może być zaskakujące,
07:10
because we can, of course, look at these people
161
415000
2000
ponieważ, oczywiście, patrząc na tych ludzi
07:12
and quite easily say where they or their ancestors came from.
162
417000
4000
dość łatwo możemy powiedzieć skąd pochodzą ich przodkowie.
07:16
So what this means now
163
421000
2000
Więc co to teraz oznacza,
07:18
is that those traits we then look at
164
423000
2000
to fakt, że te cechy, na które patrzymy
07:20
and so readily see --
165
425000
2000
i tak łatwo dostrzegamy -
07:22
facial features, skin color, hair structure --
166
427000
3000
rysy twarzy, kolor skóry, struktura włosa -
07:25
are not determined by single genes with big effects,
167
430000
4000
nie są determinowane przez pojedyncze geny,
07:29
but are determined by many different genetic variants
168
434000
3000
ale przez wiele wariantów genetycznych,
07:32
that seem to vary in frequency
169
437000
2000
które różnią się częstością występowania
07:34
between different parts of the world.
170
439000
2000
w różnych częściach świata.
07:36
There is another thing with those traits
171
441000
3000
Jeszcze jedna rzecz dotycząca tych cech,
07:39
that we so easily observe in each other
172
444000
3000
które tak łatwo u siebie obserwujemy,
07:42
that I think is worthwhile to consider,
173
447000
2000
którą uważam za wartą rozważenia.
07:44
and that is that, in a very literal sense,
174
449000
3000
Chodzi o to, że w bardzo dosłownym sensie,
07:47
they're really on the surface of our bodies.
175
452000
3000
one naprawdę znajdują się na powierzchni naszego ciała.
07:50
They are what we just said --
176
455000
2000
Są tym, co właśnie wymieniłem -
07:52
facial features, hair structure, skin color.
177
457000
3000
rysy twarzy, struktura włosa, kolor skóry.
07:55
There are also a number of features
178
460000
2000
Jest także wiele cech,
07:57
that vary between continents like that
179
462000
2000
które różnią się między kontynentami,
07:59
that have to do with how we metabolize food that we ingest,
180
464000
4000
które mają związek z tym, jak metabolizujemy jedzenie,
08:03
or that have to do
181
468000
2000
lub są związane z tym,
08:05
with how our immune systems deal with microbes
182
470000
3000
jak nasz układ odpornościowy radzi sobie z mikrobami,
08:08
that try to invade our bodies.
183
473000
2000
które chcą wniknąć do naszego ciała.
08:10
But so those are all parts of our bodies
184
475000
2000
Ale wszystko to są części naszego ciała,
08:12
where we very directly interact with our environment,
185
477000
3000
które bezpośrednio mają styczność ze środowiskiem.
08:15
in a direct confrontation, if you like.
186
480000
4000
Jest to bezpośrednia konfrontacja.
08:19
It's easy to imagine
187
484000
2000
Łatwo sobie wyobrazić
08:21
how particularly those parts of our bodies
188
486000
2000
jak szczególnie te części naszego ciała
08:23
were quickly influenced by selection from the environment
189
488000
3000
szybko uległy wpływowi selekcji otoczenia
08:26
and shifted frequencies of genes
190
491000
2000
i zmieniły częstotliwości występowania genów,
08:28
that are involved in them.
191
493000
2000
które je determinują.
08:30
But if we look on other parts of our bodies
192
495000
3000
Ale jeśli spojrzymy na inne części naszego ciała,
08:33
where we don't directly interact with the environment --
193
498000
2000
gdzie nie wchodzimy z bezpośrednią interakcję z otoczeniem -
08:35
our kidneys, our livers, our hearts --
194
500000
3000
nerki, wątroby, serca -
08:38
there is no way to say,
195
503000
2000
nie można powiedzieć,
08:40
by just looking at these organs,
196
505000
2000
patrząc tylko na te organy,
08:42
where in the world they would come from.
197
507000
3000
z którego miejsca na świecie pochodzą.
08:46
So there's another interesting thing
198
511000
2000
Więc jest jeszcze jedna ciekawa sprawa,
08:48
that comes from this realization
199
513000
3000
która z tego wynika.
08:51
that humans have a recent common origin in Africa,
200
516000
4000
Ludzie mają niedawny wspólny początek w Afryce
08:55
and that is that when those humans emerged
201
520000
3000
i że kiedy pojawili się ci ludzie,
08:58
around 100,000 years ago or so,
202
523000
2000
około 100 00 lat temu,
09:00
they were not alone on the planet.
203
525000
2000
nie byli sami na planecie.
09:02
There were other forms of humans around,
204
527000
3000
Były tam też inne formy ludzi.
09:05
most famously perhaps, Neanderthals --
205
530000
3000
Najbardziej znani są prawdopodobnie neandertalczycy.
09:08
these robust forms of humans,
206
533000
2000
Te krzepkie formy ludzi
09:10
compared to the left here
207
535000
2000
widoczne po lewej,
09:12
with a modern human skeleton on the right --
208
537000
4000
w porównaniu ze szkieletem współczesnego człowieka po prawej,
09:16
that existed in Western Asia and Europe
209
541000
3000
które istniały w Azji Zachodniej i Europie
09:19
since several hundreds of thousands of years.
210
544000
2000
od kilku setek lub tysięcy lat.
09:21
So an interesting question is,
211
546000
2000
Więc interesującą kwestią jest,
09:23
what happened when we met?
212
548000
2000
co się stało kiedy się spotkaliśmy?
09:25
What happened to the Neanderthals?
213
550000
2000
Co się stało z neandertalczykami?
09:27
And to begin to answer such questions,
214
552000
2000
I by zacząć odpowiadać na takie pytania,
09:29
my research group -- since over 25 years now --
215
554000
4000
moja grupa badawcza - od przeszło 25 lat-
09:33
works on methods to extract DNA
216
558000
2000
pracuje nad metodami ekstrakcji DNA
09:35
from remains of Neanderthals
217
560000
2000
z pozostałości neandertalczyków
09:37
and extinct animals
218
562000
2000
i wymarłych zwierząt,
09:39
that are tens of thousands of years old.
219
564000
3000
które mają dziesiątki tysięcy lat.
09:42
So this involves a lot of technical issues
220
567000
3000
To wiąże się z wieloma kwestiami technicznymi,
09:45
in how you extract the DNA,
221
570000
2000
takimi jak wydobyć DNA,
09:47
how you convert it to a form you can sequence.
222
572000
3000
jak je przekształcić w formę, którą można sekwencjonować.
09:50
You have to work very carefully
223
575000
2000
Trzeba pracować bardzo ostrożnie,
09:52
to avoid contamination of experiments
224
577000
3000
by uniknąć zanieczyszczenia próbek
09:55
with DNA from yourself.
225
580000
3000
własnym DNA.
09:58
And this then, in conjunction with these methods
226
583000
3000
A potem to, w połączeniu z tymi metodami,
10:01
that allow very many DNA molecules to be sequenced very rapidly,
227
586000
4000
które pozwalają bardzo szybko sekwencjonować bardzo wiele cząsteczek DNA,
10:05
allowed us last year
228
590000
2000
pozwoliło nam w zeszłym roku
10:07
to present the first version of the Neanderthal genome,
229
592000
3000
pokazać pierwszą wersję genomu neandertalczyka.
10:10
so that any one of you
230
595000
2000
Więc teraz każdy z was
10:12
can now look on the Internet, on the Neanderthal genome,
231
597000
2000
może sprawdzić w Internecie genom neandertalczyka,
10:14
or at least on the 55 percent of it
232
599000
3000
a przynajmniej jego 55%,
10:17
that we've been able to reconstruct so far.
233
602000
3000
które byliśmy w stanie do tej pory odtworzyć.
10:20
And you can begin to compare it to the genomes
234
605000
2000
I możecie zacząć porównywać go do genomów
10:22
of people who live today.
235
607000
3000
współczesnych ludzi.
10:25
And one question
236
610000
2000
I pytaniem,
10:27
that you may then want to ask
237
612000
2000
które moglibyście chcieć zadać,
10:29
is, what happened when we met?
238
614000
2000
jest co się stało, gdy się spotkaliśmy?
10:31
Did we mix or not?
239
616000
2000
Krzyżowaliśmy się czy nie?
10:33
And the way to ask that question
240
618000
2000
I sposobem zadania tego pytania
10:35
is to look at the Neanderthal that comes from Southern Europe
241
620000
3000
jest przyjrzenie się neandertalczykom z Europy Południowej
10:38
and compare it to genomes
242
623000
2000
i porównanie ich do genomów
10:40
of people who live today.
243
625000
2000
współczesnych ludzi.
10:42
So we then look
244
627000
2000
A potem patrzymy
10:44
to do this with pairs of individuals,
245
629000
2000
na pary osób
10:46
starting with two Africans,
246
631000
2000
zaczynając od dwóch osób z Afryki,
10:48
looking at the two African genomes,
247
633000
2000
patrząc na dwa afrykańskie genomy,
10:50
finding places where they differ from each other,
248
635000
3000
szukając miejsc, gdzie różnią się one od siebie
10:53
and in each case ask: What is a Neanderthal like?
249
638000
3000
i w każdym wypadku pytając: Jaki jest neandertalczyk?
10:56
Does it match one African or the other African?
250
641000
3000
Czy pasuje on do jednej osoby z Afryki czy do drugiej?
10:59
We would expect there to be no difference,
251
644000
3000
Oczekiwalibyśmy, że nie będzie różnicy,
11:02
because Neanderthals were never in Africa.
252
647000
2000
ponieważ neandertalczycy nigdy nie byli w Afryce.
11:04
They should be equal, have no reason to be closer
253
649000
3000
Powinni być tacy sami, nie ma powodów by byli bliżej
11:07
to one African than another African.
254
652000
3000
jednej osoby z Afryki lub drugiej.
11:10
And that's indeed the case.
255
655000
2000
I tak jest w rzeczywistości.
11:12
Statistically speaking, there is no difference
256
657000
2000
Statystycznie rzecz ujmując, nie ma różnic
11:14
in how often the Neanderthal matches one African or the other.
257
659000
4000
w częstotliwości z jaką neandertalczycy pasują do jednego człowieka z Afryki lub drugiego.
11:18
But this is different
258
663000
2000
Ale jest inaczej,
11:20
if we now look at the European individual and an African.
259
665000
4000
jeśli spojrzymy na osobę z Europy i Afryki.
11:24
Then, significantly more often,
260
669000
3000
Wówczas, istotnie częściej,
11:27
does a Neanderthal match the European
261
672000
2000
neandertalczyk pasuje do europejczyka
11:29
rather than the African.
262
674000
2000
niż afrykańczyka.
11:31
The same is true if we look at a Chinese individual
263
676000
3000
To samo sprawdza się, kiedy patrzymy na Chińczyka
11:34
versus an African,
264
679000
2000
w porównaniu z osobą z Afryki.
11:36
the Neanderthal will match the Chinese individual more often.
265
681000
4000
Neandertalczyk będzie częściej pasował do Chińczyka.
11:40
This may also be surprising
266
685000
2000
To także może być zaskakujące,
11:42
because the Neanderthals were never in China.
267
687000
2000
ponieważ neandertalczyków nigdy nie było w Chinach.
11:44
So the model we've proposed to explain this
268
689000
4000
Więc zaproponowaliśmy model, który to wyjaśnia:
11:48
is that when modern humans came out of Africa
269
693000
2000
kiedy współcześni ludzie opuścili Afrykę,
11:50
sometime after 100,000 years ago,
270
695000
3000
jakieś przeszło 100 000 lat temu,
11:53
they met Neanderthals.
271
698000
2000
spotkali neandertalczyków.
11:55
Presumably, they did so first in the Middle East,
272
700000
3000
Prawdopodobnie stało się to po raz pierwszy na Bliskim Wschodzie,
11:58
where there were Neanderthals living.
273
703000
2000
gdzie żyli neandertalczycy.
12:00
If they then mixed with each other there,
274
705000
2000
Jeśli krzyżowali się tam,
12:02
then those modern humans
275
707000
2000
wówczas współcześni ludzie,
12:04
that became the ancestors
276
709000
2000
którzy stali się przodkami
12:06
of everyone outside Africa
277
711000
2000
wszystkich poza Afryką,
12:08
carried with them this Neanderthal component in their genome
278
713000
3000
zanieśli tą neandertalską część genomu
12:11
to the rest of the world.
279
716000
2000
reszcie świata.
12:13
So that today, the people living outside Africa
280
718000
3000
Więc dziś ludzie żyjący poza Afryką
12:16
have about two and a half percent of their DNA
281
721000
3000
mają około 2,5% DNA
12:19
from Neanderthals.
282
724000
2000
od neandertalczyków.
12:21
So having now a Neanderthal genome
283
726000
3000
Więc mając teraz w ręku
12:24
on hand as a reference point
284
729000
2000
neandertalski genom jako punkt odniesienia
12:26
and having the technologies
285
731000
2000
i dysponując technologiami
12:28
to look at ancient remains
286
733000
2000
obejrzenia antycznych szczątków
12:30
and extract the DNA,
287
735000
2000
i ekstrakcji DNA,
12:32
we can begin to apply them elsewhere in the world.
288
737000
4000
możemy zacząć ich używać gdzie indziej na świecie.
12:36
And the first place we've done that is in Southern Siberia
289
741000
3000
Pierwszym miejscem, w którym tego dokonaliśmy była Południowa Syberia
12:39
in the Altai Mountains
290
744000
2000
w górach Ałtaj
12:41
at a place called Denisova,
291
746000
2000
w miejscu o nazwie Denisova.
12:43
a cave site in this mountain here,
292
748000
2000
W jaskini w tej górze,
12:45
where archeologists in 2008
293
750000
3000
w 2008 roku archeologowie
12:48
found a tiny little piece of bone --
294
753000
2000
znaleźli mały kawałek kości.
12:50
this is a copy of it --
295
755000
2000
To jego kopia.
12:52
that they realized came from the last phalanx
296
757000
4000
Zdali sobie sprawę, że pochodzi on z ostatniego paliczka
12:56
of a little finger of a pinky of a human.
297
761000
3000
małego palca człowieka.
12:59
And it was well enough preserved
298
764000
2000
I był on dostatecznie dobrze zachowany
13:01
so we could determine the DNA from this individual,
299
766000
3000
by określić DNA tego człowieka,
13:04
even to a greater extent
300
769000
2000
właściwie nawet do większego stopnia
13:06
than for the Neanderthals actually,
301
771000
2000
niż u neandertalczyków
13:08
and start relating it to the Neanderthal genome
302
773000
2000
i zaczęliśmy go odnosić do neandertalskiego genomu
13:10
and to people today.
303
775000
3000
i dzisiejszych ludzi.
13:13
And we found that this individual
304
778000
2000
I wykryliśmy, że ten człowiek
13:15
shared a common origin for his DNA sequences
305
780000
3000
ma wspólne pochodzenie swoich sekwencji DNA
13:18
with Neanderthals around 640,000 years ago.
306
783000
4000
z neandertalczykami sprzed około 640 000 lat.
13:22
And further back, 800,000 years ago
307
787000
3000
A dalej wstecz, 800 000 lat temu
13:25
is there a common origin
308
790000
2000
jest wspólny początek
13:27
with present day humans.
309
792000
2000
z obecnymi ludźmi.
13:29
So this individual comes from a population
310
794000
2000
Więc ta osoba pochodzi z populacji,
13:31
that shares an origin with Neanderthals,
311
796000
3000
która ma wspólne pochodzenie z neandertalczykami,
13:34
but far back and then have a long independent history.
312
799000
3000
ale sięga ono dalej wstecz, a od tego momentu ma długą niezależną historię.
13:37
We call this group of humans,
313
802000
2000
Nazywamy tą grupę ludzi,
13:39
that we then described for the first time
314
804000
2000
którą wówczas opisaliśmy po raz pierwszy,
13:41
from this tiny, tiny little piece of bone,
315
806000
2000
od tego malutkiego kawałka kości,
13:43
the Denisovans,
316
808000
2000
denisovianami,
13:45
after this place where they were first described.
317
810000
3000
od nazwy miejsca gdzie po raz pierwszy ich opisano.
13:48
So we can then ask for Denisovans
318
813000
3000
Możemy zadać takie samo pytanie
13:51
the same things as for the Neanderthals:
319
816000
2000
dotyczące denisovian jak i neandertalczyków:
13:53
Did they mix with ancestors of present day people?
320
818000
4000
Czy krzyżowali się oni z przodkami obecnych ludzi?
13:57
If we ask that question,
321
822000
2000
Jeśli zadamy takie pytanie
13:59
and compare the Denisovan genome
322
824000
2000
i porównamy genom denisovian
14:01
to people around the world,
323
826000
2000
z ludźmi na świecie,
14:03
we surprisingly find
324
828000
2000
zaskakująco nie znajdziemy
14:05
no evidence of Denisovan DNA
325
830000
2000
żadnego DNA denisovian
14:07
in any people living even close to Siberia today.
326
832000
5000
w ludziach żyjących teraz w okolicy Syberii.
14:12
But we do find it in Papua New Guinea
327
837000
2000
Ale odnajdujemy je w Papui Nowej Gwinei
14:14
and in other islands in Melanesia and the Pacific.
328
839000
4000
i innych wyspach Melanezji i na Pacyfiku.
14:18
So this presumably means
329
843000
2000
Więc to prawdopodobnie znaczy,
14:20
that these Denisovans had been more widespread in the past,
330
845000
3000
że ci denisovianie występowali w przeszłości na znacznie większym obszarze,
14:23
since we don't think that the ancestors of Melanesians
331
848000
3000
bo nie myślimy, że przodkowie melanezyjczyków
14:26
were ever in Siberia.
332
851000
2000
kiedykolwiek byli na Syberii.
14:28
So from studying
333
853000
2000
Więc z badania
14:30
these genomes of extinct humans,
334
855000
3000
tych genomów wymarłych ludzi,
14:33
we're beginning to arrive at a picture of what the world looked like
335
858000
3000
zaczynamy sobie wyobrażać jak wyglądał świat,
14:36
when modern humans started coming out of Africa.
336
861000
3000
kiedy współcześni ludzie zaczęli opuszczać Afrykę.
14:39
In the West, there were Neanderthals;
337
864000
3000
Na zachodzie byli neandertalczycy,
14:42
in the East, there were Denisovans --
338
867000
2000
na wschodzie denisovianie -
14:44
maybe other forms of humans too
339
869000
2000
może także inne formy ludzi,
14:46
that we've not yet described.
340
871000
2000
którzy jeszcze nie zostali opisani.
14:48
We don't know quite where the borders between these people were,
341
873000
3000
Nie wiemy dokładnie gdzie przebiegały granice między tymi ludźmi,
14:51
but we know that in Southern Siberia,
342
876000
2000
ale wiemy, że na Syberii Południowej
14:53
there were both Neanderthals and Denisovans
343
878000
2000
byli zarówno neandertalczycy jak i denisovianie,
14:55
at least at some time in the past.
344
880000
3000
przynajmniej przez jakiś czas w przeszłości.
14:58
Then modern humans emerged somewhere in Africa,
345
883000
3000
Potem współcześni ludzie pojawili się gdzieś w Afryce,
15:01
came out of Africa, presumably in the Middle East.
346
886000
3000
wyszli z Afryki, prawdopodobnie na Bliski Wschód.
15:04
They meet Neanderthals, mix with them,
347
889000
3000
Spotkali neandertalczyków, krzyżowali się z nimi,
15:07
continue to spread over the world,
348
892000
3000
dalej rozprzestrzeniali się po świecie,
15:10
and somewhere in Southeast Asia,
349
895000
3000
a gdzieś w Azji południowo-wschodniej
15:13
they meet Denisovans and mix with them
350
898000
2000
spotkali denisovian i krzyżowali się z nimi
15:15
and continue on out into the Pacific.
351
900000
3000
i dalej rozprzestrzeniali się na Pacyfik.
15:18
And then these earlier forms of humans disappear,
352
903000
3000
A potem te wcześniejsze formy ludzi zanikły,
15:21
but they live on a little bit today
353
906000
3000
ale trochę żyją dziś,
15:24
in some of us --
354
909000
2000
w niektórych z nas -
15:26
in that people outside of Africa have two and a half percent of their DNA
355
911000
3000
w tych ludziach poza Afryką, którzy mają 2,5% DNA
15:29
from Neanderthals,
356
914000
2000
nenandertalczyków.
15:31
and people in Melanesia
357
916000
2000
A ludzie w Melanezji
15:33
actually have an additional five percent approximately
358
918000
3000
mają w rzeczywistości dodatkowe około 5%
15:36
from the Denisovans.
359
921000
3000
od denisovian.
15:39
Does this then mean that there is after all
360
924000
2000
Czy to znaczy, że istnieje
15:41
some absolute difference
361
926000
2000
jakaś absolutna różnica
15:43
between people outside Africa and inside Africa
362
928000
3000
między ludźmi poza Afryką i w Afryce
15:46
in that people outside Africa
363
931000
2000
polegająca na tym, że ludzie poza Afryką
15:48
have this old component in their genome
364
933000
2000
mają ten stary składnik genomu
15:50
from these extinct forms of humans,
365
935000
2000
od tych wymarłych form ludzi,
15:52
whereas Africans do not?
366
937000
2000
podczas gdy w Afryce nie?
15:54
Well I don't think that is the case.
367
939000
3000
Cóż, nie sądzę by było to prawdą.
15:57
Presumably, modern humans
368
942000
2000
Prawdopodobnie współcześni ludzie
15:59
emerged somewhere in Africa.
369
944000
2000
pojawili się gdzieś w Afryce.
16:01
They spread across Africa also, of course,
370
946000
3000
Rozprzestrzenili się także oczywiście po Afryce,
16:04
and there were older, earlier forms of humans there.
371
949000
3000
a tam były starsze, wcześniejsze formy ludzi.
16:07
And since we mixed elsewhere,
372
952000
2000
I ponieważ krzyżowaliśmy się gdzie indziej,
16:09
I'm pretty sure that one day,
373
954000
2000
jestem całkiem pewien, że
16:11
when we will perhaps have a genome
374
956000
2000
gdy może będziemy mieli genom
16:13
of also these earlier forms in Africa,
375
958000
2000
także tych wcześniejszych form w Afryce,
16:15
we will find that they have also mixed
376
960000
2000
odkryjemy, że także się oni krzyżowali
16:17
with early modern humans in Africa.
377
962000
3000
z wczesnymi współczesnymi ludźmi w Afryce.
16:21
So to sum up,
378
966000
2000
Podsumowując,
16:23
what have we learned from studying genomes
379
968000
2000
czego dowiedzieliśmy się ze studiowania genomów
16:25
of present day humans
380
970000
2000
współczesnych
16:27
and extinct humans?
381
972000
2000
i wymarłych ludzi?
16:29
We learn perhaps many things,
382
974000
2000
Dowiedzieliśmy się chyba wielu rzeczy,
16:31
but one thing that I find sort of important to mention
383
976000
5000
ale jedna, którą uważam za ważną
16:36
is that I think the lesson is that we have always mixed.
384
981000
3000
jest taka, że zawsze się krzyżowaliśmy.
16:39
We mixed with these earlier forms of humans,
385
984000
2000
Krzyżowaliśmy się z tymi wcześniejszymi formami ludzi,
16:41
wherever we met them,
386
986000
2000
gdziekolwiek ich nie spotkaliśmy
16:43
and we mixed with each other ever since.
387
988000
4000
i krzyżowaliśmy się zawsze ze sobą.
16:47
Thank you for your attention.
388
992000
2000
Dziękuję za uwagę.
16:49
(Applause)
389
994000
6000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Svante Pääbo - GeneticistSvante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals.
Why you should listen
Svante Pääbo's research on the DNA of human and nonhuman primates has exposed the key genetic changes that transformed our grunting ape-like ancestors into the charming latte-sipping humans we are today. As a director at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology in Leipzig, Germany, Pääbo and his team developed a technique of isolating and sequencing the DNA of creatures long extinct, using a variety of fragile, ancient source material from Homo sapiens and other human species.
His work shows that all humans trace their ancestry to a small population of Africans who later spread out across the world. We’ve also learned that Neanderthals, the short stocky hunters who disappeared 30,000 years ago, mated with the more modern human species and left their imprint deep within our genome. In 2007, Time named the Swedish biologist one of the 100 Most Influential People in the World for his work.
He says: "Neanderthals are not totally extinct. In some of us they live on, a little bit."
Svante Pääbo | Speaker | TED.com