TEDxBoulder 2011
Phil Plait: How to defend Earth from asteroids
Phil Plait: Jak uchronić Ziemię przed asteroidami
Filmed:
Readability: 3.3
2,350,842 views
Co to jest? Ma sześć mil szerokości i może unicestwić cywilizację w jedną chwilę? Asteroida, a jest ich naprawdę niemało. W błyskotliwy sposób i przy użyciu wspaniałych wizualizacji, Phil Plait na konferencji TEDxBoulder przedstawia sposoby, w jakie asteroidy mogą zabijać oraz radzi co zrobić, żeby się przed nimi ustrzec.
Phil Plait - Astronomer
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I want to talk to you about something
0
1000
2000
Chciałbym z wami porozmawiać
00:18
kind of big.
1
3000
3000
o czymś wielkim.
00:21
We'll start here.
2
6000
3000
Zaczniemy tutaj.
00:24
65 million years ago
3
9000
3000
65 milionów lat temu
00:27
the dinosaurs had a bad day.
4
12000
3000
dinozaury miały pechowy dzień.
00:30
(Laughter)
5
15000
3000
(Śmiech)
00:33
A chunk of rock six miles across,
6
18000
3000
Kawałek skały o szerokości sześciu mil,
00:36
moving something like 50 times
7
21000
2000
poruszający się z prędkością 50 razy większą
00:38
the speed of a rifle bullet,
8
23000
2000
od prędkości kuli wystrzelonej z karabinu,
00:40
slammed into the Earth.
9
25000
2000
uderzył w Ziemię.
00:42
It released its energy all at once,
10
27000
2000
Uwolnił całą swoją energię naraz
00:44
and it was an explosion that was
11
29000
2000
i ta eksplozja była wręcz
00:46
mind-numbing.
12
31000
2000
otępiająca.
00:48
If you took every nuclear weapon ever built
13
33000
2000
Jeśli wzięlibyście jakąkolwiek broń nuklearną skonstruowaną
00:50
at the height of the Cold War,
14
35000
2000
w szczytowym okresie Zimnej Wojny,
00:52
lumped them together and blew them up
15
37000
2000
gdybyście połączyli je i wysadzili
00:54
at the same time,
16
39000
2000
w tej samej chwili,
00:56
that would be one one-millionth
17
41000
2000
byłaby to jedna milionowa
00:58
of the energy released at that moment.
18
43000
4000
energii uwolnionej w tamtym momencie.
01:02
The dinosaurs had a really bad day.
19
47000
3000
Dinozaury miały naprawdę bardzo zły dzień.
01:05
Okay?
20
50000
2000
Jasne?
01:07
Now, a six-mile-wide rock is very large.
21
52000
2000
Skała o szerokości 9 km jest ogromna.
01:09
We all live here in Boulder.
22
54000
2000
My wszyscy mieszkamy w Boulder.
01:11
If you look out your window and you can see
23
56000
2000
Jeśli wyjrzycie przez okno, zobaczycie
01:13
Long's Peak, you're probably familiar with it.
24
58000
2000
Long's Peak, prawdopodobnie znacie jego wysokość.
01:15
Now, scoop up Long's Peak, and put it out
25
60000
2000
Weźcie taki Long's Peak i wstawcie go
01:17
in space.
26
62000
2000
w przestrzeń kosmiczną.
01:19
Take Meeker, Mt. Meeker. Lump that in there,
27
64000
2000
Dołączcie do tego Mount Meeker
01:21
and put that in space as well,
28
66000
2000
i umieśćcie w kosmosie,
01:23
and Mt. Everest, and K2,
29
68000
2000
do tego Mount Everest i K2
01:25
and the Indian peaks.
30
70000
2000
oraz Indyjskie szczyty.
01:27
Then you're starting to get an idea of
31
72000
2000
Teraz już macie pojęcie
01:29
how much rock we're talking about, okay?
32
74000
2000
o jak wielkiej skale rozmawiamy, tak?
01:31
We know it was that big because of
33
76000
2000
Wiemy, że była tak wielka na podstawie
01:33
the impact it had and the crater it left.
34
78000
2000
jej siły uderzenia i krateru jaki pozostawiła po sobie.
01:35
It hit in what we now know as Yucatan,
35
80000
2000
Asteroida uderzyła w region znany dzisiaj jako Jukatan,
01:37
the Gulf of Mexico.
36
82000
2000
w Zatoce Meksykańskiej.
01:39
You can see here, there's the
37
84000
2000
Tutaj widzimy
01:41
Yucatan Peninsula, if you recognize Cozumel
38
86000
2000
Półwysep Jukatan, być może rozpoznajecie Cozumel
01:43
off the east coast there.
39
88000
2000
na wschodnim wybrzeżu.
01:45
Here is how big of a crater was left.
40
90000
3000
Oto jak duży krater pozostał.
01:48
It was huge. To give you a sense of the scale,
41
93000
2000
Był ogromny. Spróbuję wam uzmysłowić jego wielkość,
01:50
okay, there you go. The scale here is
42
95000
2000
proszę bardzo. Skala ta pokazuje
01:52
50 miles on top, a hundred kilometers
43
97000
2000
80 km na górze i 100 km
01:54
on the bottom. This thing was
44
99000
2000
na dole. Ten krater miał
01:56
300 kilometers across -- 200 miles --
45
101000
2000
300 km szerokości, ok. 200 mil,
01:58
an enormous crater that excavated out
46
103000
2000
był to gigantyczny krater, który wyrwał
02:00
vast amounts of earth that splashed around
47
105000
3000
ogromną ilość ziemi, która rozprysnęła się
02:03
the globe and set fires all over the planet,
48
108000
3000
po całej kuli ziemskiej, wywołała pożary,
02:06
threw up enough dust to block out the sun.
49
111000
3000
a przez to powstało tyle pyłu, że do Ziemi nie docierało słońce.
02:09
It wiped out 75 percent of all species
50
114000
2000
Ta asteroida unicestwiła 75 % wszystkich gatunków
02:11
on Earth.
51
116000
2000
żyjących na Ziemi.
02:13
Now, not all asteroids are that big.
52
118000
3000
Oczywiście nie wszystkie asteroidy są tak wielkie.
02:16
Some of them are smaller.
53
121000
2000
Niektóre z nich są mniejsze.
02:18
Here is one that came in
54
123000
3000
Oto jedna, która spadła
02:21
over the United States
55
126000
2000
na Stany Zjednoczone
02:23
in October of 1992.
56
128000
2000
w październiku 1992 roku.
02:25
It came in on a Friday night.
57
130000
2000
Dotarła w piątek w nocy.
02:27
Why is that important?
58
132000
2000
Dlaczego jest to takie ważne?
02:29
Because back then, video cameras were
59
134000
2000
Ponieważ wtedy, kamery video zaczynały
02:31
just starting to become popular, and people
60
136000
2000
stawać się popularne i ludzie
02:33
would bring them, parents would bring them,
61
138000
2000
wszędzie je nosili; rodzice -- na mecze
02:35
to their kids' football games to film their kids
62
140000
2000
piłki nożnej swoich dzieci, żeby filmować swoje pociechy.
02:37
play football. And since this came in on a Friday,
63
142000
3000
Ponieważ to wydarzyło się w piątek,
02:40
they were able to get this great footage
64
145000
2000
mógł powstać ten wspaniały materiał przedstawiający
02:42
of this thing breaking up as it came in
65
147000
2000
roztrzaskującą się asteroidę
02:44
over West Virgina, Maryland, Pennsylvania
66
149000
2000
nad Zachodnią Virginią, Maryland, Pensylwanią
02:46
and New Jersey until it did that
67
151000
2000
oraz New Jersey, do momentu gdy zrobiła to
02:48
to a car in New York.
68
153000
2000
pewnemu samochodowi w Nowym Jorku.
02:50
(Laughter)
69
155000
2000
(Śmiech)
02:52
Now, this is not a 200-mile-wide crater,
70
157000
3000
Oczywiście nie jest krater to o szerokości 350 km,
02:55
but then again you can see the rock
71
160000
2000
ale widać tu skałę,
02:57
which is sitting right here,
72
162000
2000
znajduje się właśnie tutaj,
02:59
about the size of a football, that hit
73
164000
2000
jest ona wielkości piłki nożnej,
03:01
that car and did that damage.
74
166000
2000
i to ona zniszczyła ten samochód.
03:03
Now this thing was probably about the size
75
168000
2000
Ta asteroida prawdopodobnie była wielkości
03:05
of a school bus when it first came in.
76
170000
2000
szkolnego autobusu kiedy się zbliżała do Ziemi.
03:07
It broke up through atmospheric pressure,
77
172000
2000
Rozpadła się pod wpływem ciśnienia atmosferycznego,
03:09
it crumbled, and then the pieces fell apart
78
174000
2000
a jej odłamki
03:11
and did some damage.
79
176000
2000
spowodowały te szkody.
03:13
Now, you wouldn't want that falling on your foot
80
178000
2000
Nie chcielibyście, żeby któryś z nich spadł wam na nogę
03:15
or your head, because it would do that to it.
81
180000
2000
albo głowę, bo szkody byłyby podobne.
03:17
That would be bad.
82
182000
2000
A nie byłoby to przyjemne przeżycie.
03:19
But it won't wipe out, you know, all life
83
184000
2000
Ale życie na Ziemi nie uległoby całkowitemu zniszczeniu,
03:21
on Earth, so that's fine. But it turns out,
84
186000
2000
więc nie jest tak źle. W rzeczywistości,
03:23
you don't need something six miles across
85
188000
3000
wcale nie potrzeba odłamka o szerokości 9 km,
03:26
to do a lot of damage.
86
191000
2000
aby wyrządzić tak ogromne szkody.
03:28
There is a median point between tiny rock
87
193000
2000
Jest zasadnicza różnica między małym odłamkiem
03:30
and gigantic rock, and in fact, if any of you
88
195000
2000
a gigantyczną skałą i jeśli ktokolwiek z was
03:32
have ever been to near Winslow, Arizona,
89
197000
3000
był kiedyś w pobliżu Winslow w Arizonie,
03:35
there is a crater in the desert there that is
90
200000
3000
zapewne widział krater pośrodku pustyni,
03:38
so iconic that it is actually called Meteor Crater.
91
203000
4000
stał się pewnego rodzaju ikoną i zwany jest Krater Meteor.
03:42
To give you a sense of scale, this is about a mile wide.
92
207000
3000
Krater ma około 1,5 km szerokości.
03:45
If you look up at the top, that's a parking lot,
93
210000
3000
Jeśli spojrzycie na szczyt, to zobaczycie parking,
03:48
and those are recreational vehicles right there.
94
213000
3000
a tutaj widać kampery.
03:51
So it's about a mile across, 600 feet deep.
95
216000
3000
Szerokość wynosi ok. 1,5 km, głębokość -- ok. 180 m.
03:54
The object that formed this was probably about
96
219000
3000
Objekt, który to uformował, miał zapewne około
03:57
30 to 50 yards across, so roughly the size
97
222000
3000
od 30-50 m szerokości, czyli był rozmiarów
04:00
of Mackey Auditorium here.
98
225000
3000
naszego Audytorium Mackey.
04:03
It came in at speeds that were tremendous,
99
228000
3000
Zbliżył się z ogromną prędkością,
04:06
slammed into the ground, blew up,
100
231000
2000
roztrzaskał się o ziemię
04:08
and exploded with the energy of roughly
101
233000
2000
i eksplodował z siłą podobną do
04:10
a 20-megaton nuclear bomb --
102
235000
2000
bomby nuklearnej o sile rzędu 20 megaton --
04:12
a very hefty bomb.
103
237000
2000
naprawdę potężnej bomby.
04:14
This was 50,000 years ago, so it may have
104
239000
2000
To miało miejsce 50 tysięcy lat temu, więc najwyżej
04:16
wiped out a few buffalo or antelope,
105
241000
2000
eksplozja mogła zmieść z powierzchni parę bizonów albo antylop
04:18
or something like that out in the desert,
106
243000
3000
albo inne zwierzęta pustynne,
04:21
but it probably would not have caused
107
246000
2000
ale prawdopodobnie nie spowodowałaby
04:23
global devastation.
108
248000
2000
globalnego zniszczenia.
04:25
It turns out that these things don't have to
109
250000
2000
Takie obiekty wcale nie muszą
04:27
hit the ground to do a lot of damage.
110
252000
3000
spaść na ziemię, by spowodować ogromne szkody.
04:30
Now, in 1908, over Siberia, near the
111
255000
2000
W 1908, nad Syberią, w pobliżu
04:32
Tunguska region -- for those of you who are
112
257000
2000
regionu Tunguski -- dla fanów
04:34
Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters,"
113
259000
2000
Dana Aykroyda i ''Pogromców duchów'':
04:36
when he talked about the greatest cross-dimensional rift
114
261000
3000
w filmie mówił on o największej międzywymiarowej szczelinie
04:39
since the Siberia blast of 1909, where he got
115
264000
3000
od czasów eksplozji w Syberii w 1909.
04:42
the date wrong, but that's okay. (Laughter)
116
267000
2000
Oczywiście pomylił daty, ale OK. (Śmiech)
04:44
It was 1908. That's fine. I can live with that.
117
269000
3000
To był 1908 rok. Dobra, przeżyję to jakoś.
04:47
(Laughter)
118
272000
3000
(Śmiech)
04:50
Another rock came into the Earth's atmosphere
119
275000
3000
Kolejna skała wpadła do atmosfery ziemskiej
04:53
and this one blew up above the ground, several
120
278000
2000
i eksplodowała zanim sięgnęła gruntu, kilka
04:55
miles up above the surface of the Earth.
121
280000
3000
kilometrów nad powierzchnią Ziemi.
04:58
The heat from the explosion set fire to the
122
283000
3000
Temperatura wytworzona w czasie eksplozji podpaliła
05:01
forest below it, and then the shock wave
123
286000
3000
pobliski las, a fala uderzeniowa
05:04
came down and knocked down trees for
124
289000
2000
powaliła drzewa w zasięgu
05:06
hundreds of square miles, okay?
125
291000
3000
setek kilometrów kwadratowych.
05:09
This did a huge amount of damage.
126
294000
2000
Szkody były naprawdę ogromne.
05:11
And again, this was a rock probably roughly
127
296000
2000
Skała ta prawdopodobnie była
05:13
the size of this auditorium that we're sitting in.
128
298000
2000
wielkości audytorium, w którym teraz siedzimy.
05:15
In Meteor Crater it was made of metal,
129
300000
2000
W przypadku Kratera Meteor mieliśmy do czynienia z metalem,
05:17
and metal is much tougher, so it made it
130
302000
2000
a metal jest o wiele twardszy, więc dotarł
05:19
to the ground.
131
304000
2000
w całości do ziemi.
05:21
The one over Tunguska was probably made
132
306000
2000
Asteroida nad Tunguską była prawdopodobnie
05:23
of rock, and that's much more crumbly, so it
133
308000
2000
skałą, która jest bardziej krucha i dlatego
05:25
blew up in the air. Either way, these are
134
310000
2000
eksplodowała w powietrzu. W każdym razie mamy do czynienia
05:27
tremendous explosions, 20 megatons.
135
312000
3000
z ogromnymi eksplozjami o sile 20 megaton.
05:30
Now, when these things blow up, they're not
136
315000
2000
Kiedy te objekty eksplodują, nie
05:32
going to do global ecological damage.
137
317000
3000
spowodują szkód ekologicznych na skalę globalną.
05:35
They're not going to do something like
138
320000
2000
Nie zrobią tego co zrobiła
05:37
the dinosaur-killer did.
139
322000
2000
śmiertelna dla dinozaurów asteroida.
05:39
They're just not big enough.
140
324000
2000
Bo nie są wystarczająco duże.
05:41
But they will do global economic damage,
141
326000
2000
Ale spowodują szkody gospodarcze na skalę globalną,
05:43
because they don't have to hit, necessarily,
142
328000
2000
bo wcale nie muszą spaść na ziemię,
05:45
to do this kind of damage.
143
330000
2000
aby spowodować takiego rodzaju szkody.
05:47
They don't have to do global devastation.
144
332000
2000
Wcale nie muszą spowodować globalnego zniszczenia.
05:49
If one of these things were to hit
145
334000
2000
Jeśli jeden z takich objektów spadłby
05:51
pretty much anywhere, it would cause a panic.
146
336000
2000
w jakiekolwiek miejsce, wybuchłaby panika.
05:53
But if it came over a city, an important city --
147
338000
2000
Jednak jeśli uderzyłby w jedno z bardziej znaczących miast,
05:55
not that any city is more important than others,
148
340000
2000
nie twierdzę, żeby któreś było ważniejsze od innych,
05:57
but some of them we depend on them more
149
342000
2000
ale od niektórych miast jesteśmy bardziej zależni
05:59
on the global economic basis -- that could do
150
344000
3000
gospodarczo -- taka katastrofa oznaczałaby
06:02
a huge amount of damage to us
151
347000
3000
ogromne straty na skalę globalną do nas
06:05
as a civilization.
152
350000
2000
jako cywilizacji.
06:07
So, now that I've scared the crap out of you ...
153
352000
3000
Skoro więc narobiliście już ze strachu...
06:10
(Laughter)
154
355000
2000
(Śmiech)
06:12
what can we do about this? All right?
155
357000
2000
Co możemy z tym zrobić?
06:14
This is a potential threat.
156
359000
2000
To jest potencjalne zagrożenie.
06:16
Let me note that we have not had
157
361000
2000
Zwróćcie uwagę, że nie mamy do czynienia
06:18
a giant impact like the dinosaur-killer
158
363000
2000
z tak gigantycznym uderzeniem, które zabiło dinozaury
06:20
for 65 million years. They're very rare.
159
365000
3000
65 mln lat temu. Te zdarzają się bardzo rzadko.
06:23
The smaller ones happen more often, but
160
368000
3000
Te o mniejszej sile są częstsze, ale
06:26
probably on the order of a millennium,
161
371000
2000
i tak zdarzają się raz na tysiąc lat,
06:28
every few centuries or every few thousand
162
373000
2000
raz na kilkaset albo kilka tysięcy
06:30
years, but it's still something to be aware of.
163
375000
3000
lat, a jednak powinniśmy się ich obawiać.
06:33
Well, what do we do about them?
164
378000
2000
Co więc powinniśmy czynić ?
06:35
The first thing we have to do is find them.
165
380000
2000
Po pierwsze: musimy je odnaleźć.
06:37
This is an image of an asteroid that passed
166
382000
2000
Oto zdjęcie asteroidy, która minęła nas
06:39
us in 2009.
167
384000
2000
w 2009 roku.
06:41
It's right here.
168
386000
2000
Znajduje się dokładnie tutaj.
06:43
But you can see that it's extremely faint.
169
388000
2000
Jednak widać, że jest niewyraźna.
06:45
I don't even know if you can see that
170
390000
2000
Nie wiem, czy ją widzicie, tam,
06:47
in the back row. These are just stars.
171
392000
2000
w ostatnim rzędzie. Te tutaj to tylko gwiazdy.
06:49
This is a rock that was about 30 yards across,
172
394000
2000
To jest skała o szerokości około 30m,
06:51
so roughly the size of the ones that blew up
173
396000
2000
czyli mniej więcej takiego rozmiaru jak te, które eksplodowały
06:53
over Tunguska and hit Arizona 50,000 years ago.
174
398000
3000
nad Tunguską i spadły w Arizonie 50 tysięcy lat temu.
06:56
These things are faint.
175
401000
2000
Te objekty są niewyraźne.
06:58
They're hard to see, and the sky is really big.
176
403000
2000
Ciężko je dostrzec, a niebo jest naprawę wielkie.
07:00
We have to find these things first.
177
405000
2000
Najpierw musimy je znaleźć.
07:02
Well the good news is, we're looking for them.
178
407000
2000
Dobra wiadomość jest taka, że ciągle ich szukamy.
07:04
NASA has devoted money to this.
179
409000
2000
NASA przeznaczyła pieniądze na ten cel.
07:06
The National Science Foundation, other
180
411000
2000
Narodowa Fundacja na rzecz Nauki czy inne
07:08
countries are very interested in doing this.
181
413000
2000
kraje też się tym interesują.
07:10
We're building telescopes that are looking
182
415000
2000
Budujemy teleskopy, które szukają
07:12
for the threat. That's a great first step,
183
417000
2000
zagrożenia. To wielki krok naprzód,
07:14
but what's the second step? The second step
184
419000
2000
ale co dalej? Kolejny krok
07:16
is that we see one heading toward us,
185
421000
2000
to jeśli zobaczymy asteroidę zmierzającą w naszym kierunku,
07:18
we have to stop it. What do we do?
186
423000
2000
musimy ją zatrzymać. Jak?
07:20
You've probably heard about the asteroid
187
425000
2000
Prawdopodobnie słyszeliście o asteroidzie
07:22
Apophis. If you haven't yet, you will.
188
427000
3000
Apophis. Jeśli nie, wkrótce usłyszycie.
07:25
If you've heard about the Mayan 2012
189
430000
2000
Jeśli słyszeliście o apokalipsie Majów przewidzianej na 2012,
07:27
apocalypse, you're going to hear about Apophis,
190
432000
2000
na pewno usłyszycie o Apophis,
07:29
because you're keyed in to all the doomsday
191
434000
2000
bo i tak jesteście podłączeni do wszystkich sieci
07:31
networks anyway.
192
436000
2000
dnia Sądu Ostatecznego.
07:34
Apophis is an asteroid that was discovered in 2004.
193
439000
3000
Apophis to asteroida, która została odkryta w 2004 roku.
07:37
It's roughly 250 yards across, so it's
194
442000
3000
Ma szerokość około 250 m, więc jest
07:40
pretty big -- big size, you know,
195
445000
2000
całkiem spora; powiedziałbym
07:42
bigger than a football stadium -- and it's going to
196
447000
2000
większa niż stadion piłkarski, i ma minąć
07:44
pass by the Earth in April of 2029.
197
449000
3000
Ziemię w kwietniu 2029 roku.
07:47
And it's going to pass us so close that it's
198
452000
2000
Będzie tak blisko,
07:49
actually going to come underneath
199
454000
2000
że przeleci poniżej
07:51
our weather satellites.
200
456000
2000
naszych satelit meteorologicznych.
07:53
The Earth's gravity is going to bend the orbit
201
458000
2000
Grawitacja ziemska zegnie jej orbitę
07:55
of this thing so much that if it's just right,
202
460000
3000
tak, że jeśli będzie odpowiednia,
07:58
if it passes through this region of space,
203
463000
3000
jeśli przeleci przez tę strefę przestrzeni kosmicznej,
08:01
this kidney bean-shaped region called
204
466000
2000
przez strefę podobną kształtem do fasolki, zwaną
08:03
the keyhole, the Earth's gravity will bend it
205
468000
2000
dziurą od klucza, grawitacja ziemska zegnie ją
08:05
just enough that seven years later
206
470000
2000
tak, aby siedem lat później
08:07
on April 13, which is a Friday, I'll note,
207
472000
2000
13 kwietnia, zwracam uwagę, że to piątek,
08:09
in the year 2036 ... (Laughter)
208
474000
3000
w roku 2036....(Śmiech)
08:12
-- you can't plan that kind of stuff --
209
477000
3000
Nie można zaplanować tego typu rzeczy.
08:15
Apophis is going to hit us. And it's
210
480000
2000
Apophis uderzy w nas. A ma ona
08:17
250 meters across, so it would do
211
482000
2000
250 m szerokości więc spowoduje
08:19
unbelievable damage.
212
484000
2000
nieprawdopodobne szkody.
08:21
Now the good news is that the odds of it
213
486000
2000
Dobra wiadomość jest taka, że prawdopodobieństwo,
08:23
actually passing through this keyhole and
214
488000
2000
że asteroida przeleci przez tę dziurkę od klucza
08:25
hitting us next go-around are one in a million,
215
490000
2000
i uderzy po przejściu na drugie okrążenie jest jak jeden do miliona,
08:27
roughly -- very, very low odds, so I personally
216
492000
2000
jest naprawdę minimalne, dlatego mnie
08:29
am not lying awake at night worrying about this at all.
217
494000
2000
na pewno nie będzie spędzało to snu z powiek.
08:31
I don't think Apophis is a problem.
218
496000
2000
Nie sądzę, żeby Apophis była problemem.
08:33
In fact, Apophis is a blessing in disguise,
219
498000
2000
Tak naprawdę, Apophis jest ukrytym zbawieniem,
08:35
because it woke us up to the dangers
220
500000
2000
ponieważ otworzyła nam oczy na zagrożenie,
08:37
of these things.
221
502000
2000
jakie niosą takie asteroidy.
08:39
This thing was discovered just a few years
222
504000
2000
Ta asteroida została odkryta zaledwie kilka lat
08:41
ago and could hit us a few years from now.
223
506000
2000
temu i mogłaby uderzyć w nas za kilka lat.
08:43
It won't, but it gives us a chance to study
224
508000
2000
Nie stanie się to, ale mamy szansę przyjrzeć się
08:45
these kinds of asteroids. We didn't really
225
510000
2000
tego typu asteroidom. Właściwie nie rozumieliśmy
08:47
necessarily understand these keyholes, and
226
512000
2000
czym są te dziurki od klucza, ale
08:49
now we do and it turns out
227
514000
2000
teraz już wiemy, i jak się okazuje,
08:51
that's really important, because how do you
228
516000
2000
jest to istotne, bo jak inaczej
08:53
stop an asteroid like this?
229
518000
2000
zatrzymać taką asteroidę?
08:55
Well, let me ask you, what happens if you're
230
520000
2000
Powiedzcie mi, co się stanie, jeśli
08:57
standing in the middle of the road and a car's
231
522000
2000
stoicie na środku drogi
08:59
headed for you? What do you do? You do this.
232
524000
2000
a w waszym kierunku zmierza samochód? Co robicie? --To.
09:01
Right? Move. The car goes past you.
233
526000
2000
Prawda? Przesuwacie się. Samochód was mija.
09:03
But we can't move the Earth, at least
234
528000
2000
Ale nie możemy przesunąć Ziemi, przynajmniej
09:05
not easily, but we can move a small asteroid.
235
530000
2000
nie tak łatwo, ale małą asteroidę -- owszem.
09:07
And it turns out, we've even done it.
236
532000
2000
I jak się okazuje, już tego dokonaliśmy.
09:09
In the year 2005, NASA launched a probe
237
534000
3000
W roku 2005, NASA wystrzeliła sondę
09:12
called Deep Impact, which slammed into --
238
537000
3000
o nazwie Deep Impact, która uderzyła --
09:15
slammed a piece of itself into the nucleus of a comet.
239
540000
3000
-- jedna z jej części uderzyła w jądro komety.
09:18
Comets are very much like asteroids.
240
543000
2000
Komety są bardzo podobne do asteroid.
09:20
The purpose wasn't to push it out of the way.
241
545000
2000
Celem nie było zepchnięcie jej z drogi.
09:22
The purpose was to make a crater to excavate
242
547000
2000
Chodziło o stworzenie krateru, by usunąć
09:24
the material and see what was underneath
243
549000
2000
materiał i zobaczyć co znajduje się pod
09:26
the surface of this comet, which we learned
244
551000
2000
powierzchnią komety, a o tym dowiedzieliśmy się
09:28
quite a bit about.
245
553000
2000
całkiem sporo.
09:30
We did move the comet a little tiny bit,
246
555000
2000
Przesunęliśmy lekko kometę,
09:32
not very much, but that wasn't the point.
247
557000
2000
nie tak bardzo, ale też nie o to chodziło.
09:34
However, think about this.
248
559000
2000
Pomyślcie jednak o tym.
09:36
This thing is orbiting the sun at
249
561000
2000
Kometa krąży po orbicie wokół słońca z prędkością
09:38
10 miles per second, 20 miles per second.
250
563000
2000
15-35 km na sekundę.
09:40
We shot a space probe at it and hit it. Okay?
251
565000
2000
Wystrzeliliśmy sondę i uderzyliśmy w kometę.
09:42
Imagine how hard that must be, and we did it.
252
567000
3000
Wyobraźcie sobie jakie trudne, ale udało się.
09:45
That means we can do it again.
253
570000
3000
Oznacza to, że możemy to powtórzyć.
09:48
If we need, if we see an asteroid that's coming
254
573000
2000
Jeśli będzie potrzeba, gdy zobaczymy asteroidę,
09:50
toward us, and it's headed right for us,
255
575000
2000
która zmierza prosto na nas,
09:52
and we have two years to go, boom! We hit it.
256
577000
3000
a będziemy mieli dwa lata -- bum! Uderzymy w nią.
09:55
You can try to -- you know, if you watch
257
580000
2000
Możecie sami spróbować: jeśli oglądacie
09:57
the movies, you might think about,
258
582000
2000
filmy, możecie sobie pomyśleć:
09:59
why don't we use a nuclear weapon?
259
584000
2000
''Dlaczego nie użyć broni nuklearnej?''
10:01
It's like, well, you can try that, but the problem is timing.
260
586000
2000
Ok, możecie spróbować, ale problemem jest czas.
10:03
You shoot a nuclear weapon at this thing,
261
588000
2000
Strzelamy bronią nuklearną w kierunku asteroidy,
10:05
you have to blow it up within a few milliseconds
262
590000
2000
musimy wywołać eksplozję w ciągu kilku milisekund,
10:07
of tolerance or else you'll just miss it.
263
592000
2000
w przeciwnym razie chybimy.
10:09
And there are a lot of other problems
264
594000
2000
Jest jeszcze parę innych przeszkód.
10:11
with that. It's very hard to do.
265
596000
2000
Jest to naprawdę bardzo trudne do wykonania.
10:13
But just hitting something? That's pretty easy.
266
598000
2000
Ale uderzenie w coś? To dosyć łatwe.
10:15
I think even NASA can do that,
267
600000
2000
Myślę, że nawet NASA jest w stanie temu podołać,
10:17
and they proved that they can. (Laughter)
268
602000
2000
nawet udowodnili, że potrafią. (Śmiech)
10:19
The problem is, what happens if you hit
269
604000
2000
Ale co się stanie, jeśli uderzycie
10:21
this asteroid, you've changed the orbit,
270
606000
2000
asteroidę, zmienicie jej orbitę,
10:23
you measure the orbit and then you find out,
271
608000
2000
zmierzycie ją i zdacie sobie sprawę,
10:25
oh, yeah, we just pushed it into a keyhole,
272
610000
2000
no, tak..., właśnie wepchnęliśmy asteroidę w dziurkę od klucza,
10:27
and now it's going to hit us in three years.
273
612000
2000
i teraz uderzy w nas za trzy lata.
10:29
Well, my opinion is, fine. Okay?
274
614000
2000
Moim zdaniem wszystko jest w porządku.
10:31
It's not hitting us in six months. That's good.
275
616000
2000
Nie uderzy w nas za sześć miesięcy. Możemy być spokojni.
10:33
Now we have three years to do something else.
276
618000
3000
Mamy teraz trzy lata, żeby zrobić coś innego.
10:36
And you can hit it again. That's kind of
277
621000
2000
Możemy uderzyć asteroidę jeszcze raz. Ale to by było
10:38
ham-fisted. You might just push it into a third
278
623000
2000
raczej ryzykowne. Moglibyśmy wepchnąć asteroidę w trzecią
10:40
keyhole or whatever, so you don't do that.
279
625000
2000
dziurkę od klucza, więc lepiej tego nie robić.
10:42
And this is the part, it's the part I just love.
280
627000
4000
A oto część, którą wręcz ubóstwiam.
10:46
(Laughter)
281
631000
2000
(Śmiech)
10:48
After the big macho "Rrrrrrr BAM! We're
282
633000
2000
Po epizodzie ''wielki macho Rrrrrrr BAM!
10:50
gonna hit this thing in the face,"
283
635000
2000
Damy popalić tej asteroidzie'',
10:52
then we bring in the velvet gloves.
284
637000
3000
czas włożyć białe rękawiczki.
10:55
(Laughter)
285
640000
3000
(Śmiech)
10:58
There's a group of scientists and engineers
286
643000
2000
Istnieje pewna grupa naukowców, inżynierów
11:00
and astronauts and they call themselves
287
645000
2000
i astronautów, którzy nazywają siebie
11:02
The B612 Foundation. For those of you
288
647000
2000
Fundacja B612. Ci z was, którzy
11:04
who've read "The Little Prince,"
289
649000
2000
czytali ''Małego Księcia'',
11:06
you understand that reference, I hope. The little prince
290
651000
2000
mam nadzieję, że rozumieją aluzję. Mały Książę,
11:08
who lived on an asteroid, it was called B612.
291
653000
2000
żył na asteroidzie o nazwie B612.
11:10
These are smart guys -- men and women --
292
655000
2000
To łebscy ludzie -- mężczyźni i kobiety --
11:12
astronauts, like I said, engineers.
293
657000
2000
astronauci i inżynierzy.
11:14
Rusty Schweickart, who was an Apollo 9
294
659000
2000
Rusty Schweickart, który był na Apollo 9,
11:16
astronaut, is on this. Dan Durda, my friend
295
661000
2000
bierze udział w tym projekcie. Mój przyjaciel Dan Duda,
11:18
who made this image, works here at
296
663000
2000
który zrobił to zdjęcie, pracuje tutaj
11:20
Southwest Research Institute in Boulder,
297
665000
2000
w Instytucie Badań Southwest w Boulder
11:22
on Walnut Street. He created this image for this,
298
667000
2000
na Walnut Street. Stworzył to zdjęcie na tę okazję
11:24
and he's actually one of the astronomers
299
669000
2000
i jest jednym z astronomów,
11:26
who works for them. If we see an asteroid
300
671000
2000
którzy dla nich pracują. Jeśli zobaczymy asteroidę,
11:28
that's going to hit the Earth and we have
301
673000
2000
która ma uderzyć w Ziemię, a będziemy dysponowali
11:30
enough time, we can hit it to move it into
302
675000
3000
wystarczającą ilością czasu, uderzymy ją i przesuniemy
11:33
a better orbit. But then what we do is we launch
303
678000
3000
na inną orbitę. Ale potem musimy wystrzelić
11:36
a probe that has to weigh a ton or two.
304
681000
2000
sondę, która waży tonę lub dwie.
11:38
It doesn't have to be huge -- couple of tons,
305
683000
3000
Nie musi być olbrzymia -- kilka ton,
11:41
not that big -- and you park it near the asteroid.
306
686000
3000
to nie tak dużo -- i umieszczamy ją w pobliżu asteroidy.
11:44
You don't land on it, because these things are
307
689000
2000
Sonda nie ląduje na niej, bo asteroidy
11:46
tumbling end over end. It's very hard to land on them.
308
691000
2000
ciągle się obracają. Trudno na nich wylądować.
11:48
Instead you get near it.
309
693000
2000
Można się za to do nich zbliżyć.
11:50
The gravity of the asteroid pulls on the probe,
310
695000
2000
Grawitacja asteroidy przyciąga sondę,
11:52
and the probe has a couple of tons of mass.
311
697000
3000
a ta ma masę kilku ton.
11:55
It has a little tiny bit of gravity, but it's enough
312
700000
2000
Posiada niewielką grawitację, ale to wystarcza,
11:57
that it can pull the asteroid, and you have your
313
702000
2000
by asteroida ją przyciągała; mamy również
11:59
rockets set up, so you can -- oh, you can barely
314
704000
2000
przygotowane rakiety --o, widać je tu słabo,
12:01
see it here, but there's rocket plumes -- and you
315
706000
2000
tutaj widać pióropusze dymu z rakiet --
12:03
basically, these guys are connected by their
316
708000
2000
zasadniczo są połączone dzięki swoim
12:05
own gravity, and if you move the probe very
317
710000
3000
własnym grawitacjom i jeśli przesuniemy sondę bardzo
12:08
slowly, very, very gently, you can very easily
318
713000
4000
powoli, bardzo delikatnie, będziemy mogli z łatwością
12:12
finesse that rock into a safe orbit.
319
717000
3000
przesunąć asteroidę na bezpieczną orbitę.
12:15
You can even put in orbit around the Earth
320
720000
2000
Możemy również stworzyć orbitę wokół Ziemi,
12:17
where we could mine it, although that's a
321
722000
2000
gdzie moglibyśmy umieścić ten obiekt, ale to już
12:19
whole other thing. I won't go into that.
322
724000
2000
inna historia. Zostawmy to.
12:21
(Laughter)
323
726000
2000
(Śmiech)
12:23
But we'd be rich!
324
728000
2000
Ale bylibyśmy bogaci!
12:25
(Laughter)
325
730000
5000
(Śmiech)
12:30
So think about this, right?
326
735000
2000
Pomyślcie o tym, ok?
12:32
There are these giant rocks flying out there,
327
737000
2000
Olbrzymie skały latają sobie gdzieś w przestrzeni,
12:34
and they're hitting us, and they're doing
328
739000
2000
uderzają w nas, powodując
12:36
damage to us, but we've figured out how to do
329
741000
2000
szkody, ale wiemy już, co czynić
12:38
this, and all the pieces are in place to do this.
330
743000
3000
i wszytko jest już gotowe, aby zrealizować ten plan.
12:41
We have astronomers in place with telescopes
331
746000
2000
Mamy w odpowiednim miejscu astronomów i teleskopy,
12:43
looking for them. We have smart people,
332
748000
2000
które szukają asteroid. Mamy inteligentnych ludzi,
12:45
very, very smart people, who are concerned
333
750000
2000
bardzo bystrych ludzi, którzy się tym zajmują
12:47
about this and figuring out how to fix the
334
752000
2000
i którzy chcą znaleźć rozwiązanie tego problemu;
12:49
problem, and we have the technology to do this.
335
754000
3000
posiadamy też odpowiednią technologię.
12:52
This probe actually can't use chemical rockets.
336
757000
2000
Ta sonda nie potrafi użyć rakiet chemicznych.
12:54
Chemical rockets provide too much thrust, too
337
759000
2000
Rakiety chemiczne dostarczają zbyt wiele siły, zbyt
12:56
much push. The probe would just shoot away.
338
761000
2000
mocne pchnięcia. Sonda by po prostu wystrzeliła.
12:58
We invented something called an ion drive,
339
763000
2000
Wynaleźliśmy coś, co nazywamy napędem jonowym,
13:00
which is a very, very, very low-thrust engine.
340
765000
3000
jest to silnik o maleńkiej sile ciągu.
13:03
It generates the force a piece of paper would
341
768000
2000
Generuje on siłę podobną do tej, z jaką kartka papieru
13:05
have on your hand, incredibly light,
342
770000
2000
działałaby na wasze ręce -- niesamowicie małą,
13:07
but it can run for months and years,
343
772000
3000
ale może tak działać przez miesiące czy lata,
13:10
providing that very gentle push.
344
775000
3000
wytwarzając to lekkie pchnięcie.
13:13
If anybody here is a fan of the original "Star Trek,"
345
778000
2000
Jeśli ktoś z was jest fanem oryginalnego ''Star Treka'',
13:15
they ran across an alien ship that had
346
780000
2000
bohaterowie spotkali statek kosmitów, który miał
13:17
an ion drive, and Spock said,
347
782000
2000
napęd jonowy i wtedy Spock powiedział,
13:19
"They're very technically sophisticated.
348
784000
2000
''Są bardzo zaawansowani technicznie.
13:21
They're a hundred years ahead of us with this drive."
349
786000
2000
Z tym napędem wyprzedzają nas o jakieś sto lat.''
13:23
Yeah, we have an ion drive now. (Laughter)
350
788000
2000
Tak! Już mamy napęd jonowy. (Śmiech)
13:25
We don't have the Enterprise, but
351
790000
2000
Nie mamy Enterprise, ale
13:27
we've got an ion drive now.
352
792000
2000
mamy napęd jonowy.
13:29
(Applause)
353
794000
3000
(Oklaski)
13:32
Spock.
354
797000
2000
Spock.
13:34
(Laughter)
355
799000
3000
(Śmiech)
13:37
So ...
356
802000
2000
Więc...
13:39
that's the difference, that's the difference
357
804000
2000
To jest ta różnica
13:41
between us and the dinosaurs.
358
806000
2000
między nami a dinozaurami.
13:43
This happened to them.
359
808000
2000
To je spotkało.
13:45
It doesn't have to happen to us.
360
810000
2000
Ale nie musi się przydarzyć nam.
13:47
The difference between the dinosaurs and us
361
812000
3000
Różnica pomiędzy dinozaurami a nami
13:50
is that we have a space program
362
815000
2000
polega na tym, że my mamy program kosmiczny
13:52
and we can vote,
363
817000
2000
możemy głosować
13:54
and so we can change our future.
364
819000
3000
zmieniać naszą przyszłość.
13:57
(Laughter)
365
822000
1000
(Śmiech)
13:58
We have the ability to change our future.
366
823000
3000
Mamy zdolność zmieniania naszej przyszłości.
14:01
65 million years from now,
367
826000
2000
Za 65 milionów lat,
14:03
we don't have to have our bones
368
828000
2000
nasze kości nie będą musiały
14:05
collecting dust in a museum.
369
830000
2000
zbierać kurzu w muzeum.
14:07
Thank you very much.
370
832000
2000
Dziękuję bardzo.
14:09
(Applause)
371
834000
1000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Plait - AstronomerPhil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe.
Why you should listen
Phil Plait is the Bad Astronomer. Not a bad astronomer, but a blogger for Slate who debunks myths and misconceptions about astronomy -- and also writes about the beauty, wonder and importance of fundamental research.
He worked for six years on the Hubble Space Telescope, and directed public outreach for the Fermi Gamma-ray Space Telescope. He is a past president of the James Randi Educational Foundation, and was the host of Phil Plait's Bad Universe, a documentary series on the Discovery Channel.
Read more from Phil Plait in the Huffington Post's special TEDWeekends feature, "Asteroids: Getting Ready" >>
Phil Plait | Speaker | TED.com