ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2012

Jonathan Haidt: How common threats can make common (political) ground

Jonathan Haidt: Jak wspólne zagrożenia mogą tworzyć wspólny (polityczny) grunt

Filmed:
662,958 views

Gdyby asteroida zmierzała w kierunku Ziemi, skrzyknęlibyśmy się razem starając się ją powstrzymać, tak jak na filmach, prawda? A jednak w obliczu poważnych, udokumentowanych problemów realnego życia często uciekamy się do stronniczych pokrzykiwań i impasu. Jonathan Haidt przedstawia kilka bardzo realnych asteroid zmierzających w naszą stronę - część z nich to ulubione tematy lewicy, a część prawicy - i sugeruje jak obydwie frakcje mogłyby produktywnie współpracować z pożytkiem dla całej ludzkości.
- Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
So if you've been followingnastępujący the newsAktualności,
0
699
1758
Jeżeli oglądacie wiadomości,
00:18
you've heardsłyszał that there's a packpakiet of giantogromny asteroidsasteroidy
1
2457
2489
słyszeliście o gigantycznych asteroidach
00:20
headedgłowiasty for the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa,
2
4946
1073
zmierzających w kierunku USA.
00:21
all scheduledzaplanowane to strikestrajk withinw ciągu the nextNastępny 50 yearslat.
3
6019
3467
Według prognoz uderzą w ciągu 50 lat.
00:25
Now I don't mean actualrzeczywisty asteroidsasteroidy madezrobiony of rockskała and metalmetal.
4
9486
3053
Nie mam na myśli prawdziwych asteroid.
00:28
That actuallytak właściwie wouldn'tnie be suchtaki a problemproblem,
5
12539
1507
To nie byłby taki problem.
00:29
because if we were really all going to dieumierać,
6
14046
2104
Gdybyśmy naprawdę mieli zginąć,
00:32
we would put asidena bok our differencesróżnice, we'dpoślubić spendwydać whatevercokolwiek it tookwziął,
7
16150
3038
to zaprzestalibyśmy sporów, przeznaczając wszystkie zasoby
00:35
and we'dpoślubić find a way to deflectodwracać them.
8
19188
2130
na odchylenie ich trajektorii.
00:37
I'm talkingmówić insteadzamiast about threatszagrożenia that are headedgłowiasty our way,
9
21318
2702
Mówię tutaj o skierowanych na nas zagrożeniach
00:39
but they're wrappedowinięty in a specialspecjalny energyenergia fieldpole
10
24020
2136
owiniętych specjalnym polem energii
00:42
that polarizespolaryzuje us, and thereforew związku z tym paralyzesparaliżuje us.
11
26156
4350
które nas polaryzuje, i w efekcie paraliżuje.
00:46
Last MarchMarca, I wentposzedł to the TEDTED conferencekonferencja,
12
30506
1904
Zeszłego marca na konferencji TED
00:48
and I saw JimJim HansenHansen speakmówić, the NASANASA scientistnaukowiec
13
32410
2836
wysłuchałem Jima Hansena, naukowca z NASA,
00:51
who first raisedpodniesiony the alarmalarm about globalświatowy warmingogrzewanie in the 1980s,
14
35246
2910
który zaalarmował o globalnym ociepleniu w 1980 r.
00:54
and it seemswydaje się that the predictionsprognozy he madezrobiony back then
15
38156
2465
Wydaje się, że jego przewidywania
00:56
are comingprzyjście trueprawdziwe.
16
40621
1841
sprawdzają się.
00:58
This is where we're headedgłowiasty in termswarunki of globalświatowy temperaturetemperatura riseswznosi się,
17
42462
3487
Oto gdzie zdążamy ze wzrostem globalnej temperatury.
01:01
and if we keep on going the way we're going,
18
45949
1609
Jeśli nadal będziemy robić to, co robimy,
01:03
we get a four-cztery- or five-degree-Centigradepięć stopnie Celsjusza temperaturetemperatura risewzrost
19
47558
3468
to temeratura wzrośnie o 4 lub 5°C
01:06
by the endkoniec of this centurystulecie.
20
51026
1348
pod koniec tego stulecia.
01:08
HansenHansen saysmówi we can expectoczekiwać about a five-meterpięć metrów risewzrost in seamorze levelspoziomy.
21
52374
3788
Według Hansena poziom mórz wzrośnie o 5 metrów.
01:12
This is what a five-meterpięć metrów risewzrost in seamorze levelspoziomy would look like.
22
56162
3242
Oto jak wyglądałby wzrost poziomu morza o 5 m.
01:15
Low-lyingNisko położone citiesmiasta all around the worldświat will disappearznikać
23
59404
3008
Nisko położone miasta zniknęłyby
01:18
withinw ciągu the lifetimeżycie of childrendzieci bornurodzony todaydzisiaj.
24
62412
3798
za życia naszych dzieci.
01:22
HansenHansen closedZamknięte his talk by sayingpowiedzenie,
25
66210
2296
Hansen zamknął przemówienie mówiąc:
01:24
"ImagineWyobraź sobie a giantogromny asteroidasteroida on a collisionkolizji coursekurs with EarthZiemia.
26
68506
4137
"Wyobraź sobie gigantyczną asteroidę
na kursie kolizyjnym z Ziemią.
01:28
That is the equivalentrównowartość of what we facetwarz now.
27
72643
2353
Oto odpowiednik wyzwania przed którym dziś stoimy.
01:30
YetJeszcze we ditherRoztrząsanie, takingnabierający no actionczynność to deflectodwracać the asteroidasteroida,
28
74996
3774
A my się wahamy i nic nie robimy z asteroidą,
01:34
even thoughchociaż the longerdłużej we wait,
29
78770
1709
pomimo że im dłużej czekamy,
01:36
the more difficulttrudny and expensivedrogi it becomesstaje się."
30
80479
3077
tym trudniej i kosztowniej zmienić jej kurs."
01:39
Of coursekurs, the left wants to take actionczynność,
31
83556
1807
Oczywiście, lewica chce działać,
01:41
but the right denieszaprzecza that there's any problemproblem.
32
85363
3336
ale prawica neguje istnienie problemu.
01:44
All right, so I go back from TEDTED,
33
88699
1578
Tydzień po powrocie z TED
01:46
and then the followingnastępujący weektydzień, I'm invitedzaproszony to a dinnerobiad partyprzyjęcie
34
90277
2894
zostałem zaproszony na przyjęcie
01:49
in WashingtonWaszyngton, D.C., where I know that I'll be meetingspotkanie
35
93171
2465
w Waszyngtonie, gdzie spodziewałem się spotkać
01:51
a numbernumer of conservativekonserwatywny intellectualsintelektualistów, includingwłącznie z YuvalYuval LevinLevin,
36
95636
2742
Yuvala Levina i innych konserwatywnych intelektualistów.
01:54
and to prepareprzygotować for the meetingspotkanie, I readczytać this articleartykuł by LevinLevin
37
98378
3596
Przed spotkaniem przeczytałem artykuł Levina
01:57
in NationalKrajowe AffairsSpraw callednazywa "BeyondPoza the WelfareOpieki społecznej StatePaństwa."
38
101974
3366
w "Sprawach Narodowych" pt. "Poza państwo opiekuńcze".
02:01
LevinLevin writespisze that all over the worldświat,
39
105340
3199
Levin pisze, że na całym świecie
02:04
nationsnarody are comingprzyjście to termswarunki with the factfakt
40
108539
2211
narody godzą się z faktem,
02:06
that the socialspołeczny democraticdemokratyczny welfaredobrobyt statestan
41
110750
2301
że demokratyczne, socjalne państwo dobrobytu
02:08
is turningobrócenie out to be untenablenie do przyjęcia and unaffordablezbyt drogie,
42
113051
3519
okazuje się być nieosiągalne i zbyt drogie,
02:12
dependentzależny uponna dubiouswątpliwe economicsEkonomia
43
116570
2564
zależne od wątpliwej ekonomii
02:15
and the demographicdemograficzny modelModel of a bygoneminiony eraera.
44
119134
3637
i modelu demograficznego minionej ery.
02:18
All right, now this mightmoc not sounddźwięk as scarystraszny as an asteroidasteroida,
45
122771
2645
Nie brzmi to tak strasznie jak asteroida,
02:21
but look at these graphswykresy that LevinLevin showedpokazał.
46
125416
2678
ale zobaczmy, co Levin pokazuje.
02:23
This graphwykres showsprzedstawia the nationalkrajowy debtdług
47
128094
2450
Oto wykres długu narodowego
02:26
as a percentageodsetek of America'sAmerica's GDPPKB, and as you see,
48
130544
3082
jako procent amerykańskiego PKB.
02:29
if you go all the way back to the foundingzałożenie,
49
133626
2081
W czasach amerykańskiej konstytucji
02:31
we borrowedpożyczone a lot of moneypieniądze to fightwalka the RevolutionaryRewolucyjne Narzędzie analizy WarWojny.
50
135707
2116
pożyczaliśmy dużo pieniędzy na rewolucję.
02:33
WarsWars are expensivedrogi. But then we'dpoślubić payzapłacić it off, payzapłacić it off, payzapłacić it off,
51
137823
3338
Wojny są kosztowne - ale spłacaliśmy, spłacaliśmy...
02:37
and then, oh, what's this? The CivilCywilnego WarWojny. Even more expensivedrogi.
52
141161
3052
aż do wojny secesyjnej - o wiele droższej.
02:40
BorrowPożyczyć a lot of moneypieniądze, payzapłacić it off, payzapłacić it off, payzapłacić it off,
53
144213
2733
Pożyczaliśmy dużo pieniędzy i spłacaliśmy, spłacaliśmy...
02:42
get down to nearBlisko zerozero, and banghuk! -- WorldŚwiat WarWojny I.
54
146946
2722
...i nagle: Bum! - I Wojna Światowa.
02:45
OnceRaz again, the samepodobnie processproces repeatspowtarza.
55
149668
1702
I ponownie proces się powtarza.
02:47
Now then we get the Great DepressionDepresja and WorldŚwiat WarWojny IIII.
56
151370
1908
Następnie Wielki Kryzys i II Wojna Światowa.
02:49
We risewzrost to an astronomicalastronomiczny levelpoziom, around 118 percentprocent of GDPPKB,
57
153278
4358
Dług wzrósł astronomicznie do ok. 118% PKB,
02:53
really unsustainableniezrównoważone, really dangerousniebezpieczny.
58
157636
3680
sytuacja niebezpieczna, nie do utrzymania.
02:57
But we payzapłacić it off, payzapłacić it off, payzapłacić it off, and then, what's this?
59
161316
4627
Ale spłacaliśmy, spłacaliśmy... - i co się stało?
03:01
Why has it been risingpodniesienie sinceod the '70s?
60
165943
3009
Dlaczego od lat 70. dług narasta?
03:04
It's partlyczęściowo duez powodu to taxpodatek cutscięcia that were unfundednierzeczywistej,
61
168952
2793
Częściowo z powodu nieuzasadnionych cięć w podatkach,
03:07
but it's duez powodu primarilyprzede wszystkim to the risewzrost of entitlementuprawnienie spendingwydatki,
62
171745
2694
ale głównie ze względu na wzrost świadczeń,
03:10
especiallyszczególnie MedicareMedicare.
63
174439
2154
szczególnie na służbę zdrowia.
03:12
We're approachingzbliża się the levelspoziomy of indebtednesszadłużenia we had at WorldŚwiat WarWojny IIII,
64
176593
3095
Osiągamy poziom zadłużenia z okresu II Wojny Światowej,
03:15
and the babydziecko boomersboomers haven'tnie mam even retiredna emeryturze yetjeszcze,
65
179688
2991
a pokolenie wyżu demograficznego
nawet nie osiągnęło wieku emerytalnego.
03:18
and when they do, this is what will happenzdarzyć.
66
182679
3270
Kiedy się to stanie, oto co nastąpi.
03:21
This is datadane from the CongressionalKongresu BudgetBudżet OfficeBiuro
67
185949
1729
Oto dane z Kongresowego Biura Budżetowego
03:23
showingseans its mostwiększość realisticrealistyczne forecastprognoza of what would happenzdarzyć
68
187678
2827
pokazujące najbardziej realistyczną prognozę
03:26
if currentobecny situationssytuacje and expectationsoczekiwań and trendstrendy are extendedrozszerzony.
69
190505
4115
na przyszłość przy obecnych trendach.
03:30
All right, now what you mightmoc noticeogłoszenie is that these two graphswykresy
70
194620
2932
Te dwa wykresy są właściwie identyczne.
03:33
are actuallytak właściwie identicalidentyczny, not in termswarunki of the x-x- and y-axesosiami y,
71
197552
4631
Nie pod względem osi x i y,
03:38
or in termswarunki of the datadane they presentteraźniejszość,
72
202183
1195
i nie pod względem danych, jakie prezentują,
03:39
but in termswarunki of theirich moralmorał and politicalpolityczny implicationsimplikacje, they say the samepodobnie thing.
73
203378
4473
ale w kategoriach moralnych i politycznych implikacji
pokazują tę samą rzecz.
03:43
Let me translateTłumaczyć for you.
74
207851
1836
Pozwólcie mi przetłumaczyć:
03:45
"We are doomedstracony unlesschyba że we startpoczątek actinggra aktorska now.
75
209687
3667
"Jesteśmy zgubieni, jeśli nie zaczniemy działać.
03:49
What's wrongźle with you people on the other sidebok in the other partyprzyjęcie?
76
213354
2980
Co jest z wami nie tak, ludzie po drugiej stronie?!
03:52
Can't you see realityrzeczywistość? If you won'tprzyzwyczajenie help, then get the hellpiekło out of the way."
77
216334
4389
Nie widzicie, co się dzieje? Jak nie pomagacie, to z drogi!"
03:56
We can deflectodwracać bothobie of these asteroidsasteroidy.
78
220723
2281
Możemy zmienić kurs obydwu asteroid.
03:58
These problemsproblemy are bothobie technicallytechnicznie solvablerozwiązywalne.
79
223004
3390
Obydwa problemy są technicznie rozwiązywalne.
04:02
Our problemproblem and our tragedytragedia is that in these hyper-partisanhiper partyzant timesczasy,
80
226394
2779
Naszym problemem i tragedią
w tych pełnych podziału czasach
04:05
the meresam factfakt that one sidebok saysmówi, "Look, there's an asteroidasteroida,"
81
229173
2992
jest fakt, że kiedy jedni mówią: "Spójrz, asteroid"
04:08
meansznaczy that the other side'sSide going to say, "Huh? What?
82
232165
2241
drudzy odpowiadają: "Hm, co?
04:10
No, I'm not even going to look up. No."
83
234406
2578
Nie, nawet nie chcemy na to patrzeć."
04:12
To understandzrozumieć why this is happeningwydarzenie to us,
84
236984
3104
Aby zrozumieć dlaczego tak jest i co z tym zrobić,
04:15
and what we can do about it, we need to learnuczyć się more about moralmorał psychologyPsychologia.
85
240088
4046
musimy wiedzieć więcej o psychologii moralności.
04:20
So I'm a socialspołeczny psychologistpsycholog, and I studybadanie moralitymoralność,
86
244134
2658
Jako psycholog społeczny studiuję moralność.
04:22
and one of the mostwiększość importantważny principleszasady of moralitymoralność
87
246792
2387
Jedną z najbardziej istotnych kwestii jest
04:25
is that moralitymoralność bindswiąże and blindsRolety.
88
249179
3250
jak moralność nas wiąże i zaślepia.
04:28
It bindswiąże us into teamszespoły that circleokrąg around sacredpoświęcony valueswartości
89
252429
2434
Wiąże nas w grupy krążące wokół świętych wartości,
04:30
but therebya tym samym makesczyni us go blindślepy to objectivecel realityrzeczywistość.
90
254863
3913
jednak czyniąc nas ślepymi na obiektywną rzeczywistość.
04:34
Think of it like this.
91
258776
1106
Pomyślcie w następujący sposób:
04:35
Large-scaleNa dużą skalę cooperationwspółpraca is extremelyniezwykle rarerzadko spotykany on this planetplaneta.
92
259882
4063
Kooperacja na dużą skalę występuje rzadko.
04:39
There are only a fewkilka speciesgatunki that can do it.
93
263945
2159
Tylko kilka gatunków to potrafi.
04:42
That's a beehiveUla. That's a termitebielec moundkopiec, a giantogromny termitebielec moundkopiec.
94
266104
3000
Oto ul pszczeli i gigantyczny kopiec termitów.
04:45
And when you find this in other animalszwierzęta, it's always the samepodobnie storyfabuła.
95
269104
3100
A jeśli występuje to u innych owadów, zawsze jest to podobna historia.
04:48
They're always all siblingsrodzeństwo who are childrendzieci of a singlepojedynczy queenkrólowa,
96
272204
4897
Wszystkie osobniki są dziećmi jednej królowej,
04:53
so they're all in the samepodobnie boatłódź.
97
277101
1859
czyli jadą na tym samym wózku.
04:54
They risewzrost or fallspadek, they liverelacja na żywo or dieumierać, as one.
98
278960
3321
Żyją i umierają jak jedno.
04:58
There's only one speciesgatunki on the planetplaneta that can do this
99
282281
2291
Ludzie są jedynym gatunkiem na ziemi
05:00
withoutbez kinshippokrewieństwo, and that, of coursekurs, is us.
100
284572
2575
mogącym budować relacje społeczne bez więzów krwi.
05:03
This is a reconstructionrekonstrukcja of ancientstarożytny BabylonBabilon,
101
287147
2271
Oto rekonstrukcja starożytnego Babilonu,
05:05
and this is TenochtitlanTenochtitlan.
102
289418
2323
a to jest Tenochtitlan.
05:07
Now how did we do this? How did we go
103
291741
2092
Jak tego dokonaliśmy? Jak przeszliśmy
05:09
from beingistota hunter-gathererszbieraczy 10,000 yearslat agotemu
104
293833
2994
od grup zbieracko-łowieckich 10 tys. lat temu
05:12
to buildingbudynek these giganticgigantyczne citiesmiasta in just a fewkilka thousandtysiąc yearslat?
105
296827
4018
do budowania tych gigantycznych miast?
05:16
It's miraculouscudowny, and partczęść of the explanationwyjaśnienie
106
300845
3043
To zadziwiające. Częścią wyjaśnienia jest
05:19
is this abilityzdolność to circleokrąg around sacredpoświęcony valueswartości.
107
303888
4224
zdolność 'okrążania' świętych wartości.
05:24
As you see, templesświątynie and godsbogowie playgrać a bigduży rolerola in all ancientstarożytny civilizationscywilizacje.
108
308112
3924
Świątynie i bogowie odgrywali dużą rolę w starożytności.
05:27
This is an imageobraz of MuslimsMuzułmanie circlingkrąży the KaabaŚwiątynię Al-Kaba in MeccaMekka.
109
312036
3852
Oto muzułmanie okrążający Kaabę w Mekce.
05:31
It's a sacredpoświęcony rockskała, and when people circleokrąg something togetherRazem,
110
315888
3145
Okrążając coś ludzie się jednoczą,
05:34
they unitezjednoczyć, they can trustzaufanie eachkażdy other, they becomestają się one.
111
319033
4371
ufają sobie, stają się jednym.
05:39
It's as thoughchociaż you're movingw ruchu an electricalelektryczny wiredrut
112
323404
2181
Podobnie jak elektryczny przewód poruszający się
05:41
throughprzez a magneticmagnetyczny fieldpole that generatesgeneruje currentobecny.
113
325585
2137
w polu magnetycznym generującym prąd.
05:43
When people circleokrąg togetherRazem, they generateGenerować a currentobecny.
114
327722
2923
Ludzie krążąc razem generują prąd.
05:46
We love to circleokrąg around things.
115
330645
1533
Uwielbiamy krążyć wokół rzeczy.
05:48
We circleokrąg around flagsflagi, and then we can trustzaufanie eachkażdy other.
116
332178
3698
Krążymy wokół flag i ufamy sobie,
05:51
We can fightwalka as a teamzespół, as a unitjednostka.
117
335876
2841
walczymy razem jako zespół, zjednoczeni.
05:54
But even as moralitymoralność bindswiąże people togetherRazem into a unitjednostka,
118
338717
3159
Moralność jednoczy, a jednocześnie
05:57
into a teamzespół, the circlingkrąży blindsRolety them.
119
341876
3972
krążenie w kółko zaślepia,
06:01
It causesprzyczyny them to distortzniekształcanie realityrzeczywistość.
120
345848
1808
sprawia, że wypaczamy rzeczywistość.
06:03
We beginzaczynać separatingrozsadzający everything into good versusprzeciw evilzło.
121
347656
4037
Dzielimy wszystko na dobro i zło.
06:07
Now that processproces feelsczuje great. It feelsczuje really satisfyingsatysfakcjonujące.
122
351693
3898
Czujemy się z tym wspaniale,
06:11
But it is a grossobrzydliwy distortionzniekształcenie of realityrzeczywistość.
123
355591
4219
ale poważnie zniekształcamy rzeczywistość.
06:15
You can see the moralmorał electromagnetelektromagnes operatingoperacyjny in the U.S. CongressKongres.
124
359810
3408
Moralny elektromagnes operuje w Kongresie USA.
06:19
This is a graphwykres that showsprzedstawia the degreestopień to whichktóry votinggłosowanie
125
363218
2232
Na wykresie widać, że głosowanie w Kongresie
06:21
in CongressKongres fallsspada strictlyrygorystycznie alongwzdłuż the left-rightlewo prawo axis,
126
365450
2831
rozkłada się według linii partyjnych lewicy i prawicy.
06:24
so that if you know how liberalliberalne or conservativekonserwatywny someonektoś is,
127
368281
2676
Wiedząc jak ktoś jest liberalny lub konserwatywny,
06:26
you know exactlydokładnie how they votedgłosowało on all the majorpoważny issuesproblemy.
128
370957
3226
wiadomo jak będzie głosował co do wazniejszych rzeczy.
06:30
And what you can see is that,
129
374183
2054
Jak można zobaczyć w okresie
06:32
in the decadesdziesiątki lat after the CivilCywilnego WarWojny,
130
376237
2385
tuż po zakończeniu Wojny Secesyjnej,
06:34
CongressKongres was extraordinarilyniezwykle polarizedspolaryzowane,
131
378622
2489
Kongres był niezwykle spolaryzowany,
06:37
as you would expectoczekiwać, about as highwysoki as can be.
132
381111
2543
tak dalece, jak to tylko możliwe.
06:39
But then, after WorldŚwiat WarWojny I, things droppedporzucone,
133
383654
2976
Ale po I Wojnie Światowej sprawy przycichły,
06:42
and we get this historicallyhistorycznie lowNiska levelpoziom of polarizationPolaryzacja.
134
386630
2905
przeszliśmy do historycznie niskiego poziomu polaryzacji.
06:45
This was a goldenzłoty agewiek of bipartisanshipbipartisanship,
135
389535
1692
Był to złoty wiek dwupartyjności,
06:47
at leastnajmniej in termswarunki of the parties'stron abilityzdolność to work togetherRazem
136
391227
3275
przynajmniej jeśli chodzi o współpracę między partiami
06:50
and solverozwiązać grandwielki nationalkrajowy problemsproblemy.
137
394502
3008
i rozwiązywanie narodowych problemów.
06:53
But in the 1980s and '90s, the electromagnetelektromagnes turnsskręca back on.
138
397510
4449
Ale w latach 80. i 90. elektromagnes się włączył.
06:57
PolarizationPolaryzacja riseswznosi się.
139
401959
2841
Polaryzacja wzrosła.
07:00
It used to be that conservativesKonserwatyści and moderatesumiarkowani and liberalsLiberałowie
140
404800
2966
W przeszłości konserwatyści, umiarkowani i liberałowie
07:03
could all work togetherRazem in CongressKongres.
141
407766
1832
mogli współpracować w Kongresie.
07:05
They could rearrangeZmiana kolejności themselvessami, formformularz bipartisanobupartyjny committeeskomitety,
142
409598
2841
Mogli tworzyć dwupartyjne komitety,
07:08
but as the moralmorał electromagnetelektromagnes got crankedłukowaty up,
143
412439
3273
ale gdy moralny elektromagnes się podkręcił,
07:11
the forcesiła fieldpole increasedzwiększony,
144
415712
2270
siła pola zwiększyła się -
07:13
DemocratsDemokraci and RepublicansRepublikanie were pulledciągnięty apartniezależnie.
145
417982
2764
demokraci i republikanie zostali rozdzieleni.
07:16
It becamestał się much hardertrudniejsze for them to socializetowarzysko,
146
420746
1987
Podtrzymywanie wzajemnych kontaktów towarzyskich
07:18
much hardertrudniejsze for them to cooperatewspółpracy.
147
422733
1478
i kooperacja stały się znacznie trudniejsze.
07:20
RetiringOdchodzących na emeryturę membersczłonków nowadaysdzisiaj say that it's becomestają się like gangbanda warfaredziałania wojenne.
148
424211
4841
Zdaniem niektórych przypomina to wojnę gangów.
07:24
Did anybodyktoś noticeogłoszenie that in two of the threetrzy debatesdebaty,
149
429052
3512
Czy zauważyliście, że w 2 lub 3 debatach
07:28
ObamaObama worenosił a blueniebieski tiewiązanie and RomneyRomney worenosił a redczerwony tiewiązanie?
150
432564
3516
Obama nosił niebieski, a Romney czerwony krawat?
07:31
Do you know why they do this?
151
436080
1986
Czy wiecie dlaczego?
07:33
It's so that the BloodsBloods and the CripsCrips will know whichktóry sidebok to votegłosować for. (LaughterŚmiech)
152
438066
4142
Aby Bloods i Crips (znane z rywalizacji gangi)
wiedzieli, na kogo głosować. (Śmiech)
07:38
The polarizationPolaryzacja is strongestnajsilniejszy amongpośród our politicalpolityczny elitesElit.
153
442208
2766
Polaryzacja jest najsilniejsza wśród politycznych elit.
07:40
NobodyNikt nie doubtswątpienie that this is happeningwydarzenie in WashingtonWaszyngton.
154
444974
2178
Nikt nie wątpi, że to się dzieje w Waszyngtonie.
07:43
But for a while, there was some doubtwątpić as to whetherczy it was happeningwydarzenie amongpośród the people.
155
447152
3436
Nie było pewne, czy podobnie jest ze zwykłymi ludźmi.
07:46
Well, in the last 12 yearslat it's becomestają się
156
450588
1308
W ciągu ostatnich 12 lat
07:47
much more apparentpozorna that it is.
157
451896
2087
stało się jasne, że tak.
07:49
So look at this datadane. This is from the AmericanAmerykański NationalKrajowe ElectionsWybory SurveyAnkieta.
158
453983
3222
Oto wyniki badań wyborczych w USA.
07:53
And what they do on that surveyAnkieta is they askzapytać
159
457205
2640
W ankiecie tej badano
07:55
what's callednazywa a feelinguczucie thermometerTermometr ratingOcena.
160
459845
2012
notowania tzw. termometru uczuć społecznych.
07:57
So, how warmciepły or coldzimno do you feel about, you know,
161
461857
4237
Czyli jak 'ciepło' lub 'zimno' myślimy o wojsku,
08:01
NativeMacierzystego AmericansAmerykanie, or the militarywojskowy, the RepublicanRepublikański PartyStrona,
162
466094
2775
rdzennych amerykanach, partii republikańskiej,
08:04
the DemocraticDemokratycznej PartyStrona, all sortssortuje of groupsgrupy in AmericanAmerykański life.
163
468869
2926
partii demokratycznej, i innych grupach w USA.
08:07
The blueniebieski linelinia showsprzedstawia how warmlySerdecznie DemocratsDemokraci feel
164
471795
2682
Niebieska linia pokazuje, jak 'ciepło' demokraci myślą
08:10
about DemocratsDemokraci, and they like them.
165
474477
2463
o demokratach. Demokraci lubią demokratów.
08:12
You know, ratingsoceny in the 70s on a 100-point-punkt scaleskala.
166
476940
2705
Notowania w latach 70. w 100-punktowej skali.
08:15
RepublicansRepublikanie like RepublicansRepublikanie. That's not a surpriseniespodzianka.
167
479645
3015
Republikanie lubią republikanów. Żadna niespodzianka.
08:18
But when you look at cross-partymiędzy stronami ratingsoceny,
168
482660
2074
Wyniki relacji międzypartyjnych były niższe.
08:20
you find, well, that it's lowerniższy, but actuallytak właściwie,
169
484734
2535
Jednak byłem zdziwiony
08:23
when I first saw this datadane, I was surprisedzaskoczony.
170
487269
1984
widząc te dane po raz pierwszy.
08:25
That's actuallytak właściwie not so badzły. If you go back to the CarterCarter and even ReaganReagan administrationsadministracje,
171
489253
3295
Nie są takie złe. W czasach Cartera i Reagana
08:28
they were ratingOcena the other partyprzyjęcie 43, 45. It's not terriblestraszny.
172
492548
4577
notowania dla partii przeciwnej wynosiły 43, 45
08:33
It driftsdryfy downwardsdół very slightlynieco,
173
497125
2315
z lekką tendencją spadkową.
08:35
but now look what happensdzieje się underpod GeorgeGeorge W. BushBush and ObamaObama.
174
499440
3861
Ale spójrzcie, co się stało w czasach Busha i Obamy.
08:39
It plummetsspada. Something is going on here.
175
503301
2752
Notowania spadły bardzo gwałtownie.
08:41
The moralmorał electromagnetelektromagnes is turningobrócenie back on,
176
506053
2401
Moralny elektromagnes jest znowu włączony.
08:44
and nowadaysdzisiaj, just very recentlyostatnio,
177
508454
2160
Obecnie i od całkiem niedawna,
08:46
DemocratsDemokraci really dislikenie lubię RepublicansRepublikanie.
178
510614
2240
demokraci naprawdę nie lubią republikanów.
08:48
RepublicansRepublikanie really dislikenie lubię the DemocratsDemokraci. We're changingwymiana pieniędzy.
179
512854
3516
Republikanie naprawdę nie lubią demokratów.
08:52
It's as thoughchociaż the moralmorał electromagnetelektromagnes is affectingwpływający us too.
180
516370
2850
Moralny elektromagnes wpływa także na nas.
08:55
It's like put out in the two oceansoceany and it's pullingciągnięcie the wholecały countrykraj apartniezależnie,
181
519220
3725
Polaryzuje i rozdziela cały kraj,
08:58
pullingciągnięcie left and right into theirich ownwłasny territoriesterytoria
182
522945
3956
rozdziela lewicę i prawicę do oddzielnych terytoriów,
09:02
like the BloodsBloods and the CripsCrips.
183
526901
2809
podobnie jak Bloods i Crips.
09:05
Now, there are manywiele reasonspowody why this is happeningwydarzenie to us,
184
529710
3014
Istnieją ku temu powody.
09:08
and manywiele of them we cannotnie może reverserewers.
185
532724
2920
Wielu przyczyn nie możemy odwrócić.
09:11
We will never again have a politicalpolityczny classklasa
186
535644
2497
Już nigdy nie będziemy mieć klasy politycznej
09:14
that was forgedpodrobiony by the experiencedoświadczenie of fightingwalczący togetherRazem
187
538141
3559
wykutej w ogniu wspólnej walki z wrogiem
09:17
in WorldŚwiat WarWojny IIII againstprzeciwko a commonpospolity enemywróg.
188
541700
2744
podczas II Wojniy Światowej.
09:20
We will never again have just threetrzy televisiontelewizja networkssieci,
189
544444
3534
Już nigdy więcej nie będziemy mieli
09:23
all of whichktóry are relativelystosunkowo centristcentrowych.
190
547978
3173
jedynie trzech względnie centrowych stacji TV.
09:27
And we will never again have a largeduży groupGrupa of conservativekonserwatywny southernpołudniowy DemocratsDemokraci
191
551151
4840
Nigdy więcej nie będzie dużych grup
konserwatywnych południowych demokratów
09:31
and liberalliberalne northernpółnocny RepublicansRepublikanie makingzrobienie it easyłatwo,
192
555991
3791
i liberalnych północnych republikanów
09:35
makingzrobienie there be a lot of overlapzakładka for bipartisanobupartyjny cooperationwspółpraca.
193
559782
4318
ułatwiających wspólną, dwupartyjną kooperację.
09:40
So for a lot of reasonspowody, those decadesdziesiątki lat after the SecondDrugi WorldŚwiat WarWojny
194
564100
2648
Z wielu powodów lata po II Wojnie Światowej
09:42
were an historicallyhistorycznie anomalousnietypowe time.
195
566748
1803
były historycznie nietypowe.
09:44
We will never get back to those lowNiska levelspoziomy of polarizationPolaryzacja, I believe.
196
568551
3717
Sądzę, że nie wrócą czasy niskiej polaryzacji.
09:48
But there's a lot that we can do. There are dozensdziesiątki
197
572268
2598
Ale możemy dokonać licznych reform
09:50
and dozensdziesiątki of reformsreformy we can do that will make things better,
198
574866
3146
aby polepszyć sytuację.
09:53
because a lot of our dysfunctiondysfunkcja can be tracedśledzone directlybezpośrednio
199
578012
2424
Ponieważ wiele dysfunkcji wywodzi się prosto
09:56
to things that CongressKongres did to itselfsamo in the 1990s
200
580436
3623
z lat 90. kiedy to Kongres stał się
09:59
that createdstworzony a much more polarizedspolaryzowane and dysfunctionaldysfunkcyjnych institutioninstytucja.
201
584059
5095
znacznie bardziej spolaryzowaną i dysfunkcjonalą instytucją.
10:05
These changeszmiany are detailedszczegółowe in manywiele booksksiążki.
202
589154
2192
Zmiany te wyszczególniono w wielu książkach.
10:07
These are two that I stronglysilnie recommendpolecić,
203
591346
2240
Oto dwie pozycje, które bardzo polecam.
10:09
and they listlista a wholecały bunchwiązka of reformsreformy.
204
593586
2151
Podają całą masę reform.
10:11
I'm just going to groupGrupa them into threetrzy broadszeroki classesklasy here.
205
595737
2770
Pogrupuję je w trzy szerokie grupy.
10:14
So if you think about this as the problemproblem of a dysfunctionaldysfunkcyjnych,
206
598507
3038
Jeśli problemem są dysfunkcjonalne,
10:17
hyper-polarizedhiper spolaryzowane institutioninstytucja, well, the first stepkrok is,
207
601545
3344
wysoce spolaryzowane instytucje, to pierwszy krok
10:20
do what you can so that fewermniej hyper-partisanshiper partyzantów get electedwybrany in the first placemiejsce,
208
604889
5274
polega na niedopuszczeniu do partyjniactwa.
10:26
and when you have closedZamknięte partyprzyjęcie primariesprawyborach,
209
610163
1394
Przy zamkniętych wyborach wstępnych,
10:27
and only the mostwiększość committedzobowiązany RepublicansRepublikanie and DemocratsDemokraci are votinggłosowanie,
210
611557
3064
głosują najbardziej zaangażowani republikanie i demokraci,
10:30
you're nominatingmianowanie and selectingwybierając the mostwiększość extremeskrajny hyper-partisanshiper partyzantów.
211
614621
3996
wybierając najbardziej skrajnych spośród siebie.
10:34
So openotwarty primariesprawyborach would make that problemproblem much, much lessmniej severesilny.
212
618617
3587
Otwarte wybory wstępne zmniejszyłyby ten problem.
10:38
But the problemproblem isn't primarilyprzede wszystkim that we're electingwyborze badzły people to CongressKongres.
213
622204
4751
Ale sednem problemu nie jest wybieranie złych ludzi.
10:42
From my experiencedoświadczenie, and from what I've heardsłyszał from CongressionalKongresu insidersznawcy,
214
626955
3400
Z doświadczenia i ze słyszenia wiem,
10:46
mostwiększość of the people going to CongressKongres are good, hard-workingciężko pracujących,
215
630355
2980
że większość przyszłych kongresmenów
10:49
intelligentinteligentny people who really want to solverozwiązać problemsproblemy,
216
633335
2661
to dobrzy, pracowici i inteligentni ludzie,
chcący rozwiązywać problemy.
10:51
but oncepewnego razu they get there, they find that they are forcedwymuszony
217
635996
2625
Jednak gdy się tam już dostaną, są zmuszeni
10:54
to playgrać a gamegra that rewardsNagrody hyper-partisanshiphiper poplecznictwo
218
638621
2931
grać w grę która nagradza hiper-stronniczość
10:57
and that punisheskarze independentniezależny thinkingmyślący.
219
641552
1649
i karze za niezależne myślenie.
10:59
You stepkrok out of linelinia, you get punishedukarany.
220
643201
2578
Wyłamujesz się z szeregu i jesteś karany.
11:01
So there are a lot of reformsreformy we could do
221
645779
1767
Istnieją reformy, którymi moglibyśmy
11:03
that will counteractprzeciwdziałać this.
222
647546
1172
temu przeciwdziałać.
11:04
For exampleprzykład, this "CitizensObywateli UnitedStany Zjednoczone" rulingorzeczenie is a disasterkatastrofa,
223
648718
3220
Np. orzeczenie "Zjednoczeni Obywatele" to katastrofa,
11:07
because it meansznaczy there's like a moneypieniądze gunpistolet aimedwymierzony at your headgłowa,
224
651938
2199
jak pistolet z pieniędzmi wymierzony w głowę.
11:10
and if you stepkrok out of linelinia, if you try to reachdosięgnąć acrossprzez the aisleprzy przejściu,
225
654137
2765
Wyłamujesz się, próbujesz osiągnąć kompromis,
11:12
there's a tonton of moneypieniądze waitingczekanie to be givendany to your opponentprzeciwnik
226
656902
2516
i masa pieniędzy czeka na twego przeciwnika,
11:15
to make everybodywszyscy think that you are a terriblestraszny personosoba throughprzez negativenegatywny advertisingreklama.
227
659418
5665
stawiając cię w złym świetle poprzez negatywny rozgłos.
11:20
But the thirdtrzeci classklasa of reformsreformy is that we'vemamy got to changezmiana
228
665083
2303
Trzecia klasa koniecznych reform dotyczy
11:23
the natureNatura of socialspołeczny relationshipsrelacje in CongressKongres.
229
667386
2827
natury stosunków społecznych w Kongresie.
11:26
The politicianspolitycy I've metspotkał are generallyogólnie very extrovertedekstrawertyczne,
230
670213
4311
Politycy to przeważnie ekstrawertycy,
11:30
friendlyprzyjazny, very sociallyspołecznie skillfulumiejętne people,
231
674524
3071
przyjacielscy i towarzysko utalentowani ludzie.
11:33
and that's the natureNatura of politicsPolityka. You've got to make relationshipsrelacje,
232
677595
3354
Taka jest natura polityki - tworzenie związków,
11:36
make dealsoferty, you've got to cajoleprzymilać, please, flatterpochlebiać,
233
680949
3279
ubijanie interesów, nakłanianie, zadowalanie, pochlebianie,
11:40
you've got to use your personalosobisty skillsumiejętności,
234
684228
2385
wykorzystywanie umiejętności osobistych.
11:42
and that's the way politicsPolityka has always workedpracował.
235
686613
2391
Tak zawsze działała polityka.
11:44
But beginningpoczątek in the 1990s, first the HouseDom of RepresentativesPrzedstawiciele
236
689004
3080
Ale z początkiem lat 90. Pierwsza Izba Reprezentantów
11:47
changedzmienione its legislativelegislacyjnych calendarkalendarz
237
692084
2385
zmieniła kalendarz legislacyjny -
11:50
so that all businessbiznes is basicallygruntownie doneGotowe in the middleśrodkowy of the weektydzień.
238
694469
3656
wszystkie sprawy są załatwione w środku tygodnia.
11:54
NowadaysW dzisiejszych czasach, CongressmenKongresmanów flylatać in on TuesdayWtorek morningranek,
239
698125
2229
Obecnie kongresmeni przylatują we wtorek rano
11:56
they do battlebitwa for two daysdni, then they flylatać home ThursdayCzwartek afternoonpopołudnie.
240
700354
2849
załatwiają sprawy w dwa dni i kończą w czwartek po południu.
11:59
They don't moveruszaj się theirich familiesrodziny to the DistrictDystrykt.
241
703203
1905
Nie biorą ze sobą swoich rodzin,
12:01
They don't meetspotykać się eachkażdy other'sinne spousesmałżonkowie or childrendzieci.
242
705108
2318
nie spotykają się wzajemnie w towarzystwie żon i dzieci.
12:03
There's no more relationshipzwiązek there.
243
707426
2514
Nie ma tworzenia związków i relacji.
12:05
And tryingpróbować to runbiegać CongressKongres withoutbez humanczłowiek relationshipsrelacje
244
709940
3796
A Kongres bez ludzkich związków
12:09
is like tryingpróbować to runbiegać a carsamochód withoutbez motorsilnik oilolej.
245
713736
2827
jest jak samochód bez oleju.
12:12
Should we be surprisedzaskoczony when the wholecały thing freezeszawiesza się up
246
716563
2837
Czy powinniśmy być zdziwieni, że cała rzecz zastyga,
12:15
and descendsschodzi into paralysisparaliż and polarizationPolaryzacja?
247
719400
3833
pogrąża się w paraliżu i polaryzacji?
12:19
A simpleprosty changezmiana to the legislativelegislacyjnych calendarkalendarz,
248
723233
1751
Prosta zmiana kalendarza legislacyjnego -
12:20
suchtaki as havingmający businessbiznes stretchrozciągać out for threetrzy weekstygodnie
249
724984
2327
rozciągnąć pracę na 3 tygodnie
12:23
and then they get a weektydzień off to go home,
250
727311
1563
a następnie tydzień wolnego w domu -
12:24
that would changezmiana the fundamentalfundamentalny relationshipsrelacje in CongressKongres.
251
728874
3325
oto co zmieniłoby fundamentalnie relacje w Kongresie.
12:28
So there's a lot we can do, but who'skto jest going to pushPchać them to do it?
252
732199
3136
Kto może ich do tego nakłonić?
12:31
There are a numbernumer of groupsgrupy that are workingpracujący on this.
253
735335
2384
Są grupy które nad tym pracują.
12:33
No LabelsEtykiety and CommonWspólne CausePrzyczyna, I think,
254
737719
2152
No Labels (Bez Etykietek),
Common Cause (Sprawa Powszechna).
12:35
have very good ideaspomysły for changeszmiany we need to do
255
739871
2139
Mają bardzo dobre idee zmian które potrzebujemy,
12:37
to make our democracydemokracja more responsiveczuły and our CongressKongres more effectiveefektywny.
256
742010
3165
aby uczynić demokrację bardziej responsywną,
a Kongres bardziej efektywnym.
12:41
But I'd like to supplementdodatek theirich work
257
745175
1823
Ale chciałbym uzupełnić ich pracę
12:42
with a little psychologicalpsychologiczny tricksztuczka, and the tricksztuczka is this.
258
746998
4064
o niewielki trik psychologiczny. A oto trik:
12:46
Nothing pullsciągnie people togetherRazem like a commonpospolity threatzagrożenie
259
751062
3050
Wspólne zagrożenie jednoczy ludzi,
12:50
or a commonpospolity attackatak, especiallyszczególnie an attackatak from a foreignobcy enemywróg,
260
754112
3793
a zwłaszcza atak z zewnątrz.
12:53
unlesschyba że of coursekurs that threatzagrożenie hitstrafienia on our polarizedspolaryzowane psychologyPsychologia,
261
757905
5322
Z wyjątkiem sytuacji, gdy cios uderza wzdłuż linii podziałów.
12:59
in whichktóry casewalizka, as I said before, it can actuallytak właściwie pullCiągnąć us apartniezależnie.
262
763227
2954
Wtedy może nas rozdzielić.
13:02
SometimesCzasami a singlepojedynczy threatzagrożenie can polarizePolaryzacja us, as we saw.
263
766181
2923
Czasami pojedyncze zagrożenie może polaryzować.
13:05
But what if the situationsytuacja we facetwarz is not a singlepojedynczy threatzagrożenie
264
769104
3110
A co jeśli stoimy nie przed pojedynczym,
13:08
but is actuallytak właściwie more like this,
265
772214
1837
tylko przed kilkoma zagrożeniami?
13:09
where there's just so much stuffrzeczy comingprzyjście in,
266
774051
1430
Gdzie jest tego tyle, że hasłem jest:
13:11
it's just, "StartPoczątek shootingstrzelanie, come on, everybodywszyscy,
267
775481
2081
"No dalej, strzelajcie wszyscy!
13:13
we'vemamy got to just work togetherRazem, just startpoczątek shootingstrzelanie."
268
777562
2250
Musimy współpracować, zacznijcie strzelać."
13:15
Because actuallytak właściwie, we do facetwarz this situationsytuacja.
269
779812
2625
I właśnie w takiej sytuacji
13:18
This is where we are as a countrykraj.
270
782437
2536
stoimy jako państwo.
13:20
So here'soto jest anotherinne asteroidasteroida.
271
784973
2194
Oto kolejna asteroida.
13:23
We'veMamy all seenwidziany versionswersje of this graphwykres, right,
272
787167
1676
Widzieliśmy wersje tego wykresu
13:24
whichktóry showsprzedstawia the changeszmiany in wealthbogactwo sinceod 1979,
273
788843
3834
pokazujące zmiany w dystrybucji bogactwa od 1979 r.
13:28
and as you can see, almostprawie all the gainszyski in wealthbogactwo
274
792677
2599
Niemalże cały przyrost bogactwa
13:31
have goneodszedł to the topTop 20 percentprocent, and especiallyszczególnie the topTop one percentprocent.
275
795276
4894
przypadł górnym 20%, a zwłaszcza 1% najbogatszych.
13:36
RisingRising inequalitynierówność like this is associatedpowiązany
276
800170
2128
Zwiększająca się nierówność majątkowa wiąże się
13:38
with so manywiele problemsproblemy for a democracydemokracja.
277
802298
2673
z wieloma problemami w demokracji.
13:40
EspeciallySzczególnie, it destroysniszczy our abilityzdolność to trustzaufanie eachkażdy other,
278
804971
2968
Niszczy naszą zdolność do ufania sobie nawzajem,
13:43
to feel that we're all in the samepodobnie boatłódź, because it's obviousoczywisty we're not.
279
807939
3453
do poczucia, że jedziemy na tym samym wózku.
13:47
Some of us are sittingposiedzenie there safebezpieczny and sounddźwięk in giganticgigantyczne privateprywatny yachtsJachty.
280
811392
2958
Niektórzy siedzą bezpiecznie w luksusowych jachtach.
13:50
Other people are clingingprzylgnąć to a piecekawałek of driftwoodDriftwood.
281
814350
1590
Inni czepiają się kawałka drewna.
13:51
We're not all in the samepodobnie boatłódź, and that meansznaczy
282
815940
2052
Nie płyniemy tą samą łódką, co oznacza,
13:53
nobody'snikt nie jest willingskłonny to sacrificepoświęcać się for the commonpospolity good.
283
817992
4909
że nikt nie chce poświęcać się dla wspólnego dobra.
13:58
The left has been screamingkrzyczeć about this asteroidasteroida for 30 yearslat now,
284
822901
2876
Lewica krzyczy o tej asteroidzie od 30 lat,
14:01
and the right saysmówi, "Huh, what? HmmHmm? No problemproblem. No problemproblem."
285
825777
4942
a prawica mówi: "Hm, co? Żaden problem".
14:06
Now,
286
830719
2579
Teraz,
14:09
why is that happeningwydarzenie to us? Why is the inequalitynierówność risingpodniesienie?
287
833298
2349
dlaczego ta nierówność wzrasta?
14:11
Well, one of the largestNajwiększa causesprzyczyny, after globalizationglobalizacja,
288
835647
3618
Jedną z największych przyczyn, po globalizacji,
14:15
is actuallytak właściwie this fourthczwarty asteroidasteroida,
289
839265
2846
jest czwarta asteroida, czyli
14:18
risingpodniesienie non-maritalnieformalnym birthsUrodzeni w.
290
842111
1975
wzrost liczby narodzin ze związków pozamałżeńskich.
14:19
This graphwykres showsprzedstawia the steadystały risewzrost of out-of-wedlockout-of małżeńskim birthsUrodzeni w
291
844086
2936
Wykres pokazuje stały wzrost pozamałżeńskich narodzin
14:22
sinceod the 1960s.
292
847022
1978
od lat 60.
14:24
MostWiększość HispanicHiszpanie and blackczarny childrendzieci are now bornurodzony to unmarriedniezamężna mothersmatki.
293
849000
3279
Większość latynoskich i czarnoskórych dzieci
rodzi się niezamężnym matkom.
14:28
WhitesBiałka are headedgłowiasty that way too.
294
852279
2408
Także biali podążają w tym kierunku.
14:30
WithinW ramach a decadedekada or two, mostwiększość AmericanAmerykański childrendzieci
295
854687
2345
W ciągu 10 - 20 lat większość amerykańskich dzieci
14:32
will be bornurodzony into homesdomy with no fatherojciec.
296
857032
2869
urodzi się w domu bez ojca.
14:35
This meansznaczy that there's much lessmniej moneypieniądze comingprzyjście into the housedom.
297
859901
2354
To oznacza znacznie mniej pieniędzy w domu.
14:38
But it's not just moneypieniądze. It's alsorównież stabilitystabilność versusprzeciw chaoschaos.
298
862255
3958
Ale nie chodzi o same pieniądze.
To także stabilność kontra chaos.
14:42
As I know from workingpracujący with streetulica childrendzieci in BrazilBrazylia,
299
866213
2235
Mając doświadczenie z pracy z dziećmi ulicy w Brazylii wiem,
14:44
Mom'sMama 's boyfriendchłopak is oftenczęsto a really, really dangerousniebezpieczny personosoba for kidsdzieciaki.
300
868448
5062
że chłopak mamy bywa niebezpieczną osobą dla dzieci.
14:49
Now the right has been screamingkrzyczeć about this asteroidasteroida sinceod the 1960s,
301
873510
4017
Prawica krzyczy o tej asteroidzie od lat 60.
14:53
and the left has been sayingpowiedzenie, "It's not a problemproblem. It's not a problemproblem."
302
877527
3879
a lewica powtarza: "To nie jest problem".
14:57
The left has been very reluctantniechętny to say
303
881406
1706
Lewica bardzo niechętnie przyznaje,
14:59
that marriagemałżeństwo is actuallytak właściwie good for womenkobiety and for childrendzieci.
304
883112
3605
że małżeństwo jest dobre dla kobiet i dzieci.
15:02
Now let me be clearjasny. I'm not blamingobwinianie the womenkobiety here.
305
886717
1961
Powiem jasno. Nie winię tutaj kobiet.
15:04
I'm actuallytak właściwie more criticalkrytyczny of the menmężczyźni
306
888678
1494
Jestem bardziej krytyczny w stosunku do mężczyzn,
15:06
who won'tprzyzwyczajenie take responsibilityodpowiedzialność for theirich ownwłasny childrendzieci
307
890172
1993
którzy nie biorą odpowiedzialności za własne dzieci.
15:08
and of an economicgospodarczy systemsystem that makesczyni it difficulttrudny
308
892165
2831
Winę ponosi także system ekonomiczny, w którym
15:10
for manywiele menmężczyźni to earnZarabiaj enoughdość moneypieniądze to supportwsparcie those childrendzieci.
309
894996
3233
mężczyznom jest trudno zarobić na utrzymanie dzieci.
15:14
But even if you blamewinić nobodynikt, it still is a nationalkrajowy problemproblem,
310
898229
4368
Nawet jeśli nie ma kogo winić - jest to wciąż problem.
15:18
and one sidebok has been more concernedzaniepokojony about it than the other.
311
902597
3735
Jedni bardziej się tym przejmują, niż drudzy.
15:22
The NewNowy YorkYork TimesRazy finallywreszcie noticedzauważyłem this asteroidasteroida
312
906332
2233
The New York Times w końcu zauważył tę asteroidę,
15:24
with a front-pagena pierwszej stronie storyfabuła last JulyLipiec
313
908565
2280
pokazując na pierwszej stronie
15:26
showingseans how the declineupadek of marriagemałżeństwo contributesprzyczynia się to inequalitynierówność.
314
910845
4214
jak kryzys małżeństwa przyczynia się do nierówności.
15:30
We are becomingtwarzowy a nationnaród of just two classesklasy.
315
915059
3594
Stajemy się narodem tylko dwóch klas.
15:34
When AmericansAmerykanie go to collegeSzkoła Wyższa and marryżenić się eachkażdy other,
316
918653
2742
Kiedy Amerykanie idą do szkół wyższych i pobierają się,
15:37
they have very lowNiska divorcerozwód ratesstawki.
317
921395
2700
mają bardzo niski odsetek rozwodów.
15:39
They earnZarabiaj a lot of moneypieniądze, they investinwestować that moneypieniądze in theirich kidsdzieciaki,
318
924095
3045
Zarabiają dużo pieniędzy, inwestują pieniądze w dzieci.
15:43
some of them becomestają się tigerTygrys mothersmatki,
319
927140
1543
Część matek dokłada wszelkich starań
15:44
the kidsdzieciaki risewzrost to theirich fullpełny potentialpotencjał,
320
928683
1676
aby ich dzieci rozwinęły się w pełni.
15:46
and the kidsdzieciaki go on to becomestają się
321
930359
2423
Takie dzieci stają się
15:48
the topTop two lineskwestia in this graphwykres.
322
932782
4291
dwoma górnymi liniami tego wykresu.
15:52
And then there's everybodywszyscy elsejeszcze:
323
937073
2630
A poniżej są pozostałe dzieci:
15:55
the childrendzieci who don't benefitzasiłek from a stablestabilny marriagemałżeństwo,
324
939703
3244
dzieci z niestabilnych rodzin,
15:58
who don't have as much investedzainwestowany in them,
325
942947
1703
dzieci w które nie inwestowano tak wiele,
16:00
who don't growrosnąć up in a stablestabilny environmentśrodowisko,
326
944650
1784
dzieci które dorastały w złym środowisku -
16:02
and who go on to becomestają się the bottomDolny threetrzy lineskwestia in that graphwykres.
327
946434
4958
oto 3 najniższe linie wykresu.
16:07
So oncepewnego razu again, we see that these two graphswykresy are actuallytak właściwie sayingpowiedzenie the samepodobnie thing.
328
951392
3565
Ponownie, obydwa wykresy mówią o tym samym,
16:10
As before, we'vemamy got a problemproblem, we'vemamy got to startpoczątek workingpracujący on this,
329
954957
3014
że mamy problem
16:13
we'vemamy got to do something,
330
957971
2032
z którym musimy coś zrobić.
16:15
and what's wrongźle with you people that you don't see my threatzagrożenie?
331
960003
2640
Co jest z wami, wy co nie widzicie zagrożenia?
16:18
But if everybodywszyscy could just take off theirich partisanpartyzant blindersOkulary,
332
962643
3802
Gdyby tylko każdy mógł zdjąć stronnicze klapki z oczu.
16:22
we'dpoślubić see that these two problemsproblemy actuallytak właściwie
333
966445
2603
Wtedy zobaczylibyśmy, że za te dwa problemy
16:24
are bestNajlepiej addressedzaadresowany togetherRazem.
334
969048
2747
najlepiej zabrać się razem.
16:27
Because if you really careopieka about incomedochód inequalitynierówność,
335
971795
1743
Jeśli przejmujesz się nierównościami dochodów,
16:29
you mightmoc want to talk to some evangelicalewangeliczne ChristianChrześcijańskie groupsgrupy
336
973538
2307
mógłbyś zechcieć porozmawiać
z grupami ewangelicznych chrześcijan
16:31
that are workingpracujący on wayssposoby to promotepromować marriagemałżeństwo.
337
975845
3131
którzy pracują nad promowaniem małżeństwa.
16:34
But then you're going to runbiegać smackzadatki into the problemproblem
338
978976
2206
Wtedy pojawia się problem.
16:37
that womenkobiety don't generallyogólnie want to marryżenić się someonektoś
339
981182
2528
Kobiety nie chcą poślubiać kogoś,
16:39
who doesn't have a jobpraca.
340
983710
2352
kto nie ma pracy.
16:41
So if you really careopieka about strengtheningwzmocnienie familiesrodziny,
341
986062
1813
Jeśli zależy ci na wzmacnianiu rodzin,
16:43
you mightmoc want to talk to some liberalliberalne groupsgrupy
342
987875
1661
mógłbyś skierować się do liberalnych grup,
16:45
who are workingpracujący on promotingpromowanie educationaledukacyjny equalityrówność,
343
989536
3406
które pracują nad promowaniem równych szans edukacyjnych,
16:48
who are workingpracujący on raisingwychowywanie the minimumminimum wagegaża,
344
992942
1760
nad zwiększeniem pensji minimalnej,
16:50
who are workingpracujący on findingodkrycie wayssposoby to stop so manywiele menmężczyźni
345
994702
2840
które starają się uchronić wielu mężczyzn
16:53
from beingistota suckedssać into the criminalkryminalista justicesprawiedliwość systemsystem and
346
997542
2039
od wessania w system karny
16:55
takenwzięty out of the marriagemałżeństwo marketrynek for theirich wholecały liveszyje.
347
999581
3354
w odseparowaniu od rynku matrymonialnego przez lata.
16:58
So to concludewyciągnąć wniosek, there are at leastnajmniej fourcztery asteroidsasteroidy headedgłowiasty our way.
348
1002935
5848
Co najmniej 4 asteroidy zmierzają w naszym kierunku.
17:04
How manywiele of you can see all fourcztery?
349
1008783
2792
Jak wielu z was dostrzega wszystkie cztery?
17:07
Please raisepodnieść your handdłoń right now if you're willingskłonny to admitprzyznać
350
1011575
2615
Proszę podnieść ręce, jeśli jesteście skłonni przyznać,
17:10
that all fourcztery of these are nationalkrajowy problemsproblemy.
351
1014190
2993
że wszystkie 4 są problemem narodowym.
17:13
Please raisepodnieść your handsręce.
352
1017183
1857
Proszę, podnieście ręce.
17:14
Okay, almostprawie all of you.
353
1019040
1647
W porządku, prawie wszyscy.
17:16
Well, congratulationsGratulacje, you guys are the inauguralinauguracyjny membersczłonków
354
1020687
2842
Cóż, gratulacje! Jesteście teraz członkami
17:19
of the AsteroidsAsteroidy ClubKlub, whichktóry is a clubKlub
355
1023529
3263
Klubu Asteroid, klubu dla
17:22
for all AmericansAmerykanie who are willingskłonny to admitprzyznać
356
1026792
3241
wszystkich Amerykanów skłonnych uznać,
17:25
that the other sidebok actuallytak właściwie mightmoc have a pointpunkt.
357
1030033
2903
że druga strona może mieć rację.
17:28
In the AsteroidsAsteroidy ClubKlub, we don't startpoczątek by looking for commonpospolity groundziemia.
358
1032936
3031
W Klubie nie zaczynamy od szukania wspólnego gruntu.
17:31
CommonWspólne groundziemia is oftenczęsto very hardciężko to find.
359
1035967
1894
Wspólny grunt trudno znaleźć.
17:33
No, we startpoczątek by looking for commonpospolity threatszagrożenia
360
1037861
2184
Nie, my zaczynamy od szukania wspólnych zagrożeń
17:35
because commonpospolity threatszagrożenia make commonpospolity groundziemia.
361
1040045
3669
ponieważ wspólne zagrożenia kreują wspólny grunt.
17:39
Now, am I beingistota naivenaiwny? Is it naivenaiwny to think
362
1043714
3824
Czy jestem naiwny? Czy naiwne jest myśleć,
17:43
that people could ever laykłaść down theirich swordsmiecze,
363
1047538
1371
że ludzie mogliby kiedykolwiek odłożyć miecze,
17:44
and left and right could actuallytak właściwie work togetherRazem?
364
1048909
3606
że prawica i lewica mogłyby razem działać?
17:48
I don't think so, because it happensdzieje się,
365
1052515
2487
Myślę że nie, ponieważ niekiedy tak się zdarza,
17:50
not all that oftenczęsto, but there are a varietyróżnorodność of examplesprzykłady that pointpunkt the way.
366
1055002
3864
niezbyt często, ale jest sporo przykładów.
17:54
This is something we can do.
367
1058866
1439
To możemy robić.
17:56
Because AmericansAmerykanie on bothobie sidesboki careopieka about the declineupadek in civilitygrzeczność,
368
1060305
4035
Amerykanie po obydwu stronach
martwią się o spadek wzajemnej życzliwości.
18:00
and they'veoni formedpowstały dozensdziesiątki of organizationsorganizacje,
369
1064340
1751
i stworzyli dziesiątki organizacji
18:01
at the nationalkrajowy levelpoziom, suchtaki as this one,
370
1066091
2173
na poziomie narodowym - takim jak ta konferencja,
18:04
down to manywiele locallokalny organizationsorganizacje,
371
1068264
1648
oraz na poziomie lokalnym.
18:05
suchtaki as To The VillageWieś SquarePlac in TallahasseeTallahassee, FloridaFlorida,
372
1069912
2358
Np. To The Village Square na Florydzie
18:08
whichktóry triespróbuje to bringprzynieść statestan leadersprzywódcy togetherRazem to help facilitateułatwiać
373
1072270
2475
która próbuje zebrać liderów krajowych razem,
18:10
that sortsortować of workingpracujący togetherRazem humanczłowiek relationshipzwiązek
374
1074745
3446
aby ułatwić współpracę i normalne, ludzkie stosunki
18:14
that's necessaryniezbędny to solverozwiązać Florida'sFlorydy problemsproblemy.
375
1078191
3040
potrzebne do rozwiązania problemów Florydy.
18:17
AmericansAmerykanie on bothobie sidesboki careopieka about globalświatowy povertyubóstwo and AIDSAIDS,
376
1081231
4395
Amerykanie po obu stronach przejmują się
globalnym ubóstwem, AIDS
18:21
and on so manywiele humanitarianhumanitarny issuesproblemy,
377
1085626
2896
oraz sprawami humanitarnymi.
18:24
liberalsLiberałowie and evangelicalsewangelicy are actuallytak właściwie naturalnaturalny alliesSojusznicy,
378
1088522
3024
Liberałowie i ewangelicy są naturalnymi sojusznikami.
18:27
and at timesczasy they really have workedpracował togetherRazem
379
1091546
1883
Niekiedy naprawdę pracują wspólnie
18:29
to solverozwiązać these problemsproblemy.
380
1093429
1917
rozwiązując te problemy.
18:31
And mostwiększość surprisinglyzaskakująco to me, they sometimesczasami can even see
381
1095346
2723
Co zdumiewające, czasami nawet zgadzają się
18:33
eyeoko to eyeoko on criminalkryminalista justicesprawiedliwość.
382
1098069
1996
co do sądownictwa karnego.
18:35
For exampleprzykład, the incarcerationuwięzienie rateoceniać, the prisonwięzienie populationpopulacja
383
1100065
3953
Więzienna populacja
18:39
in this countrykraj has quadrupledczterokrotnie sinceod 1980.
384
1104018
3953
zwiększyła się czterokrotnie od 1980 r.
18:43
Now this is a socialspołeczny disasterkatastrofa,
385
1107971
2584
Stanowi to społeczną katastrofę,
18:46
and liberalsLiberałowie are very concernedzaniepokojony about this.
386
1110555
2052
która leży na sercu liberałom.
18:48
The SouthernPołudniowej PovertyUbóstwo LawPrawa CenterCentrum is oftenczęsto fightingwalczący
387
1112607
2787
Southern Poverty Law Center często walczy
18:51
the prison-industrialwięzienia przemysłowe complexzłożony, fightingwalczący to preventzapobiec a systemsystem
388
1115394
2872
z kompleksem więziennym aby przeciwdziałać
18:54
that's just suckingssanie in more and more poorubogi youngmłody menmężczyźni.
389
1118266
2778
wsysaniu rosnącej liczby młodych mężczyzn w system.
18:56
But are conservativesKonserwatyści happyszczęśliwy about this?
390
1121044
2333
Czy konserwatyści są z tego zadowoleni?
18:59
Well, GroverGrover NorquistNorquist isn't, because this systemsystem
391
1123377
3082
Grover Norquist nie jest, gdyż system
19:02
costskoszty an unbelievablenie do wiary amountilość of moneypieniądze.
392
1126459
3072
kosztuje niewyobrażalne sumy pieniędzy.
19:05
And so, because the prison-industrialwięzienia przemysłowe complexzłożony
393
1129531
2579
Ponieważ system więzienny
19:08
is bankruptingbankructwa our statesstany and corrodingkorozji our soulsdusze,
394
1132110
4237
bankrutuje nasz kraj i koroduje nasze dusze,
19:12
groupsgrupy of fiscalfiskalny conservativesKonserwatyści and ChristianChrześcijańskie conservativesKonserwatyści
395
1136347
3732
grupy fiskalnych i chrześcijańskich konserwatystów
19:15
have come togetherRazem to formformularz a groupGrupa callednazywa Right on CrimePrzestępczości.
396
1140079
3832
utworzyły grupę zwaną Right on Crime.
19:19
And at timesczasy they have workedpracował with the SouthernPołudniowej PovertyUbóstwo LawPrawa CenterCentrum
397
1143911
2656
Niekiedy współpracowali z Southern Poverty Law Center
19:22
to opposesprzeciwiać się the buildingbudynek of newNowy prisonswięzień
398
1146567
1978
sprzeciwiając się budowaniu nowych więzień
19:24
and to work for reformsreformy that will make the justicesprawiedliwość systemsystem
399
1148545
3341
i pracując nad reformami celem uczynienia
19:27
more efficientwydajny and more humanehumanitarny.
400
1151886
3121
wymiaru sprawiedliwości bardziej wydajnym i ludzkim.
19:30
So this is possiblemożliwy. We can do it.
401
1155007
3295
Czyli jest to możliwe. Możemy to zrobić.
19:34
Let us thereforew związku z tym go to battlebitwa stationsstacje,
402
1158302
3081
Zatem zajmijmy nasze stanowiska bojowe
19:37
not to fightwalka eachkażdy other,
403
1161383
1259
i nie walczmy z sobą nawzajem,
19:38
but to beginzaczynać deflectingodchylenie these incomingprzychodzące asteroidsasteroidy.
404
1162642
3326
ale zacznijmy odpierać nadlatujące asteroidy.
19:41
And let our first missionmisja be to pressnaciśnij CongressKongres
405
1165968
3071
Naszą pierwszą misją będzie wywarcie presji na Kongres
19:44
to reformreformy itselfsamo, before it's too latepóźno for our nationnaród.
406
1169039
3943
aby się zreformował zanim będzie za późno.
19:48
Thank you. (ApplauseAplauz)
407
1172982
4000
Dziękuję. (Brawa)
Translated by Michal Graff
Reviewed by Agata Lesnicka

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com