ABOUT THE SPEAKER
Saki Mafundikwa - Graphic designer
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe.

Why you should listen

In his book Afrikan Alphabets, Saki Mafundiwaka includes a Ghanaian pictograph meaning “return to the past” This is exactly what he did in 1997 when he cashed in his publishing job 401(k) and left New York to open the Zimbabwe Institute of Vigital Arts (ZIVA) in Harare. (“Vigital” denotes visual arts taught using digital tools.)

As a kid growing up in Zimbabwe, Mafundiwaka loved to sketch letterforms he saw in books and magazines, but he didn’t know graphic design was a career option until he arrived in America. "Sometimes you have to leave home,” he says, “to discover yourself.” He opened ZIVA to pay it forward. “The dream,” he says, “is for something to come out of Africa that is of Africa."

In 2010, he made the film Shungu: The Resilience of a People, a compelling narrative of the strategies ordinary people use to survive in Zimbabwe today.

More profile about the speaker
Saki Mafundikwa | Speaker | TED.com
TED2013

Saki Mafundikwa: Ingenuity and elegance in ancient African alphabets

Saki Mafundikwa: Inwencja i elegancja starożytnych alfabetów afrykańskich

Filmed:
775,241 views

Od prostego alfabetu do tajnego języka symboli, grafik komputerowy Saki Mafundikwa celebruje wiele form komunikacji pisemnej na kontynencie afrykańskim. Podkreśla historię i dziedzictwo ucieleśnione w słowie pisanym i symbolach oraz nakłania afrykańskich projektantów do czerpania świeżych inspiracji z tych form graficznych. Najlepiej oddaje to jego ulubiony ghański hieroglif Sankofa, który znaczy „wróć i odzyskaj” albo „ucz się z przeszłości”.
- Graphic designer
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I movedprzeniósł back home 15 yearslat agotemu
0
802
3775
15 lat temu wróciłem do domu
00:16
after a 20-year-rok stayzostać in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa,
1
4577
2864
po 20-letnim pobycie w USA.
00:19
and AfricaAfryka callednazywa me back.
2
7441
2364
Afryka przywołała mnie z powrotem.
00:21
And I foundedzałożony my country'skraju first
3
9805
3541
Założyłem pierwszy w kraju
00:25
graphicgrafiki designprojekt and newNowy mediagłoska bezdźwięczna collegeSzkoła Wyższa.
4
13346
2311
college grafiki komputerowej
i nowych mediów,
00:27
And I callednazywa it the ZimbabweZimbabwe InstituteInstytut of VigitalVigital ArtsSztuka.
5
15657
4926
Zimbabwe Institute of Vigital Arts.
00:32
The ideapomysł, the dreamśnić, was really for a sortsortować of BauhausBauhaus
6
20583
4237
Chodziło mi o coś w rodzaju Bauhausu,
00:36
sortsortować of schoolszkoła where newNowy ideaspomysły were interrogatedprzesłuchiwany
7
24820
4606
szkoły, gdzie kwestionuje się
i bada nowe idee,
00:41
and investigatedbadane,
8
29426
3213
szkoły, gdzie kwestionuje się
i bada nowe idee,
00:44
the creationkreacja of a newNowy visualwizualny languagejęzyk
9
32639
2760
tworzy nowy język wizualny
00:47
basedna podstawie on the AfricanAfrykańska creativetwórczy heritagedziedzictwo.
10
35399
4981
oparty na kreatywnym dziedzictwie afrykańskim.
00:52
We offeroferta a two-yeardwa lata diplomadyplom
11
40380
3425
Oferujemy dwuletnie studia
zdolnym uczniom,
00:55
to talentedutalentowany studentsstudenci who have successfullyz powodzeniem completedzakończony
12
43805
3764
którzy pomyślnie ukończyli edukację
00:59
theirich highwysoki schoolszkoła educationEdukacja.
13
47569
2180
na poziomie szkoły średniej.
01:01
And typography'sTypografia w a very importantważny partczęść of the curriculumprogram
14
49749
2937
Ważną częścią programu jest typografia.
01:04
and we encouragezachęcać our studentsstudenci to look inwardczynnego for influencewpływ.
15
52686
4943
Zachęcamy studentów
do szukania inspiracji wewnętrznej.
01:09
Here'sTutaj jest a posterplakat designedzaprojektowany by one of the studentsstudenci
16
57629
2366
Oto plakat projektu jednego ze studentów
01:11
underpod the thememotyw "EducationEdukacja is a right."
17
59995
4157
na temat "Edukacja jest prawem".
01:16
Some logoslogo designedzaprojektowany by my studentsstudenci.
18
64152
4283
Kilka logo projektu moich studentów.
01:20
AfricaAfryka has had a long traditiontradycja of writingpisanie,
19
68435
4068
Afryka ma długą tradycję pisma,
01:24
but this is not suchtaki a well-knowndobrze znane factfakt,
20
72503
2172
ale nie jest to fakt powszechnie znany
01:26
and I wrotenapisał the bookksiążka "AfrikanAfrican AlphabetsAlfabety" to addressadres that.
21
74675
3933
i dlatego napisałem "Alfabety afrykańskie".
01:30
The differentróżne typestypy of writingpisanie in AfricaAfryka,
22
78608
3547
Spośród różnych typów pisma w Afryce
01:34
first was proto-writingproto pisanie,
23
82155
2245
pierwsze było proto-pismo,
01:36
as illustratedilustrowane by NsibidiNsibidi,
24
84400
2168
co ilustruje Nsibidi,
01:38
whichktóry is the writingpisanie systemsystem of a secretsekret societyspołeczeństwo
25
86568
3072
system pisma tajnego stowarzyszenia
01:41
of the EjaghamEjagham people in southernpołudniowy NigeriaNigeria.
26
89640
3830
ludu Ejagham w południowej Nigerii,
01:45
So it's a special-interestszczególnym zainteresowaniem writingpisanie systemsystem.
27
93470
3870
czyli specjalny system pisma.
01:49
The AkanAkan of people of GhanaGhana and [CoteCote d'IvoireWybrzeża Kości Słoniowej]
28
97340
3575
Lud Akan z Ghany
i Wybrzeża Kości Słoniowej
01:52
developedrozwinięty AdinkraAdinkra symbolssymbolika some 400 yearslat agotemu,
29
100915
4045
400 lat temu rozwinął symbole Adinkra.
01:56
and these are proverbsKsięga Przysłów, historicalhistoryczny sayingsprzysłowia,
30
104960
3868
Tu przysłowia, powiedzenia historyczne,
02:00
objectsobiekty, animalszwierzęta, plantsrośliny,
31
108828
2710
przedmioty, zwierzęta i rośliny.
02:03
and my favoriteulubiony AdinkraAdinkra systemsystem
32
111538
2008
Mój ulubiony symbol Adinkra
02:05
is the first one at the topTop on the left.
33
113546
2376
jest pierwszy u góry po lewej.
02:07
It's callednazywa SankofaSankofa.
34
115922
1002
Nazywa się Sankofa.
02:08
It meansznaczy, "ReturnPowrót and get it." LearnDowiedz się więcej from the pastprzeszłość.
35
116924
5994
To znaczy: "Wracaj i odzyskuj".
Ucz się z przeszłości.
02:14
This pictographpiktogram by the JokweJokwe people of AngolaAngola
36
122918
2801
Ten piktogram autorstwa
plemienia Jokwe z Angoli
02:17
tellsmówi the storyfabuła of the creationkreacja of the worldświat.
37
125719
3820
opowiada historię stworzenia świata.
02:21
At the topTop is God, at the bottomDolny is man, mankindludzkości,
38
129539
5403
Na górze Bóg, na dole człowiek, ludzkość,
02:26
and on the left is the sunsłońce, on the right is the moonksiężyc.
39
134942
4908
po lewej słońce, po prawej księżyc.
02:31
All the pathsścieżki leadprowadzić to and from God.
40
139850
3855
Wszystkie ścieżki prowadzą do i od Boga.
02:35
These secretsekret societiesspołeczeństwa of the YorubaJoruba, KongoKongo
41
143705
4394
Tajne stowarzyszenia religijne
Yoruba, Kongo i Palo,
02:40
and PaloPalo religionsreligie
42
148099
2195
Tajne stowarzyszenia religijne
Yoruba, Kongo i Palo,
02:42
in NigeriaNigeria, CongoKongo and AngolaAngola respectivelyodpowiednio,
43
150294
3737
w Nigerii, Kongo i Angoli,
02:46
developedrozwinięty this intricateskomplikowane writingpisanie systemsystem
44
154031
3924
rozwinęły złożony system pisma,
02:49
whichktóry is aliveżywy and well todaydzisiaj in the NewNowy WorldŚwiat
45
157955
3769
który nadal funkcjonuje w Nowym Świecie
02:53
in CubaKuba, BrazilBrazylia and TrinidadTrinidad and HaitiHaiti.
46
161724
6188
na Kubie, w Brazylii, Trynidadzie i Haiti.
02:59
In the rainforestslasy deszczowe of the DemocraticDemokratycznej RepublicRepublika of CongoKongo,
47
167912
3296
W lasach deszczowych
Demokratycznej Republiki Kongo,
03:03
in the IturiIturi societyspołeczeństwo,
48
171208
2891
w społeczności Ituri
03:06
the menmężczyźni poundfunt out a clothtkaniny out of a specialspecjalny treedrzewo,
49
174099
3771
mężczyźni uzyskują tkaninę
ze specjalnego drzewa,
03:09
and the womenkobiety, who are alsorównież the praisepochwała singersśpiewacy,
50
177870
3093
a kobiety, które zajmują się też
śpiewaniem hymnów,
03:12
paintfarba interweavingprzeplatanie patternswzorce
51
180963
2681
malują splatające się wzory
03:15
that are the samepodobnie in structureStruktura
52
183644
2730
o strukturze polifonicznej,
03:18
as the polyphonicpolifoniczne structuresStruktury that they use in theirich singingśpiewanie --
53
186374
4655
jaką wykorzystują w śpiewaniu,
03:23
a sortsortować of a musicalmusical scorewynik, if you maymoże.
54
191029
3988
coś na kształt partytury.
03:27
In SouthPołudniowa AfricaAfryka, NdebeleNdebele womenkobiety
55
195017
2749
W RPA kobiety Ndebele
03:29
use these symbolssymbolika and other geometricgeometryczny patternswzorce
56
197766
3358
wykorzystują takie symbole
i wzory geometryczne
03:33
to paintfarba theirich homesdomy in brightjasny colorszabarwienie,
57
201124
3814
do malowania domów na żywy kolor,
03:36
and the ZuluZulu womenkobiety use the symbolssymbolika
58
204938
2922
a kobiety Zulu układają takie symbole
03:39
in the beadsKoraliki that they weavesplot
59
207860
1498
z koralików wyplatanych
w bransolety i naszyjniki.
03:41
into braceletsKajdany and necklacesNaszyjniki.
60
209358
3143
z koralików wyplatanych
w bransolety i naszyjniki.
03:44
EthiopiaEtiopia has had the longestnajdłuższy traditiontradycja of writingpisanie,
61
212501
4079
Najdłuższą tradycję piśmienną ma Etiopia.
03:48
with the EthiopicEtiopski scriptskrypt that was developedrozwinięty
62
216580
2319
Pismo etiopskie z IV wieku p.n.e.
03:50
in the fourthczwarty centurystulecie A.D.
63
218899
1962
Pismo etiopskie z IV wieku p.n.e.
03:52
and is used to writepisać AmharicAmharski,
64
220861
2514
wykorzystuje język amharski,
03:55
whichktóry is spokenMówiony by over 24 millionmilion people.
65
223375
3285
którym mówi ponad 24 miliony ludzi.
03:58
KingKról IbrahimIbrahim NjoyaNdżoja (Njoya) of the BamumBamum KingdomBrytania of CameroonKamerun
66
226660
4457
Król Ibrahim Njoya
z królestwa Bamum w Kamerunie
04:03
developedrozwinięty ShSHü-mom-Mama at the agewiek of 25.
67
231117
3565
mając 25 lat stworzył Shü-mom.
04:06
ShSHü-mom-Mama is a writingpisanie systemsystem.
68
234682
2087
Shü-mom to system pisma.
04:08
It's a syllabarySylabariusz. It's not exactlydokładnie an alphabetalfabet.
69
236769
2993
Jest to pismo sylabiczne,
a więc niezupełnie alfabet.
04:11
And here we see threetrzy stagesgradacja of developmentrozwój
70
239762
3315
Tu widać trzy etapy rozwoju,
04:15
that it wentposzedł throughprzez in 30 yearslat.
71
243077
4639
przez które przeszło w ciągu 30 lat.
04:19
The VaiVai people of LiberiaLiberia had a long traditiontradycja of literacyalfabetyzacja
72
247716
5560
Lud Vai z Liberii
miał długą tradycję piśmiennictwa
04:25
before theirich first contactkontakt with EuropeansEuropejczycy in the 1800s.
73
253276
3935
przed pierwszym kontaktem
z Europejczykami w XIX w.
04:29
It's a syllabarySylabariusz and readsczyta from left to right.
74
257211
4582
To jest pismo sylabiczne
czytane od lewej do prawej.
04:33
NextNastępny doordrzwi, in SierraSierra LeoneLeone, the MendeMende
75
261793
3571
Po sąsiedzku, w Sierra Leone,
04:37
alsorównież developedrozwinięty a syllabarySylabariusz,
76
265364
2023
lud Mende także rozwinął pimo sylabiczne,
04:39
but theirsich readsczyta from right to left.
77
267387
3632
ale czytane od prawej do lewej.
04:43
AfricaAfryka has had a long traditiontradycja of designprojekt,
78
271019
3390
Afryka ma długą tradycję projektowania,
04:46
a well-defineddobrze zdefiniowane designprojekt sensibilitywrażliwość,
79
274409
3623
wyraźny zmysł estetyczny,
04:50
but the problemproblem in AfricaAfryka has been that,
80
278032
2302
ale projektanci w Afryce mają problem.
04:52
especiallyszczególnie todaydzisiaj, designersprojektanci in AfricaAfryka
81
280334
2698
Zwłaszcza obecnie
04:55
struggleborykać się with all formsformularze of designprojekt
82
283032
2534
męczą się z każdą formą designu,
04:57
because they are more aptapt to look outwardna zewnątrz
83
285566
4506
bo wpływów i inspiracji
chętniej szukają na zewnątrz.
05:02
for influencewpływ and inspirationInspiracja.
84
290072
2628
bo wpływów i inspiracji
chętniej szukają na zewnątrz.
05:04
The creativetwórczy spiritduch in AfricaAfryka, the creativetwórczy traditiontradycja,
85
292700
4197
Duch twórczy w Afryce, tradycja tworzenia,
05:08
is as potentsilny as it has always been,
86
296897
2876
jest równie potężny jak kiedyś,
05:11
if only designersprojektanci could look withinw ciągu.
87
299773
4047
gdyby tylko projektanci zajrzeli w głąb siebie.
05:15
This EthiopicEtiopski crosskrzyż illustratesprzedstawia
88
303820
2891
Krzyż etiopski ilustruje to,
05:18
what DrDr. RonRon EglashEglash has establishedustanowiony:
89
306711
2780
co ustalił Dr Ron Eglash:
05:21
that AfricaAfryka has a lot to contributeprzyczynić się to computingprzetwarzanie danych
90
309491
3889
Afryka może dużo zaoferować w informatyce
05:25
and mathematicsmatematyka throughprzez theirich intuitiveintuicyjny graspchwycić of fractalsfraktale.
91
313380
5376
i matematyce
dzięki intuicyjnemu pojmowaniu fraktali.
05:30
AfricansAfrykanie of antiquityantyk createdstworzony civilizationcywilizacja,
92
318756
4067
Afrykanie w starożytności stworzyli cywilizację,
05:34
and theirich monumentszabytki, whichktóry still standstoisko todaydzisiaj,
93
322823
3313
a nadal stojące pomniki
05:38
are a trueprawdziwe testimonyświadectwo of theirich greatnesswielkość.
94
326136
3584
są prawdziwym świadectwem ich wielkości.
05:41
MostWiększość probablyprawdopodobnie, one of humanity'sludzkość greatestnajwiększy achievementsosiągnięcia
95
329720
3918
Chyba jednym z największych
osiągnięć ludzkości
05:45
is the inventionwynalazek of the alphabetalfabet,
96
333638
2966
jest wynalazek alfabetu,
05:48
and that has been attributedprzypisać to MesopotamiaMezopotamii
97
336604
3118
co przypisywano Mezopotamii
05:51
with theirich inventionwynalazek of cuneiformklinowym in 1600 BCBC,
98
339722
5565
i wynalazkowi pisma klinowego
w 1600 p.n.e.,
05:57
followedśledzić by hieroglyphicshieroglify in EgyptEgipt,
99
345287
3738
a potem egipskim hieroglifom,
06:01
and that storyfabuła has been castodlew in stonekamień as historicalhistoryczny factfakt.
100
349025
5469
i ta wersja uchodziła za niezbity fakt historyczny.
06:06
That is, untilaż do 1998,
101
354494
2714
Tak było do roku 1998,
06:09
when one YaleYale professorprofesor JohnJohn ColemanColeman DarnellDarnell
102
357208
5119
kiedy profesor z Yale,
John Coleman Darnell
06:14
discoveredodkryty these inscriptionsnapisy in the ThebesTeby desertpustynia
103
362327
3390
odkrył na pustyni tebaidzkiej
w zachodnim Egipcie
06:17
on the limestonewapień cliffsklify in westernwestern EgyptEgipt,
104
365717
3360
napisy na wapiennych klifach,
06:21
and these have been datedprzestarzały at betweenpomiędzy 1800 and 1900 B.C.,
105
369077
6236
datowane między 1800 a 1900 p.n.e.,
06:27
centurieswieki before MesopotamiaMezopotamii.
106
375313
3009
całe stulecia przed Mezopotamią.
06:30
CalledO nazwie WadiWadi el-HolEl-Hol
107
378322
2928
Napisy nazwano Wadi el-Hol
06:33
because of the placemiejsce that they were discoveredodkryty,
108
381250
3206
z powodu miejsca, gdzie je odkryto.
06:36
these inscriptionsnapisy -- researchBadania is still going on,
109
384456
3405
Badania nadal trwają,
06:39
a fewkilka of them have been decipheredodszyfrował,
110
387861
2798
kilka napisów odcyfrowano,
06:42
but there is consensuszgoda amongpośród scholarsuczonych
111
390659
2507
ale wśród badaczy
panuje zgodne przekonanie,
06:45
that this is really humanity'sludzkość first alphabetalfabet.
112
393166
5217
że to pierwszy alfabet ludzkości.
06:50
Over here, you see a paleographicpaleographic chartwykres
113
398383
3044
Tutaj widać opis paleograficzny tego,
06:53
that showsprzedstawia what has been decipheredodszyfrował so fardaleko,
114
401427
3117
co odcyfrowano do tej pory,
06:56
startingstartowy with the letterlist A, "ālepLEP," at the topTop,
115
404544
3409
poczynając od litery A, "ālep", na górze,
06:59
and "bêt," in the middleśrodkowy, and so forthnaprzód.
116
407953
3685
i "bêt", pośrodku, i tak dalej.
07:03
It is time that studentsstudenci of designprojekt in AfricaAfryka
117
411638
3613
Czas, by studenci designu w Afryce
07:07
readczytać the worksPrace of titansTitans like CheikhCheikh AntaAnta DiopDiop,
118
415251
4217
przeczytali dzieła takich tytanów
jak Cheikh Anta Diop,
07:11
Senegal'sSenegalskiej CheikhCheikh AntaAnta DiopDiop,
119
419468
2116
Cheikh Anta Diop z Senegalu,
07:13
whosektórego seminalnasienny work on EgyptEgipt is vindicatedzrehabilitowany
120
421584
3083
którego nowatorską pracę na temat Egiptu
07:16
by this discoveryodkrycie.
121
424667
3133
to odkrycie jeszcze umacnia.
07:19
The last wordsłowo goesidzie to the great JamaicanJamajski leaderlider
122
427800
3087
Ostatnie słowo należy
do wielkiego przywódcy jamajskiego,
07:22
MarcusMarcus MosiahMosjasz GarveyGarvey
123
430887
1989
Marcusa Mosiah Garveya
07:24
and the AkanAkan people of GhanaGhana
124
432876
3200
i ludu Akan z Ghany
07:28
with theirich AdinkraAdinkra symbolsymbol SankofaSankofa,
125
436076
2373
oraz ich symbolu Adinkra Sankofa,
07:30
whichktóry encourageszachęca do us to go to the pastprzeszłość
126
438449
2242
który zachęca do wędrówki w przeszłość,
07:32
so as to informpoinformować our presentteraźniejszość
127
440691
2172
żeby zaznajomić się z teraźniejszością
07:34
and buildbudować on a futureprzyszłość for us and our childrendzieci.
128
442863
4602
i budować przyszłość dla nas i naszych dzieci.
07:39
It is alsorównież time that designersprojektanci in AfricaAfryka
129
447465
4241
Czas również, żeby projektanci w Afryce
07:43
stop looking outsidena zewnątrz.
130
451706
2626
przestali szukać na zewnątrz.
07:46
They'veThey've been looking outwardna zewnątrz for a long time,
131
454332
2390
Od dawna wypatrują na zewnątrz,
07:48
yetjeszcze what they were looking for
132
456722
2312
a przecież to, czego szukają
07:51
has been right there withinw ciągu graspchwycić, right withinw ciągu them.
133
459034
4953
jest dokładnie tutaj,
w ich zasięgu, w nich samych.
07:55
Thank you very much.
134
463987
1804
Dziękuję bardzo.
07:57
(ApplauseAplauz)
135
465791
4939
(Brawa)
Translated by A. Konstancja Wiszniewska
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Saki Mafundikwa - Graphic designer
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe.

Why you should listen

In his book Afrikan Alphabets, Saki Mafundiwaka includes a Ghanaian pictograph meaning “return to the past” This is exactly what he did in 1997 when he cashed in his publishing job 401(k) and left New York to open the Zimbabwe Institute of Vigital Arts (ZIVA) in Harare. (“Vigital” denotes visual arts taught using digital tools.)

As a kid growing up in Zimbabwe, Mafundiwaka loved to sketch letterforms he saw in books and magazines, but he didn’t know graphic design was a career option until he arrived in America. "Sometimes you have to leave home,” he says, “to discover yourself.” He opened ZIVA to pay it forward. “The dream,” he says, “is for something to come out of Africa that is of Africa."

In 2010, he made the film Shungu: The Resilience of a People, a compelling narrative of the strategies ordinary people use to survive in Zimbabwe today.

More profile about the speaker
Saki Mafundikwa | Speaker | TED.com