ABOUT THE SPEAKER
Boyd Varty - Environmental and literacy activist
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit.

Why you should listen

Everyone has felt that connection with nature. Through the Good Work Foundation, Boyd Varty is building a movement around it. The fourth-generation custodian of the Londolozi Game Reserve in South Africa calls it a psychology of restoration. “We would like to be pioneers of the age of restoration,” says Varty. “Restoration of land, people and the human spirit."

By providing environmental, English and computer education to the people who live and work in Londolozi, he’s also creating an economically and socially sustainable model for conservation.

More profile about the speaker
Boyd Varty | Speaker | TED.com
TEDWomen 2013

Boyd Varty: What I learned from Nelson Mandela

Boyd Varty: Czego nauczyłem się od Nelsona Mandeli

Filmed:
1,730,475 views

„W świątyni przyrody odzwierciedla się to, co w nas najlepsze". Boyd Varty, działacz na rzecz środwiska naturalnego dzieli się opowieściami o zwierzętach i ludziach oraz ich wzajemnych powiązaniach, czy też „ubuntu", rozumianym jako „Jestem bo ty jesteś". Dedykuje swoją prelekcję południowoafrykańskiemu przywódcy, Nelsonowi Mandeli, który był wcieleniem tej szlachetnej wartości.
- Environmental and literacy activist
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'm a man who'skto jest tryingpróbować to liverelacja na żywo from his heartserce,
0
581
3708
Staram kierować się sercem,
00:16
and so just before I get going,
1
4289
3065
więc zacznę od tego,
00:19
I wanted to tell you as a SouthPołudniowa AfricanAfrykańska
2
7354
2571
jako Południowoafrykanin,
00:21
that one of the menmężczyźni who has inspirednatchniony me mostwiększość
3
9925
2984
że człowiek,
który wyjątkowo mnie zainspirował,
00:24
passedminęło away a fewkilka hoursgodziny agotemu.
4
12909
3066
zmarł kilka godzin temu.
00:27
NelsonNelson MandelaMandela has come to the endkoniec
5
15975
2690
Nelson Mandela dotarł do końca
00:30
of his long walkspacerować to freedomwolność.
6
18665
2680
swojej długiej wędrówki po wolność.
00:33
And so this talk is going to be for him.
7
21345
4935
Ta prelekcja będzie dla niego.
00:40
I grewrósł up in wondercud.
8
28544
2810
Wychowałem się w cudownym otoczeniu,
00:43
I grewrósł up amongstwśród those animalszwierzęta.
9
31354
4115
wśród tych zwierząt,
00:47
I grewrósł up in the wilddziki easternwschodni partczęść of SouthPołudniowa AfricaAfryka
10
35469
4391
na dzikim wschodzie Afryki Południowej,
00:51
at a placemiejsce callednazywa LondoloziLondolozi GameGra ReserveRezerwy.
11
39860
2898
w miejscu o nazwie
"Rezerwat Zwierząt Londolozi".
00:54
It's a placemiejsce where my familyrodzina has been
12
42758
2772
Moja rodzina od czterech pokoleń
prowadzi tam biznes safari.
00:57
in the safariSafari businessbiznes for fourcztery generationspokolenia.
13
45530
4195
01:01
Now for as long as I can rememberZapamiętaj,
14
49725
2237
Odkąd pamiętam,
01:03
my jobpraca has been to take people out into natureNatura,
15
51962
4737
moim zadaniem było
pokazywać ludziom przyrodę
01:08
and so I think it's a lovelyśliczny twistTwist of fatelos todaydzisiaj
16
56699
2911
To miłe zrządzenie losu,
01:11
to have the opportunityokazja
17
59610
1820
że mogę opowiedzieć
01:13
to bringprzynieść some of my experienceswzruszenie religijne out in natureNatura
18
61430
2881
o swoich doświadczeniach z przyrodą
01:16
in to this gatheringzebranie.
19
64311
2140
na tym spotkaniu.
01:18
AfricaAfryka is a placemiejsce
20
66451
1879
Afryka to miejsce,
01:20
where people still sitsiedzieć underpod starlitrozgwieżdżonym skiesnieba
21
68330
3384
gdzie ludzie nadal siedzą
pod gwiaździstym niebem,
01:23
and around campfiresogniska and tell storieshistorie,
22
71714
3410
przy ogniskach i opowiadają historie.
01:27
and so what I have to sharedzielić with you todaydzisiaj
23
75124
2691
Chcę się dziś podzielić
01:29
is the simpleprosty medicinelekarstwo of a fewkilka campfireognisko storieshistorie,
24
77815
4419
naturalnym lekiem
w postaci kilku opowieści
01:34
storieshistorie about heroesbohaterowie of heartserce.
25
82234
3138
o bohaterach pięknego serca.
01:37
Now my storieshistorie are not the storieshistorie
26
85372
2120
Moje opowieści nie są z rodzaju tych
01:39
that you'llTy będziesz hearsłyszeć on the newsAktualności,
27
87492
1698
w wiadomościach.
01:41
and while it's trueprawdziwe that AfricaAfryka is a harshszorstki placemiejsce,
28
89190
2973
Choć Afryka to trudne miejsce,
01:44
I alsorównież know it to be a placemiejsce
29
92163
1937
znam ją też jako miejsce,
01:46
where people, animalszwierzęta and ecosystemsekosystemy
30
94100
4266
w którym ludzie, zwierzęta i otoczenie
01:50
teachnauczać us about a more interconnectedpołączone worldświat.
31
98366
4387
uczą nas o świecie wzajemnych powiązań.
01:54
When I was ninedziewięć yearslat oldstary,
32
102753
1978
Kiedy miałem 9 lat,
01:56
PresidentPrezydent MandelaMandela cameoprawa ołowiana witrażu to stayzostać with my familyrodzina.
33
104731
3234
prezydent Mandela
zamieszkał z moją rodziną.
01:59
He had just been releasedwydany from
his 27 yearslat of incarcerationuwięzienie,
34
107965
3424
Właśnie wypuszczono go
po 27 latach więzienia
02:03
and was in a periodokres of readjustmentprzekształceń
35
111389
2627
i musiał się przyzwyczaić
02:06
to his suddennagły globalświatowy iconIkona statusstatus.
36
114016
2659
do nagłej roli światowego symbolu.
02:08
MembersCzłonkowie of the AfricanAfrykańska NationalKrajowe CongressKongres
37
116675
2500
Członkowie Afrykańskiego
Kongresu Narodowego
02:11
thought that in the bushkrzak
38
119175
1991
uznali, że w buszu
02:13
he would have time to restodpoczynek and recuperatezregenerować
39
121166
2234
będzie miał czas odpocząć
02:15
away from the publicpubliczny eyeoko,
40
123400
1761
od publicznego oka.
02:17
and it's trueprawdziwe that lionsosobliwości miasta tendzmierzać to be
41
125161
3379
Zgadza się, lwy to bardzo dobry
odstraszacz prasy i paparazzich.
02:20
a very good deterrentodstraszający to pressnaciśnij and paparazzipaparazzi.
42
128540
4231
02:24
(LaughterŚmiech)
43
132771
2129
(Śmiech)
02:26
But it was a definingdefiniowanie time for me as a youngmłody boychłopak.
44
134900
2546
Był to dla mnie okres formujący.
02:29
I would take him breakfastśniadanie in bedłóżko,
45
137446
2061
Zanosiłem mu śniadanie do łóżka.
02:31
and then, in an oldstary tracktor suitgarnitur and slipperskapcie,
46
139507
2368
W starym dresie i kapciach
02:33
he would go for a walkspacerować around the gardenogród.
47
141875
2605
szedł na spacer po ogrodzie.
02:36
At night, I would sitsiedzieć with my familyrodzina
48
144480
1678
Wieczorem siadałem z rodziną
02:38
around the snowysnowy, bunny-earedBunny Gacek TVTELEWIZOR,
49
146158
2501
przed śnieżącym telewizorem
z anteną pokojową
02:40
and watch imagesobrazy of that samepodobnie
50
148659
2418
i oglądałem
02:43
quietcichy man from the gardenogród
51
151077
1934
tego samego cichego mężczyznę,
02:45
surroundedotoczony by hundredssetki and thousandstysiące of people
52
153011
3050
otoczonego tysiącami ludzi,
02:48
as scenessceny from his releasewydanie were broadcasttransmisji nightlynocny.
53
156061
3259
w nadawanych co wieczór
scenach jego uwolnienia.
02:51
He was bringingprzynoszący peacepokój
54
159320
1952
Przynosił pokój podzielonej
02:53
to a dividedpodzielony and violentgwałtowny SouthPołudniowa AfricaAfryka,
55
161272
2882
i ogarniętej przemocą Afryce Południowej.
02:56
one man with an unbelievablenie do wiary sensesens of his humanityludzkość.
56
164154
5229
Człowiek o niesamowitym poczuciu
własnego człowieczeństwa.
03:01
MandelaMandela said oftenczęsto that the giftprezent of prisonwięzienie
57
169383
2764
Mandela mówił często,
że więzienie podarowało mu
03:04
was the abilityzdolność to go withinw ciągu and to think,
58
172147
2960
wejrzenie w siebie i namysł.
03:07
to createStwórz in himselfsamego siebie
59
175107
1729
Pozwoliło mu zrealizować w sobie to,
03:08
the things he mostwiększość wanted for SouthPołudniowa AfricaAfryka:
60
176836
2879
czego chciał dla Afryki Południowej:
03:11
peacepokój, reconciliationpojednanie, harmonyHarmonia.
61
179715
3345
pokój, pojednanie, harmonię.
03:15
ThroughPoprzez this actdziałać of immenseogromny open-heartednessotwartość serca,
62
183060
2855
Przez ten akt ogromnej otwartości serca
03:17
he was to becomestają się the embodimentwcielenie
63
185915
2232
stał się wcieleniem tego,
03:20
of what in SouthPołudniowa AfricaAfryka we call "ubuntuUbuntu."
64
188147
3539
co w RPA nazywamy "ubuntu".
03:23
UbuntuUbuntu: I am because of you.
65
191686
2849
"Ubuntu: Jestem bo ty jesteś".
03:26
Or, people are not people
66
194535
2663
Czy też: "Ludzie nie są ludźmi
03:29
withoutbez other people.
67
197198
2725
bez innych ludzi".
Nie jest to nowa idea czy wartość,
03:31
It's not a newNowy ideapomysł or valuewartość
68
199923
1846
03:33
but it's one that I certainlyna pewno think at these timesczasy
69
201769
1855
ale myślę, że w tych czasach
03:35
is worthwartość buildingbudynek on.
70
203624
1749
warto na niej budować.
03:37
In factfakt, it is said that in the
collectivekolektyw consciousnessświadomość of AfricaAfryka,
71
205373
3164
Podobno w zbiorowej świadomości Afryki
03:40
we get to experiencedoświadczenie the deepestnajgłębszy partsCzęści
72
208537
2039
doświadczamy najgłębszych pokładów
03:42
of our ownwłasny humanityludzkość
73
210576
1305
własnego człowieczeństwa
03:43
throughprzez our interactionsinterakcje with othersinni.
74
211881
2784
przez nasze relacje z innymi.
03:46
UbuntuUbuntu is at playgrać right now.
75
214665
2112
Z "ubuntu" mamy do czynienia w tej chwili.
03:48
You are holdingtrzymać a spaceprzestrzeń for me
76
216777
2000
Zrobiliście dla mnie miejsce,
03:50
to expresswyrazić the deepestnajgłębszy truthprawda of who I am.
77
218777
3392
bym mógł wyrazić
najgłębszą prawdę o sobie.
03:54
WithoutBez you, I'm just a guy talkingmówić to an emptypusty roompokój,
78
222169
2260
Bez was gadałbym do pustej sali,
03:56
and I spentwydany a lot of time last weektydzień doing that,
79
224429
3078
co robiłem cały zeszły tydzień
03:59
and it's not the samepodobnie as this.
80
227507
3323
i było zupełnie inaczej.
04:02
(LaughterŚmiech)
81
230830
2426
(Śmiech)
04:05
If MandelaMandela was the nationalkrajowy
and internationalmiędzynarodowy embodimentwcielenie,
82
233256
3448
Mandela był narodowym
i międzynarodowym wcieleniem tej wartości,
04:08
then the man who taughtnauczony me the mostwiększość
83
236704
1594
ale człowiekiem, który nauczył mnie
o niej najwięcej, był Solly Mhlongo.
04:10
about this valuewartość personallyosobiście was this man,
84
238298
2603
04:12
SollySolly MhlongoSimphiwe.
85
240901
1358
04:14
SollySolly was bornurodzony underpod a treedrzewo
86
242259
1808
Solly urodził się pod drzewem,
04:16
60 kilometerskilometrów from where I grewrósł up in MozambiqueMozambik.
87
244067
2786
60 km od mojego domu w Mozambiku.
04:18
He would never have a lot of moneypieniądze,
88
246853
1500
Sally nie miał pieniędzy, ale okazał się
04:20
but he was to be
89
248353
1422
04:21
one of the richestnajbogatszy menmężczyźni I would ever meetspotykać się.
90
249775
2629
jednym z najbogatszych ludzi,
jakiego znałem.
04:24
SollySolly grewrósł up tendingz tendencją to his father'sojca cattlebydło.
91
252404
2719
Wychował się pomagając ojcu przy bydle.
04:27
Now, I can tell you, I don't know what it is
about people who growrosnąć up looking after cattlebydło,
92
255123
4182
Nie wiem czemu,
ale ludzie zajmujący się w młodości bydłem
04:31
but it makesczyni for über-resourcefulnessBER zaradności.
93
259305
3022
są szczególnie zaradni.
04:34
The first jobpraca that he ever got in the safariSafari businessbiznes
94
262327
2474
Pierwszą pracą,
jaką Solly dostał w biznesie safari,
04:36
was fixingustalenie the safariSafari truckssamochody ciężarowe.
95
264801
2216
było naprawianie samochodów.
04:39
Where he had learnednauczyli to do that out in the bushkrzak
96
267017
2654
Nie wiem, gdzie się tego nauczył w buszu,
04:41
I have no ideapomysł, but he could do it.
97
269671
2129
ale potrafił.
04:43
He then movedprzeniósł acrossprzez into what we callednazywa
98
271800
1927
Potem był w tzw. grupie środowiskowej.
04:45
the habitatsiedlisko teamzespół.
99
273727
1387
04:47
These were the people on the reserverezerwować
100
275114
1886
która odpowiada za utrzymanie rezerwatu.
04:49
who were responsibleodpowiedzialny for its well-beingdobre samopoczucie.
101
277000
2357
04:51
He fixednaprawiony roadsdrogi, he mendednaprawione wetlandstereny podmokłe,
102
279357
2284
Naprawiał drogi, ulepszał tereny podmokłe,
04:53
he did some anti-poachingzwalczających kłusownictwo.
103
281641
1818
czasem tępił kłusownictwo.
04:55
And then one day we were out togetherRazem,
104
283459
2126
Kiedyś szliśmy razem
04:57
and he cameoprawa ołowiana witrażu acrossprzez the tracksutwory of where
a femalePłeć żeńska leopardLeopard had walkedchodził.
105
285585
3531
i Solly natknął się na ślady lamparta.
05:01
And it was an oldstary tracktor,
106
289116
1774
Ślady były stare,
ale dla żartu zaczął je tropić.
05:02
but for funzabawa he turnedobrócony and he beganrozpoczął się to followśledzić it,
107
290890
2441
05:05
and I tell you, I could tell by the speedprędkość
108
293331
1575
Po tym, jak szybko się poruszał
05:06
at whichktóry he movedprzeniósł on those padPodkładka marksznaki
109
294906
1697
widać było,
05:08
that this man was a PhPH.D.-level-poziom trackerTracker.
110
296603
3974
że z tropicielstwa mógłby zrobić doktorat.
05:12
If you drovestado pastprzeszłość SollySolly
111
300577
1774
Kiedy ktoś minął Solly'ego w rezerwacie
05:14
somewheregdzieś out on the reserverezerwować,
112
302351
1678
05:16
you look up in your rearviewwsteczne mirrorlustro,
113
304029
1649
i zerknął w lusterko, mógł zobaczyć,
jak Solly zatrzymuje samochód
05:17
you'dty byś see he'don by stoppedzatrzymany the carsamochód
114
305678
1845
05:19
20, 50 metersmetrów down the roadDroga
115
307523
2046
po 20 czy 50 metrach,
05:21
just in casewalizka you need help with something.
116
309569
3013
na wypadek,
gdyby potrzebowano jego pomocy.
05:24
The only accusationoskarżenie I ever heardsłyszał leveledwyrównane at him
117
312582
2753
Jedyny zarzut
pod jego adresem brzmiał:
05:27
was when one of our clientsklienci said,
118
315335
1395
05:28
"SollySolly, you are pathologicallypatologicznie helpfulpomocny."
119
316730
3217
"Solly, jesteś patologicznie pomocny".
05:31
(LaughterŚmiech)
120
319947
2447
(Śmiech)
05:34
When I startedRozpoczęty professionallyprofesjonalnie guidingprzewodnictwo people
121
322394
2891
Kiedy zacząłem pracować
05:37
out into this environmentśrodowisko,
122
325285
1657
jako przewodnik po rezerwacie,
05:38
SollySolly was my trackerTracker.
123
326942
1560
Solly był moim tropicielem,
stanowiliśmy zespół.
05:40
We workedpracował togetherRazem as a teamzespół.
124
328502
1819
05:42
And the first guestsgoście we ever got
125
330321
2026
Naszymi pierwszymi gośćmi
była grupa filantropów z USA.
05:44
were a philanthropyfilantropia groupGrupa from your EastWschód CoastWybrzeże,
126
332347
2847
05:47
and they said to SollySolly, on the sidebok, they said,
127
335194
2354
Powiedzieli do Solly'ego:
05:49
"Before we even go out to see lionsosobliwości miasta and leopardslamparty,
128
337548
2641
"Zanim pokażesz nam lwy i lamparty,
05:52
we want to see where you liverelacja na żywo."
129
340189
2062
chcemy zobaczyć, gdzie mieszkasz".
05:54
So we tookwziął them up to his housedom,
130
342251
1465
Zabraliśmy ich do jego domu.
05:55
and this visitodwiedzić of the philanthropistfilantrop to his housedom
131
343716
2872
Akurat w tym czasie
05:58
coincidedzbiegło się w czasie with a time when Solly'sSolly jest wifeżona,
132
346588
2681
żona Solly'ego uczyła się angielskiego
06:01
who was learninguczenie się EnglishAngielski,
133
349269
1600
06:02
was going throughprzez a phasefazy
where she would openotwarty the doordrzwi
134
350869
2184
i otwierając drzwi, mówiła:
"Cześć, kocham cię".
06:05
by sayingpowiedzenie, "HelloCześć, I love you.
135
353053
2664
06:07
WelcomeWitamy, I love you." (LaughterŚmiech)
136
355717
2215
"Witaj, kocham cię". (Śmiech)
06:09
And there was something so beautifullyestetycznie AfricanAfrykańska
137
357932
2549
Było w tym coś pięknie afrykańskiego:
06:12
about it to me, this smallmały housedom
138
360481
1845
ten mały domek z wielkim sercem w środku.
06:14
with a hugeolbrzymi heartserce in it.
139
362326
2585
06:16
Now on the day that SollySolly savedzapisane my life,
140
364911
6575
W dniu, kiedy uratował mi życie,
Solly był już moim bohaterem.
06:23
he was alreadyjuż my herobohater.
141
371486
2011
06:25
It was a hotgorąco day,
142
373497
1581
Był to gorący dzień
06:27
and we founduznany ourselvesmy sami down by the riverrzeka.
143
375078
1974
i byliśmy nad rzeką.
06:29
Because of the heatciepło, I tookwziął my shoesbuty off,
144
377052
2836
Był upał, więc zdjąłem buty,
06:31
and I rolledwalcowane up my pantsSpodnie,
145
379888
1703
podwinąłem nogawki
06:33
and I walkedchodził into the waterwoda.
146
381591
2241
i wszedłem do wody.
06:35
SollySolly remainedpozostał on the bankBank.
147
383832
1562
Solly został na brzegu.
06:37
The waterwoda was clearjasny runningbieganie over sandpiasek,
148
385394
3023
Woda była przejrzysta, dno piaszczyste.
06:40
and we turnedobrócony and we beganrozpoczął się
to make our way upstreamnadrzędnym.
149
388417
3314
Zaczęliśmy iść pod prąd.
06:43
And a fewkilka metersmetrów aheadprzed siebie of us,
150
391731
1820
Kilka metrów przed nami
06:45
there was a placemiejsce where a treedrzewo
had fallenupadły out of the bankBank,
151
393551
2985
było pochylone drzewo
06:48
and its branchesoddziały were touchingwzruszające the waterwoda,
152
396536
2771
i gałęzie dotykały wody,
06:51
and it was shadowycienisty.
153
399307
1597
tworząc cień.
06:52
And if had been a horrorprzerażenie moviefilm,
154
400904
2458
Gdyby to był horror
06:55
people in the audiencepubliczność would have startedRozpoczęty sayingpowiedzenie,
155
403362
2236
ludzie w kinie szeptaliby:
06:57
"Don't go in there. Don't go in there." (LaughterŚmiech)
156
405598
3453
"Nie idź tam. Nie idź tam". (Śmiech)
07:01
And of coursekurs, the crocodileKrokodyl was in the shadowscienie.
157
409051
3757
Oczywiście w cieniu był krokodyl.
07:04
Now the first thing that you noticeogłoszenie
when a crocodileKrokodyl hitstrafienia you
158
412808
2115
Podczas ataku krokodyla
07:06
is the ferocityokrucieństwo of the bitegryźć.
159
414923
1600
najpierw czuje się
okrutną siłę jego szczęk.
07:08
WhamWham! It hitstrafienia me by my right legnogi.
160
416523
1973
Kłap! Łapie mnie za nogę.
07:10
It pullsciągnie me. It turnsskręca. I throwrzucać my handdłoń up.
I'm ablezdolny to grabchwycić a branchgałąź.
161
418496
3903
Wciąga mnie. Obraca.
Udaje mi się złapać gałąź.
07:14
It's shakingdrżący me violentlygwałtownie.
162
422399
1738
Potrząsa mną gwałtownie.
07:16
It's a very strangedziwne sensationuczucie
163
424137
1714
To bardzo dziwne uczucie,
07:17
havingmający anotherinne creaturekreatura try and eatjeść you,
164
425851
1946
gdy inne stworzenie próbuje cię zjeść.
07:19
and there are fewkilka things that
promotepromować vegetarianismWegetarianizm like that.
165
427797
3451
To szczególny sposób
promowania wegetarianizmu.
07:23
(LaughterŚmiech)
166
431248
1595
(Śmiech)
07:24
SollySolly on the bankBank seeswidzi that I'm in troublekłopot.
167
432843
2285
Z brzegu Solly widzi, co się dzieje.
07:27
He turnsskręca. He beginszaczyna się to make his way to me.
168
435128
2047
Zawraca i idzie w moim kierunku.
07:29
The crocCroc again continuestrwa to shakepotrząsnąć me.
169
437175
1951
Krokodyl nadal mną potrząsa.
07:31
It goesidzie to bitegryźć me a seconddruga time.
170
439126
1917
Próbuje ugryźć ponownie.
07:33
I noticeogłoszenie a slickSlick of bloodkrew in the waterwoda around me
171
441043
2189
Widzę, jak krew wokół mnie
07:35
that getsdostaje washedumyty downstreamw dół rzeki.
172
443232
1604
odpływa z nurtem.
07:36
As it bitesjedzenie the seconddruga time, I kickkopnięcie.
173
444836
2173
Kiedy gryzie drugi raz, kopię.
07:39
My footstopa goesidzie down its throatgardło. It spitspluje me out.
174
447009
2733
Stopa trafia mu do gardła
i wtedy on puszcza.
07:41
I pullCiągnąć myselfsiebie up into the branchesoddziały,
175
449742
2131
Wyciągając się po gałęziach,
07:43
and as I come out of the waterwoda,
I look over my shoulderramię.
176
451873
3483
zerkam w dół:
07:47
My legnogi from the kneekolano down
177
455356
1920
noga poniżej kolana jest zmasakrowana.
07:49
is mangledzniekształcone beyondpoza descriptionopis.
178
457276
1928
07:51
The bonekość is crackedpęknięty.
179
459204
1395
Kość jest pęknięta.
07:52
The meatmięso is tornrozdarty up.
180
460599
1830
Ciało poszarpane.
07:54
I make an instantnatychmiastowy decisiondecyzja that
I'll never look at that again.
181
462429
4600
Natychmiast postanawiam,
że nigdy więcej na to nie spojrzę.
(Śmiech)
07:59
As I come out of the waterwoda,
182
467029
2384
Gdy wydostaję się z wody,
08:01
SollySolly arrivesprzybywa at a deepgłęboki sectionSekcja,
183
469413
2617
Solly wchodzi na głębinę,
08:04
a channelkanał betweenpomiędzy us.
184
472030
1625
w kanał między nami.
08:05
He knowswie, he seeswidzi the statestan of my legnogi,
185
473655
2138
Widzi, jak wygląda moja noga
08:07
he knowswie that betweenpomiędzy him and I
186
475793
1846
i wie, że między nim a mną
08:09
there is a crocodileKrokodyl,
187
477639
1212
jest krokodyl,
08:10
and I can tell you this man doesn't
slowpowolny down for one seconddruga.
188
478851
2492
ale widzę, że się nie waha,
08:13
He comespochodzi straightproste into the channelkanał.
189
481343
1806
tylko zmierza prosto do kanału.
08:15
He wadesBrnie in to abovepowyżej his waisttalia.
190
483149
1935
Woda sięga mu powyżej pasa.
08:17
He getsdostaje to me. He grabschwyta me.
191
485084
1463
Dociera do mnie. Chwyta.
08:18
I'm still in a vulnerablewrażliwy positionpozycja.
192
486547
1672
Nadal jestem zagrożony.
08:20
He picksopcji me and putsstawia me on his shoulderramię.
193
488219
1725
Przerzuca mnie przez ramię,
08:21
This is the other thing about SollySolly,
he's freakishlyfreakishly strongsilny.
194
489944
2419
Solly jest diabelnie silny,
08:24
He turnsskręca. He walksspacery me up the bankBank.
195
492363
2463
zawraca i wynosi mnie na brzeg.
08:26
He layskłaść me down. He pullsciągnie his shirtkoszula off.
196
494826
2054
Kładzie mnie na ziemi.
Bandażuje mi nogę własną koszulą.
08:28
He wrapsokłady it around my legnogi,
197
496880
1784
08:30
picksopcji me up a seconddruga time,
198
498664
1291
Znów mnie podnosi,
08:31
walksspacery me to a vehiclepojazd,
199
499955
1906
zanosi do samochodu
08:33
and he's ablezdolny to get me to medicalmedyczny attentionUwaga.
200
501861
3424
i jedzie ze mną po pomoc medyczną.
08:37
And I surviveprzetrwać.
201
505285
3223
Udaje mi się przeżyć.
08:40
Now — (ApplauseAplauz)
202
508508
4261
(Brawa)
08:44
Now I don't know how manywiele people you know
203
512769
2710
Nie wiem, ilu znacie ludzi,
08:47
that go into a deepgłęboki channelkanał of waterwoda
204
515479
2216
gotowych wejść na głębinę, by wam pomóc,
08:49
that they know has a crocodileKrokodyl in it
205
517695
2260
wiedząc, że jest tam krokodyl.
08:51
to come and help you,
206
519955
1343
08:53
but for SollySolly, it was as naturalnaturalny as breathingoddechowy.
207
521298
3444
Dla Solly'ego było to tak naturalne,
jak oddychanie.
08:56
And he is one amazingniesamowity exampleprzykład
208
524742
2456
Jest on pięknym przykładem tego,
08:59
of what I have experienceddoświadczony all over AfricaAfryka.
209
527198
3445
czego doświadczyłem wszędzie w Afryce.
09:02
In a more collectivekolektyw societyspołeczeństwo,
210
530643
2131
W społeczeństwie bardziej wspólnotowym,
09:04
we realizerealizować from the insidewewnątrz
211
532774
2848
czujemy w głębi nas,
09:07
that our ownwłasny well-beingdobre samopoczucie is deeplygłęboko tiedprzywiązane
212
535622
3133
że nasza własna pomyślność
ściśle wiąże się z pomyślnością innych.
09:10
to the well-beingdobre samopoczucie of othersinni.
213
538755
3238
09:13
DangerNiebezpieczeństwo is sharedudostępniony. PainBól is sharedudostępniony.
214
541993
3269
Dzielimy niebezpieczeństwo. Dzielimy ból.
09:17
JoyRadość is sharedudostępniony. AchievementOsiągnięcia is sharedudostępniony.
215
545262
2925
Dzielimy radość. Dzielimy osiągnięcia.
09:20
HousesDomy are sharedudostępniony. FoodJedzenie is sharedudostępniony.
216
548187
4530
Dzielimy domy. Dzielimy jedzenie.
09:24
UbuntuUbuntu askspyta us to openotwarty our heartskiery
217
552717
3196
"Ubuntu" wzywa,
byśmy otworzyli nasze serca
09:27
and to sharedzielić,
218
555913
1414
i dzielili się.
09:29
and what SollySolly taughtnauczony me that day
219
557327
1952
Tamtego dnia Solly nauczył mnie,
09:31
is the essenceistota of this valuewartość,
220
559279
2003
że istotą tej wartości
09:33
his animatedożywiony, empatheticempatii actionczynność
221
561282
2758
jest gorliwe i empatyczne działanie
09:36
in everykażdy momentza chwilę.
222
564040
2045
w każdej chwili.
09:38
Now althoughmimo że the rootkorzeń wordsłowo is about people,
223
566085
3507
Słowo "ubuntu"
wywodzi się z korzenia "ludzki",
09:41
I thought that maybe ubuntuUbuntu was only about people.
224
569592
3374
myślałem więc,
że odnosi się tylko do ludzi.
09:44
And then I metspotkał this youngmłody ladydama.
225
572966
3274
Lecz spotkałem tę młodą panią.
09:48
Her nameNazwa was ElvisElvis.
226
576240
1694
Miała na imię Elvis.
09:49
In factfakt, SollySolly gavedał her the nameNazwa ElvisElvis
227
577934
1771
Solly nadał jej to imię, mówiąc,
09:51
because he said she walkedchodził like she was doing
228
579705
2857
że chodzi, jakby wykonywała
09:54
the ElvisElvis the pelvismiednicy dancetaniec.
229
582562
2665
taniec bioder Presleya.
09:57
She was bornurodzony with very badlyźle
deformedzdeformowane back legsnogi and pelvismiednicy.
230
585227
4366
Urodziła się
ze zniekształconymi nogami i miednicą.
10:01
She arrivedprzybył at our reserverezerwować from a reserverezerwować
231
589593
2264
Trafiła do naszego rezerwatu,
migrując do rezerwatu
10:03
eastWschód of us on her migratorymigracyjnych routetrasa.
232
591857
2056
na wschód od nas.
10:05
When I first saw her,
233
593913
1779
Widząc ją po raz pierwszy,
10:07
I thought she would be deadnie żyje in a mattermateria of daysdni.
234
595692
2468
pomyślałem, że nie pożyje długo.
10:10
And yetjeszcze, for the nextNastępny fivepięć yearslat
235
598160
2928
Jednak przez kolejne 5 lat
10:13
she returnedzwrócony in the winterzimowy monthsmiesiące.
236
601088
2530
powracała do nas w zimie,
10:15
And we would be so excitedpodekscytowany to be out in the bushkrzak
237
603618
2377
Cieszyło nas, gdy natrafialiśmy w buszu
10:17
and to come acrossprzez this unusualniezwykły tracktor.
238
605995
2396
na jej niezwykłe ślady, które wyglądały
10:20
It lookedspojrzał like an invertedodwrotny bracketWspornik,
239
608391
1495
jak odwrócony nawias.
10:21
and we would dropupuszczać whatevercokolwiek
we were doing and we would followśledzić,
240
609886
2449
Rzucaliśmy wszystko, by za nimi podążać,
10:24
and then we would come around the cornerkąt,
241
612335
1671
aż za którymś zakrętem
10:26
and there she would be with her herdstado.
242
614006
2086
znajdowaliśmy ją i jej stado.
10:28
And that outpouringwylanie of emotionemocja
243
616092
2895
Ludzie w samochodach na safari
10:30
from people on our safariSafari truckssamochody ciężarowe
244
618987
1714
reagowali na nią tak wylewnie,
10:32
as they saw her, it was this sensesens of kinshippokrewieństwo.
245
620701
3242
dawało się odczuć braterską więź.
10:35
And it remindedprzypomniał me
246
623943
1485
Uświadomiło mi to,
10:37
that even people who growrosnąć up in citiesmiasta
247
625428
1931
że nawet ludzie wychowani w mieście
10:39
feel a naturalnaturalny connectionpołączenie
248
627359
3585
odczuwają naturalną więź
10:42
with the naturalnaturalny worldświat and with animalszwierzęta.
249
630944
2271
z przyrodą i zwierzętami.
10:45
And yetjeszcze still I remainedpozostał amazedzdziwiony
that she was survivingprzeżycie.
250
633215
3584
Byłem zdumiony, że udaje jej się przeżyć.
10:48
And then one day we cameoprawa ołowiana witrażu acrossprzez
them at this smallmały waterwoda holeotwór.
251
636799
2961
Pewnego dnia natknęliśmy się
na jej stado przy wodopoju.
10:51
It was sortsortować of a hollowHollow in the groundziemia.
252
639760
1852
Było to raczej wyżłobienie w ziemi.
10:53
And I watchedoglądaliśmy as the matriarchMatrona drankpił,
253
641612
2454
Patrzyłem, jak matka stada pije,
10:56
and then she turnedobrócony in that
beautifulpiękny slowpowolny motionruch of elephantssłonie,
254
644066
3274
a potem odwraca się
tym pięknym, powolnym ruchem słonia,
10:59
lookswygląda like the armramię in motionruch,
255
647341
1769
jak ruch ramienia,
11:01
and she beganrozpoczął się to make her way up the steepstromy bankBank.
256
649110
3006
i zaczyna się wspinać po stromym nasypie.
11:04
The restodpoczynek of the herdstado turnedobrócony and beganrozpoczął się to followśledzić.
257
652116
4644
Stado zaczęło za nią podążać,
11:08
And I watchedoglądaliśmy youngmłody ElvisElvis
258
656760
1784
a ja patrzyłem, jak młoda Elvis
11:10
beginzaczynać to psychpsych herselfsię up for the hillwzgórze.
259
658544
3356
przymierza się do tego wzgórza.
11:13
She got visiblyWidocznie -- earsuszy cameoprawa ołowiana witrażu forwardNaprzód,
260
661900
3355
To było widać.
Uszy do przodu.
11:17
she had a fullpełny go of it and halfwaywpół up,
261
665255
2149
Ruszyła pełną parą, ale w połowie drogi
11:19
her legsnogi gavedał way, and she fellspadł backwardsWstecz.
262
667404
2277
jej nogi się poddały
i zaczęła się obsuwać.
11:21
She attemptedpróbował it a seconddruga time,
263
669681
1819
Zrobiła drugie podejście,
11:23
and again, halfwaywpół up, she fellspadł backwardsWstecz.
264
671500
3175
ale znów obsunęła się w połowie drogi.
11:26
And on the thirdtrzeci attemptpróba,
265
674675
1857
Za trzecim razem
11:28
an amazingniesamowity thing happenedstało się.
266
676532
2457
stało się coś niesamowitego.
11:30
HalfwayDo połowy up the bankBank,
267
678989
1737
W połowie nasypu
11:32
a youngmłody teenagenastoletni elephantsłoń cameoprawa ołowiana witrażu in behindza her,
268
680726
3073
podszedł od tyłu młody słoń,
11:35
and he proppedpodparte his trunkbagażnik samochodowy underneathpod spodem her,
269
683799
2203
podłożył pod nią trąbę
11:38
and he beganrozpoczął się to shovelŁopata her up the bankBank.
270
686002
3337
i zaczął popychać ją na górę.
11:41
And it occurredwystąpił to me
271
689339
1388
Zdałem sobie sprawę,
11:42
that the restodpoczynek of the herdstado
272
690727
1556
że reszta stada
11:44
was in factfakt looking after this youngmłody elephantsłoń.
273
692283
2675
opiekowała się tą młodą słonicą.
11:46
The nextNastępny day I watchedoglądaliśmy again
274
694958
2524
Następnego dnia patrzyłem z kolei,
11:49
as the matriarchMatrona brokezepsuł się a branchgałąź
275
697482
2170
jak słonica-matka odłamuje gałąź
11:51
and she would put it in her mouthusta,
276
699652
1841
i zjada ją,
11:53
and then she would breakprzerwa a seconddruga one
277
701493
1957
a potem odłamuje drugą
11:55
and dropupuszczać it on the groundziemia.
278
703450
2707
i upuszcza na ziemię.
11:58
And a consensuszgoda developedrozwinięty betweenpomiędzy all of us
279
706157
2372
Ja i inni miejscowi przewodnicy
12:00
who were guidingprzewodnictwo people in that areapowierzchnia
280
708529
1849
uznaliśmy zgodnie,
12:02
that that herdstado was in factfakt movingw ruchu slowerwolniej
281
710378
3149
że stado to porusza się wolniej,
12:05
to accommodatepomieścić that elephantsłoń.
282
713527
4056
żeby jej dopomóc.
12:09
What ElvisElvis and the herdstado taughtnauczony me
283
717583
2091
Elvis i jej stado sprawili,
12:11
causedpowodowany me to expandrozszerzać my definitiondefinicja of ubuntuUbuntu,
284
719674
3324
że rozszerzyłem definicję "ubuntu".
12:14
and I believe that in the cathedralKatedra of the wilddziki,
285
722998
2616
Wierzę, że w świątyni przyrody
12:17
we get to see the mostwiększość beautifulpiękny partsCzęści of ourselvesmy sami
286
725614
2211
odzwierciedla się to,
12:19
reflectedodzwierciedlenie back at us.
287
727825
1757
co w nas najpiękniejsze
12:21
And it is not only throughprzez other people
288
729582
3640
i że nie tylko poprzez innych ludzi
12:25
that we get to experiencedoświadczenie our humanityludzkość
289
733222
2920
doświadczamy naszego człowieczeństwa,
12:28
but throughprzez all the creaturesstworzenia that liverelacja na żywo on this planetplaneta.
290
736142
3926
ale przez wszystkie stworzenia
żyjące na tej planecie.
12:32
If AfricaAfryka has a giftprezent to sharedzielić,
291
740068
2814
Jeśli jest coś,
czym Afryka może się podzielić,
12:34
it's a giftprezent of a more collectivekolektyw societyspołeczeństwo.
292
742882
3827
jest to dar społeczeństwa
bardziej wspólnotowego.
12:38
And while it's trueprawdziwe that ubuntuUbuntu is an AfricanAfrykańska ideapomysł,
293
746709
4248
I choć "ubuntu" jest ideą afrykańską,
12:42
what I see is the essenceistota of that valuewartość
294
750957
4411
widzę, że istota tej wartości
12:47
beingistota inventedzmyślony here.
295
755368
2362
przewodzi temu spotkaniu.
12:49
Thank you.
296
757730
2115
Dziękuję.
12:51
(ApplauseAplauz)
297
759845
4853
(Brawa)
13:16
PatPat MitchellMitchell: So BoydBoyd,
298
784082
1797
Pat Mitchell: Boyd,
13:17
we know that you knewwiedziałem PresidentPrezydent MandelaMandela
299
785879
5041
wiemy, że znałeś prezydenta Mandelę
13:22
from earlywcześnie childhooddzieciństwo
300
790920
1977
od dzieciństwa
13:24
and that you heardsłyszał the newsAktualności as we all did todaydzisiaj,
301
792897
2899
i że jak my wszyscy
otrzymałeś dziś wiadomość o nim,
13:27
and deeplygłęboko distraughtZrozpaczony
302
795796
2440
która głęboko tobą poruszyła
13:30
and know the tragictragiczny lossutrata that it is to the worldświat.
303
798236
4431
i wiesz, jaka to ogromna strata
dla świata.
13:34
But I just wonderedzastanawiałem się if you wanted
304
802667
2082
Może zechciałbyś
13:36
to sharedzielić any additionaldodatkowe thoughtsmyśli,
305
804749
1891
podzielić się swoimi myślami,
13:38
because we know that you heardsłyszał that newsAktualności
306
806655
2074
gdyż usłyszałeś tą wiadomość
13:40
just before comingprzyjście in to do this sessionsesja.
307
808729
3380
tuż przed przybyciem tutaj.
13:44
BoydBoyd VartyVarty: Well thanksdzięki, PatPat.
308
812109
1696
Boyd Varty: Dziękuję, Pat.
13:45
I'm so happyszczęśliwy because it was time for him to passprzechodzić on.
309
813805
3183
Cieszę się, bo dla niego
nadszedł czas, by odejść.
13:48
He was sufferingcierpienie.
310
816988
1771
Cierpiał.
13:50
And so of coursekurs there's the mixedmieszany emotionsemocje.
311
818759
2398
Mam więc mieszane uczucia.
13:53
But I just think of so manywiele occurrenceswystąpienia
312
821157
1984
Ale myślę też o sytuacjach,
13:55
like the time he wentposzedł on the OprahOprah showpokazać
313
823141
2407
jak ta, kiedy miał wystąpić
w programie Opry Winfrey
13:57
and askedspytał her what the showpokazać would be about.
314
825548
2856
i zapytał ją, o czym będzie program.
14:00
(LaughterŚmiech)
315
828404
1478
(Śmiech)
14:01
And she was like, "Well, it'llbędzie be about you."
316
829882
3298
A ona na to: "Będzie o panu".
14:05
I mean, that's just incredibleniesamowite humilitypokora.
317
833180
2748
To niesamowita skromność.
14:07
(LaughterŚmiech)
318
835928
3663
(Śmiech)
14:11
He was the fatherojciec of our nationnaród
319
839591
3162
Był ojcem naszego narodu.
14:14
and we'vemamy got a roadDroga to walkspacerować in SouthPołudniowa AfricaAfryka.
320
842753
6448
RPA ma przed sobą wytyczoną drogę.
Madiba miał w sobie coś magicznego.
14:21
And everything, they used to call it MadibaMadiba magicmagia.
321
849201
3410
14:24
You know, he used to go to
a rugbyrugby matchmecz and we would winzdobyć.
322
852611
2783
Gdy przychodził na mecz rugby,
wygrywaliśmy.
14:27
AnywhereWszędzie he wentposzedł, things wentposzedł well.
323
855394
3461
Tam, gdzie się pojawił,
sprawy szły pomyślnie.
14:30
But I think that magicmagia will be with us,
324
858855
2381
Myślę, że ta magia pozostanie z nami.
14:33
and the importantważny thing is that we carrynieść
325
861236
3561
Ważne jest, byśmy kontynuowali to,
14:36
what he stoodstał for.
326
864797
1525
co sobą reprezentował.
14:38
And so that's what I'm going to try and do,
327
866322
3487
To właśnie staram się realizować,
14:41
and that's what people all over
SouthPołudniowa AfricaAfryka are tryingpróbować to do.
328
869809
2892
podobnie jak wszyscy w Afryce Południowej.
14:44
PMPM: And that's what you've doneGotowe todaydzisiaj.
BVBV: Oh, thank you.
329
872701
2226
PM: Tego dzisiaj dokonałeś. BV: Dziękuję.
14:46
PMPM: Thank you.
BVBV: Thank you. ThanksDzięki very much.
330
874927
3139
PM: Dziękuję.
BV: Dziękuję. Dziękuję bardzo.
14:50
(ApplauseAplauz)
331
878066
4222
(Brawa)
Translated by Gosia Grabiszewska Rehfus
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Boyd Varty - Environmental and literacy activist
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit.

Why you should listen

Everyone has felt that connection with nature. Through the Good Work Foundation, Boyd Varty is building a movement around it. The fourth-generation custodian of the Londolozi Game Reserve in South Africa calls it a psychology of restoration. “We would like to be pioneers of the age of restoration,” says Varty. “Restoration of land, people and the human spirit."

By providing environmental, English and computer education to the people who live and work in Londolozi, he’s also creating an economically and socially sustainable model for conservation.

More profile about the speaker
Boyd Varty | Speaker | TED.com