ABOUT THE SPEAKER
Isabel Allende - Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal.

Why you should listen

As a novelist and memoirist, Isabel Allende writes of passionate lives, including her own. Born into a Chilean family with political ties, she went into exile in the United States in the 1970s—an event that, she believes, created her as a writer. Her voice blends sweeping narrative with touches of magical realism; her stories are romantic, in the very best sense of the word. Her novels include The House of the SpiritsEva Luna and The Stories of Eva Luna, and her latest, Maya's Notebook and Ripper. And don't forget her adventure trilogy for young readers— City of the BeastsKingdom of the Golden Dragon and Forest of the Pygmies.

As a memoirist, she has written about her vision of her lost Chile, in My Invented Country, and movingly tells the story of her life to her own daughter, in Paula. Her book Aphrodite: A Memoir of the Senses memorably linked two sections of the bookstore that don't see much crossover: Erotica and Cookbooks. Just as vital is her community work: The Isabel Allende Foundation works with nonprofits in the San Francisco Bay Area and Chile to empower and protect women and girls—understanding that empowering women is the only true route to social and economic justice.

More profile about the speaker
Isabel Allende | Speaker | TED.com
TED2007

Isabel Allende: Tales of passion

Isabel Allende opowieści o pasji

Filmed:
4,998,808 views

Pisarka i aktywistka Isabel Allende opowiada o kobietach, kreatywności, feminizmie i oczywiście o pasji.
- Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
Thank you so much. It's really scarystraszny to be here
0
1000
3000
Dziękuję bardzo. To naprawdę straszne być tutaj,
00:16
amongpośród the smartestnajmądrzejszy of the smartmądry.
1
4000
2000
wśród najmądrzejszych z mądrych.
00:19
I'm here to tell you a fewkilka talesopowieści of passionpasja.
2
7000
3000
Jestem tutaj aby opowiedzieć wam kilka historii o pasji.
00:23
There's a JewishŻydowskie sayingpowiedzenie that I love.
3
11000
2000
Jest takie żydowskie powiedzenie, które uwielbiam.
00:26
What is truerprawdziwsze than truthprawda? AnswerOdpowiedź: The storyfabuła.
4
14000
5000
Co jest prawdziwsze od prawdy? Odpowiedź: opowieść.
00:33
I'm a storytellergawędziarz. I want to conveyprzenieść something that is truerprawdziwsze than truthprawda
5
21000
4000
Jestem gawędziarką. Chciałabym wyrazić coś, co jest prawdziwsze niż prawda
00:38
about our commonpospolity humanityludzkość.
6
26000
1000
o naszej wspólnej ludzkiej naturze.
00:40
All storieshistorie interestzainteresowanie me, and some hauntOpętanie me
7
28000
3000
Wszystkie historie interesują mnie, niektóre wręcz prześladują,
00:43
untilaż do I endkoniec up writingpisanie them.
8
31000
2000
dopóki ich nie opiszę.
00:46
CertainNiektóre themestematy keep comingprzyjście up:
9
34000
1000
Pewne tematy wciąż powracają:
00:48
justicesprawiedliwość, loyaltylojalność, violenceprzemoc, deathśmierć, politicalpolityczny and socialspołeczny issuesproblemy,
10
36000
6000
sprawiedliwość, lojalność, przemoc, śmierć, kwestie społeczne i polityczne,
00:54
freedomwolność.
11
42000
1000
wolność.
00:56
I'm awareświadomy of the mysteryzagadka around us,
12
44000
2000
Jestem świadoma otaczającej nas tajemnicy
00:59
so I writepisać about coincidenceszbiegów okoliczności, premonitionsprzeczucia,
13
47000
2000
więc, pisze o przypadkach, o przeczuciach,
01:02
emotionsemocje, dreamsmarzenia, the powermoc of natureNatura, magicmagia.
14
50000
4000
emocjach, marzeniach, potędze natury, magii.
01:08
In the last 20 yearslat I have publishedopublikowany a fewkilka booksksiążki,
15
56000
3000
Przez ostatnie 20 lat ukazało się kilka moich książek,
01:11
but I have livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj in anonymityanonimowość untilaż do FebruaryLutego of 2006,
16
59000
4000
lecz żyłam sobie anonimowo, aż do lutego 2006 roku,
01:16
when I carriedrealizowane the OlympicOlimpijski flagFlaga in the WinterZimowe OlympicsIgrzyska Olimpijskie in ItalyWłochy.
17
64000
3000
kiedy to niosłam flagę olimpijską w czasie zimowych igrzysk we Włoszech.
01:20
That madezrobiony me a celebritysława. Now people recognizerozpoznać me in Macy'sMacy's,
18
68000
5000
Dzięki temu stałam się sławna. Teraz ludzie rozpoznają mnie w Macy's,
01:25
and my grandchildrenwnuki think that I'm coolchłodny.
19
73000
3000
a moje wnuki myślą, że jestem "cool".
01:28
(LaughterŚmiech)
20
76000
1000
(Śmiech)
01:29
AllowZezwalaj na me to tell you about my fourcztery minutesminuty of famesława.
21
77000
2000
Pozwólcie, że opowiem o moich 4 minutach sławy.
01:32
One of the organizersOrganizatorzy of the OlympicOlimpijski ceremonyCeremonia,
22
80000
3000
Jeden z organizatorów olimpijskiej ceremonii,
01:35
of the openingotwarcie ceremonyCeremonia,
23
83000
1000
ceremonii otwarcia,
01:37
callednazywa me and said that I had been selectedwybrany
24
85000
2000
zadzwonił do mnie i powiedział, że zostałam wybrana
01:39
to be one of the flag-bearersChorąży.
25
87000
1000
do niesienia flagi.
01:42
I repliedodpowiedział that surelypewno this was a casewalizka of mistakenbłędny identitytożsamość
26
90000
3000
Odpowiedziałam, że z pewnością pomylili osoby
01:45
because I'm as fardaleko as you can get from beingistota an athletesportowiec.
27
93000
3000
ponieważ daleko mi do sportsmenki.
01:48
ActuallyFaktycznie, I wasn'tnie było even sure that I could go around the stadiumstadion
28
96000
3000
Właściwie to nie byłam nawet pewna czy będę w stanie okrążyć stadion
01:51
withoutbez a walkerpiechur.
29
99000
1000
bez chodzika.
01:52
(LaughterŚmiech)
30
100000
2000
(Śmiech)
01:54
I was told that this was no laughingśmiać się mattermateria.
31
102000
2000
Poinformowano mnie, że to nie jest temat do żartów.
01:57
This would be the first time
32
105000
1000
To miał być pierwszy raz
01:58
that only womenkobiety would carrynieść the OlympicOlimpijski flagFlaga.
33
106000
3000
gdy same kobiety miały nieść flagę olimpijską.
02:01
FivePięć womenkobiety, representingreprezentowanie fivepięć continentskontynenty,
34
109000
3000
5 kobiet reprezentujących 5 kontynentów,
02:04
and threetrzy OlympicOlimpijski goldzłoto medalMedal winnerszwycięzcy.
35
112000
3000
i 3 zdobywczynie olimpijskich złotych medali.
02:08
My first questionpytanie was, naturallynaturalnie,
36
116000
2000
Naturalnie moim pierwszym pytaniem było,
02:10
what was I going to wearmieć na sobie?
37
118000
1000
co mam na siebie włożyć?
02:12
(LaughterŚmiech)
38
120000
1000
(Śmiech)
02:13
A uniformmundur, she said,
39
121000
1000
Uniform, odpowiedziała,
02:15
and askedspytał for my measurementspomiary.
40
123000
1000
i poprosiła o moje wymiary.
02:17
My measurementspomiary.
41
125000
1000
Moje wymiary.
02:18
I had a visionwizja of myselfsiebie in a fluffyPuszyste anorakKurtka anorak,
42
126000
3000
Wyobraziłam siebie w napompowanym skafandrze,
02:21
looking like the MichelinMichelin Man.
43
129000
2000
wyglądającą jak ludzik Michelin.
02:23
(LaughterŚmiech)
44
131000
1000
(Śmiech)
02:24
By the middleśrodkowy of FebruaryLutego,
45
132000
1000
W połowie lutego
02:26
I founduznany myselfsiebie in TurinTuryn, where enthusiasticentuzjastycznie crowdstłumy
46
134000
3000
znalazłam się w Turynie, gdzie podniecone tłumy
02:29
cheereddopingowali when any of the 80 OlympicOlimpijski teamszespoły was in the streetulica.
47
137000
4000
wiwatowały na cześć każdego z 80 olimpijskich zespołów, które pojawiały się na ulicy.
02:34
Those athletessportowcy had sacrificedpoświęcili everything to competerywalizować in the gamesGry.
48
142000
4000
Ci sportowcy poświecili całe swoje życie aby wziąć udział w igrzyskach.
02:39
They all deservedZasłużony to winzdobyć, but there's the elementelement of luckszczęście.
49
147000
3000
Każdy zasługiwał na medal, ale tu zawsze istnieje element szczęścia.
02:43
A speckpunkcik of snowśnieg, an inchcal of icelód, the forcesiła of the windwiatr,
50
151000
4000
Szczypta śniegu, cal lodu, siła wiatru,
02:47
can determineustalać the resultwynik of a racewyścigi or a gamegra.
51
155000
3000
może zdecydować o wyniku wyścigu lub gry.
02:51
HoweverJednak, what matterssprawy mostwiększość -- more than trainingtrening or luckszczęście -- is the heartserce.
52
159000
5000
Jednak to co ma największe znaczenie - większe niż trening i szczęście - jest serce.
02:57
Only a fearlessnieustraszony and determinedustalona heartserce will get the goldzłoto medalMedal.
53
165000
4000
Tylko człowiek o nieustraszonym i zdeterminowanym sercu zdobędzie złoty medal.
03:02
It is all about passionpasja.
54
170000
1000
Wszystko zależy od pasji.
03:04
The streetsulice of TurinTuryn were coveredpokryty with redczerwony postersplakaty
55
172000
4000
Ulice Turynu były pokryte czerwonymi plakatami
03:08
announcingZapowiedź the sloganslogan of the OlympicsIgrzyska Olimpijskie.
56
176000
2000
głoszącymi slogan olimpiady.
03:11
PassionPasja liveszyje here. Isn't it always trueprawdziwe?
57
179000
4000
Pasja mieszka tutaj. Czyż nie jest to zawsze prawda?
03:16
HeartSerce is what drivesdyski us and determinesokreśla our fatelos.
58
184000
4000
Serce jest tym co nas napędza i określa nasz los.
03:20
That is what I need for my characterspostacie in my booksksiążki:
59
188000
3000
Tego właśnie potrzebują bohaterowie moich książek:
03:24
a passionatenamiętny heartserce.
60
192000
1000
serca pełnego pasji.
03:26
I need mavericksMavericks, dissidentsdysydentów, adventurersPoszukiwacze przygód, outsidersosoby z zewnątrz and rebelsRebelianci,
61
194000
5000
Potrzebuje indywidualistów, dysydentów, poszukiwaczy przygód, autsajderów i buntowników,
03:31
who askzapytać questionspytania, bendzakręt the ruleszasady and take risksryzyko.
62
199000
4000
którzy zadają pytania, naginają zasady i podejmują ryzyko.
03:35
People like all of you in this roompokój.
63
203000
2000
Ludzie tacy jak wy wszyscy w tej sali.
03:38
NiceŁadne people with commonpospolity sensesens do not make interestingciekawy characterspostacie.
64
206000
5000
Mili i zdroworozsądkowi ludzie nie są interesującymi postaciami.
03:43
(LaughterŚmiech)
65
211000
1000
(Śmiech)
03:44
They only make good formerbyły spousesmałżonkowie.
66
212000
2000
Sprawdzają się jedynie w roli byłych małżonków.
03:46
(LaughterŚmiech)
67
214000
2000
(Śmiech)
03:48
(ApplauseAplauz)
68
216000
3000
(Oklaski)
03:51
In the greenZielony roompokój of the stadiumstadion, I metspotkał the other flagFlaga bearerspodpory:
69
219000
3000
W poczekalni na stadionie spotkałam pozostałe kobiety mające nieść flagę:
03:54
threetrzy athletessportowcy, and the actressesaktorek SusanSusan SarandonSarandon and SophiaSophia LorenLoren.
70
222000
5000
3 sportsmenki i aktorki Susan Sarandon i Sophię Loren.
04:00
AlsoRównież, two womenkobiety with passionatenamiętny heartskiery:
71
228000
2000
Oraz 2 kobiety z pasją w sercu.
04:02
WangariWangari MaathaiMaathai, the NobelLaureat Nagrody Nobla prizewinnerlaureat konkursu from KenyaKenia
72
230000
4000
Wangari Maathai, laureatka nagrody Nobla z Kenii,
04:06
who has plantedposadzone 30 millionmilion treesdrzewa. And by doing so,
73
234000
3000
która posadziła 30 milionów drzew. Dzięki czemu
04:09
she has changedzmienione the soilgleba, the weatherpogoda,
74
237000
3000
zmieniła glebę, klimat
04:12
in some placesmiejsca in AfricaAfryka, and of coursekurs
75
240000
3000
w kilku miejscach w Afryce i oczywiście
04:15
the economicgospodarczy conditionswarunki in manywiele villageswioski.
76
243000
2000
warunki ekonomiczne w wielu afrykańskich wioskach.
04:18
And SomalySomaly MamMam, a CambodianKambodży activistaktywista who fightswalki passionatelyz pasją
77
246000
5000
Somaly Mam, aktywistka z Kambodży, która żarliwie walczy
04:23
againstprzeciwko childdziecko prostitutionprostytucja.
78
251000
1000
z dziecięcą prostytucją.
04:25
When she was 14 yearslat oldstary, her grandfatherDziadek soldsprzedany her to a brothelburdel.
79
253000
4000
Kiedy miała 14 lat, jej dziadek sprzedał ją do burdelu.
04:30
She told us of little girlsdziewczyny rapedzgwałcony by menmężczyźni who believe that
80
258000
4000
Opowiedziała nam o małych dziewczynkach gwałconych przez mężczyzn, którzy wierzą,
04:34
havingmający sexseks with a very youngmłody virgindziewica will curelekarstwo them from AIDSAIDS.
81
262000
3000
że seks z bardzo młodą dziewicą wyleczy ich z AIDS.
04:38
And of brothelsdomy publiczne where childrendzieci are forcedwymuszony to receiveotrzymać fivepięć,
82
266000
4000
O burdelach gdzie dzieci są zmuszane do obsługi od 5
04:42
15 clientsklienci perza day,
83
270000
2000
do 15 klientów dziennie,
04:44
and if they rebelBuntownik, they are torturedtorturowany with electricityElektryczność.
84
272000
3000
a jeśli się zbuntują są torturowane przy użyciu prądu elektrycznego.
04:49
In the greenZielony roompokój I receivedOdebrane my uniformmundur.
85
277000
2000
W poczekalni otrzymałam mój uniform.
04:52
It was not the kinduprzejmy of outfitstrój that I normallynormalnie wearmieć na sobie,
86
280000
2000
To nie był kostium, który bym normalnie ubrała,
04:55
but it was fardaleko from the MichelinMichelin Man suitgarnitur
87
283000
2000
na szczęście zupełnie nie przypominał ubioru ludzika Michelin,
04:57
that I had anticipatedprzewidywane. Not badzły, really.
88
285000
3000
którego się spodziewałam. Naprawdę nie najgorzej.
05:00
I lookedspojrzał like a refrigeratorlodówka.
89
288000
1000
Wyglądałam jak lodówka.
05:02
(LaughterŚmiech)
90
290000
1000
(Śmiech)
05:03
But so did mostwiększość of the flag-bearersChorąży, exceptz wyjątkiem SophiaSophia LorenLoren,
91
291000
3000
Tak jak cała reszta, która niosła flagi, z wyjątkiem Sophii Loren,
05:07
the universaluniwersalny symbolsymbol of beautypiękno and passionpasja.
92
295000
3000
światowego symbolu piękna i pasji.
05:10
SophiaSophia is over 70 and she lookswygląda great.
93
298000
3000
Sophia jest po 70-tce, a wygląda wspaniale.
05:14
She's sexyseksowny, slimszczupły and tallwysoki, with a deepgłęboki tanTan.
94
302000
4000
Jest seksowna, szczupła i wysoka, bardzo opalona.
05:18
Now, how can you have a deepgłęboki tanTan and have no wrinkleszmarszczki?
95
306000
3000
Jak można być tak opaloną i nie mieć zmarszczek?
05:22
I don't know.
96
310000
1000
Nie mam pojęcia.
05:23
When askedspytał in a TVTELEWIZOR interviewwywiad, "How could she look so good?"
97
311000
4000
Gdy została zapytana w czasie wywiadu w TV: "Dzięki czemu tak wspaniale wygląda"
05:28
She repliedodpowiedział, "PosturePostawy. My back is always straightproste,
98
316000
4000
Odpowiedziała: "Postawa! Moje plecy są zawsze proste
05:33
and I don't make oldstary people'sludzie noiseshałasy."
99
321000
2000
i nie wydaję takich dźwięków jak starzy ludzie."
05:35
(LaughterŚmiech)
100
323000
2000
(Śmiech)
05:37
So, there you have some freewolny adviceRada
101
325000
2000
Także proszę, kilka darmowych porad
05:39
from one of the mostwiększość beautifulpiękny womenkobiety on earthZiemia.
102
327000
3000
od jednej z najpiękniejszych kobiety na świecie.
05:42
No gruntingchrząkanie, no coughingkaszel, no wheezingświszczący oddech,
103
330000
3000
Nie chrząkać, nie kaszleć, nie sapać,
05:45
no talkingmówić to yourselvessię, no fartingpierdzenia.
104
333000
2000
nie gadać do siebie, nie pierdzieć.
05:47
(LaughterŚmiech)
105
335000
1000
(Śmiech)
05:48
Well, she didn't say that exactlydokładnie.
106
336000
1000
Chociaż nie są to jej dokładne słowa.
05:50
(LaughterŚmiech)
107
338000
2000
(Śmiech)
05:52
At some pointpunkt around midnightpółnocy,
108
340000
2000
Około północy,
05:54
we were summonedwezwany to the wingsskrzydełka of the stadiumstadion,
109
342000
2000
zebraliśmy się na skrzydłach stadionu,
05:56
and the loudspeakersgłośniki announcedogłosił the OlympicOlimpijski flagFlaga, and the musicmuzyka startedRozpoczęty --
110
344000
4000
z głośników zapowiedziano flagę olimpijską i zagrała muzyka -
06:00
by the way, the samepodobnie musicmuzyka that startszaczyna się here,
111
348000
2000
tak na marginesie, ten sam kawałek, który puszczają tutaj
06:02
the AidaAida MarchMarca.
112
350000
1000
marsz z Aidy.
06:04
SophiaSophia LorenLoren was right in frontz przodu of me -- she's a footstopa tallerwyższy than I am,
113
352000
5000
Sophia Loren stała dokładnie przede mną -- jest ze 30 cm wyższa ode mnie,
06:09
not countingrachunkowość the poofypoofy hairwłosy.
114
357000
2000
nie licząc puszystych włosów.
06:11
(LaughterŚmiech)
115
359000
1000
(Śmiech)
06:12
She walkedchodził elegantlyelegancko, like a giraffeŻyrafa on the AfricanAfrykańska savannahSavannah,
116
360000
4000
Szła elegancko, niczym żyrafa na afrykańskiej sawannie,
06:17
holdingtrzymać the flagFlaga on her shoulderramię. I joggedpobiegał behindza
117
365000
4000
trzymając flagę na swoim ramieniu. Ja za nią biegiem-
06:21
(LaughterŚmiech)
118
369000
1000
(Śmiech)
06:22
-- on my tiptoespalcach -- holdingtrzymać the flagFlaga on my extendedrozszerzony armramię,
119
370000
4000
na palcach, trzymając flagę na moim wyciągniętym ramieniu,
06:27
so that my headgłowa was actuallytak właściwie underpod the damncholerny flagFlaga.
120
375000
3000
tak, że moja głowa właściwie była pod tą cholerną flagą.
06:30
(LaughterŚmiech)
121
378000
2000
(Śmiech)
06:32
All the cameraskamery were, of coursekurs, on SophiaSophia.
122
380000
2000
Oczywiście wszystkie kamery były skierowane na Sophię.
06:35
That was fortunateszczęście for me, because in mostwiększość pressnaciśnij photoszdjęcia
123
383000
3000
To mi nawet pasowało, ponieważ jestem też na większości zdjęć
06:38
I appearzjawić się too, althoughmimo że oftenczęsto betweenpomiędzy Sophia'sZofii legsnogi.
124
386000
4000
choć często pomiędzy nogami Sophii.
06:42
(LaughterŚmiech)
125
390000
2000
(Śmiech)
06:44
A placemiejsce where mostwiększość menmężczyźni would love to be.
126
392000
3000
W miejscu gdzie większość facetów chciałaby się znaleźć.
06:47
(LaughterŚmiech)
127
395000
1000
(Śmiech)
06:48
(ApplauseAplauz)
128
396000
3000
(Oklaski)
06:51
The bestNajlepiej fourcztery minutesminuty of my entireCały life
129
399000
3000
Najlepsze 4 minuty mojego życia
06:54
were those in the OlympicOlimpijski stadiumstadion.
130
402000
2000
wydarzyły się na stadionie olimpijskim.
06:56
My husbandmąż is offendedobrażony when I say this --
131
404000
3000
Mój mąż obraża się kiedy to mówię -
06:59
althoughmimo że I have explainedwyjaśnione to him that what we do in privateprywatny
132
407000
3000
choć wytłumaczyłam mu, że to co robimy bez świadków
07:02
usuallyzazwyczaj takes lessmniej than fourcztery minutesminuty --
133
410000
2000
zwykle zajmuje mniej niż 4 minuty --
07:04
(LaughterŚmiech)
134
412000
1000
(Śmiech)
07:05
-- so he shouldn'tnie powinien take it personallyosobiście.
135
413000
2000
-- tak wiec, nie powinien brać tego do siebie.
07:08
I have all the pressnaciśnij clippingswycinki of those fourcztery magnificentwspaniały minutesminuty,
136
416000
4000
wciąż trzymam wycinki z prasy dokumentujące te 4 cudowne minuty
07:12
because I don't want to forgetzapomnieć them
137
420000
2000
ponieważ nie chce o nich zapomnieć,
07:14
when oldstary agewiek destroysniszczy my brainmózg cellskomórki.
138
422000
3000
kiedy starość zniszczy komórki mojego mózgu.
07:17
I want to carrynieść in my heartserce foreverna zawsze the keyklawisz wordsłowo of the OlympicsIgrzyska Olimpijskie --
139
425000
4000
Chcę zawsze nosić w swoim sercu kluczowe słowo tych igrzysk --
07:21
passionpasja.
140
429000
2000
pasję.
07:23
So here'soto jest a taleopowieść of passionpasja.
141
431000
2000
Oto opowieść o pasji.
07:26
The yearrok is 1998, the placemiejsce is a prisonwięzienie campobóz
142
434000
4000
Jest rok 1998, miejsce to obóz więzienny
07:30
for TutsiTutsi refugeesuchodźcy in CongoKongo.
143
438000
2000
dla uchodźców Tutsi w Kongo.
07:32
By the way, 80 percentprocent of all refugeesuchodźcy and displacedwysiedlone people in the worldświat
144
440000
6000
Tak na marginesie, 80% wszystkich uchodźców i wysiedleńców
07:38
are womenkobiety and girlsdziewczyny.
145
446000
1000
stanowią kobiety i dziewczynki.
07:40
We can call this placemiejsce in CongoKongo a deathśmierć campobóz,
146
448000
3000
Możemy nazwać ten obóz w Kongo, obozem zagłady,
07:43
because those who are not killedzabity will dieumierać of diseasechoroba or starvationgłód.
147
451000
4000
ponieważ ci którzy nie zastaną zabici umrą z powodu chorób i głodu.
07:48
The protagonistsbohaterami of this storyfabuła
148
456000
3000
Bohaterką tej historii
07:51
are a youngmłody womankobieta, RoseRóża MapendoMapendo, and her childrendzieci.
149
459000
3000
jest młoda kobieta, Rose Mapendo i jej dzieci.
07:55
She's pregnantw ciąży and a widowwdowa.
150
463000
2000
Jest wdową w ciąży.
07:57
SoldiersŻołnierzy have forcedwymuszony her to watch
151
465000
2000
Żołnierze siłą zmusili ją aby patrzyła
07:59
as her husbandmąż was torturedtorturowany and killedzabity.
152
467000
2000
jak torturują i mordują jej męża.
08:02
SomehowJakoś she manageszarządza to keep her sevensiedem childrendzieci aliveżywy,
153
470000
3000
Jakoś udało się jej utrzymać siedmioro dzieci przy życiu,
08:06
and a fewkilka monthsmiesiące laterpóźniej, she givesdaje birthnarodziny to prematureprzedwczesny twinsBliźniaczki.
154
474000
3000
a kilka miesięcy później, urodziła przedwcześnie bliźniaki.
08:10
Two tinymalutki little boyschłopcy.
155
478000
1000
Dwóch malutkich, drobnych chłopców.
08:12
She cutscięcia the umbilicalpępkowej cordsznur with a stickkij,
156
480000
2000
Pępowinę odcięła patykiem
08:15
and tieswięzi it with her ownwłasny hairwłosy.
157
483000
2000
i związała własnymi włosami.
08:18
She namesnazwy the twinsBliźniaczki after the camp'sobozu commandersdowódcy
158
486000
3000
Nadała im imiona po dowódcy obozu,
08:21
to gainzdobyć theirich favorprzysługa, and feedskanały them with blackczarny teaherbata
159
489000
3000
aby zdobyć jego przychylność i karmiła ich czarną herbatą
08:25
because her milkmleko cannotnie może sustainponieść them.
160
493000
2000
ponieważ nie miała wystarczającej ilości mleka.
08:28
When the soldiersżołnierski burstrozerwanie in her cellkomórka to raperzepak her oldestnajstarsze daughtercórka,
161
496000
3000
Kiedy żołnierze wpadli do jej celi aby zgwałcić jej najstarszą córkę,
08:31
she grabschwyta holdutrzymać of her and refusesodmawia to let go,
162
499000
3000
Złapała i nie puściła jej
08:34
even when they holdutrzymać a gunpistolet to her headgłowa.
163
502000
2000
nawet wtedy gdy przyłożyli broń do jej głowy.
08:38
SomehowJakoś, the familyrodzina survivesprzetrwa for 16 monthsmiesiące,
164
506000
3000
Jakimś cudem rodzina przetrwała tak 16 miesięcy,
08:42
and then, by extraordinaryniezwykły luckszczęście, and the passionatenamiętny heartserce
165
510000
4000
a wtedy dzięki niezwykłemu szczęściu i wielkiemu sercu
08:46
of a youngmłody AmericanAmerykański man, SashaSasha ChanoffChanoff,
166
514000
4000
młodego Amerykanina Sashy Chanoffa,
08:51
who manageszarządza to put her in a U.S. rescueratować planesamolot,
167
519000
3000
któremu udało się umieścić ją w amerykańskim samolocie ratunkowym,
08:55
RoseRóża MapendoMapendo and her ninedziewięć childrendzieci endkoniec up in PhoenixPhoenix, ArizonaArizona,
168
523000
5000
Rose Mapendo i jej 9 dzieci znalazło się w Phoenix w Arizonie,
09:00
where they're now livingżycie and thrivingkwitnie.
169
528000
2000
gdzie teraz żyją i mają się dobrze.
09:04
MapendoMapendo, in SwahiliSuahili, meansznaczy great love.
170
532000
4000
Mapendo, w języku Suahili oznacza "wielka miłość".
09:11
The protagonistsbohaterami of my booksksiążki are strongsilny and passionatenamiętny womenkobiety
171
539000
2000
Bohaterami moich książek są silne i pełne pasji kobiety,
09:14
like RoseRóża MapendoMapendo.
172
542000
1000
takie jak Rose Mapendo.
09:15
I don't make them up. There's no need for that.
173
543000
3000
Nie wymyślam ich sobie. Nie ma takiej potrzeby.
09:18
I look around and I see them everywherewszędzie.
174
546000
2000
Patrze wokół i widzę je wszędzie.
09:21
I have workedpracował with womenkobiety and for womenkobiety all my life.
175
549000
2000
Pracowałam z kobietami i dla kobiet, całe moje życie.
09:24
I know them well.
176
552000
1000
Znam je bardzo dobrze.
09:26
I was bornurodzony in ancientstarożytny timesczasy, at the endkoniec of the worldświat,
177
554000
3000
Urodziłam się w pradawnych czasach, na końcu świata
09:30
in a patriarchalpatriarchalnych CatholicKatolicki and conservativekonserwatywny familyrodzina.
178
558000
3000
w patriarchalnej, katolickiej i konserwatywnej rodzinie.
09:34
No wondercud that by agewiek fivepięć I was a ragingwściekły feministfeminista --
179
562000
3000
Nic dziwnego, że w wieku 5 lat byłam zaciekłą feministką --
09:38
althoughmimo że the termsemestr had not reachedosiągnięty ChileChile yetjeszcze,
180
566000
2000
choć nie znano jeszcze w Chile tego wyrazu
09:41
so nobodynikt knewwiedziałem what the heckdo cholery was wrongźle with me.
181
569000
2000
wiec, nikt nie wiedział co u licha było ze mną nie tak.
09:43
(LaughterŚmiech)
182
571000
2000
(Śmiech)
09:45
I would soonwkrótce find out that there was a highwysoki pricecena to payzapłacić
183
573000
3000
Szybko się przekonałam, że będę musiała zapłacić wysoką cenę
09:48
for my freedomwolność, and for questioningpytający the patriarchyPatriarchat.
184
576000
3000
za moją wolność i podważanie patriarchatu.
09:51
But I was happyszczęśliwy to payzapłacić it, because for everykażdy blowcios that I receivedOdebrane,
185
579000
4000
Lecz byłam gotowa ją ponieść, ponieważ za każdy cios, który otrzymałam
09:55
I was ablezdolny to deliverdostarczyć two.
186
583000
2000
byłam w stanie oddać dwa.
09:57
(LaughterŚmiech)
187
585000
1000
(Śmiech)
09:59
OnceRaz, when my daughtercórka PaulaPaula was in her twentieslat dwudziestych,
188
587000
2000
Pewnego razu, gdy moja córka Paula mając dwadzieścia kilka lat,
10:01
she said to me that feminismFeminizm was datedprzestarzały, that I should moveruszaj się on.
189
589000
4000
powiedziała mi, że feminizm jest przestarzały i że powinnam iść z duchem czasu.
10:06
We had a memorableniezapomniany fightwalka. FeminismFeminizm is datedprzestarzały?
190
594000
3000
To była niezapomniana sprzeczka. Feminizm jest przestarzały?
10:10
Yes, for privilegeduprzywilejowany womenkobiety like my daughtercórka and all of us here todaydzisiaj,
191
598000
4000
Tak, dla wszystkich uprzywilejowanych kobiet, jak moja córka i zgromadzone tutaj kobiety,
10:15
but not for mostwiększość of our sisterssiostry in the restodpoczynek of the worldświat
192
603000
3000
lecz nie dla większości naszych sióstr żyjących w innych częściach świata,
10:18
who are still forcedwymuszony into prematureprzedwczesny marriagemałżeństwo,
193
606000
3000
gdzie nieletnie dziewczynki są ciągle zmuszane do małżeństwa,
10:21
prostitutionprostytucja, forcedwymuszony laborpraca --
194
609000
2000
prostytucji, niewolniczej pracy --
10:24
they have childrendzieci that they don't want or they cannotnie może feedkarmić.
195
612000
3000
Rodzą dzieci, których nie chcą lub których nie są w stanie wyżywić.
10:28
They have no controlkontrola over theirich bodiesciała or theirich liveszyje.
196
616000
3000
Nie mają kontroli nad własnym ciałem i własnym życiem.
10:31
They have no educationEdukacja and no freedomwolność.
197
619000
3000
Nie posiadają ani wykształcenia ani wolności.
10:34
They are rapedzgwałcony, beatenbity up and sometimesczasami killedzabity with impunitybezkarność.
198
622000
4000
Są bezkarnie gwałcone, bite, a czasami mordowane.
10:39
For mostwiększość WesternWestern youngmłody womenkobiety of todaydzisiaj,
199
627000
2000
Dzisiaj dla większości młodych kobiet na Zachodzie,
10:41
beingistota callednazywa a feministfeminista is an insultZniewaga.
200
629000
2000
nazwanie kogoś feministką to obelga.
10:44
FeminismFeminizm has never been sexyseksowny, but let me assuregwarantować you
201
632000
3000
Feminizm nigdy nie był sexy, lecz mogę was zapewnić,
10:47
that it never stoppedzatrzymany me from flirtingflirty,
202
635000
2000
nigdy nie powstrzymało mnie to od flirtowania
10:49
and I have seldomrzadko sufferedcierpiał from lackbrak of menmężczyźni.
203
637000
3000
i rzadko narzekałam na brak mężczyzn.
10:52
(LaughterŚmiech)
204
640000
2000
(Śmiech)
10:54
FeminismFeminizm is not deadnie żyje, by no meansznaczy.
205
642000
2000
Feminizm w żadnym razie nie jest martwy.
10:56
It has evolvedewoluował. If you don't like the termsemestr,
206
644000
3000
Rozwinął się. Jeśli nie podoba ci się określenie,
11:00
changezmiana it, for Goddess'Bogini sakewzgląd.
207
648000
1000
zmień je na miłość boską.
11:01
Call it AphroditeAphrodite, or VenusVenus, or bimboBimbo, or whatevercokolwiek you want;
208
649000
5000
Nazwij ją Afrodyta, Wenus lub słodka idiotka lub jakkolwiek chcesz,
11:06
the nameNazwa doesn't mattermateria,
209
654000
1000
nazwa nie ma znaczenia,
11:07
as long as we understandzrozumieć what it is about, and we supportwsparcie it.
210
655000
3000
tak długo jak rozumiemy o co w tym wszystkim chodzi i wspieramy to.
11:11
So here'soto jest anotherinne taleopowieść of passionpasja, and this is a sadsmutny one.
211
659000
3000
Oto kolejna historia o pasji, tym razem smutna.
11:16
The placemiejsce is a smallmały women'skobiet clinicklinika in a villagewioska in BangladeshBangladesz.
212
664000
4000
Historia dzieje się w małej przychodni dla kobiet we wsi w Bangladeszu.
11:20
The yearrok is 2005.
213
668000
2000
W roku 2005.
11:23
JennyJenny is a youngmłody AmericanAmerykański dentaldentystyczny hygienisthigienistka
214
671000
2000
Jenny jest młodą amerykańską dentystką bez stażu,
11:26
who has goneodszedł to the clinicklinika as a volunteerwolontariusz
215
674000
2000
która przybyła do kliniki jako wolontariusz
11:28
duringpodczas her three-weektrzy tygodnie vacationwakacje.
216
676000
2000
podczas 3-tygodniowego urlopu.
11:31
She's preparedprzygotowany to cleanczysty teethzęby,
217
679000
1000
Myślała, że będzie czyścić zęby,
11:33
but when she getsdostaje there, she findsznajduje out that there are no doctorslekarze,
218
681000
3000
ale kiedy przybyła na miejsce, okazało się że nie ma lekarzy,
11:36
no dentistsDentyści, and the clinicklinika is just a hutChata fullpełny of fliesmuchy.
219
684000
4000
ani dentystów, a przychodnia to po prostu szałas pełen much.
11:41
OutsideZewnątrz, there is a linelinia of womenkobiety
220
689000
2000
Na zewnątrz kolejka kobiet,
11:43
who have waitedczekał severalkilka hoursgodziny to be treatedleczony.
221
691000
3000
które czekają już kilka godzin na leczenie.
11:46
The first patientcierpliwy is in excruciatingrozdzierający painból
222
694000
3000
Pierwsza pacjentka cierpi z powodu potwornego bólu,
11:49
because she has severalkilka rottenzgniłe molarszębów trzonowych.
223
697000
2000
ponieważ ma kilka gnijących zębów.
11:52
JennyJenny realizesuświadamia sobie that the only solutionrozwiązanie is to pullCiągnąć out the badzły teethzęby.
224
700000
4000
Jenny wiedziała, że jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji to wyrwać chore zęby.
11:56
She's not licensedupoważniony for that; she has never doneGotowe it.
225
704000
3000
Nie ma uprawnień aby to robić i nigdy tego nie robiła.
12:00
She risksryzyko a lot and she's terrifiedprzerażony.
226
708000
2000
Podejmuje ogromne ryzyko i jest przerażona.
12:02
She doesn't even have the properprawidłowe instrumentsinstrumenty,
227
710000
3000
Nie ma nawet odpowiednich narzędzi,
12:05
but fortunatelyna szczęście she has broughtprzyniósł some NovocaineNovocaine.
228
713000
3000
lecz na szczęście przywiozła ze sobą trochę prokainy.
12:09
JennyJenny has a braveodważny and passionatenamiętny heartserce.
229
717000
3000
Jenny ma serce pełne pasji i odwagi.
12:13
She murmursszmery a prayermodlitwa and she goesidzie aheadprzed siebie with the operationoperacja.
230
721000
3000
Wyszeptała modlitwę i rozpoczęła zabieg.
12:17
At the endkoniec, the relievedulżyło patientcierpliwy kissespzdr her handsręce.
231
725000
3000
po wszystkim wyleczona pacjentka całowała ją po rękach
12:21
That day the hygienisthigienistka pullsciągnie out manywiele more teethzęby.
232
729000
3000
Tego dnia młoda dentystka wyrwała jeszcze wiele zębów.
12:25
The nextNastępny morningranek, when she comespochodzi again to the so-calledtak zwana clinicklinika,
233
733000
4000
Na drugi dzień, kiedy wróciła do tzw. przychodni,
12:29
her first patientcierpliwy is waitingczekanie for her with her husbandmąż.
234
737000
3000
jej pierwsza pacjentka czekała na nią razem ze swoim mężem.
12:33
The woman'skobiety facetwarz lookswygląda like a watermelonarbuz.
235
741000
3000
Twarz kobiety wyglądała jak arbuz.
12:36
It is so swollenspuchnięty that you can't even see the eyesoczy.
236
744000
3000
Była tak spuchnięta, że nie było widać oczu.
12:40
The husbandmąż, furiouswściekły, threatensgrozi to killzabić the AmericanAmerykański.
237
748000
2000
Wściekły mąż groził, że zabije Amerykankę.
12:43
JennyJenny is horrifiedprzerażony at what she has doneGotowe,
238
751000
3000
Jenny jest przerażona tym co zrobiła,
12:47
but then the translatortłumacz explainswyjaśnia
239
755000
2000
lecz wtedy tłumacz wyjaśnił jej,
12:50
that the patient'spacjenta conditionstan has nothing to do with the operationoperacja.
240
758000
3000
że stan pacjentki nie ma nic wspólnego z jej zabiegiem.
12:54
The day before, her husbandmąż beatbić her up because she was not home
241
762000
4000
Dzień wcześniej, jej mąż pobił ją ponieważ nie wróciła do domu
12:58
in time to prepareprzygotować dinnerobiad for him.
242
766000
3000
na czas aby ugotować mu obiad.
13:02
MillionsMiliony of womenkobiety liverelacja na żywo like this todaydzisiaj.
243
770000
3000
Obecnie miliony kobiet żyje w ten sposób.
13:05
They are the poorestnajbiedniejszy of the poorubogi.
244
773000
2000
Są najbiedniejsze z biednych.
13:08
AlthoughChociaż womenkobiety do two-thirdsdwie trzecie of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy laborpraca,
245
776000
3000
Chociaż kobiety wykonują 2/3 całej pracy na świecie,
13:11
they ownwłasny lessmniej than one percentprocent of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy assetsmajątek.
246
779000
3000
posiadają mniej ni 1% światowego kapitału.
13:15
They are paidpłatny lessmniej than menmężczyźni for the samepodobnie work
247
783000
3000
Płaci się im mniej niż mężczyźnom, za tą sama pracę,
13:18
if they're paidpłatny at all, and they remainpozostawać vulnerablewrażliwy
248
786000
3000
jeśli w ogóle im się płaci i pozostają bezbronne
13:22
because they have no economicgospodarczy independenceniezależność,
249
790000
2000
ponieważ nie są niezależne finansowo
13:24
and they are constantlystale threatenedzagrożony by exploitationeksploatacja,
250
792000
2000
i są nieustannie narażone na wyzysk,
13:27
violenceprzemoc and abusenadużycie.
251
795000
1000
przemoc i nadużycia.
13:29
It is a factfakt that givingdający womenkobiety educationEdukacja, work,
252
797000
3000
To fakt, że jeśli damy kobietom wykształcenie, pracę,
13:32
the abilityzdolność to controlkontrola theirich ownwłasny incomedochód,
253
800000
2000
możliwość kontrolowania swoich własnych dochodów,
13:34
inheritdziedziczą and ownwłasny propertynieruchomość, benefitskorzyści the societyspołeczeństwo.
254
802000
4000
dziedziczenia i własności, wpływa to korzystnie na społeczeństwo.
13:38
If a womankobieta is empoweredwzmocniony,
255
806000
1000
Jeśli kobieta ma możliwości,
13:40
her childrendzieci and her familyrodzina will be better off.
256
808000
2000
jej dzieciom, jej rodzinie będzie się lepiej powodzić.
13:43
If familiesrodziny prosperProsper, the villagewioska prospersprosperuje,
257
811000
3000
Jeśli rodzinom się powodzi, to również całej wsi się powodzi,
13:46
and eventuallyostatecznie so does the wholecały countrykraj.
258
814000
2000
a w końcu i całemu krajowi.
13:49
WangariWangari MaathaiMaathai goesidzie to a villagewioska in KenyaKenia.
259
817000
2000
Wangari Maathai odwiedza wsie w Kenii.
13:51
She talksrozmowy with the womenkobiety and explainswyjaśnia that the landwylądować is barrenjałowy
260
819000
4000
Rozmawia z kobietami i wyjaśnia im, że ziemia jest nieurodzajna,
13:55
because they have cutciąć and soldsprzedany the treesdrzewa.
261
823000
2000
ponieważ wycięto i sprzedano wszystkie drzewa.
13:57
She getsdostaje the womenkobiety to plantroślina newNowy treesdrzewa and waterwoda them,
262
825000
3000
Namówiła kobiety na posadzenie nowych drzew i podlewanie ich,
14:01
dropupuszczać by dropupuszczać.
263
829000
1000
kropla po kropli.
14:02
In a mattermateria of fivepięć or sixsześć yearslat, they have a forestlas,
264
830000
4000
W przeciągu 5 - 6 lat, powstaje las.
14:06
the soilgleba is enrichedwzbogacony, and the villagewioska is savedzapisane.
265
834000
3000
Ziemia jest urodzajna, a wieś uratowana.
14:10
The poorestnajbiedniejszy and mostwiększość backwarddo tyłu societiesspołeczeństwa
266
838000
2000
Najbiedniejsze i najbardziej zacofane społeczeństwa
14:12
are always those that put womenkobiety down.
267
840000
3000
okazują się być zawsze tymi, które tłamszą kobiety.
14:16
YetJeszcze this obviousoczywisty truthprawda is ignoredignorowane by governmentsrządy
268
844000
3000
Ta oczywista prawda jest ciągle ignorowana przez rządy
14:19
and alsorównież by philanthropyfilantropia.
269
847000
1000
i organizacje dobroczynne.
14:21
For everykażdy dollardolar givendany to a women'skobiet programprogram,
270
849000
3000
Na każdy dolar przekazywany organizacjom kobiecym
14:24
20 dollarsdolarów are givendany to men'smęski programsprogramy.
271
852000
3000
20 dolarów idzie na programy pomagające mężczyznom.
14:28
WomenKobiety are 51 percentprocent of humankindludzkości.
272
856000
2000
Kobiety stanowią 51% ludzkości.
14:31
EmpoweringWzmocnienie pozycji them will changezmiana everything --
273
859000
2000
Wspieranie kobiet możemy zmienić wszystko
14:33
more than technologytechnologia and designprojekt and entertainmentzabawa.
274
861000
4000
bardziej niż technologia, projekt i rozrywka (TED-Technology-Entertainment-Design).
14:37
I can promiseobietnica you that womenkobiety workingpracujący togetherRazem --
275
865000
4000
Mogę wam obiecać, że kobiety pracując razem --
14:41
linkedpołączony, informedpowiadomiony and educatedwykształcony --
276
869000
2000
połączone, poinformowane i wykształcone -
14:43
can bringprzynieść peacepokój and prosperitydobrobytu to this forsakenZmierzch planetplaneta.
277
871000
4000
mogą sprowadzić pokój i dobrobyt na tą zapomnianą planetę.
14:48
In any warwojna todaydzisiaj, mostwiększość of the casualtiesofiary wypadku are civilianscywilów,
278
876000
4000
W każdej współczesnej wojnie, większość ofiar stanowią cywile,
14:52
mainlygłównie womenkobiety and childrendzieci. They are collateralzabezpieczenia damageuszkodzić.
279
880000
3000
w większości kobiety i dzieci. To efekt uboczny działań wojennych.
14:56
MenMężczyźni runbiegać the worldświat, and look at the messbałagan we have.
280
884000
3000
Mężczyźni rządzą światem i spójrzcie jaki mamy bałagan.
15:00
What kinduprzejmy of worldświat do we want?
281
888000
2000
Jakiego świata pragniemy?
15:02
This is a fundamentalfundamentalny questionpytanie that mostwiększość of us are askingpytając.
282
890000
4000
To jest fundamentalne pytanie jakie większość z nas sobie stawia.
15:06
Does it make sensesens to participateuczestniczyć in the existingistniejący worldświat orderzamówienie?
283
894000
4000
Czy jest sens podtrzymywać obecny porządek świata?
15:11
We want a worldświat where life is preservedzachowane
284
899000
3000
Chcemy świata gdzie życie jest chronione
15:14
and the qualityjakość of life is enrichedwzbogacony for everybodywszyscy,
285
902000
2000
a jakość życia poprawia się u wszystkich,
15:17
not only for the privilegeduprzywilejowany.
286
905000
1000
a nie tylko uprzywilejowanych.
15:20
In JanuaryStycznia I saw an exhibiteksponować of FernandoFernando Botero'sBotero's paintingsobrazy
287
908000
4000
W styczniu widziałam wystawę malarstwa Fernando Botero
15:24
at the UCUC BerkeleyBerkeley librarybiblioteka.
288
912000
3000
w bibliotece UC Berkeley.
15:27
No museummuzeum or galleryGaleria in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa,
289
915000
3000
Żadne muzeum ani galeria w USA,
15:30
exceptz wyjątkiem for the NewNowy YorkYork galleryGaleria that carriesniesie Botero'sBotero's work,
290
918000
4000
z wyjątkiem galerii w Nowym Jorku, która dysponuje pracami Botero,
15:34
has daredodważył się to showpokazać the paintingsobrazy because the thememotyw
291
922000
3000
nie odważyło się pokazać jego obrazów, ponieważ ich tematem
15:37
is the AbuAbu GhraibGhraib prisonwięzienie.
292
925000
2000
jest wiezienie w Abu Ghraib.
15:39
They are hugeolbrzymi paintingsobrazy of torturetorturować and abusenadużycie of powermoc,
293
927000
4000
Są to ogromne obrazy pokazujące tortury i nadużycie władzy,
15:43
in the voluminousobszerne BoteroBotero stylestyl.
294
931000
2000
w obfitym stylu Botero.
15:46
I have not been ablezdolny to get those imagesobrazy out of my mindumysł
295
934000
3000
Nie jestem w stanie pozbyć się tych obrazów z głowy
15:50
or my heartserce.
296
938000
1000
i mojego serca.
15:52
What I fearstrach mostwiększość is powermoc with impunitybezkarność.
297
940000
3000
Czego boje się najbardziej to władza, która jest bezkarna.
15:56
I fearstrach abusenadużycie of powermoc, and the powermoc to abusenadużycie.
298
944000
2000
Boje się nadużyć władzy i władzy która jej nadużywa.
15:59
In our speciesgatunki, the alphaalfa malesmężczyźni definedefiniować realityrzeczywistość,
299
947000
3000
W naszym gatunku, samiec alfa określa rzeczywistość
16:02
and forcesiła the restodpoczynek of the packpakiet to acceptzaakceptować that realityrzeczywistość
300
950000
3000
zmusza resztę stada do akceptacji jego rzeczywistości
16:05
and followśledzić the ruleszasady.
301
953000
1000
i przestrzegania zasad.
16:07
The ruleszasady changezmiana all the time, but they always benefitzasiłek them,
302
955000
3000
Zasady zmieniają się cały czas, lecz samce alfa zawsze na tym zyskują,
16:10
and in this casewalizka, the trickle-downzstępujący effectefekt,
303
958000
2000
w tym przypadku 'efekt ściekania',
16:13
whichktóry does not work in economicsEkonomia, worksPrace perfectlydoskonale.
304
961000
2000
który nie działa w ekonomii, w społeczeństwie działa idealnie.
16:16
AbuseNadużycie tricklesStrugi down from the topTop of the ladderdrabina to the bottomDolny.
305
964000
3000
Nadużycia ściekają z czubka drabiny na sam dół.
16:20
WomenKobiety and childrendzieci, especiallyszczególnie the poorubogi, are at the bottomDolny.
306
968000
3000
Kobiety i dzieci, zwłaszcza biedne, znajdują się na samym dole.
16:24
Even the mostwiększość destitutebez środków do życia of menmężczyźni have someonektoś they can abusenadużycie --
307
972000
3000
Nawet najnędzniejszy mężczyzna ma kogoś kogo może wykorzystać -
16:27
a womankobieta or a childdziecko.
308
975000
2000
kobietę lub dziecko.
16:30
I'm fedkarmiony up with the powermoc that a fewkilka exertwywierać over the manywiele
309
978000
4000
Mam dość władzy, w której kilku wywiera wpływ na wielu
16:34
throughprzez genderpłeć, incomedochód, racewyścigi, and classklasa.
310
982000
2000
ze względu na płeć, dochód, rasę i pochodzenie.
16:37
I think that the time is ripedojrzały to make fundamentalfundamentalny changeszmiany
311
985000
4000
Myślę, że czas najwyższy na fundamentalne zmiany
16:41
in our civilizationcywilizacja.
312
989000
1000
w naszej cywilizacji.
16:42
But for realreal changezmiana, we need femininekobiecy energyenergia
313
990000
3000
Lecz aby dokonać prawdziwych zmian, potrzebujemy kobiecej energii
16:45
in the managementzarządzanie of the worldświat.
314
993000
1000
w zarządzaniu światem.
16:47
We need a criticalkrytyczny numbernumer of womenkobiety in positionspozycje of powermoc,
315
995000
3000
Potrzebujemy istotnej liczby kobiet u władzy
16:50
and we need to nurturewychowanie the femininekobiecy energyenergia in menmężczyźni.
316
998000
3000
i musimy przekazać tę kobiecą energię mężczyznom.
16:54
I'm talkingmówić about menmężczyźni with youngmłody mindsumysły, of coursekurs.
317
1002000
3000
Mówię tutaj oczywiście o mężczyznach z młodymi umysłami.
16:57
OldStary guys are hopelessbeznadziejny; we have to wait for them to dieumierać off.
318
1005000
3000
Stare pryki są beznadziejne, musimy poczekać aż wymrą.
17:00
(LaughterŚmiech)
319
1008000
3000
(Śmiech)
17:03
Yes, I would love to have SophiaSophia Loren'sLoren long legsnogi
320
1011000
4000
Tak, chciałabym mieć długie nogi Sophie Loren
17:07
and legendarylegendarny breastspiersi.
321
1015000
2000
i jej legendarny biust.
17:09
But givendany a choicewybór, I would ratherraczej have the warriorwojownik heartskiery
322
1017000
3000
Lecz gdybym musiała wybierać, wolałabym wojownicze serce
17:12
of WangariWangari MaathaiMaathai, SomalySomaly MamMam, JennyJenny and RoseRóża MapendoMapendo.
323
1020000
5000
Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny, i Rose Mapendo.
17:17
I want to make this worldświat good.
324
1025000
3000
Chce uczynić ten świat dobrym.
17:20
Not better, but to make it good.
325
1028000
2000
Nie lepszym, lecz dobrym.
17:23
Why not? It is possiblemożliwy. Look around in this roompokój --
326
1031000
4000
Dlaczego nie? To jest możliwe. Rozejrzyjcie się po tej sali --
17:28
all this knowledgewiedza, umiejętności, energyenergia, talenttalent and technologytechnologia.
327
1036000
4000
cała ta wiedza, energia, talent i technologia.
17:33
Let's get off our fanniesfannies, rollrolka up our sleevesrękawy
328
1041000
3000
Ruszmy nasze tyki, zakasajmy rękawy
17:36
and get to work, passionatelyz pasją,
329
1044000
2000
i do roboty, z pasją
17:38
in creatingtworzenie an almostprawie perfectidealny worldświat.
330
1046000
3000
w kreowaniu prawie idealnego świata.
17:42
Thank you.
331
1050000
2000
Dziękuję.
Translated by Pawel Banas
Reviewed by Karina Wieczorek

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Isabel Allende - Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal.

Why you should listen

As a novelist and memoirist, Isabel Allende writes of passionate lives, including her own. Born into a Chilean family with political ties, she went into exile in the United States in the 1970s—an event that, she believes, created her as a writer. Her voice blends sweeping narrative with touches of magical realism; her stories are romantic, in the very best sense of the word. Her novels include The House of the SpiritsEva Luna and The Stories of Eva Luna, and her latest, Maya's Notebook and Ripper. And don't forget her adventure trilogy for young readers— City of the BeastsKingdom of the Golden Dragon and Forest of the Pygmies.

As a memoirist, she has written about her vision of her lost Chile, in My Invented Country, and movingly tells the story of her life to her own daughter, in Paula. Her book Aphrodite: A Memoir of the Senses memorably linked two sections of the bookstore that don't see much crossover: Erotica and Cookbooks. Just as vital is her community work: The Isabel Allende Foundation works with nonprofits in the San Francisco Bay Area and Chile to empower and protect women and girls—understanding that empowering women is the only true route to social and economic justice.

More profile about the speaker
Isabel Allende | Speaker | TED.com