ABOUT THE SPEAKER
Renata Salecl - Theorist
Sociologist and philosopher Renata Salecl scrutinizes our individual and societal neuroses, and suggests ways out of our current paralysis.

Why you should listen

Why are we the way we are, as individuals and as larger societies? In her relentless effort to answer this question, theorist Renata Salecl mines law, sociology, criminology, philosophy, and psychoanalysis to arrive at some unsettling conclusions.

Salecl—who researches and teaches at universities in her native Slovenia, in New York, and in London—argues that the modern, capitalism-driven imperative to become masters of our own lives leads to personal and social paralysis. We are obsessed with the impossible ideal of perfection and with others’ regard for us to a point that's politically de-mobilizing: obsessed with the idea of personal betterment, we ignore social change. Constant anxiety, kept alive in more-or-less conscious ways by the political system and by the media, further numbs our social criticism. Many people opt to tune out and live in denial. These themes form the core of Salecl's most recent books, The Tyranny of Choice and On Anxiety.

More profile about the speaker
Renata Salecl | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2013

Renata Salecl: Our unhealthy obsession with choice

Renata Salecl: Nasza niezdrowa obsesja wyborem

Filmed:
1,587,906 views

Zmagamy się z nieskończonym strumieniem wyborów, który poczucie wzbudza w nas lęk, winy oraz nieadekwatności, ponieważ możemy źle wybrać. Filozof Renata Salecl zadaje pytanie: Czy indywidualne wybory odciągają nas od czegoś więcej - naszej potęgi jako społecznych myślicieli? Śmiałe napomknienie, by przestać traktować osobiste wybory tak poważnie i skupić się na wyborach, których możemy dokonywać w grupie.
- Theorist
Sociologist and philosopher Renata Salecl scrutinizes our individual and societal neuroses, and suggests ways out of our current paralysis. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Kiedy przygotowywałam się do wykładu,
00:12
When I was preparingprzygotowanie for this talk,
0
916
2254
poszukałam kilku cytatów,
00:15
I wentposzedł to searchszukanie for a couplepara of quotescytaty
1
3170
1976
którymi mogłabym się podzielić.
00:17
that I can sharedzielić with you.
2
5146
1845
00:18
Good newsAktualności: I founduznany threetrzy
3
6991
2171
Dobra wiadomość - znalazłam trzy,
które szczególnie mi się spodobały.
00:21
that I particularlyszczególnie likedlubiany,
4
9162
1832
00:22
the first by SamuelSamuel JohnsonJohnson, who said,
5
10994
3478
Pierwszy Samuela Johnsona,
który powiedział:
dokonując życiowych wyborów
00:26
"When makingzrobienie your choicewybór in life,
6
14472
2240
00:28
do not forgetzapomnieć to liverelacja na żywo,"
7
16712
2756
nie zapominajmy żyć,
00:31
the seconddruga by AeschylusAjschylos, who remindedprzypomniał us that
8
19468
3532
drugi Ajschylosa,
który przypomina nam,
że szczęście jest wyborem,
który wymaga wysiłku
00:35
"happinessszczęście is a choicewybór that requireswymaga effortwysiłek,"
9
23000
4305
00:39
and the thirdtrzeci is one by GrouchoGroucho MarxMarx
10
27305
3525
i trzeci Groucho Marxa,
który stwierdził,
00:42
who said, "I wouldn'tnie want to choosewybierać to belongnależeć
11
30830
3090
że nie chciałby należeć do klubu,
00:45
to any clubKlub that would have me as a memberczłonek."
12
33920
5332
który miałby za członka
kogoś takiego jak on.
00:51
Now, badzły newsAktualności:
13
39252
2066
Teraz czas na złą wiadomość.
00:53
I didn't know whichktóry one of these quotescytaty
14
41318
2111
Nie wiedziałam,
który z tych cytatów wybrać,
00:55
to choosewybierać and sharedzielić with you.
15
43429
2749
aby się z wami podzielić.
00:58
The sweetSłodkie anxietylęk of choicewybór.
16
46178
3225
Słodki niepokój związany z wybieraniem...
01:01
In today'sdzisiaj timesczasy of post-industrialpoprzemysłowe capitalismkapitalizm,
17
49403
4043
W czasach kapitalizmu postindustrialnego
01:05
choicewybór, togetherRazem with individualindywidualny freedomwolność
18
53446
3663
wybór, tak jak wolność jednostki
i idea samostanowienia,
01:09
and the ideapomysł of self-makingwłasny Dokonywanie,
19
57109
2861
zostały podniesione do rangi ideału.
01:11
has been elevatedpodniesiony to an idealideał.
20
59970
3530
01:15
Now, togetherRazem with this, we alsorównież have a beliefwiara
21
63500
3887
Oprócz tego, wierzymy także
01:19
in endlessnieskończony progresspostęp.
22
67387
2768
w nieustanny postęp.
01:22
But the undersideod spodu of this ideologyideologii
23
70155
2756
Jednak wadą tej ideologii
jest wzrost lęku,
01:24
has been an increasezwiększać of anxietylęk,
24
72911
3532
poczucia winy,
01:28
feelingsuczucia of guiltpoczucie winy,
25
76443
2070
nieadekwatności,
01:30
feelingsuczucia of beingistota inadequateniewystarczające,
26
78513
3704
01:34
feelinguczucie that we are failingw braku in our choiceswybory.
27
82217
4737
poczucia, że dokonujemy złych wyborów.
01:38
SadlyNiestety, this ideologyideologii of individualindywidualny choicewybór
28
86954
3996
Niestety ta ideologia
indywidualnego wyboru
uniemożliwiła nam
przyjrzenie się zmianom społecznym.
01:42
has preventedzapobiegł us from thinkingmyślący about socialspołeczny changeszmiany.
29
90950
5450
01:48
It appearspojawia się that this ideologyideologii was actuallytak właściwie
30
96400
2919
Okazuje się, że ta ideologia
bardzo skutecznie stłumiła w nas
01:51
very efficientwydajny in pacifyinguspokajający us
31
99319
2682
rozważania nad politycznymi
i społecznymi kwestiami.
01:54
as politicalpolityczny and socialspołeczny thinkersmyśliciele.
32
102001
2796
01:56
InsteadZamiast tego of makingzrobienie socialspołeczny critiqueskrytyki,
33
104797
2316
Zamiast krytyki społecznej
01:59
we are more and more engagingujmujący in self-critiquesiebie krytykę,
34
107113
3756
coraz bardziej angażujemy się
w krytykę samych siebie,
czasami posuwając się
do autodestrukcji.
02:02
sometimesczasami to the pointpunkt of self-destructionsamozniszczenia.
35
110869
4253
Dlaczego ideologia wyboru
02:07
Now, how come that ideologyideologii of choicewybór
36
115122
2745
02:09
is still so powerfulpotężny,
37
117867
1583
jest wciąż tak wpływowa,
nawet wśród ludzi,
02:11
even amongpośród people who have
38
119450
3096
którzy mają dosyć ograniczony wybór?
02:14
not manywiele things to choosewybierać amongpośród?
39
122546
2109
02:16
How come that even people who are poorubogi
40
124655
3574
Jak to się stało, że nawet ubodzy
nadal identyfikują się
z ideologią wyboru,
02:20
very much still identifyzidentyfikować with the ideapomysł of choicewybór,
41
128229
4391
rodzajem racjonalnej koncepcji wyboru,
02:24
the kinduprzejmy of rationalracjonalny ideapomysł of choicewybór
42
132620
2069
02:26
whichktóry we embraceuścisk?
43
134689
2633
której wciąż hołdujemy?
Ideologia wyboru
02:29
Now, the ideologyideologii of choicewybór is very successfuludany
44
137322
4018
skutecznie otworzyła nam drzwi do rozważań
02:33
in openingotwarcie for us a spaceprzestrzeń to think
45
141340
3980
nad wyimaginowaną przyszłością.
02:37
about some imaginedwyobrażałem sobie futureprzyszłość.
46
145320
3667
02:40
Let me give you an exampleprzykład.
47
148987
2013
Może podam przykład.
02:43
My friendprzyjaciel ManyaManya,
48
151000
1913
Moja przyjaciółka, Manya,
02:44
when she was a studentstudent at universityUniwersytet in CaliforniaCalifornia,
49
152913
3049
jako studentka uniwersytetu w Kalifornii
02:47
was earningzarobkowy moneypieniądze
50
155962
1698
zarabiała na życie,
02:49
by workingpracujący for a carsamochód dealerkupiec.
51
157660
3060
pracując dla sprzedawcy samochodów.
02:52
Now, ManyaManya, when she encounterednapotkał
52
160720
1811
Spotykając typowego klienta
02:54
the typicaltypowy customerklient, would debatedebata with him
53
162531
2858
dyskutowała z nim
02:57
about his lifestylestyl życia,
54
165389
1844
o jego stylu życia,
02:59
how much he wants to spendwydać,
55
167233
2723
o tym, ile pieniędzy chce wyłożyć,
03:01
how manywiele childrendzieci he has,
56
169956
1744
ile ma dzieci
i w jakim celu kupuje samochód.
03:03
what does he need the carsamochód for?
57
171700
2273
Zazwyczaj dochodzili
do wspólnego wniosku,
03:05
They would usuallyzazwyczaj come to a good conclusionwniosek
58
173973
2687
03:08
what would be a perfectidealny carsamochód.
59
176660
2554
który samochód będzie idealny.
Zanim ten klient wrócił do domu
03:11
Now, before Manya'sManya's customerklient would go home
60
179214
3488
i przemyślał zakup,
03:14
and think things throughprzez,
61
182702
2438
Manya mówiła mu:
03:17
she would say to him,
62
185140
1820
03:18
"The carsamochód that you are buyingkupowanie now is perfectidealny,
63
186960
3785
"Samochód, który kupujesz jest idealny,
ale za kilka lat,
03:22
but in a fewkilka year'srok time,
64
190745
2025
03:24
when your kidsdzieciaki will be alreadyjuż out of the housedom,
65
192770
2633
kiedy dzieci wyprowadzą się z domu,
03:27
when you will have a little bitkawałek more moneypieniądze,
66
195403
2967
kiedy będziesz miał więcej pieniędzy,
03:30
that other carsamochód will be idealideał.
67
198370
3029
inny model będzie doskonały.
Ale to, co kupujesz teraz, jest świetne".
03:33
But what you are buyingkupowanie now is great."
68
201399
3537
03:36
Now, the majoritywiększość of Manya'sManya's customersklienci
69
204936
2357
Większość jej klientów,
którzy wracali następnego dnia,
03:39
who cameoprawa ołowiana witrażu back the nextNastępny day
70
207293
1620
03:40
boughtkupiony that other carsamochód,
71
208913
2825
kupowali ten drugi samochód,
03:43
the carsamochód they did not need,
72
211738
2057
którego nie potrzebowali
03:45
the carsamochód that costkoszt fardaleko too much moneypieniądze.
73
213795
3038
i który kosztował o wiele za dużo.
03:48
Now, ManyaManya becamestał się so successfuludany in sellingsprzedawanie carssamochody
74
216833
2936
Manya tak skutecznie sprzedawała auta,
03:51
that soonwkrótce she movedprzeniósł on to sellingsprzedawanie airplanessamoloty.
75
219769
2902
że wkrótce zaczęła sprzedawać samoloty.
03:54
(LaughterŚmiech)
76
222671
4594
(Śmiech)
Ta wiedza na temat ludzkiej psychiki
03:59
And knowingporozumiewawczy so much about
the psychologyPsychologia of people
77
227265
4085
04:03
preparedprzygotowany her well for her currentobecny jobpraca,
78
231350
1574
przygotowała ją
do jej obecnego zawodu psychoanalityka.
04:04
whichktóry is that of a psychoanalystpsychoanalityk.
79
232924
3831
04:08
Now, why were Manya'sManya's customersklienci so irrationalirracjonalny?
80
236755
4523
Dlaczego zachowanie klientów Manyi
było tak irracjonalne?
04:13
Manya'sManya's successpowodzenie was that she was ablezdolny
81
241278
2497
Jej sukces polegał na tym,
że potrafiła im zaszczepić w umysłach
04:15
to openotwarty in theirich headsgłowy an imageobraz
82
243775
2925
04:18
of an idealizedwyidealizowany futureprzyszłość,
83
246700
3580
obraz wyidealizowanej przyszłości,
obraz ich samych
04:22
an imageobraz of themselvessami
84
250280
1910
odnoszących większe sukcesy,
swobodniejszych.
04:24
when they are alreadyjuż more successfuludany, freerFreer,
85
252190
4230
Zakup droższego samochodu
04:28
and for them, choosingwybór that other carsamochód
86
256420
2249
04:30
was as if they are comingprzyjście closerbliższy to this idealideał
87
258669
3060
przybliżał do ideału,
04:33
in whichktóry it was as if ManyaManya alreadyjuż saw them.
88
261729
4849
który zobrazowała im Manya.
Rzadko dokonujemy racjonalnych wyborów.
04:38
Now, we rarelyrzadko make really totallycałkowicie rationalracjonalny choiceswybory.
89
266578
4403
04:42
ChoicesWybory are influencedpod wpływem by our unconsciousnieprzytomny,
90
270981
3578
Ma na nie wpływ nasza podświadomość
04:46
by our communityspołeczność.
91
274559
1839
i najbliższe otoczenie.
04:48
We're oftenczęsto choosingwybór
92
276398
1930
Często wybieramy, zgadując,
04:50
by guessingzgadywania, what would other people
93
278328
2154
co inni pomyśleliby
04:52
think about our choicewybór?
94
280482
2984
na temat naszych wyborów.
Dokonujemy wyborów,
04:55
AlsoRównież we are choosingwybór
95
283466
1205
04:56
by looking at what othersinni are choosingwybór.
96
284671
2369
patrząc na to, co wybierają inni.
04:59
We're alsorównież guessingzgadywania what is
sociallyspołecznie acceptabledo przyjęcia choicewybór.
97
287040
4805
Zgadujemy także,
jakie wybory są akceptowane społecznie.
05:03
Now, because of this, we actuallytak właściwie
98
291845
3071
W związku z tym
nawet po dokonaniu wyboru,
05:06
even after we have alreadyjuż chosenwybrany,
99
294916
1889
05:08
like boughtkupiony a carsamochód,
100
296805
1755
na przykład po kupnie samochodu,
05:10
endlesslybez końca readczytać reviewsOpinie about carssamochody,
101
298560
3150
ciągle czytamy recenzje różnych aut,
05:13
as if we still want to convinceprzekonać ourselvesmy sami
102
301710
2360
jakbyśmy chcieli
przekonać samych siebie,
05:16
that we madezrobiony the right choicewybór.
103
304070
2601
że dokonaliśmy właściwego wyboru.
05:18
Now, choiceswybory are anxiety-provokingniepokoj.
104
306671
3199
Wybory wywołują lęk.
05:21
They are linkedpołączony to risksryzyko, lossesstraty.
105
309870
3081
Wiążą się z ryzykiem i stratą.
Są wysoce nieprzewidywalne.
05:24
They are highlywysoko unpredictablenieobliczalny.
106
312951
2355
05:27
Now, because of this,
107
315306
2109
Z tego powodu
coraz częstszym problemem
05:29
people have now more and more problemsproblemy
108
317415
2503
05:31
that they are not choosingwybór anything.
109
319918
3458
jest zaniechanie wyboru.
05:35
Not long agotemu, I was at a weddingślub receptionrecepcja,
110
323376
3831
Nie tak dawno byłam na weselu.
Poznałam tam młodą, piękną kobietę,
05:39
and I metspotkał a youngmłody, beautifulpiękny womankobieta
111
327207
2304
która od razu zaczęła mi opowiadać
o swoim lęku przed wybieraniem.
05:41
who immediatelynatychmiast startedRozpoczęty tellingwymowny
me about her anxietylęk over choicewybór.
112
329511
4626
Powiedziała: "Potrzebowałam miesiąca,
05:46
She said to me, "I neededpotrzebne one monthmiesiąc
113
334137
1971
05:48
to decidedecydować się whichktóry dresssukienka to wearmieć na sobie."
114
336108
3046
żeby zdecydować, jaką sukienkę włożyć".
05:51
Then she said, "For weekstygodnie I was researchingbadania
115
339154
2521
Potem dodała:
"Kilka tygodni szukałam hotelu,
05:53
whichktóry hotelhotel to stayzostać for this one night.
116
341675
3261
w którym się zatrzymam na tę jedną noc.
05:56
And now, I need to choosewybierać a spermspermy donordawcy."
117
344936
4498
A teraz potrzebuję wybrać dawcę nasienia".
06:01
(LaughterŚmiech)
118
349434
2767
(Śmiech)
Spojrzałam na nią zszokowana.
06:04
I lookedspojrzał at this womankobieta in shockzaszokować.
119
352201
3499
06:07
"SpermSpermy donordawcy? What's the rushpośpiech?"
120
355700
3037
"Dawcę nasienia? Po co ten pośpiech?".
06:10
She said, "I'm turningobrócenie 40 at the endkoniec of this yearrok,
121
358737
4174
Odparła: "Pod koniec roku kończę 40 lat
06:14
and I've been so badzły in choosingwybór menmężczyźni in my life."
122
362911
4825
i do tej pory źle wybierałam mężczyzn".
Wybór wywołuje lęk,
06:19
Now choicewybór, because it's linkedpołączony to riskryzyko,
123
367736
4406
06:24
is anxiety-provokingniepokoj,
124
372142
2277
ponieważ wiąże się z ryzykiem.
06:26
and it was alreadyjuż the famoussławny
125
374419
2857
Słynny duński filozof Søren Kierkegaard
06:29
DanishDuński philosopherfilozofrenRen KierkegaardKierkegaard
126
377276
2593
06:31
who pointedspiczasty out that anxietylęk
127
379869
2714
wskazał, że lęk wiąże się
z możliwością możliwości.
06:34
is linkedpołączony to the possibilitymożliwość of possibilitymożliwość.
128
382583
3265
Dziś zdaje nam się, że możemy
zapobiec temu ryzyku.
06:37
Now, we think todaydzisiaj that we can preventzapobiec these risksryzyko.
129
385848
4433
Mamy dostęp
do niezliczonych analiz rynku
06:42
We have endlessnieskończony marketrynek analysisanaliza,
130
390281
3081
06:45
projectionsprognozy of the futureprzyszłość earningszarobki.
131
393362
2509
i prognoz przyszłych zysków.
06:47
Even with marketrynek, whichktóry is about chanceszansa,
132
395871
2700
Nawet w kwestii rynku,
który rządzi się przypadkiem,
06:50
randomnesslosowość, we think we can predictprzepowiadać, wywróżyć rationallyracjonalnie
133
398571
4140
sądzimy, że można racjonalnie przewidzieć,
w jakim kierunku zmierza.
06:54
where it's going.
134
402711
1723
06:56
Now, chanceszansa is actuallytak właściwie becomingtwarzowy very traumatictraumatyczny.
135
404434
4847
Przypadek staje się czymś traumatycznym.
W zeszłym roku
mój przyjaciel, Bernard Harcourt,
07:01
Last yearrok, my friendprzyjaciel BernardBernard HarcourtHarcourt
136
409281
2890
07:04
at the UniversityUniwersytet of ChicagoChicago organizedzorganizowany an eventzdarzenie,
137
412171
4275
zorganizował na Uniwersytecie w Chicago
07:08
a conferencekonferencja on the ideapomysł of chanceszansa.
138
416446
3397
konferencję poświęconą idei przypadku.
07:11
He and I were togetherRazem on the panelpłyta,
139
419843
2086
Razem uczestniczyliśmy w panelu
i chwilę przed wygłoszeniem referatów
07:13
and just before deliveringdostarczanie our papersdokumenty tożsamości
140
421929
2517
nie znaliśmy nawzajem
treści swoich wystąpień,
07:16
we didn't know eachkażdy other'sinne papersdokumenty tożsamości
141
424446
2350
07:18
we decidedzdecydowany to take chanceszansa seriouslypoważnie.
142
426796
2508
postanowiliśmy potraktować
przypadek poważnie.
07:21
So we informedpowiadomiony our audiencepubliczność
143
429304
1836
Powiedzieliśmy słuchaczom,
07:23
that what they will just now hearsłyszeć
144
431140
2349
że to, co teraz usłyszą,
07:25
will be a randomlosowy paperpapier,
145
433489
2013
będzie przypadkowym wystąpieniem,
07:27
a mixturemieszanina of the two papersdokumenty tożsamości
146
435502
2172
mieszaniną dwóch wystąpień,
07:29
whichktóry we didn't know what eachkażdy was writingpisanie.
147
437674
3871
których nawzajem nie znamy.
07:33
Now, we delivereddostarczone the conferencekonferencja in suchtaki a way.
148
441545
4180
W ten sposób wystąpiliśmy na konferencji.
Bernard przeczytał swój pierwszy akapit,
07:37
BernardBernard readczytać his first paragraphust.,
149
445725
2221
07:39
I readczytać my first paragraphust.,
150
447946
2124
ja przeczytałam mój pierwszy akapit,
07:42
BernardBernard readczytać his seconddruga paragraphust.,
151
450070
2207
Bernard przeczytał drugi akapit,
07:44
I readczytać my seconddruga paragraphust.,
152
452277
1485
ja przeczytałam drugi akapit
07:45
in this way towardsw kierunku the endkoniec of our papersdokumenty tożsamości.
153
453762
3622
i w ten sposób czytaliśmy aż do końca.
Pewnie was to zaskoczy,
07:49
Now, you will be surprisedzaskoczony
154
457384
1879
07:51
that a majoritywiększość of our audiencepubliczność
155
459263
2182
ale większość słuchaczy nie uważała,
07:53
did not think that what they'doni by just listenedsłuchałem to
156
461445
2743
że to, czego wysłuchała,
07:56
was a completelycałkowicie randomlosowy paperpapier.
157
464188
3285
było zupełnie losowym wystąpieniem.
07:59
They couldn'tnie mógł believe that
158
467473
1946
Nie mogli w to uwierzyć,
że mówiąc z pozycji autorytetu,
08:01
speakingmówienie from the positionpozycja of authorityautorytet
159
469419
2520
tak jak my - dwójka profesorów,
08:03
like two professorsprofesorowie we were,
160
471939
1878
08:05
we would take chanceszansa seriouslypoważnie.
161
473817
3071
mogliśmy poważnie potraktować ślepy los.
Myśleli, że razem
przygotowaliśmy wystąpienia
08:08
They thought we preparedprzygotowany the papersdokumenty tożsamości togetherRazem
162
476888
2587
08:11
and were just jokingżarty that it's randomlosowy.
163
479475
3478
i zażartowaliśmy, że jest to przypadkowe.
08:14
Now, we liverelacja na żywo in timesczasy with a lot of informationInformacja,
164
482953
4167
Żyjemy w czasach ogromu informacji,
08:19
bigduży datadane,
165
487120
1591
dużej ilości danych,
szerokiej wiedzy na temat wnętrza ciała.
08:20
a lot of knowledgewiedza, umiejętności about the insideswnętrza of our bodiesciała.
166
488711
3004
Odkodowaliśmy nasz genom.
08:23
We decodeddekodowane our genomegenom.
167
491715
1743
08:25
We know about our brainsmózg more than before.
168
493458
3111
Mamy więcej informacji na temat mózgu.
Ale, co zaskakujące, ludzie
w obliczu tej wiedzy
08:28
But surprisinglyzaskakująco, people are more and more
169
496569
2636
coraz częściej przymykają na nią oczy.
08:31
turningobrócenie a blindślepy eyeoko in frontz przodu of this knowledgewiedza, umiejętności.
170
499205
4435
08:35
IgnoranceNiewiedzy and denialodmowa are on the risewzrost.
171
503640
4993
Ignorancja i wyparcie rosną w siłę.
08:40
Now, in regardwzgląd to the currentobecny economicgospodarczy crisiskryzys,
172
508633
3218
Myśląc o bieżącym kryzysie ekonomicznym,
08:43
we think that we will just wakebudzić up again
173
511851
2654
wierzymy, że znów obudzimy się
08:46
and everything will be the samepodobnie as before,
174
514505
2216
i wszystko będzie, jak dawniej,
08:48
and no politicalpolityczny or socialspołeczny changeszmiany are neededpotrzebne.
175
516721
3263
i nie potrzeba żadnych zmian
politycznych czy społecznych.
08:51
In regardwzgląd to ecologicalekologiczny crisiskryzys,
176
519984
2250
Myśląc o kryzysie ekologicznym
08:54
we think nothing needswymagania to be doneGotowe just now,
177
522234
3116
sądzimy, że trzeba działać już teraz,
08:57
or othersinni need to actdziałać before us.
178
525350
2902
albo że inni powinni zadziałać pierwsi.
Nawet gdy powstaje kryzys ekologiczny,
09:00
Or even when ecologicalekologiczny crisiskryzys alreadyjuż happensdzieje się,
179
528252
3296
taki jak katastrofa w Fukuszimie,
09:03
like a catastrophekatastrofa in FukushimaFukushima,
180
531548
2329
09:05
oftenczęsto we have people livingżycie in the samepodobnie environmentśrodowisko
181
533877
2824
są ludzie żyjący w tym samym środowisku,
09:08
with the samepodobnie amountilość of informationInformacja,
182
536701
1822
z dostępem do identycznych informacji,
09:10
and halfpół of them will be anxiouslęk about radiationpromieniowanie
183
538523
3687
połowa z nich
będzie się obawiać promieniowania,
a połowa je zignoruje.
09:14
and halfpół of them will ignoreignorować it.
184
542210
3321
09:17
Now, psychoanalystspsychoanalitycy know very well
185
545531
2812
Psychoanalitycy doskonale wiedzą,
09:20
that people surprisinglyzaskakująco don't have
186
548343
2475
że, o dziwo, ludzie
nie mają zamiłowania do wiedzy,
09:22
passionpasja for knowledgewiedza, umiejętności
187
550818
1789
09:24
but passionpasja for ignoranceignorancja.
188
552607
3082
tylko zamiłowanie do ignorancji.
Co to oznacza?
09:27
Now, what does that mean?
189
555689
1485
Wyobraźmy sobie,
09:29
Let's say when we are facingokładzina
190
557174
1816
że stajemy w obliczu
groźnej dla życia choroby,
09:30
a life-threateningzagrożenie dla życia illnesschoroba,
191
558990
2793
09:33
a lot of people don't want to know that.
192
561783
3206
wiele osób nie chce tego wiedzieć.
Wolą zaprzeczać chorobie,
09:36
They'dOni byłby ratherraczej preferwoleć denyingzaprzeczanie the illnesschoroba,
193
564989
3398
dlatego lepiej ich nie uświadamiać,
jeśli nie zapytają.
09:40
whichktóry is why it's not so wisemądry to informpoinformować them
194
568387
3274
09:43
if they don't askzapytać.
195
571661
1709
Co zaskakujące, badania pokazują,
09:45
SurprisinglyZaskakująco, researchBadania showsprzedstawia that sometimesczasami
196
573370
2430
że czasami ludzie,
którzy zaprzeczają chorobie
09:47
people who denyzaprzeczać theirich illnesschoroba
197
575800
1844
09:49
liverelacja na żywo longerdłużej than those who are rationallyracjonalnie choosingwybór
198
577644
3916
żyją dłużej niż ci,
którzy racjonalnie
wybierają najlepszy sposób leczenia.
09:53
the bestNajlepiej treatmentleczenie.
199
581560
2439
09:55
Now, this ignoranceignorancja, howeverjednak,
200
583999
2121
Jednak ta ignorancja
nie jest zbyt pomocna
na poziomie społecznym.
09:58
is not very helpfulpomocny on the levelpoziom of the socialspołeczny.
201
586120
4729
Ignorowanie tego, dokąd zmierzamy,
10:02
When we are ignorantnieświadomy about where we are headingnagłówek,
202
590849
3330
10:06
a lot of socialspołeczny damageuszkodzić can be causedpowodowany.
203
594179
4185
może spowodować wiele społecznych szkód.
Oprócz stawiania czoła ignorancji
10:10
Now, on topTop of facingokładzina ignoranceignorancja,
204
598364
2081
10:12
we are alsorównież facingokładzina todaydzisiaj
205
600445
2238
zmierzamy się również obecnie
10:14
some kinduprzejmy of an obviousnessoczywistości.
206
602683
3161
ze swego rodzaju oczywistością.
10:17
Now, it was FrenchFrancuski philosopherfilozof
207
605844
2127
Francuski filozof,
10:19
LouisLouis AlthusserAlthusser who pointedspiczasty out
208
607971
2109
Louis Althusser, wskazał,
10:22
that ideologyideologii functionsFunkcje in suchtaki a way
209
610080
2563
że sposób funkcjonowania ideologii
10:24
that it createstworzy a veilwelon of obviousnessoczywistości.
210
612643
3866
tworzy zasłonę oczywistości.
10:28
Before we do any socialspołeczny critiqueKrytyka,
211
616509
3735
Zanim podejmiemy się
jakiejkolwiek krytyki społecznej,
10:32
it is necessaryniezbędny really to liftwinda that veilwelon of obviousnessoczywistości
212
620244
4387
musimy koniecznie podnieść
tę zasłonę oczywistości
10:36
and to think throughprzez a little bitkawałek differentlyróżnie.
213
624631
3329
i zastanowić się w trochę inny sposób.
10:39
If we go back to this ideologyideologii
214
627960
2037
Wracając do tej ideologii
10:41
of individualindywidualny, rationalracjonalny choicewybór
215
629997
2531
jednostki, racjonalnego wyboru,
10:44
we oftenczęsto embraceuścisk,
216
632528
2328
której często hołdujemy,
10:46
it's necessaryniezbędny preciselydokładnie here
217
634856
1980
koniecznie potrzebujemy
10:48
to liftwinda this obviousnessoczywistości
218
636836
2329
podnieść tę oczywistość
10:51
and to think a little bitkawałek differentlyróżnie.
219
639165
3131
i pomyśleć w trochę inny sposób.
Zadaję sobie często pytanie,
10:54
Now for me, a questionpytanie oftenczęsto is
220
642296
2964
10:57
why we still embraceuścisk this ideapomysł of a self-madeself-made man
221
645260
4603
czemu wciąż hołdujemy idei self-made mana,
na której od początku
opierał się kapitalizm?
11:01
on whichktóry capitalismkapitalizm reliedoparła się from its beginningpoczątek?
222
649863
3532
11:05
Why do we think that we are really suchtaki mastersMistrzowie
223
653395
2485
Dlaczego uważamy się
za takich panów swojego życia,
11:07
of our liveszyje that we can rationallyracjonalnie
224
655880
2825
którzy potrafią racjonalnie
11:10
make the bestNajlepiej idealideał choiceswybory,
225
658705
2452
podejmować najlepsze wybory,
11:13
that we don't acceptzaakceptować lossesstraty and risksryzyko?
226
661157
3229
że nie akceptujemy strat i ryzyka?
11:16
And for me, it's very shockingwstrząsający to
see sometimesczasami very poorubogi people,
227
664386
3285
Zaskakuje mnie to,
gdy widzę bardzo biednych ludzi,
11:19
for exampleprzykład, not supportingwspieranie the ideapomysł
228
667671
2344
którzy na przykład nie popierają
11:22
of the richbogaty beingistota taxedopodatkowane more.
229
670015
3618
pomysłu wyższych podatków dla bogaczy.
11:25
QuiteDość oftenczęsto here they still identifyzidentyfikować
230
673633
2048
Często wciąż identyfikują się
11:27
with a certainpewny kinduprzejmy of a lotteryloterii mentalitymentalność.
231
675681
2598
ze swego rodzaju mentalnością loterii.
11:30
Okay, maybe they don't think that they will make it
232
678279
3283
Może nie sądzą, że im się uda,
11:33
in the futureprzyszłość, but maybe they think,
233
681562
1402
ale może myślą,
11:34
my sonsyn mightmoc becomestają się the nextNastępny BillBill GatesBramy.
234
682964
3189
że ich syn zostanie
kolejnym Billem Gatesem.
11:38
And who would want to taxpodatek one'sswoje sonsyn?
235
686153
3217
A kto chciałby opodatkować własnego syna?
11:41
Or, a questionpytanie for me is alsorównież,
236
689370
3830
Pojawia się też pytanie,
dlaczego ludzie
bez ubezpieczenia zdrowotnego
11:45
why would people who have no healthzdrowie insuranceubezpieczenie
237
693200
2380
11:47
not embraceuścisk universaluniwersalny healthcareopieka zdrowotna?
238
695580
2981
nie popierają
powszechnej opieki zdrowotnej?
Czasami nie popierają jej,
11:50
SometimesCzasami they don't embraceuścisk it,
239
698561
1529
11:52
again identifyingidentyfikacji with the ideapomysł of choicewybór,
240
700090
2824
identyfikując się z ideą wyboru,
11:54
but they have nothing to choosewybierać from.
241
702914
2558
ale sami nie mają z czego wybierać.
11:57
Now, MargaretMałgorzata ThatcherThatcher famouslyznakomicie said
242
705472
4450
Margaret Thatcher powiedziała,
że nie ma czegoś takiego
jak społeczeństwo.
12:01
that there is nothing like a societyspołeczeństwo.
243
709922
2632
Społeczeństwo nie istnieje,
12:04
SocietySpołeczeństwo doesn't exististnieć, it is only individualsosoby prywatne
244
712554
3780
są tylko jednostki i ich rodziny.
12:08
and theirich familiesrodziny.
245
716334
1796
Niestety ta ideologia
wciąż dobrze funkcjonuje,
12:10
SadlyNiestety, this ideologyideologii still functionsFunkcje very well,
246
718130
5133
przez co ludzie biedni
12:15
whichktóry is why people who are poorubogi mightmoc feel
247
723263
2284
wstydzą się swojego ubóstwa.
12:17
ashamedzawstydzony for theirich povertyubóstwo.
248
725547
1923
12:19
We mightmoc endlesslybez końca feel guiltywinny that we are
249
727470
2262
Możemy wiecznie czuć się winni,
że nie dokonujemy
właściwych wyborów
12:21
not makingzrobienie the right choiceswybory,
250
729732
2114
12:23
and that's why we didn't succeedosiągnąć sukces.
251
731846
2296
i dlatego nie odnosimy sukcesów.
12:26
We are anxiouslęk that we are not good enoughdość.
252
734142
3532
Boimy się, że nie jesteśmy
wystarczająco dobrzy.
12:29
That's why we work very hardciężko,
253
737674
1923
Dlatego tak ciężko pracujemy,
12:31
long hoursgodziny at the workplaceMiejsce pracy
254
739597
1541
spędzamy wiele godzin w pracy
12:33
and equallyna równi long hoursgodziny on remakingPrzeróbka ourselvesmy sami.
255
741138
4438
i równie dużo godzin zmieniając siebie.
12:37
Now, when we are anxiouslęk over choiceswybory,
256
745576
2413
Gdy stresujemy się wyborami,
12:39
sometimesczasami we easilyz łatwością give our powermoc of choicewybór away.
257
747989
4432
czasem łatwo odrzucamy
własną moc podejmowania decyzji.
Identyfikujemy się z guru,
12:44
We identifyzidentyfikować with the guruguru
258
752421
1796
który mówi nam, co mamy zrobić,
12:46
who tellsmówi us what to do,
259
754217
1279
12:47
self-helpsamopomocy therapistterapeuta,
260
755496
2644
terapeucie samorozwoju
albo popieramy totalitarnego przywódcę,
12:50
or we embraceuścisk a totalitariantotalitarne leaderlider
261
758140
2779
12:52
who appearspojawia się to have no doubtswątpienie about choiceswybory,
262
760919
2787
który wydaje się nie mieć
wątpliwości co do wyborów,
12:55
who sortsortować of knowswie.
263
763706
2084
który wie.
12:57
Now, oftenczęsto people askzapytać me,
264
765790
2776
Często ludzie pytają mnie:
"Czego się nauczyłaś badając wybór?".
13:00
"What did you learnuczyć się by studyingstudiować choicewybór?"
265
768566
2374
13:02
And there is an importantważny messagewiadomość that I did learnuczyć się.
266
770940
3171
Nauczyłam się ważnej rzeczy.
Myśląc o wyborach,
13:06
When thinkingmyślący about choiceswybory,
267
774111
2487
przestałam podchodzić do nich
zbyt poważnie, osobiście.
13:08
I stoppedzatrzymany takingnabierający choiceswybory too seriouslypoważnie, personallyosobiście.
268
776598
4960
Po pierwsze, zdałam sobie sprawę,
13:13
First, I realizedrealizowany a lot of choicewybór I make
269
781558
2622
że często moje wybory
nie są racjonalne.
13:16
is not rationalracjonalny.
270
784180
1459
13:17
It's linkedpołączony to my unconsciousnieprzytomny,
271
785639
1904
Są powiązane z nieświadomością,
13:19
my guessesdomysły of what othersinni are choosingwybór,
272
787543
2194
z przypuszczeniem na temat tego,
co inni by wybrali,
13:21
or what is a sociallyspołecznie embracedobjęty choicewybór.
273
789737
3656
albo jaki wybór
popiera społeczeństwo.
Zgadzam się także z pomysłem,
13:25
I alsorównież embraceuścisk the ideapomysł
274
793393
2297
13:27
that we should go beyondpoza
275
795690
1640
że powinniśmy wyjść poza myślenie
13:29
thinkingmyślący about individualindywidualny choiceswybory,
276
797330
1924
na temat indywidualnych wyborów.
13:31
that it's very importantważny to rethinkprzemyśleć ponownie socialspołeczny choiceswybory,
277
799254
3656
Powinniśmy ponownie przemyśleć
społeczne wybory,
13:34
sinceod this ideologyideologii of individualindywidualny
choicewybór has pacifieduspokojenie us.
278
802910
3701
ponieważ ideologia
indywidualnego wyboru stłumiła nas.
Powstrzymała nas przed myśleniem
o zmianie społecznej.
13:38
It really preventedzapobiegł us to think about socialspołeczny changezmiana.
279
806611
3138
Spędzamy tyle czasu
wybierając rzeczy dla siebie
13:41
We spendwydać so much time
choosingwybór things for ourselvesmy sami
280
809749
3731
i rzadko zastanawiamy się
13:45
and barelyledwo reflectodzwierciedlić on
281
813480
1770
nad wyborami wspólnotowymi.
13:47
communalwspólny choiceswybory we can make.
282
815250
2226
Nie powinniśmy zapominać,
13:49
Now, we should not forgetzapomnieć that choicewybór
283
817476
1700
że wybór zawsze wiąże się ze zmianą.
13:51
is always linkedpołączony to changezmiana.
284
819176
2684
13:53
We can make individualindywidualny changeszmiany,
285
821860
1816
Możemy wprowadzać
nie tylko indywidualne zmiany
13:55
but we can make socialspołeczny changeszmiany.
286
823676
2185
ale także zmiany społeczne.
13:57
We can choosewybierać to have more wolvesWilki.
287
825861
3766
Możemy zdecydować,
że będziemy mieć więcej wilków.
Możemy też zdecydować,
że zmienimy środowisko tak,
14:01
We can choosewybierać to changezmiana our environmentśrodowisko
288
829627
2767
14:04
to have more beespszczoły.
289
832394
2430
żeby było więcej pszczół.
Możemy wybrać inne agencje ratingowe.
14:06
We can choosewybierać to have differentróżne ratingOcena agenciesagencje.
290
834824
4286
Możemy też zdecydować się
kontrolować korporacje,
14:11
We can choosewybierać to controlkontrola corporationskorporacje
291
839110
2463
14:13
insteadzamiast of allowingpozwalać corporationskorporacje to controlkontrola us.
292
841573
3864
zamiast pozwalać im kontrolować nas.
Mamy możliwość wprowadzenia zmian.
14:17
We have a possibilitymożliwość to make changeszmiany.
293
845437
3415
Rozpoczęłam od cytatu Samuela Johnsona,
14:20
Now, I startedRozpoczęty with a quotezacytować from SamuelSamuel JohnsonJohnson,
294
848852
3278
który powiedział,
że podejmując życiowe decyzje
14:24
who said that when we make choicewybór in life,
295
852130
2729
14:26
we shouldn'tnie powinien forgetzapomnieć to liverelacja na żywo.
296
854859
2587
nie powinniśmy zapominać o życiu.
14:29
FinallyWreszcie, you can see
297
857446
2227
Na koniec widzicie,
14:31
I did have a choicewybór
298
859673
1507
że mogłam wybrać
14:33
to choosewybierać one of the threetrzy quotescytaty
299
861180
1287
14:34
with whichktóry I wanted to startpoczątek my lecturewykład.
300
862467
4024
jeden z trzech cytatów,
od którego chciałam rozpocząć wykład.
14:38
I did have a choicewybór,
301
866491
1899
Miałam wybór,
tak samo jak narody, jak ludzie.
14:40
suchtaki as nationsnarody, as people,
302
868390
2308
14:42
we have choiceswybory too to rethinkprzemyśleć ponownie
303
870698
2272
Mamy wybór, aby ponownie przemyśleć,
14:44
in what kinduprzejmy of societyspołeczeństwo we want to liverelacja na żywo in the futureprzyszłość.
304
872970
3312
w jakim społeczeństwie
chcemy żyć w przyszłości.
14:48
Thank you.
305
876282
2051
Dziękuję.
(Brawa)
14:50
(ApplauseAplauz)
306
878333
4230
Translated by Marta Badura
Reviewed by Maciej Mackiewicz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Renata Salecl - Theorist
Sociologist and philosopher Renata Salecl scrutinizes our individual and societal neuroses, and suggests ways out of our current paralysis.

Why you should listen

Why are we the way we are, as individuals and as larger societies? In her relentless effort to answer this question, theorist Renata Salecl mines law, sociology, criminology, philosophy, and psychoanalysis to arrive at some unsettling conclusions.

Salecl—who researches and teaches at universities in her native Slovenia, in New York, and in London—argues that the modern, capitalism-driven imperative to become masters of our own lives leads to personal and social paralysis. We are obsessed with the impossible ideal of perfection and with others’ regard for us to a point that's politically de-mobilizing: obsessed with the idea of personal betterment, we ignore social change. Constant anxiety, kept alive in more-or-less conscious ways by the political system and by the media, further numbs our social criticism. Many people opt to tune out and live in denial. These themes form the core of Salecl's most recent books, The Tyranny of Choice and On Anxiety.

More profile about the speaker
Renata Salecl | Speaker | TED.com