ABOUT THE SPEAKER
Fred Jansen - Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth.

Why you should listen

Fred Jansen manages the European Space Agency’s Rosetta mission, which guided a probe into orbit around a comet and dispatched a lander to its surface -- both firsts in space exploration. Although the lander Philae could not accomplish its full mission before going into hibernation, the data it’s already gathered will immeasurably multiply our knowledge of comets and their contributions to the ingredients of life on Earth.

In addition to his work with the Rosetta Mission, Jansen oversees the ESA’s XMM-Newton, an orbiting x-ray space observatory delving into the most elusive secrets of the universe, including black holes and dark matter.

More profile about the speaker
Fred Jansen | Speaker | TED.com
TED2015

Fred Jansen: How to land on a comet

Fred Jansen: Jak wylądować na komecie

Filmed:
1,308,991 views

Jako kierownik misji Rosetta, Fred Jansen był odpowiedzialny za udane lądowanie próbnika na komecie 67P/Czuriumow-Gierasimienko. W swojej fascynującej i zabawnej prelekcji ujawnia niektóre zawiłe obliczenia, które doprowadziły do wylądowania próbnika Philae na komecie, znajdującej się 500 milionów kilometrów od Ziemi. Możemy też zobaczyć niesamowite zdjęcia, wykonane podczas tej długiej podróży.
- Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'd like to take you on the epicEpic questQuest
of the RosettaRosetta spacecraftstatek kosmiczny.
0
717
4797
Chciałbym was zabrać w niesamowitą
podróż sondy kosmicznej Rosetty.
00:17
To escortEscort and landwylądować the probesonda on a cometkometa,
1
5514
4026
Dostarczenie próbnika
i wylądowanie nim na komecie:
00:21
this has been my passionpasja
for the pastprzeszłość two yearslat.
2
9540
3190
tylko tym żyłem przez ostatnie dwa lata.
00:25
In orderzamówienie to do that,
3
13450
1095
Aby tego dokonać,
00:26
I need to explainwyjaśniać to you something
about the originpochodzenie of the solarsłoneczny systemsystem.
4
14545
3470
najpierw muszę opowiedzieć
o początkach Układu Słonecznego.
00:30
When we go back
fourcztery and a halfpół billionmiliard yearslat,
5
18015
2223
Cofnijmy się o cztery i pół miliarda lat,
00:32
there was a cloudChmura of gasgaz and dustkurz.
6
20238
1719
była tu tylko chmura gazu i pyłu.
00:33
In the centercentrum of this cloudChmura,
our sunsłońce formedpowstały and ignitedZapalić.
7
21957
4527
W jej centrum powstało
i zaczęło działać Słońce.
00:38
AlongWzdłuż with that, what we now know
as planetsplanety, cometskomety and asteroidsasteroidy formedpowstały.
8
26484
5711
Wraz z nim powstały planety,
komety i asteroidy.
00:44
What then happenedstało się, accordingwedług to theoryteoria,
9
32195
3413
Potem, według jednej z teorii,
00:47
is that when the EarthZiemia had cooledchłodzone down
a bitkawałek after its formationtworzenie,
10
35608
4017
kiedy Ziemia już trochę ostygła,
00:51
cometskomety massivelymasowo impactedwpływ the EarthZiemia
and delivereddostarczone waterwoda to EarthZiemia.
11
39625
4771
komety bez przerwy w nią uderzały,
dostarczając wodę.
00:57
They probablyprawdopodobnie alsorównież delivereddostarczone
complexzłożony organicorganiczny materialmateriał to EarthZiemia,
12
45082
4434
Prawdopodobnie przyniosły też
złożony materiał organiczny,
01:01
and that maymoże have bootstrappeduruchomiły
the emergencepowstanie of life.
13
49516
3390
który mógł być iskrą dla powstania życia.
01:04
You can compareporównać this to havingmający
to solverozwiązać a 250-piece-kawałek puzzlepuzzle
14
52906
3460
Można to porównać
do układanki z 250 elementów,
01:08
and not a 2,000-piece-kawałek puzzlepuzzle.
15
56366
3204
a nie z 2000.
01:11
AfterwardsPotem, the bigduży planetsplanety
like JupiterJupiter and SaturnSaturn,
16
59570
3483
Planety giganty, Jowisz i Saturn,
01:15
they were not in theirich placemiejsce
where they are now,
17
63053
2578
były w innych miejscach niż teraz.
01:17
and they interactedwchodzić w interakcje gravitationallygrawitacyjnie,
18
65631
2647
Współdziałały ze sobą grawitacyjnie,
01:20
and they sweptzmieciony the wholecały interiorwnętrze
of the solarsłoneczny systemsystem cleanczysty,
19
68278
3552
wymiotły całe wnętrze Układu Słonecznego,
01:23
and what we now know as cometskomety
20
71830
1602
a obiekty, znane jako komety,
01:25
endedzakończyło się up in something
callednazywa the KuiperKuipera BeltPasa,
21
73432
2113
trafiły do miejsca zwanego Pasem Kuipera.
01:27
whichktóry is a beltpas of objectsobiekty
beyondpoza the orbitorbita of NeptuneNeptune.
22
75545
3668
To przestrzeń obiektów za orbitą Neptuna.
01:31
And sometimesczasami these objectsobiekty
runbiegać into eachkażdy other,
23
79213
3693
Czasem wpadają na siebie,
01:34
and they gravitationallygrawitacyjnie deflectodwracać,
24
82906
3065
przez co grawitacja
zmienia ich trajektorię,
01:37
and then the gravitypowaga of JupiterJupiter
pullsciągnie them back into the solarsłoneczny systemsystem.
25
85971
4457
a siła przyciągania Jowisza
wciąga je z powrotem
do Układu Słonecznego.
01:42
And they then becomestają się the cometskomety
as we see them in the skyniebo.
26
90428
3692
Stają się kometami,
które widzimy na niebie.
01:46
The importantważny thing here to noteUwaga
is that in the meantimew międzyczasie,
27
94120
3274
Co ważne, przez cały ten czas,
01:49
the fourcztery and a halfpół billionmiliard yearslat,
28
97394
2299
cztery i pół miliarda lat,
01:51
these cometskomety have been sittingposiedzenie
on the outsidena zewnątrz of the solarsłoneczny systemsystem,
29
99693
3182
komety przebywały poza Układem Słonecznym,
01:54
and haven'tnie mam changedzmienione --
30
102875
1415
nie zmieniając się.
01:56
deepgłęboki, frozenmrożony versionswersje of our solarsłoneczny systemsystem.
31
104290
2903
Głębokie, zamrożone wersje naszego układu.
01:59
In the skyniebo, they look like this.
32
107193
2089
Na niebie wyglądają tak.
02:01
We know them for theirich tailsogony.
33
109282
1951
Kojarzymy je z ich warkoczem.
02:03
There are actuallytak właściwie two tailsogony.
34
111233
1671
Właściwie to dwa warkocze.
02:04
One is a dustkurz tailogon,
whichktóry is blownnadęty away by the solarsłoneczny windwiatr.
35
112904
3855
Jeden to warkocz pyłu,
rozwiewany przez wiatr słoneczny.
02:08
The other one is an ionIon tailogon,
whichktóry is chargednaładowany particlescząsteczki,
36
116759
3645
Drugi to warkocz jonowy,
naładowane cząsteczki,
02:12
and they followśledzić the magneticmagnetyczny fieldpole
in the solarsłoneczny systemsystem.
37
120404
2739
które podążają za polem magnetycznym
Układu Słonecznego.
02:15
There's the comaComa,
38
123143
1149
Oto koma, otoczka gazowa
i jądro, zbyt małe by je dostrzec.
02:16
and then there is the nucleusjądro,
whichktóry here is too smallmały to see,
39
124292
2907
02:19
and you have to rememberZapamiętaj
that in the casewalizka of RosettaRosetta,
40
127199
2490
Pamiętajcie, że Rosetta,
02:21
the spacecraftstatek kosmiczny is in that centercentrum pixelpiksel.
41
129689
2177
statek kosmiczny, to ten piksel w środku.
02:23
We are only 20, 30, 40 kilometerskilometrów
away from the cometkometa.
42
131866
4110
To tylko około 30 kilometrów od komety.
02:27
So what's importantważny to rememberZapamiętaj?
43
135976
2321
Co jest ważne?
02:30
CometsKomety containzawierać the originaloryginalny materialmateriał
from whichktóry our solarsłoneczny systemsystem was formedpowstały,
44
138297
4869
Komety zawierają pierwotny materiał
z czasów formowania Układu Słonecznego,
02:35
so they're idealideał to studybadanie the componentsskładniki
45
143166
2360
to idealne obiekty do badania składników,
02:37
that were presentteraźniejszość at the time
when EarthZiemia, and life, startedRozpoczęty.
46
145526
4265
które były wtedy obecne na Ziemi
i gdy powstawało życie.
02:41
CometsKomety are alsorównież suspectedpodejrzany
47
149791
1882
Podejrzewa się, że komety
02:43
of havingmający broughtprzyniósł the elementselementy
whichktóry maymoże have bootstrappeduruchomiły life.
48
151673
4271
przyniosły pierwiastki,
z których powstało życie.
02:47
In 1983, ESAESA setzestaw up
its long-termdługoterminowy HorizonHoryzont 2000 programprogram,
49
155944
4365
W roku 1983 ESA rozpoczęła
długoterminowy program Horizon 2000,
02:52
whichktóry containedzawarte one cornerstonekamień węgielny,
whichktóry would be a missionmisja to a cometkometa.
50
160309
3924
którego głównym założeniem
była misja na kometę.
02:56
In parallelrównolegle, a smallmały missionmisja to a cometkometa,
what you see here, GiottoGiotto, was launcheduruchomiona,
51
164233
4890
Przygotowano też niewielką misję Giotto,
która w 1986 roku
przeleciała obok komety Halleya
03:01
and in 1986, flewlatał by the cometkometa of HalleyHalley
with an armadaArmada of other spacecraftstatek kosmiczny.
52
169123
6206
wraz z flotą innych statków.
03:07
From the resultswyniki of that missionmisja,
it becamestał się immediatelynatychmiast clearjasny
53
175329
3571
Wyniki tej misji dowiodły bezsprzecznie,
03:10
that cometskomety were idealideał bodiesciała to studybadanie
to understandzrozumieć our solarsłoneczny systemsystem.
54
178900
5187
że komety to idealne obiekty
do badania Układu Słonecznego.
03:16
And thusa zatem, the RosettaRosetta missionmisja
was approvedzatwierdzony in 1993,
55
184087
4512
Misję Rosetta zaakceptowano w 1993,
03:20
and originallypierwotnie it was supposeddomniemany
to be launcheduruchomiona in 2003,
56
188599
3635
początkowo miała wystartować w 2003,
03:24
but a problemproblem arosepowstały
with an ArianeAriane rocketrakieta.
57
192234
2624
ale pojawiły się problemy
z rakietą Ariane.
03:26
HoweverJednak, our P.R. departmentdepartament,
in its enthusiasmentuzjazm,
58
194858
3065
Nasz pełen entuzjazmu dział PR
03:29
had alreadyjuż madezrobiony
1,000 DelftDelft BlueNiebieski platespłyty
59
197923
2222
zdążył już zrobić
1000 ceramicznych talerzy
03:32
with the nameNazwa of the wrongźle cometskomety.
60
200145
2390
z nazwą nie tej komety, co trzeba.
03:34
So I've never had to buykupować any chinaChiny sinceod.
That's the positivepozytywny partczęść.
61
202535
3567
Nie musiałem od tego czasu
kupować nowej zastawy, ma to swoje zalety.
03:38
(LaughterŚmiech)
62
206102
1719
(Śmiech)
03:39
OnceRaz the wholecały problemproblem was solvedrozwiązany,
63
207821
1880
Po rozwiązaniu problemu,
03:41
we left EarthZiemia in 2004
64
209701
3181
opuściliśmy Ziemię w 2004 roku
03:44
to the newlynowo selectedwybrany cometkometa,
Churyumov-GerasimenkoChuryumov-Gerasimenko.
65
212882
3088
w kierunku nowo obranej komety,
Czuriumow-Gierasimienko.
03:47
This cometkometa had to be speciallyspecjalnie selectedwybrany
66
215970
2856
Została ona specjalnie wybrana,
03:50
because A, you have to
be ablezdolny to get to it,
67
218826
2654
bo po pierwsze, trzeba móc tam dotrzeć,
po drugie, nie powinna zbyt długo
przebywać w Układzie Słonecznym.
03:53
and B, it shouldn'tnie powinien have been
in the solarsłoneczny systemsystem too long.
68
221480
2781
03:56
This particularszczególny cometkometa has been
in the solarsłoneczny systemsystem sinceod 1959.
69
224261
3947
Ta kometa była tam od 1959 roku.
04:00
That's the first time
when it was deflectedodchylane by JupiterJupiter,
70
228208
3315
Wtedy po raz pierwszy
przyciągnął ją Jowisz
04:03
and it got closeblisko enoughdość
to the sunsłońce to startpoczątek changingwymiana pieniędzy.
71
231523
2977
i znalazła się dość blisko Słońca,
by zacząć się zmieniać.
04:06
So it's a very freshświeży cometkometa.
72
234500
1651
To bardzo świeża kometa.
04:08
RosettaRosetta madezrobiony a fewkilka historichistoryczny firstsnowatorskich rozwiązań.
73
236611
2891
Rosetta była pierwsza
pod wieloma względami.
04:11
It's the first satellitesatelita to orbitorbita a cometkometa,
74
239502
2516
Pierwszy sztuczny satelita
krążący wokół komety,
04:14
and to escortEscort it throughoutpoprzez
its wholecały tourwycieczka throughprzez the solarsłoneczny systemsystem --
75
242018
3622
towarzyszył jej w podróży
przez Układ Słoneczny.
04:17
closestnajbliższy approachpodejście to the sunsłońce,
as we will see in AugustSierpnia,
76
245640
3298
Był najbliżej Słońca w sierpniu,
04:20
and then away again to the exteriorzewnętrzny.
77
248938
2321
a potem znów na obrzeżach.
04:23
It's the first ever landinglądowanie on a cometkometa.
78
251259
2601
To pierwsze w historii
lądowanie na komecie.
04:25
We actuallytak właściwie orbitorbita the cometkometa
usingza pomocą something whichktóry is not
79
253860
3692
Krążymy wokół niej
metodami nie stosowanymi zwykle
04:29
normallynormalnie doneGotowe with spacecraftstatek kosmiczny.
80
257552
1449
przez pojazdy kosmiczne.
04:31
NormallyNormalnie, you look at the skyniebo and you know
where you pointpunkt and where you are.
81
259001
3635
Patrząc w niebo, wiemy,
gdzie patrzymy i gdzie jesteśmy.
04:34
In this casewalizka, that's not enoughdość.
82
262636
2136
W tym wypadku, to nie wystarczy.
04:36
We navigatedNawigacja by looking
at landmarksZabytki on the cometkometa.
83
264772
3298
Nawigowaliśmy, obserwując
punkty orientacyjne na komecie.
04:40
We recognizeduznane featurescechy --
bouldersgłazy, craterskratery --
84
268070
2475
Rozpoznaliśmy elementy
takie jak głazy czy kratery,
04:42
and that's how we know where we are
respectiveposzczególny to the cometkometa.
85
270545
4017
dzięki czemu wiedzieliśmy,
gdzie jesteśmy w odniesieniu do niej.
04:46
And, of coursekurs, it's the first satellitesatelita
to go beyondpoza the orbitorbita of JupiterJupiter
86
274562
4529
To pierwszy satelita za orbitą Jowisza,
używający paneli słonecznych.
04:51
on solarsłoneczny cellskomórki.
87
279091
1201
04:52
Now, this soundsDźwięki more heroicHeroiczny
than it actuallytak właściwie is,
88
280292
2327
Brzmi to heroicznie,
04:54
because the technologytechnologia
to use radioradio isotopeizotopów thermaltermiczne generatorsGeneratory
89
282619
5096
ale metoda radioizotopowych
generatorów termoelektrycznych
nie była jeszcze dostępna w Europie.
04:59
wasn'tnie było availabledostępny in EuropeEuropy at that time,
so there was no choicewybór.
90
287715
3298
Nie mieliśmy wyboru.
05:03
But these solarsłoneczny arraysTablice are bigduży.
91
291013
1577
Te panele są ogromne.
05:04
This is one wingskrzydło, and these are not
speciallyspecjalnie selectedwybrany smallmały people.
92
292590
3275
To jedno ze skrzydeł,
a ludzie obok wcale nie są niscy.
05:07
They're just like you and me.
93
295865
1834
Są podobni do nas.
05:09
(LaughterŚmiech)
94
297699
2391
(Śmiech)
05:12
We have two of these wingsskrzydełka,
65 squareplac metersmetrów.
95
300090
4201
Mamy dwa takie skrzydła
po 65 metrów kwadratowych.
05:16
Now laterpóźniej on, of coursekurs,
when we got to the cometkometa,
96
304291
3019
Później, po dotarciu do komety,
05:19
you find out that 65 squareplac metersmetrów of sailżagiel
97
307310
3529
widać, że 65 metrów kwadratowych żagla,
05:22
closeblisko to a bodyciało whichktóry is outgassingOdgazowywanie
is not always a very handypod ręką choicewybór.
98
310839
5642
w pobliżu ciała, które emituje gazy,
nie jest zbyt poręcznym pomysłem.
05:28
Now, how did we get to the cometkometa?
99
316481
2044
Jak dotarliśmy do komety?
05:30
Because we had to go there
for the RosettaRosetta scientificnaukowy objectivescelów
100
318525
3668
Musieliśmy tam dotrzeć
dla celów naukowych Rosetty.
05:34
very fardaleko away -- fourcztery timesczasy the distancedystans
of the EarthZiemia to the sunsłońce --
101
322193
3808
To bardzo daleko, to czterokrotny dystans
od Ziemi do Słońca.
05:38
and alsorównież at a much higherwyższy velocityprędkość
than we could achieveosiągać with fuelpaliwo,
102
326001
4110
Musieliśmy dotrzeć tam szybciej,
niż pozwala zwykłe paliwo.
05:42
because we'dpoślubić have to take sixsześć timesczasy as
much fuelpaliwo as the wholecały spacecraftstatek kosmiczny weighedważył.
103
330111
4319
Paliwo ważyłoby sześć razy niż sam statek.
05:46
So what do you do?
104
334430
1410
Co więc zrobić?
05:47
You use gravitationalgrawitacyjny flybysprzelotów, slingshotsproce,
105
335840
3483
Wykorzystaliśmy grawitację jak procę.
05:51
where you passprzechodzić by a planetplaneta
at very lowNiska altitudeWysokość,
106
339323
3367
Przelatując w pobliżu planety,
na niskiej wysokości,
05:54
a fewkilka thousandtysiąc kilometerskilometrów,
107
342690
1765
zaledwie kilku tysięcy kilometrów,
05:56
and then you get the velocityprędkość
of that planetplaneta around the sunsłońce for freewolny.
108
344455
4713
zabieraliśmy prędkość, z którą planeta
okrąża Słońce, i to za darmo.
06:01
We did that a fewkilka timesczasy.
109
349168
2043
Zrobiliśmy tak kilka razy.
06:03
We did EarthZiemia, we did MarsMars,
we did twicedwa razy EarthZiemia again,
110
351211
2479
Użyliśmy Ziemi, Marsa,
potem znów dwa razy Ziemi.
06:05
and we alsorównież flewlatał by two asteroidsasteroidy,
LutetiaLutetia and SteinsSteins.
111
353690
3968
Przelecieliśmy blisko dwóch asteroid,
Lutecji i Steins.
06:10
Then in 2011, we got so fardaleko from the sunsłońce
that if the spacecraftstatek kosmiczny got into troublekłopot,
112
358318
4665
W 2011 roku byliśmy tak daleko od Słońca,
że gdyby statek wpadł w tarapaty,
06:14
we couldn'tnie mógł actuallytak właściwie
savezapisać the spacecraftstatek kosmiczny anymorejuż,
113
362983
3809
nie moglibyśmy już mu pomóc.
06:18
so we wentposzedł into hibernationstan hibernacji.
114
366792
1973
Wprowadziliśmy go więc w stan hibernacji.
06:20
Everything was switchedprzełączony off
exceptz wyjątkiem for one clockzegar.
115
368765
3338
Wszystko było wyłączone,
oprócz jednego zegara.
06:24
Here you see in whitebiały the trajectorytrajektoria,
and the way this worksPrace.
116
372103
3511
Tu na biało widać trajektorię lotu
oraz jak to wszystko działa.
06:27
You see that from
the circleokrąg where we startedRozpoczęty,
117
375614
2443
Od okręgu, gdzie zaczęliśmy,
06:30
the whitebiały linelinia, actuallytak właściwie you get
more and more and more ellipticaleliptyczny,
118
378057
3816
od białej linii, widać że idziemy
po coraz większych elipsach,
06:33
and then finallywreszcie we approachedzbliżył się the cometkometa
119
381873
2949
aby w końcu dotrzeć do komety.
06:36
in MayMoże 2014, and we had to startpoczątek
doing the rendezvousRendezvous maneuversmanewry.
120
384822
4365
I w maju 2014 zaczęliśmy
przygotowywać się do spotkania.
06:41
On the way there, we flewlatał by EarthZiemia and we
tookwziął a fewkilka pictureskino to testtest our cameraskamery.
121
389187
4597
Po drodze, przelatując koło Ziemi,
przetestowaliśmy kamery.
06:45
This is the moonksiężyc risingpodniesienie over EarthZiemia,
122
393784
2178
To Księżyc wschodzący nad Ziemią,
06:47
and this is what we now call a selfieselfie,
123
395962
1955
a to nazywamy teraz selfie.
06:49
whichktóry at that time, by the way,
that wordsłowo didn't exististnieć. (LaughterŚmiech)
124
397917
3692
Wówczas to słowo nie istniało. (Śmiech)
06:53
It's at MarsMars. It was takenwzięty
by the CIVACIVA cameraaparat fotograficzny.
125
401609
2971
Oto Mars, Zdjęcie zrobiono kamerą CIVA.
06:56
That's one of the cameraskamery on the landerlądownik,
126
404580
2182
To jedna z kamer lądownika,
06:58
and it just lookswygląda underpod the solarsłoneczny arraysTablice,
127
406762
2415
wygląda zza paneli słonecznych.
07:01
and you see the planetplaneta MarsMars
and the solarsłoneczny arrayszyk in the distancedystans.
128
409177
4273
Widać Marsa i panel w oddali.
07:05
Now, when we got out
of hibernationstan hibernacji in JanuaryStycznia 2014,
129
413450
5668
Odkąd wyszliśmy z hibernacji
w styczniu 2014,
07:11
we startedRozpoczęty arrivingprzyjazd at a distancedystans
130
419118
1785
dolecieliśmy w maju na odległość
07:12
of two millionmilion kilometerskilometrów
from the cometkometa in MayMoże.
131
420903
2833
około dwóch milionów kilometrów od komety.
07:15
HoweverJednak, the velocityprędkość
the spacecraftstatek kosmiczny had was much too fastszybki.
132
423736
4109
Prędkość statku była o wiele za duża.
07:19
We were going 2,800 kilometerskilometrów an hourgodzina
fasterszybciej than the cometkometa, so we had to brakehamulec.
133
427845
6061
Pędziliśmy 2800 km na godzinę szybciej,
niż kometa. Musieliśmy wyhamować.
07:25
We had to do eightosiem maneuversmanewry,
134
433906
1857
Zrobiliśmy osiem manewrów,
07:27
and you see here,
some of them were really bigduży.
135
435763
2577
jak widzicie niektóre były ogromne.
07:30
We had to brakehamulec the first one
by a fewkilka hundredsto kilometerskilometrów perza hourgodzina,
136
438340
6024
W pierwszym kroku musieliśmy wyhamować
kilkaset kilometrów na godzinę,
07:36
and actuallytak właściwie, the durationTrwanie of that
was sevensiedem hoursgodziny,
137
444364
4310
trwało to siedem godzin
07:40
and it used 218 kiloskilogramów of fuelpaliwo,
138
448674
2948
i zużyło 218 kilogramów paliwa.
07:43
and those were sevensiedem nerve-wrackingdenerwujący
hoursgodziny, because in 2007,
139
451622
3950
To było stresujące siedem godzin,
bo w roku 2007
07:47
there was a leaknieszczelność in the systemsystem
of the propulsionnapędu of RosettaRosetta,
140
455572
3190
był wyciek w systemie napędowym Rosetty.
07:50
and we had to closeblisko off a branchgałąź,
141
458762
2147
Musieliśmy odciąć jedną gałąź,
07:52
so the systemsystem was actuallytak właściwie
operatingoperacyjny at a pressurenacisk
142
460909
2578
więc system operował na ciśnieniu
07:55
whichktóry it was never designedzaprojektowany
or qualifiedkwalifikacje for.
143
463487
3298
nie zaplanowanym
i nieprzystosowanym dla statku.
07:59
Then we got in the vicinitysąsiedztwie of the cometkometa,
and these were the first pictureskino we saw.
144
467795
4909
Potem dotarliśmy w pobliże komety,
oto pierwsze widoki.
08:04
The trueprawdziwe cometkometa rotationobrót periodokres
is 12 and a halfpół hoursgodziny,
145
472704
2573
Okres rotacji komety to 12 i pół godziny.
08:07
so this is acceleratedprzyśpieszony,
146
475277
2089
Obraz jest przyśpieszony.
08:09
but you will understandzrozumieć that
our flightlot dynamicsdynamika engineersinżynierowie thought,
147
477366
3251
Widać dlaczego nasi inżynierowie
od dynamiki lotu przewidywali,
08:12
this is not going to be
an easyłatwo thing to landwylądować on.
148
480617
3854
że lądowanie nie będzie łatwe.
08:16
We had hopedmieć nadzieję for some kinduprzejmy
of spud-likeSpud jak thing
149
484471
4644
Mieliśmy nadzieję, że kometa
będzie wyglądać jak ziemniak,
08:21
where you could easilyz łatwością landwylądować.
150
489115
2166
na którym łatwo będzie osiąść.
08:23
But we had one hopenadzieja: maybe it was smoothgładki.
151
491281
3291
Mieliśmy nadzieję,
że będzie chociaż równa i gładka.
08:26
No. That didn't work eitherzarówno. (LaughterŚmiech)
152
494572
3738
Niestety, tak też nie było. (Śmiech)
08:30
So at that pointpunkt in time,
it was clearlywyraźnie unavoidablenieuniknione:
153
498310
2693
Nie było wyjścia:
08:33
we had to mapmapa this bodyciało
in all the detailSzczegół you could get,
154
501003
3531
musieliśmy zrobić
jak najdokładniejszą mapę,
08:36
because we had to find an areapowierzchnia
whichktóry is 500 metersmetrów in diameterśrednica and flatmieszkanie.
155
504534
5153
żeby znaleźć płaskie miejsce
o średnicy 500 metrów.
08:41
Why 500 metersmetrów? That's the errorbłąd
we have on landinglądowanie the probesonda.
156
509687
4599
Dlaczego akurat 500? To margines błędu,
który ma sonda przy lądowaniu.
08:46
So we wentposzedł throughprzez this processproces,
and we mappedmapowane the cometkometa.
157
514286
3181
Zrobiliśmy więc dokładną mapę.
08:49
We used a techniquetechnika
callednazywa photoclinometryphotoclinometry.
158
517467
2367
Użyliśmy techniki zwanej fotokinemetrią.
08:51
You use shadowscienie thrownrzucony by the sunsłońce.
159
519834
2230
Użyliśmy cieni rzucanych przez Słońce.
08:54
What you see here is a rockskała
sittingposiedzenie on the surfacepowierzchnia of the cometkometa,
160
522064
3087
Tutaj mamy kamień na powierzchni komety,
08:57
and the sunsłońce shinesświeci from abovepowyżej.
161
525151
2926
Słońce oświeca go od góry.
09:00
From the shadowcień, we, with our brainmózg,
162
528077
2159
Wnioskując po kształcie cienia,
09:02
can immediatelynatychmiast determineustalać
roughlyw przybliżeniu what the shapekształt of that rockskała is.
163
530236
3644
można z grubsza określić kształt kamienia.
09:05
You can programprogram that in a computerkomputer,
164
533880
2042
Można to wprowadzić do komputera.
09:07
you then coverpokrywa the wholecały cometkometa,
and you can mapmapa the cometkometa.
165
535922
4254
Po opracowaniu całej komety
dostajemy mapę.
09:12
For that, we flewlatał specialspecjalny trajectoriestrajektorie
startingstartowy in AugustSierpnia.
166
540176
3680
W tym celu w sierpniu zaczęliśmy
latać specjalnymi trajektoriami.
09:15
First, a triangletrójkąt
of 100 kilometerskilometrów on a sidebok
167
543856
2909
Najpierw po trójkącie,
po 100 km na każdy bok,
09:18
at 100 kilometers'kilometrów distancedystans,
168
546765
1663
w odległości 100 km od komety.
09:20
and we repeatedpowtarzający się the wholecały
thing at 50 kilometerskilometrów.
169
548428
3004
Potem powtórzyliśmy to w odległości 50 km.
09:23
At that time, we had seenwidziany the cometkometa
at all kindsrodzaje of angleskąty,
170
551432
3647
Przez ten czas widzieliśmy ją
pod wszystkimi kątami
09:27
and we could use this techniquetechnika
to mapmapa the wholecały thing.
171
555079
4673
i użyliśmy wspomnianej techniki
do zrobienia mapy.
09:31
Now, this led to a selectionwybór
of landinglądowanie siteswitryny.
172
559752
3267
Wybraliśmy potem kilka miejsc lądowania.
09:35
This wholecały processproces we had to do,
to go from the mappingmapowanie of the cometkometa
173
563019
4260
Od rozpoczęcia tworzenia mapy komety
09:39
to actuallytak właściwie findingodkrycie
the finalfinał landinglądowanie siteteren, was 60 daysdni.
174
567279
3565
do znalezienia właściwego miejsca
minęło 60 dni.
09:42
We didn't have more.
175
570844
1386
Nie mieliśmy więcej.
09:44
To give you an ideapomysł,
the averageśredni MarsMars missionmisja
176
572230
2120
Dla porównania, przeciętna misja na Marsa
09:46
takes hundredssetki of scientistsnaukowcy
for yearslat to meetspotykać się
177
574350
3784
angażuje setki naukowców przez lata.
09:50
about where shallpowinien we go?
178
578134
2067
Spotykają się i wybierają
miejsce docelowe.
09:52
We had 60 daysdni, and that was it.
179
580201
2158
My mieliśmy tylko 60 dni.
09:54
We finallywreszcie selectedwybrany the finalfinał landinglądowanie siteteren
180
582359
3043
Wybraliśmy ostatecznie
miejsce do lądowania,
09:57
and the commandspolecenia were preparedprzygotowany
for RosettaRosetta to launchuruchomić PhilaePhilae.
181
585402
5053
przygotowaliśmy komendy dla Rosetty,
żeby wystrzeliła lądownik Philae.
10:02
The way this worksPrace is that RosettaRosetta
has to be at the right pointpunkt in spaceprzestrzeń,
182
590455
4375
Aby wszystko zadziałało,
Rosetta musiała być we właściwym miejscu,
10:06
and aimingcelem towardsw kierunku the cometkometa,
because the landerlądownik is passivebierny.
183
594830
2823
nacelowana na kometę,
ponieważ lądownik jest pasywny.
10:09
The landerlądownik is then pushedpchnął out
and movesporusza się towardsw kierunku the cometkometa.
184
597653
3677
Został po prostu wystrzelony
w stronę komety.
10:13
RosettaRosetta had to turnskręcać around
185
601330
1790
Rosetta musiała się obrócić,
10:15
to get its cameraskamery to actuallytak właściwie look
at PhilaePhilae while it was departingodlatujący
186
603120
4557
żeby ustawić kamery
prosto na odlatującego Philae,
10:19
and to be ablezdolny to communicatekomunikować się with it.
187
607677
2469
by móc się z nim porozumiewać.
10:22
Now, the landinglądowanie durationTrwanie
of the wholecały trajectorytrajektoria was sevensiedem hoursgodziny.
188
610146
4574
Lądowanie miało zająć siedem godzin.
10:26
Now do a simpleprosty calculationobliczenie:
189
614720
2787
Kilka prostych obliczeń:
10:29
if the velocityprędkość of RosettaRosetta is off
by one centimetercentymetr perza seconddruga,
190
617507
4039
jeżeli prędkość Rosetty
spada o centymetr na sekundę,
10:33
sevensiedem hoursgodziny is 25,000 secondstowary drugiej jakości.
191
621546
4342
siedem godzin to 25 000 sekund,
10:37
That meansznaczy 252 metersmetrów wrongźle on the cometkometa.
192
625888
4365
To oznacza 252 metrów różnicy
względem komety.
10:42
So we had to know the velocityprędkość of RosettaRosetta
193
630253
3344
Musieliśmy znać prędkość Rosetty
10:45
much better than
one centimetercentymetr perza seconddruga,
194
633597
2507
znacznie dokładniej
niż centymetr na sekundę,
10:48
and its locationLokalizacja in spaceprzestrzeń
better than 100 metersmetrów
195
636104
4064
a jej położenie dokładniej
niż do 100 metrów
10:52
at 500 millionmilion kilometerskilometrów from EarthZiemia.
196
640168
3204
w odległości 500 milionów km od Ziemi.
10:55
That's no mean featwyczyn.
197
643372
2368
To nie lada wyczyn.
10:57
Let me quicklyszybko take you throughprzez
some of the sciencenauka and the instrumentsinstrumenty.
198
645740
4389
Pokażę wam krótko,
jak działają te instrumenty.
11:02
I won'tprzyzwyczajenie boreotworu you with all the detailsdetale
of all the instrumentsinstrumenty,
199
650129
3436
Nie będę was zanudzał szczegółami,
11:05
but it's got everything.
200
653565
1649
ale mamy tutaj wszystko.
11:07
We can sniffRyjek gasgaz,
we can measurezmierzyć dustkurz particlescząsteczki,
201
655214
3134
Możemy wyczuć gazy,
mierzyć cząsteczki pyłu,
11:10
the shapekształt of them, the compositionkompozycja,
202
658348
2252
ich kształt i skład.
11:12
there are magnetometersMagnetometry, everything.
203
660600
2508
Są tam magnetometry, wszystko.
11:15
This is one of the resultswyniki from
an instrumentinstrument whichktóry measuresśrodki gasgaz densitygęstość
204
663108
3599
To jeden z pomiarów wykonanych
przez instrument badający gęstość gazów
11:18
at the positionpozycja of RosettaRosetta,
205
666707
1858
w lokalizacji Rosetty.
11:20
so it's gasgaz whichktóry has left the cometkometa.
206
668565
2229
To gaz, który opuścił kometę.
11:22
The bottomDolny graphwykres
is SeptemberWrześnia of last yearrok.
207
670794
2484
To wykres z października zeszłego roku.
11:25
There is a long-termdługoterminowy variationzmienność,
whichktóry in itselfsamo is not surprisingzaskakujący,
208
673278
3297
Widzimy długie wahania,
co nie jest zaskakujące,
11:28
but you see the sharpostry peaksszczyty.
209
676575
1881
ale widać też ostre maksima.
11:30
This is a cometkometa day.
210
678456
2090
To dzień komety.
11:32
You can see the effectefekt of the sunsłońce
on the evaporationodparowanie of gasgaz
211
680546
4110
Widzimy wpływ Słońca na emisję gazów
11:36
and the factfakt that the cometkometa is rotatingobrotowe.
212
684656
2948
i widać w tym rotację komety.
11:39
So there is one spotmiejsce, apparentlywidocznie,
213
687604
1708
Jest jedno miejsce na komecie,
11:41
where there is a lot of stuffrzeczy comingprzyjście from,
214
689312
2147
z którego ulatnia się dużo rzeczy.
11:43
it getsdostaje heatedpodgrzewane in the SunSłońce,
and then coolschłodzi down on the back sidebok.
215
691459
3297
Nagrzewa się w słońcu
i ochładza po drugiej stronie.
11:46
And we can see
the densitygęstość variationswariacje of this.
216
694756
3506
Widzimy gęstość tych wahań.
11:50
These are the gasesgazy
and the organicorganiczny compoundszwiązki
217
698262
4133
To gazy i składniki organiczne,
11:54
that we alreadyjuż have measuredwymierzony.
218
702395
1695
które dotąd zmierzyliśmy.
11:56
You will see it's an impressiveimponujący listlista,
219
704090
1788
Jak widać, to imponująca lista,
11:57
and there is much, much,
much more to come,
220
705878
2484
a do odkrycia jest wiele, wiele więcej,
12:00
because there are more measurementspomiary.
221
708362
1946
bo mamy więcej pomiarów.
12:02
ActuallyFaktycznie, there is a conferencekonferencja
going on in HoustonHouston at the momentza chwilę
222
710308
3348
W Houston odbywa się właśnie konferencja,
12:05
where manywiele of these resultswyniki are presentedprzedstawione.
223
713656
2461
gdzie przedstawiamy wiele z tych wyników.
12:08
AlsoRównież, we measuredwymierzony dustkurz particlescząsteczki.
224
716827
1621
Zbadaliśmy też cząsteczki pyłu.
12:10
Now, for you, this will not
look very impressiveimponujący,
225
718448
2802
Może nie wygląda to zbyt imponująco,
12:13
but the scientistsnaukowcy were thrilledwstrząśnięty
when they saw this.
226
721250
3273
ale naukowcy poczuli dreszcz emocji.
12:16
Two dustkurz particlescząsteczki:
227
724523
1417
Dwie cząsteczki pyłu:
12:17
the right one they call BorisBoris,
and they shotstrzał it with tantalumTantal
228
725940
2994
tę po prawej nazwali Borys,
zestawili jej zdjęcie z tantalem,
12:20
in orderzamówienie to be ablezdolny to analyzeanalizować it.
229
728934
2114
aby móc ją poddać analizie.
12:23
Now, we founduznany sodiumsodu and magnesiummagnez.
230
731048
2391
Odkryliśmy sód i magnez.
12:25
What this tellsmówi you is this is
the concentrationstężenie of these two materialsmateriały
231
733439
4249
To mówi nam o stężeniu tych pierwiastków
12:29
at the time the solarsłoneczny systemsystem was formedpowstały,
232
737688
2716
w czasie powstawania Układu Słonecznego.
12:32
so we learnednauczyli things about
whichktóry materialsmateriały were there
233
740404
3367
Dowiadujemy się, co było obecne
12:35
when the planetplaneta was madezrobiony.
234
743771
3088
w czasie powstawania planet.
12:38
Of coursekurs, one of the importantważny
elementselementy is the imagingImaging.
235
746859
2718
Jedną z najważniejszych rzeczy
jest fotografia.
12:41
This is one of the cameraskamery of RosettaRosetta,
the OSIRISOZYRYS cameraaparat fotograficzny,
236
749577
3366
To jedna z kamer Rosetty, OSIRIS.
12:44
and this actuallytak właściwie was the coverpokrywa
of ScienceNauka magazineczasopismo
237
752943
2995
To zdjęcie było
na okładce magazynu "Science"
12:47
on JanuaryStycznia 23 of this yearrok.
238
755938
2670
23 stycznia tego roku.
12:50
NobodyNikt nie had expectedspodziewany
this bodyciało to look like this.
239
758608
3438
Nikt nie spodziewał się,
że kometa będzie tak wyglądać.
12:54
BouldersGłazy, rocksskały -- if anything, it lookswygląda
more like the HalfPołowa DomeKopuła in YosemiteYosemite
240
762046
3598
Głazy, kamienie - wygląda niczym
Half Dome w Parku Narodowym Yosemite.
12:57
than anything elsejeszcze.
241
765644
2507
13:00
We alsorównież saw things like this:
242
768151
2578
Widzieliśmy też wydmy,
13:02
duneswydmy, and what look to be,
on the righthandrighthand sidebok, wind-blownwiatrem shadowscienie.
243
770729
4922
po prawej stronie wygląda to
jak ślady ukształtowane przez wiatr.
13:07
Now we know these from MarsMars,
but this cometkometa doesn't have an atmosphereatmosfera,
244
775651
3924
Znamy to z Marsa, ale przecież
kometa nie ma atmosfery.
13:11
so it's a bitkawałek difficulttrudny to createStwórz
a wind-blownwiatrem shadowcień.
245
779575
2879
Ciężko więc stworzyć tam ślady
ukształtowane wiatrem.
13:14
It maymoże be locallokalny outgassingOdgazowywanie,
246
782454
1985
To może być miejscowa emisja gazów,
13:16
stuffrzeczy whichktóry goesidzie up and comespochodzi back.
247
784439
2183
substancje wylatują i wracają.
13:18
We don't know, so there is
a lot to investigatezbadać.
248
786622
3181
Nie wiemy, jest wiele do zbadania.
13:21
Here, you see the samepodobnie imageobraz twicedwa razy.
249
789803
2090
Tu widać ten sam obraz dwa razy.
13:23
On the left-handlewa ręka sidebok,
you see in the middleśrodkowy a pitPit.
250
791893
2517
Po lewej widzimy w środku jamę,
13:26
On the right-handprawa ręka sidebok,
if you carefullyostrożnie look,
251
794410
2217
po prawej, po bliższym zbadaniu,
13:28
there are threetrzy jetsdysze comingprzyjście out
of the bottomDolny of that pitPit.
252
796627
3231
widać, że coś z niej wylatuje.
13:31
So this is the activityczynność of the cometkometa.
253
799858
2297
To aktywność komety.
13:34
ApparentlyNajwyraźniej, at the bottomDolny of these pitsdoły
is where the activeaktywny regionsregiony are,
254
802155
4017
Dno tych jam to aktywne regiony,
13:38
and where the materialmateriał
evaporatesparuje into spaceprzestrzeń.
255
806172
2763
z których materiał wyparowuje
do przestrzeni kosmicznej.
13:40
There is a very intriguingintrygancki crackpęknięcie
in the neckszyja of the cometkometa.
256
808935
3610
Jest też intrygujące pękniecie
w przesmyku komety.
13:44
You see it on the right-handprawa ręka sidebok.
257
812545
1996
Widać je po prawej.
13:46
It's a kilometerkilometr long,
and it's two and a halfpół metersmetrów wideszeroki.
258
814541
3696
Ma kilometr długości
i dwa i pół metra szerokości.
13:50
Some people suggestsugerować that actuallytak właściwie,
259
818237
2246
Niektórzy sugerują,
13:52
when we get closeblisko to the sunsłońce,
260
820483
2068
że po zbliżeniu się do Słońca
13:54
the cometkometa maymoże splitrozdzielać in two,
261
822551
1858
kometa się przepołowi,
13:56
and then we'lldobrze have to choosewybierać,
262
824409
1680
a wtedy trzeba będzie zdecydować,
13:58
whichktóry cometkometa do we go for?
263
826089
2252
którą wybrać.
14:00
The landerlądownik -- again, lots of instrumentsinstrumenty,
264
828341
3173
Lądownik jest pełen instrumentów,
14:03
mostlyprzeważnie comparableporównywalny exceptz wyjątkiem for the things
whichktóry hammermłot in the groundziemia and drillwiercić, etcitp.
265
831514
5341
w większości porównawczych,
oprócz tych, które kują i wiercą grunt.
14:08
But much the samepodobnie as RosettaRosetta, and that is
because you want to compareporównać
266
836855
3877
Rosetta ma podobny sprzęt,
bo chcemy porównywać to,
14:12
what you find in spaceprzestrzeń
with what you find on the cometkometa.
267
840732
3506
co znajdziemy w kosmosie,
z tym, co znajdziemy na komecie.
14:16
These are callednazywa
groundziemia truthprawda measurementspomiary.
268
844238
2693
To są tak zwane prawdziwe pomiary gruntu.
14:18
These are the landinglądowanie descentzjazd imagesobrazy
269
846931
3231
To zdjęcia z opadania na kometę,
14:22
that were takenwzięty by the OSIRISOZYRYS cameraaparat fotograficzny.
270
850162
2048
wykonane kamerą OSIRIS.
14:24
You see the landerlądownik gettinguzyskiwanie furtherdalej
and furtherdalej away from RosettaRosetta.
271
852210
4226
Lądownik oddala się od Rosetty.
14:28
On the topTop right, you see an imageobraz
takenwzięty at 60 metersmetrów by the landerlądownik,
272
856436
3808
Na górze po prawej widać zdjęcie
zrobione na 60 metrach,
14:32
60 metersmetrów abovepowyżej the surfacepowierzchnia of the cometkometa.
273
860244
2856
60 metrów od powierzchni komety.
14:35
The bouldergłaz there is some 10 metersmetrów.
274
863100
2414
Ten głaz ma około 10 metrów.
14:37
So this is one of the last imagesobrazy we tookwziął
before we landedwylądował on the cometkometa.
275
865514
4714
To jedno z ostatnich zdjęć
przed lądowaniem.
14:42
Here, you see the wholecały sequencesekwencja again,
but from a differentróżne perspectiveperspektywiczny,
276
870228
3558
Tu widać znów tę samą sekwencję,
ale z innej perspektywy,
14:45
and you see threetrzy blown-upsdmuchane ups
from the bottom-leftlewy dolny to the middleśrodkowy
277
873786
4185
i trzy zbliżenia z lewej strony
od dołu do środka.
14:49
of the landerlądownik travelingpodróżny
over the surfacepowierzchnia of the cometkometa.
278
877971
4185
To przelot lądownika
nad powierzchnią komety.
14:54
Then, at the topTop, there is a before
and an after imageobraz of the landinglądowanie.
279
882156
4186
Na górze widać zdjęcia wykonane
przed i po lądowaniu.
14:58
The only problemproblem with the after imageobraz is,
there is no landerlądownik.
280
886342
3927
Niestety na tym drugim
nie widać lądownika.
15:02
But if you carefullyostrożnie look
at the right-handprawa ręka sidebok of this imageobraz,
281
890269
3271
Po uważnym zbadaniu prawej strony zdjęcia
15:05
we saw the landerlądownik still there,
but it had bouncedodbił.
282
893540
4029
widać lądownik, który niestety się odbił.
15:09
It had departedopuścił again.
283
897569
1661
Znowu odleciał.
15:11
Now, on a bitkawałek of a comicalkomiczny noteUwaga here
284
899230
3087
Co śmieszniejsze,
15:14
is that originallypierwotnie RosettaRosetta was designedzaprojektowany
to have a landerlądownik whichktóry would bounceBounce.
285
902317
4620
początkowo zaprojektowano go tak,
żeby się odbijał.
15:18
That was discardedodrzucone because
it was way too expensivedrogi.
286
906937
2573
Zrezygnowano z tego pomysłu,
bo był zbyt drogi.
15:21
Now, we forgotzapomniałem, but the landerlądownik knewwiedziałem.
287
909510
2274
Zapomnieliśmy o tym,
ale on wiedział swoje.
15:23
(LaughterŚmiech)
288
911784
1604
(Śmiech)
15:25
DuringPodczas the first bounceBounce,
in the magnetometersMagnetometry,
289
913388
2507
Podczas pierwszego odbicia,
magnetometry wykazały różne dane,
15:27
you see here the datadane from them,
from the threetrzy axesosie, x, y and z.
290
915895
3830
na osiach x, y oraz z.
15:31
HalfwayDo połowy throughprzez, you see a redczerwony linelinia.
291
919725
2206
W połowie widać czerwona linię.
15:33
At that redczerwony linelinia, there is a changezmiana.
292
921931
1834
Ta linia to zmiana.
15:35
What happenedstało się, apparentlywidocznie,
is duringpodczas the first bounceBounce,
293
923765
3925
Co się stało podczas pierwszego odbicia?
15:39
somewheregdzieś, we hittrafienie the edgekrawędź of a craterkrater
with one of the legsnogi of the landerlądownik,
294
927690
4726
Lądownik uderzył nogą o krawędź krateru,
15:44
and the rotationobrót velocityprędkość
of the landerlądownik changedzmienione.
295
932416
2820
przez co zmienił prędkość obrotu.
15:47
So we'vemamy been ratherraczej luckySzczęściarz
296
935236
1973
Mieliśmy dużo szczęścia,
15:49
that we are where we are.
297
937209
2276
że dotarliśmy tam, gdzie jesteśmy.
15:51
This is one of
the iconicikony imagesobrazy of RosettaRosetta.
298
939485
3669
To jedno z najpopularniejszych
zdjęć Rosetty.
15:55
It's a man-madeprzez człowieka objectobiekt,
a legnogi of the landerlądownik,
299
943154
3923
Obiekt zbudowany przez człowieka,
nóżka lądownika,
15:59
standingna stojąco on a cometkometa.
300
947077
1951
stojąca na komecie.
16:01
This, for me, is one of the very bestNajlepiej
imagesobrazy of spaceprzestrzeń sciencenauka I have ever seenwidziany.
301
949028
5131
To jedno z najlepszych zdjęć
astronomicznych, jakie widziałem.
16:06
(ApplauseAplauz)
302
954159
5181
(Brawa)
16:11
One of the things we still have to do
is to actuallytak właściwie find the landerlądownik.
303
959340
3851
Teraz musimy jeszcze odnaleźć lądownik.
16:15
The blueniebieski areapowierzchnia here
is where we know it mustmusi be.
304
963191
3696
Ten niebieski obszar to miejsce,
gdzie ma się znajdować.
16:18
We haven'tnie mam been ablezdolny to find it yetjeszcze,
but the searchszukanie is continuingciąg dalszy,
305
966887
3618
Jeszcze go nie znaleźliśmy,
ale poszukiwania trwają.
16:22
as are our effortsstarania to startpoczątek gettinguzyskiwanie
the landerlądownik to work again.
306
970505
3765
Staramy się go znów uruchomić.
16:26
We listen everykażdy day,
307
974270
1742
Codziennie słuchamy,
16:28
and we hopenadzieja that betweenpomiędzy now
and somewheregdzieś in AprilKwietnia,
308
976012
2558
mamy nadzieję że do kwietnia
16:30
the landerlądownik will wakebudzić up again.
309
978570
1738
lądownik znów się obudzi.
16:32
The findingsustalenia of what
we founduznany on the cometkometa:
310
980308
2137
Co odkryliśmy na komecie?
16:35
This thing would floatfloat in waterwoda.
311
983795
2456
Mogłaby unosić się w wodzie,
16:38
It's halfpół the densitygęstość of waterwoda.
312
986251
2624
jej gęstość to połowa gęstości wody.
16:40
So it lookswygląda like
a very bigduży rockskała, but it's not.
313
988875
3018
Wygląda jak duży kawałek skały,
ale nim nie jest.
16:43
The activityczynność increasezwiększać we saw
in JuneCzerwca, JulyLipiec, AugustSierpnia last yearrok
314
991893
3646
Jej aktywność z czerwca,
lipca i sierpnia zeszłego roku
16:47
was a four-foldZakład czterokrotny activityczynność increasezwiększać.
315
995539
2391
zwiększyła się aż czterokrotnie.
16:49
By the time we will be at the sunsłońce,
316
997930
1743
Zanim dotrze do Słońca,
16:51
there will be 100 kiloskilogramów
a seconddruga leavingodejście this cometkometa:
317
999673
4573
będzie tracić 100 kilogramów na sekundę.
16:56
gasgaz, dustkurz, whatevercokolwiek.
318
1004246
1556
To gazy, pyły, cokolwiek.
16:57
That's 100 millionmilion kiloskilogramów a day.
319
1005802
2531
To 100 milionów kilogramów dziennie.
17:01
Then, finallywreszcie, the landinglądowanie day.
320
1009603
2375
W końcu dzień lądowania.
17:03
I will never forgetzapomnieć -- absoluteabsolutny madnessszaleństwo,
250 TVTELEWIZOR crewszałóg in GermanyNiemcy.
321
1011978
5388
Nigdy tego nie zapomnę,
250 ekip telewizyjnych w Niemczech.
17:09
The BBCBBC was interviewingwywiad me,
322
1017366
2019
Udzielałem wywiadu BBC
17:11
and anotherinne TVTELEWIZOR crewzałoga
who was followingnastępujący me all day
323
1019385
2972
i innej ekipie telewizyjnej,
która towarzyszyła mi cały dzień,
17:14
were filmingfilmowanie me beingistota interviewedwywiady,
324
1022357
2136
filmując mnie i zadając pytania.
17:16
and it wentposzedł on like that
for the wholecały day.
325
1024493
2438
Tak było cały dzień.
17:18
The DiscoveryOdkrycie ChannelKanał crewzałoga
326
1026931
1811
Ekipa Discovery Channel
17:20
actuallytak właściwie caughtzłapany me
when leavingodejście the controlkontrola roompokój,
327
1028742
2322
przyłapała mnie
na opuszczaniu sali kontroli
17:23
and they askedspytał the right questionpytanie,
328
1031064
2113
i zadała mi właściwe pytania.
17:25
and man, I got into tearsłzy,
and I still feel this.
329
1033177
3625
Wtedy się popłakałem, wciąż to czuję.
17:28
For a monthmiesiąc and a halfpół,
330
1036802
1683
Przez półtora miesiąca
17:30
I couldn'tnie mógł think about
landinglądowanie day withoutbez cryingpłacz,
331
1038485
2834
nie mogłem myśleć o lądowaniu
bez ronienia łez.
17:33
and I still have the emotionemocja in me.
332
1041319
2715
Wciąż jest we mnie wiele emocji.
17:36
With this imageobraz of the cometkometa,
I would like to leavepozostawiać you.
333
1044034
2949
Chciałbym was opuścić
z tym oto zdjęciem komety.
17:38
Thank you.
334
1046983
2113
Dziękuję.
17:41
(ApplauseAplauz)
335
1049096
4879
(Brawa)
Translated by Marta Kliber
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Fred Jansen - Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth.

Why you should listen

Fred Jansen manages the European Space Agency’s Rosetta mission, which guided a probe into orbit around a comet and dispatched a lander to its surface -- both firsts in space exploration. Although the lander Philae could not accomplish its full mission before going into hibernation, the data it’s already gathered will immeasurably multiply our knowledge of comets and their contributions to the ingredients of life on Earth.

In addition to his work with the Rosetta Mission, Jansen oversees the ESA’s XMM-Newton, an orbiting x-ray space observatory delving into the most elusive secrets of the universe, including black holes and dark matter.

More profile about the speaker
Fred Jansen | Speaker | TED.com