ABOUT THE SPEAKER
Mac Stone - Photographer
Florida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora.

Why you should listen

Mac Stone is a conservation photographer from Gainesville, Florida. Growing up exploring the springs, swamps, and hammocks of North Central Florida, he developed a passion for photography at a young age.

Over the years his camera has carried him to some of the most remote and imperiled areas this side of the globe. For six months, Stone lived in Ecuador during the presidential overthrow of 2005 and worked with Wildlife Conservation Society biologists in the Amazon rainforest. Soon after, he moved to Honduras and lived in a small village along the Cangrejal River. For two years he taught photography to underprivileged youth as a way to raise environmental awareness in the region. Some of the students have gone on to win international acclaim and start up their own eco-tourism businesses. Through photography, Stone strives to start new conversations and expose the dynamic relationship between mankind and the natural world.

Currently, his work focuses on America's swamps in an attempt to change public opinion towards our country’s wetlands. After spending five years living and working in the Everglades watershed, he will be releasing a 304-page coffee table book about the heralded River of Grass. Everglades: America's Wetland, published by University Press of Florida in October 2014 has won a silver medal with the Florida Book Awards and is now in its second printing.

More profile about the speaker
Mac Stone | Speaker | TED.com
TEDxUF

Mac Stone: Stunning photos of the endangered Everglades

Mac Stone: Zdumiewające zdjęcia zagrożonego Everglades

Filmed:
1,268,200 views

Przez wieki ludzie postrzegali bagna i mokradła jako zbędne przeszkody do ominięcia. Fotograf Mac Stone, który dokumentuje naturę w Everglades na Florydzie, myśli o nich inaczej - to dla niego prawdziwy skarb narodowy. Przez zapierające dech w piersiach zdjęcia, Stone rzuca nowe światło na prastarą, lekceważoną, a przecież niezwykle ważną dla nas, dziką przyrodę. Jego przesłaniem jest motywowanie innych do odkrycia tego osobiście: „Po prostu zanurzcie stopy w wodzie” - mówi. „Bagno odmieni was na zawsze, obiecuję”.
- Photographer
Florida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So I've had the great privilegeprzywilej
0
658
2056
Mam wielki przywilej
00:14
of travelingpodróżny to some incredibleniesamowite placesmiejsca,
1
2738
2416
podróżowania w niesamowite miejsca,
00:17
photographingfotografowanie these distantodległy landscapeskrajobrazy
and remotezdalny cultureskultury
2
5178
4234
fotografując odległe krajobrazy
i odmienne kultury
00:21
all over the worldświat.
3
9436
1426
na całym świecie.
00:22
I love my jobpraca.
4
10886
1410
Kocham swoją pracę.
00:24
But people think it's
this stringstrunowy of epiphaniesepifanie
5
12320
2565
Choć ludzie myślą,
że spotyka mnie seria objawień,
00:26
and sunriseswschody słońca and rainbowstęcze,
6
14909
2489
wschodów słońca, tęczy,
00:29
when in realityrzeczywistość, it lookswygląda
more something like this.
7
17422
2764
w rzeczywistości, wygląda to raczej tak.
00:32
(LaughterŚmiech)
8
20210
1222
(Śmiech)
00:33
This is my officegabinet.
9
21456
1525
To moje biuro.
00:35
We can't affordpozwolić sobie the fanciestfanciest placesmiejsca
to stayzostać at night,
10
23473
2631
Nie możemy sobie pozwolić
na wymyślne noclegi,
00:38
so we tendzmierzać to sleepsen a lot outdoorsna dworze.
11
26128
2838
często śpimy na dworze.
00:41
As long as we can stayzostać drysuchy,
12
29365
1429
Dopóki człowiek jest suchy,
00:42
that's a bonusBonus.
13
30818
1401
ma to same zalety.
00:44
We alsorównież can't affordpozwolić sobie
the fanciestfanciest restaurantsrestauracje.
14
32243
2405
Nie stać nas też na wyszukane restauracje.
00:46
So we tendzmierzać to eatjeść
whatever'scokolwiek w on the locallokalny menumenu.
15
34672
2920
Jemy, co tylko znajdzie się
w miejscowym menu.
00:50
And if you're in the EcuadorianEkwadorskiramoRamo,
16
38045
3072
W ekwadorskim Paramo
00:53
you're going to eatjeść
a largeduży rodentgryzonie callednazywa a cuyCuy.
17
41141
2762
zjecie dużą świnkę morską.
00:55
(LaughterŚmiech)
18
43927
1617
(Śmiech)
00:57
But what makesczyni our experienceswzruszenie religijne
perhapsmoże a little bitkawałek differentróżne
19
45568
3618
Co odróżnia nasze doświadczenia
01:01
and a little more uniquewyjątkowy
than that of the averageśredni personosoba
20
49210
2722
od przeciętnych przygód,
01:03
is that we have this gnawinggryzienia thing
in the back of our mindumysł
21
51956
3456
to uporczywa myśl,
01:07
that even in our darkestnajciemniejszy momentschwile,
and those timesczasy of despairrozpacz,
22
55436
3917
która nawet w najmroczniejszych momentach,
czy w chwilach rozpaczy
01:11
we think, "Hey, there mightmoc be
an imageobraz to be madezrobiony here,
23
59377
3902
mówi nam: "Tu trzeba zrobić zdjęcie,
01:15
there mightmoc be a storyfabuła to be told."
24
63303
2123
tu jest historia do opowiedzenia".
01:18
And why is storytellingopowiadanie historii importantważny?
25
66164
1917
Dlaczego to takie ważne?
01:20
Well, it helpspomaga us to connectpołączyć with our
culturalkulturalny and our naturalnaturalny heritagedziedzictwo.
26
68509
4530
Pozwala nam znaleźć więź
z dziedzictwem kulturowym i naturą.
01:25
And in the SoutheastPołudniowo-wschodniej,
27
73063
1159
Na południowym wschodzie
01:26
there's an alarmingniepokojące disconnectodłączyć
betweenpomiędzy the publicpubliczny
28
74246
3058
panuje niepokojąca rozbieżność
między obszarami zamieszkanymi
01:29
and the naturalnaturalny areasobszary that allowdopuszczać
us to be here in the first placemiejsce.
29
77328
3723
a naturalnymi, które nas tu sprowadzają.
01:33
We're visualwizualny creaturesstworzenia,
30
81770
2205
Jesteśmy wzrokowcami,
01:35
so we use what we see
to teachnauczać us what we know.
31
83999
3352
wykorzystujemy to, co widzimy
do poznania świata.
Większość ludzi niechętnie
wejdzie w bagno.
01:39
Now the majoritywiększość of us
aren'tnie są going to willinglychętnie go
32
87773
2398
01:42
way down to a swampBagno.
33
90195
1652
01:44
So how can we still expectoczekiwać
those samepodobnie people to then advocaterzecznik
34
92638
3594
Jak więc oczekiwać, że ci sami ludzie
staną w jego obronie,
01:48
on behalfimieniu of theirich protectionochrona?
35
96256
1718
będą je chronić?
01:50
We can't.
36
98410
1174
Nie można.
01:51
So my jobpraca, then, is to use photographyfotografia
as a communicationkomunikacja toolnarzędzie,
37
99608
4245
Moim zadaniem jest użycie fotografii
jako narzędzia do komunikacji,
01:55
to help bridgemost the gapszczelina
betweenpomiędzy the sciencenauka and the aestheticsestetyka,
38
103877
3975
do połączenia nauki i estetyki,
01:59
to get people talkingmówić,
39
107876
1618
zmotywowania ludzi do dialogu,
02:01
to get them thinkingmyślący,
40
109518
1369
do myślenia,
02:02
and to hopefullyufnie, ultimatelyostatecznie,
41
110911
1657
i wreszcie, miejmy nadzieję,
02:04
get them caringopiekuńczy, troskliwy.
42
112592
1391
żeby zaczęło im zależeć.
02:06
I startedRozpoczęty doing this 15 yearslat agotemu
right here in GainesvilleGainesville,
43
114841
2910
Zacząłem 15 lat temu,
tutaj w Gainesville na Florydzie,
02:09
right here in my backyardpodwórko.
44
117775
1875
na swoim podwórku.
02:11
And I fellspadł in love
with adventureprzygoda and discoveryodkrycie,
45
119674
2848
Zakochałem się w przygodzie i odkryciach,
02:14
going to explorebadać
all these differentróżne placesmiejsca
46
122546
2057
zamierzałem badać wszystkie miejsca
02:16
that were just minutesminuty
from my frontz przodu doorstepdrzwi.
47
124627
2293
oddalone o kilka minut od domu.
02:18
There are a lot
of beautifulpiękny placesmiejsca to find.
48
126944
2588
Jest wiele pięknych miejsc do odkrycia.
02:21
DespitePomimo all these yearslat that have passedminęło,
49
129872
2302
Pomimo upływu lat
02:24
I still see the worldświat
throughprzez the eyesoczy of a childdziecko
50
132198
2294
wciąż patrzę na świat oczami dziecka.
02:26
and I try to incorporatewłączenie
that sensesens of wondermentzdumienie
51
134516
2853
Staram się wcielić to poczucie zdziwienia,
02:29
and that sensesens of curiosityciekawość
into my photographyfotografia
52
137393
4681
ten rodzaj ciekawości do moich zdjęć,
02:34
as oftenczęsto as I can.
53
142098
1750
tak często, jak się da.
02:37
And we're prettyładny luckySzczęściarz
because here in the SouthPołudniowa,
54
145006
2298
Mamy szczęście, bo tu na południu
02:39
we're still blessedbłogosławiony
with a relativelystosunkowo blankpusty canvasbrezentowy
55
147328
3072
jest wciąż wiele nieodkrytych ścieżek,
02:42
that we can fillwypełniać with the mostwiększość
fancifulfantazyjne adventuresprzygody
56
150424
3184
które można badać,
przeżywając wymyślne przygody
02:45
and incredibleniesamowite experienceswzruszenie religijne.
57
153632
2447
i niezwykłe doświadczenia.
02:48
It's just a mattermateria of how fardaleko
our imaginationwyobraźnia will take us.
58
156103
3944
Wszystko zależy od tego,
jak daleko poniesie nas wyobraźnia.
Wiele osób powie:
"To naprawdę piękne drzewo".
02:52
See, a lot of people
look at this and they say,
59
160402
2199
02:54
"Oh yeah, wowłał, that's a prettyładny treedrzewo."
60
162625
1778
Ale ja widzę nie tylko drzewo.
02:56
But I don't just see a treedrzewo --
61
164427
1471
02:57
I look at this and I see opportunityokazja.
62
165922
2579
Widzę możliwości.
03:00
I see an entireCały weekendweekend.
63
168525
1597
Widzę cały weekend.
03:03
Because when I was a kiddziecko,
these were the typestypy of imagesobrazy
64
171122
2637
Kiedy byłem dzieckiem,
właśnie takie widoki
03:05
that got me off the sofakanapa
and daredodważył się me to explorebadać,
65
173783
2468
ściągały mnie z kanapy
i zachęcały do odkryć,
03:08
daredodważył się me to go find the woodsWoods
66
176275
1441
żeby pójść do lasu,
03:09
and put my headgłowa underwaterPodwodny
and see what we have.
67
177740
2895
włożyć głowę pod wodę
i zobaczyć, co tam jest.
03:13
And folksludzie, I've been photographingfotografowanie
all over the worldświat
68
181433
2801
Robiłem zdjęcia na całym świecie,
03:16
and I promiseobietnica you,
69
184258
1341
zaklinam się, że to, co mamy na południu,
03:17
what we have here in the SouthPołudniowa,
70
185623
1495
03:19
what we have in the SunshineSunshine StatePaństwa,
71
187142
1681
w naszym słonecznym stanie,
nie ustępuje niczemu, co widziałem.
03:20
rivalsRywale anything elsejeszcze that I've seenwidziany.
72
188847
2295
03:23
But yetjeszcze our tourismturystyka industryprzemysł is busyzajęty
promotingpromowanie all the wrongźle things.
73
191943
4012
Ale nasz przemysł turystyczny
promuje niewłaściwe rzeczy.
03:28
Before mostwiększość kidsdzieciaki are 12,
they'lloni to zrobią have been to DisneyDisney WorldŚwiat
74
196698
2731
Dużo dzieci przed 12 rokiem życia
było już w Disney World,
03:31
more timesczasy than they'veoni been in a canoekajak
75
199453
1961
więcej razy niż choćby na kajakach
03:33
or campingCamping underpod a starrygwiaździste skyniebo.
76
201438
2842
czy na obozie pod gołym niebem.
03:36
And I have nothing againstprzeciwko DisneyDisney
or MickeyMickey; I used to go there, too.
77
204816
3547
Nie mam nic przeciwko Myszce Miki,
też tam chodziłem.
03:40
But they're missingbrakujący out on those
fundamentalfundamentalny connectionsznajomości
78
208387
2659
Ale dzieci tracą przez to
podstawowe wartości
03:43
that createStwórz a realreal sensesens
of prideduma and ownershipwłasność
79
211070
3222
tworzące poczucie dumy, własności,
03:46
for the placemiejsce that they call home.
80
214316
2103
z miejscem, które nazywają domem.
03:49
And this is compoundedzłożony by the issuekwestia
that the landscapeskrajobrazy
81
217251
3039
Składa się na to też fakt,
że nasze otoczenie,
03:52
that definedefiniować our naturalnaturalny heritagedziedzictwo
82
220314
2109
nasze naturalne dziedzictwo,
03:54
and fuelpaliwo our aquiferwarstwy wodonośnej
for our drinkingpicie waterwoda
83
222447
2976
źródła naszej wody pitnej
03:57
have been deemeduważane as scarystraszny
and dangerousniebezpieczny and spookystraszny.
84
225447
4443
były uznawane za nawiedzone,
niebezpieczne i straszne.
04:02
When our ancestorsprzodkowie first cameoprawa ołowiana witrażu here,
85
230329
1753
Nasi przodkowie czuli zagrożenie,
04:04
they warnedostrzegł, "StayZatrzymać w out
of these areasobszary, they're hauntedNawiedzony.
86
232106
2636
kiedy tu trafili: "Trzymaj się z dala,
04:06
They're fullpełny of evilzło spiritsduchy and ghostsduchy."
87
234766
3097
te miejsca są nawiedzone,
pełne złych duchów".
04:09
I don't know where
they cameoprawa ołowiana witrażu up with that ideapomysł.
88
237887
2346
Nie wiem, skąd wziął się ten pomysł.
04:12
But it's actuallytak właściwie led
to a very realreal disconnectodłączyć,
89
240804
2632
Ale doprowadził do głębokiego braku więzi,
04:15
a very realreal negativenegatywny mentalitymentalność
90
243460
1761
negatywnej mentalności,
04:17
that has kepttrzymane the publicpubliczny
disinterestedbezinteresowna, silentcichy,
91
245245
3578
która sprawiała, że ludzie
nie interesowali się otoczeniem,
04:20
and ultimatelyostatecznie, our environmentśrodowisko at riskryzyko.
92
248847
2565
wystawiając je na niebezpieczeństwo.
04:24
We're a statestan that's surroundedotoczony
and definedokreślone by waterwoda,
93
252523
3452
Woda otacza i określa nasz stan.
04:27
and yetjeszcze for centurieswieki,
94
255999
1276
A mimo to przez wieki
04:29
swampsbagna and wetlandstereny podmokłe have been regardeduważany
95
257299
1893
bagna i moczary były uważane
04:31
as these obstaclesprzeszkody to overcomeprzezwyciężać.
96
259216
2707
za przeszkody do pokonania.
04:34
And so we'vemamy treatedleczony them
as these second-classdrugiej klasy ecosystemsekosystemy,
97
262367
3982
Traktowaliśmy je jako
ekosystemy drugiej klasy,
04:38
because they have
very little monetarypieniężnej valuewartość
98
266373
2264
bo nie mają dużej wartości pieniężnej,
04:40
and of coursekurs, they're knownznany
to harborport alligatorsaligatory and snakeswęże --
99
268661
3685
no i są domem aligatorów i węży.
04:44
whichktóry, I'll admitprzyznać, these aren'tnie są
the mostwiększość cuddlyprzytulanki of ambassadorsAmbasadorzy.
100
272370
3298
Muszę przyznać, że to niezbyt
milusińscy mieszkańcy.
04:47
(LaughterŚmiech)
101
275692
1136
(Śmiech)
04:48
So it becamestał się assumedzakłada, że, then,
that the only good swampBagno
102
276852
2778
Założono więc, że jedyne dobre bagno,
04:51
was a drainedosuszony swampBagno.
103
279654
1318
to osuszone bagno.
Osuszanie bagien pozwala
na rozwój rolnictwa,
04:53
And in factfakt,
104
281364
1151
04:54
drainingOpróżnianie a swampBagno to make way
for agriculturerolnictwo and developmentrozwój
105
282539
3411
04:57
was considereduważane the very essenceistota
of conservationochrona not too long agotemu.
106
285974
3913
jeszcze całkiem niedawno uważano,
że to ochrona przyrody.
05:02
But now we're backpedalingbackpedaling,
107
290522
1546
Ale teraz cofamy się,
05:04
because the more we come to learnuczyć się
about these soddenoblanych landscapeskrajobrazy,
108
292092
3351
bo im więcej wiadomo
o podmokłych terenach,
05:07
the more secretstajniki we're startingstartowy to unlockodblokować
109
295467
1966
tym więcej tajemnic odkrywamy
o relacjach międzygatunkowych,
05:09
about interspeciesmiędzygatunkowej relationshipsrelacje
110
297457
2363
05:11
and the connectivityłączność of habitatssiedliska,
watershedszlewnie and flywaystras przelotu.
111
299844
4550
siedliskach, zlewiskach
i ścieżkach migracyjnych ptaków.
05:17
Take this birdptak, for exampleprzykład:
112
305040
1985
Na przykład ten ptak,
05:19
this is the prothonotaryProthonotary warblerLasówka.
113
307049
1888
to bursztynka.
05:20
I love this birdptak because
it's a swampBagno birdptak,
114
308961
2186
Uwielbiam go, bo to ptak z bagien.
05:23
throughprzez and throughprzez, a swampBagno birdptak.
115
311171
1704
Ptak na wskroś bagienny.
05:24
They nestgniazdo and they mateMate and they breedrasa
in these old-growthstary wzrost swampsbagna
116
312899
3648
Gniazduje, łączy się w pary
i rozmnaża się na starych bagnach,
05:28
in these floodedzalane forestslasy.
117
316571
1464
w zalanych wodą lasach.
05:30
And so after the springwiosna,
after they raisepodnieść theirich youngmłody,
118
318059
2548
Na wiosnę wychowują młode,
05:32
they then flylatać thousandtysiąc of milesmile
over the GulfZatoka of MexicoMeksyk
119
320631
2805
potem lecą tysiące kilometrów
przez Zatokę Meksykańską
05:35
into CentralCentrum and SouthPołudniowa AmericaAmeryka.
120
323460
1949
do Środkowej i Południowej Ameryki.
05:37
And then after the winterzimowy,
121
325806
1252
Po zimie nadchodzi wiosna
i wtedy powracają.
05:39
the springwiosna rollsrolki around
and they come back.
122
327082
2015
05:41
They flylatać thousandstysiące of milesmile
over the GulfZatoka of MexicoMeksyk.
123
329121
2899
Lecą tysiące kilometrów
przez Zatokę Meksykańską.
05:44
And where do they go? Where do they landwylądować?
124
332044
2906
Dokąd lecą? Gdzie lądują?
05:47
Right back in the samepodobnie treedrzewo.
125
335474
2516
Dokładnie na tym samym drzewie.
05:50
That's nutsorzechy.
126
338686
1150
To szaleństwo.
05:52
This is a birdptak the sizerozmiar
of a tennistenis ballpiłka --
127
340151
3347
To ptak wielkości piłki do tenisa.
05:55
I mean, that's crazyzwariowany!
128
343522
1677
To naprawdę szaleństwo!
05:57
I used a GPSGPS to get here todaydzisiaj,
129
345223
2550
Ja potrzebowałem GPSa, żeby tu dojechać,
05:59
and this is my hometownmiasto rodzinne.
130
347797
1667
a przecież to moje miasto.
06:01
(LaughterŚmiech)
131
349488
1271
(Śmiech)
06:02
It's crazyzwariowany.
132
350783
1157
Masakra.
06:04
So what happensdzieje się, then, when this birdptak
fliesmuchy over the GulfZatoka of MexicoMeksyk
133
352374
3690
Co się dzieje, kiedy ten ptak
przelatuje nad Zatoką Meksykańską,
06:08
into CentralCentrum AmericaAmeryka for the winterzimowy
134
356088
1868
by przezimować w Ameryce Środkowej,
06:09
and then the springwiosna rollsrolki around
and it fliesmuchy back,
135
357980
2441
potem nadchodzi wiosna,
on znów przylatuje,
06:12
and it comespochodzi back to this:
136
360445
2767
wraca do tego:
06:15
a freshlyświeżo soddedsodded golfgolf coursekurs?
137
363236
1894
wykarczowane pole golfowe.
06:17
This is a narrativenarracja that's
all too commonlypowszechnie unravelingodkrycie
138
365942
2589
Ta historia powtarza się za często
06:20
here in this statestan.
139
368555
1187
w naszym stanie.
06:21
And this is a naturalnaturalny processproces
that's occurredwystąpił for thousandstysiące of yearslat
140
369766
3239
To naturalny proces,
występujący od tysięcy lat,
06:25
and we're just now learninguczenie się about it.
141
373029
1778
a my uczymy się o tym dopiero teraz.
06:26
So you can imaginewyobrażać sobie all elsejeszcze we have
to learnuczyć się about these landscapeskrajobrazy
142
374831
3163
Wyobrażacie sobie, czego jeszcze
trzeba nauczyć się o tym obszarze,
06:30
if we just preservezachować them first.
143
378018
1858
ale najpierw musimy go zachować.
06:31
Now despitepomimo all this richbogaty life
that aboundsobfituje in these swampsbagna,
144
379900
4531
Pomimo całej obfitości życia,
którego pełno na tych bagnach,
06:36
they still have a badzły nameNazwa.
145
384455
1824
wciąż cieszą się one złą sławą.
06:38
ManyWiele people feel uncomfortableniewygodny
with the ideapomysł of wadingbrodząc
146
386828
3666
Wiele osób przeraża sama myśl o brodzeniu
06:42
into Florida'sFlorydy blackwaterBlackwater.
147
390518
1664
w tych mrocznych wodach Florydy.
06:44
I can understandzrozumieć that.
148
392206
1789
Rozumiem to.
06:46
But what I lovedkochany about growingrozwój up
in the SunshineSunshine StatePaństwa
149
394019
3141
W dorastaniu w słonecznym stanie
podobało mi się,
06:49
is that for so manywiele of us,
150
397184
1282
że przepełnia nas ukryty,
ale namacalny strach,
06:50
we liverelacja na żywo with this latentutajony
but very palpablenamacalny fearstrach
151
398490
3789
06:54
that when we put our toespalce u stóp into the waterwoda,
152
402303
2341
że gdy umoczymy palec w wodzie,
06:56
there mightmoc be something much more ancientstarożytny
153
404668
2982
możemy trafić na coś bardzo starego,
06:59
and much more adaptedprzystosowany than we are.
154
407674
2137
znacznie lepiej przystosowanego od nas.
07:02
KnowingWiedząc that you're not topTop dogpies
is a welcomedz zadowoleniem discomfortdyskomfort, I think.
155
410664
4799
Poczucie, że nie jesteśmy królami
stworzenia trochę nas niepokoi.
07:08
How oftenczęsto in this modernnowoczesny
and urbanmiejski and digitalcyfrowy agewiek
156
416082
3886
Jak często w nowoczesnym, cyfrowym świecie
07:11
do you actuallytak właściwie get the chanceszansa
to feel vulnerablewrażliwy,
157
419992
3644
czujemy się bezbronni
07:15
or considerrozważać that the worldświat maymoże not
have been madezrobiony for just us?
158
423660
4166
i myślimy o tym, że świat
nie został wcale stworzony dla nas?
07:19
So for the last decadedekada,
159
427850
1282
Przez ostatnie 10 lat
07:21
I beganrozpoczął się seekingszukanie out these areasobszary
where the concretebeton yieldsplony to forestlas
160
429156
3395
szukałem miejsc,
gdzie beton ustępuje lasom,
07:24
and the pinessosny turnskręcać to cypresscyprys,
161
432575
2178
a sosny zmieniają się w cyprysy.
07:26
and I viewedobejrzeli all these
mosquitoeskomary and reptilesgady,
162
434777
3645
Widziałem komary i gady,
07:30
all these discomfortsdolegliwości,
163
438446
1499
wszelkie niedogodności,
07:31
as affirmationsAfirmacje that I'd founduznany
trueprawdziwe wildernesspustynia,
164
439969
3532
jako afirmacje prawdziwej dzikości,
07:35
and I embraceuścisk them whollycałkowicie.
165
443525
2160
przyjmowałem wszystko w całości.
07:37
Now as a conservationochrona photographerfotograf
obsessedobsesję with blackwaterBlackwater,
166
445709
3403
Jako fotograf chroniący przyrodę,
opętany mrocznymi wodami,
07:41
it's only fittingdopasowywanie that I'd
eventuallyostatecznie endkoniec up
167
449136
2120
nie mogłem skończyć inaczej
07:43
in the mostwiększość famoussławny swampBagno of all:
168
451280
2177
niż na najsławniejszym bagnie:
07:45
the EvergladesEverglades.
169
453481
1250
w Everglades.
07:47
GrowingUprawy up here in NorthPółnoc CentralCentrum FloridaFlorida,
170
455144
1969
Dorastałem w północnej Florydzie,
otoczony przez magiczne nazwy:
07:49
it always had these enchantedZaczarowana namesnazwy,
171
457137
1730
07:50
placesmiejsca like LoxahatcheeLoxahatchee and FakahatcheeFakahatchee,
172
458891
3342
Loxahatchee, Fakahatchee,
07:54
CorkscrewKorkociąg, BigDuże CypressCyprys.
173
462257
2122
Corkscrew, Big Cypress.
07:56
I startedRozpoczęty what turnedobrócony
into a five-year5 letnia projectprojekt
174
464403
3540
Rozpocząłem projekt,
który miał trwać pięć lat,
07:59
to hopefullyufnie reintroduceponownie wprowadzić
the EvergladesEverglades in a newNowy lightlekki,
175
467967
3750
i postawił Everglades w nowym świetle,
08:03
in a more inspirednatchniony lightlekki.
176
471741
1681
mam nadzieję bardziej inspirującym.
08:05
But I knewwiedziałem this would be a tallwysoki orderzamówienie,
because here you have an areapowierzchnia
177
473922
3225
Wiedziałem, że to
twardy orzech do zgryzienia,
08:09
that's roughlyw przybliżeniu a thirdtrzeci the sizerozmiar
the statestan of FloridaFlorida, it's hugeolbrzymi.
178
477171
3029
to prawie jedna trzecia Florydy,
ogromny obszar.
08:12
And when I say EvergladesEverglades,
179
480224
1277
Kiedy mówię Everglades,
08:13
mostwiększość people are like,
"Oh, yeah, the nationalkrajowy parkpark."
180
481525
2468
większość odpowie: "A tak, park narodowy".
08:16
But the EvergladesEverglades is not just a parkpark;
it's an entireCały watersheddział wodny,
181
484017
5013
Ale to nie tylko park, to całe zlewisko,
08:21
startingstartowy with the KissimmeeKissimmee
chainłańcuch of lakesjeziora in the northpółnoc,
182
489054
3005
zaczynające się od grupy
jezior Kissimmee na północy.
08:24
and then as the rainsdeszcze
would fallspadek in the summerlato,
183
492083
2225
Gdy zaczynają się letnie deszcze,
08:26
these downpoursulewy would flowpływ
into LakeJezioro OkeechobeeOkeechobee,
184
494332
2632
trafiają do wód jeziora Okeechobee,
08:28
and LakeJezioro OkeechobeeOkeechobee would fillwypełniać up
and it would overflowprzepełnienie its banksbanki
185
496988
3247
które występuje z brzegów,
08:32
and spillzalanie southwardna południe, ever slowlypowoli,
with the topographyTopografia,
186
500259
3274
woda płynie na południe, powoli,
zgodnie z ukształtowaniem terenu,
08:35
and get into the riverrzeka of grasstrawa,
the SawgrassSawgrass PrairiesPrerii,
187
503557
2596
docierając do rzeki traw, prerii Sawgrass,
08:38
before metingspotkania into the cypresscyprys slewsbędzie zmieniał obserwowaną pozycję,
188
506177
2045
tuż przed cyprysowymi moczarami,
08:40
untilaż do going furtherdalej southpołudnie
into the mangrovemangrowe swampsbagna,
189
508246
2687
dalej na południe w stronę
bagien namorzynowych,
08:42
and then finallywreszcie -- finallywreszcie --
reachingosiągając FloridaFlorida BayBay,
190
510957
3750
aż w wreszcie docierają
do Zatoki Florydzkiej,
08:46
the emeraldEmerald gemklejnot of the EvergladesEverglades,
191
514731
1773
szmaragdowego klejnotu Everglades,
08:48
the great estuaryujście rzeki,
192
516528
1183
wielkiego ujścia rzeki,
szerokiego na 1400 kilometrów.
08:49
the 850 square-milemil kwadratowych estuaryujście rzeki.
193
517735
2253
08:52
So sure, the nationalkrajowy parkpark
is the southernpołudniowy endkoniec of this systemsystem,
194
520464
4333
Park narodowy stanowi
południową część tego systemu,
08:56
but all the things that make it uniquewyjątkowy
are these inputswejścia that come in,
195
524821
3303
ale wyjątkowości dodają mu
wszystkie dopływy,
09:00
the freshświeży waterwoda that startszaczyna się
100 milesmile northpółnoc.
196
528148
2807
świeża woda, która ma źródła
ponad 150 km na północ.
09:02
So no mannersposób of these politicalpolityczny
or invisibleniewidzialny boundariesGranic
197
530979
3265
Nie sposób za pomocą politycznych,
niewidocznych granic
09:06
protectochraniać the parkpark from pollutedzanieczyszczony waterwoda
or insufficientniewystarczające waterwoda.
198
534268
4387
chronić parku przed skażoną wodą
lub jej niedoborem.
09:11
And unfortunatelyNiestety, that's preciselydokładnie
what we'vemamy doneGotowe.
199
539242
2826
Niestety, właśnie to zrobiliśmy.
09:14
Over the last 60 yearslat,
200
542630
1533
Przez ostatnie 60 lat
09:16
we have drainedosuszony, we have dammedspiętrzonych,
we have dredgedpogłębiony the EvergladesEverglades
201
544187
3357
osuszaliśmy, budowaliśmy tamy
i pogłębialiśmy rzeki w Everglades,
09:19
to where now only one thirdtrzeci of the waterwoda
that used to reachdosięgnąć the bayzatoka
202
547568
3981
przez co obecnie tylko jedna trzecia wody,
która zwykle docierała do zatoki,
09:23
now reachessięga the bayzatoka todaydzisiaj.
203
551573
2007
dociera tam dzisiaj.
09:26
So this storyfabuła is not all sunshineSunshine
and rainbowstęcze, unfortunatelyNiestety.
204
554586
3668
Ta historia to niestety
nie tylko tęcza i słońce.
09:30
For better or for worsegorzej,
205
558953
1886
Na dobre i na złe,
09:32
the storyfabuła of the EvergladesEverglades
is intrinsicallywewnętrznie tiedprzywiązane
206
560863
3417
historia Everglades jest
nieodłącznie powiązana
09:36
to the peaksszczyty and the valleysdoliny
of mankind'sludzkości relationshipzwiązek
207
564304
3196
ze wzlotami i upadkami
stosunku człowieka do natury.
09:39
with the naturalnaturalny worldświat.
208
567524
1340
09:41
But I'll showpokazać you
these beautifulpiękny pictureskino,
209
569255
2025
Pokażę wam te przepiękne zdjęcia,
09:43
because it getsdostaje you on boardtablica.
210
571304
1461
bo wprowadzą was w klimat.
09:44
And while I have your attentionUwaga,
I can tell you the realreal storyfabuła.
211
572789
3128
Przy okazji opowiem prawdziwą historię.
09:47
It's that we're takingnabierający this,
212
575941
1951
Bierzemy to
09:49
and we're tradinghandlowy it for this,
213
577916
2963
i wymieniamy na coś takiego
09:52
at an alarmingniepokojące rateoceniać.
214
580903
1495
w niepokojącym tempie.
09:55
And what's lostStracony on so manywiele people
215
583358
1710
Wiele osób nie dostrzega,
ogromnej skali tego problemu.
09:57
is the sheerzwykły scaleskala
of whichktóry we're discussingdyskutować.
216
585092
2511
09:59
Because the EvergladesEverglades is not just
responsibleodpowiedzialny for the drinkingpicie waterwoda
217
587627
3428
Everglades odpowiada
nie tylko za wodę pitną
10:03
for 7 millionmilion FloridiansFlorydy;
218
591079
2204
dla 7 milionów mieszkańców Florydy.
10:05
todaydzisiaj it alsorównież provideszapewnia
the agriculturalrolniczy fieldspola
219
593307
2538
Nawadnia też pola uprawne
10:07
for the year-roundprzez cały rok tomatoespomidory and orangespomarańcze
220
595869
2559
całorocznych pomidorów i pomarańczy
10:10
for over 300 millionmilion AmericansAmerykanie.
221
598452
2831
dla blisko 300 milionów Amerykanów.
10:14
And it's that samepodobnie seasonalsezonowe pulsepuls
of waterwoda in the summerlato
222
602391
3314
To ten sam sezonowy napływ wody w lecie,
10:17
that builtwybudowany the riverrzeka of grasstrawa
6,000 yearslat agotemu.
223
605729
3893
który stworzył rzekę traw 6000 lat temu.
10:22
IronicallyJak na ironię, todaydzisiaj, it's alsorównież responsibleodpowiedzialny
for the over halfpół a millionmilion acreswłości
224
610284
4378
Jak na ironię, dziś odpowiada też
za ponad pół miliona akrów
10:26
of the endlessnieskończony riverrzeka of sugarcanetrzcina cukrowa.
225
614686
2455
niekończącej się rzeki trzciny cukrowej.
10:29
These are the samepodobnie fieldspola
that are responsibleodpowiedzialny
226
617899
2169
Te same pola są odpowiedzialne
10:32
for dumpingdumping exceedinglyniezwykle highwysoki levelspoziomy
of fertilizersNawozy into the watersheddział wodny,
227
620092
4024
za wrzucanie ogromnych ilości
nawozów sztucznych do wód gruntowych,
10:36
foreverna zawsze changingwymiana pieniędzy the systemsystem.
228
624140
2163
co zmienia system na zawsze.
10:38
But in orderzamówienie for you to not just
understandzrozumieć how this systemsystem worksPrace,
229
626749
3212
Żebyście nie tylko zrozumieli,
jak ten system działa,
10:41
but to alsorównież get personallyosobiście
connectedpołączony to it,
230
629985
2063
ale też poczuli z nim osobistą więź,
10:44
I decidedzdecydowany to breakprzerwa the storyfabuła down
into severalkilka differentróżne narrativesnarracje.
231
632072
3275
postanowiłem rozbić tę historię
na kilka mniejszych opowieści.
10:47
And I wanted that storyfabuła to startpoczątek
in LakeJezioro OkeechobeeOkeechobee,
232
635371
2788
Zacznijmy od jeziora Okeechobee,
10:50
the beatingbicie heartserce of the EvergladeEverglade systemsystem.
233
638183
2747
bijącego serca systemu Everglade.
10:52
And to do that, I pickeddoborowy an ambassadorAmbasador,
234
640954
2463
Wybrałem też przedstawiciela,
10:55
an iconicikony speciesgatunki.
235
643441
1249
gatunek-symbol.
10:57
This is the EvergladeEverglade snailślimak kitelatawiec.
236
645204
1992
Oto ślimakojad czerwonooki.
10:59
It's a great birdptak,
237
647720
1246
Wspaniały ptak,
11:00
and they used to nestgniazdo in the thousandstysiące,
238
648990
1874
niegdyś było ich wiele tysięcy,
11:02
thousandstysiące in the northernpółnocny EvergladesEverglades.
239
650888
1803
gniazdowały w Everglades.
11:04
And then they'veoni goneodszedł down
to about 400 nestingZagnieżdżanie pairspary todaydzisiaj.
240
652715
3504
Zostało ich obecnie tylko 400 par.
11:08
And why is that?
241
656243
1345
Dlaczego?
11:09
Well, it's because they eatjeść
one sourceźródło of foodjedzenie, an applejabłko snailślimak,
242
657612
3124
Bo żywią się jedną rzeczą,
ziemno-wodnymi ślimakami
11:12
about the sizerozmiar of a ping-pongtenis stołowy ballpiłka,
an aquaticwodny gastropodgastropod.
243
660760
3401
wielkości piłeczki pingpongowej.
11:16
So as we startedRozpoczęty dammingspiętrzenie up
the EvergladesEverglades,
244
664185
3225
Tamy w Everglades,
11:19
as we startedRozpoczęty dikingdiking LakeJezioro OkeechobeeOkeechobee
and drainingOpróżnianie the wetlandstereny podmokłe,
245
667434
3477
groble na jeziorze Okeechobee
i osuszanie mokradeł
11:22
we lostStracony the habitatsiedlisko for the snailślimak.
246
670935
2112
zniszczyły środowisko życia ślimaka.
11:25
And thusa zatem, the populationpopulacja
of the kitesLatawce declinedodrzucona.
247
673071
2792
Przez to populacja ślmakojadów spadła.
11:28
And so, I wanted a photozdjęcie that would
not only communicatekomunikować się this relationshipzwiązek
248
676454
3496
Chciałem zrobić zdjęcie,
które nie tylko przedstawi zależności
11:31
betweenpomiędzy wetlandpodmokłych, snailślimak and birdptak,
249
679974
3089
między mokradłami, ślimakiem i ptakiem,
11:35
but I alsorównież wanted a photozdjęcie
that would communicatekomunikować się
250
683087
2249
ale też pokaże,
11:37
how incredibleniesamowite this relationshipzwiązek was,
251
685360
2794
jak niesamowita była ta zależność,
11:40
and how very importantważny it is
that they'veoni come to dependzależeć on eachkażdy other,
252
688178
4156
jak ważne jest, że są one
od siebie zależne,
11:44
this healthyzdrowy wetlandpodmokłych and this birdptak.
253
692358
1667
mokradła i ten ptak.
11:46
And to do that, I brainstormedburzę mózgów this ideapomysł.
254
694049
1972
Zrobiłem burzę mózgów,
11:48
I startedRozpoczęty sketchingSzkicowanie
out these plansplany to make a photozdjęcie,
255
696045
3238
zacząłem szkicować plany dla tego zdjęcia.
11:51
and I sentwysłane it to the wildlifedzikich zwierząt biologistbiolog
down in OkeechobeeOkeechobee --
256
699307
2887
Wysłałem je biologowi z Okeechobee.
11:54
this is an endangeredzagrożone birdptak,
so it takes specialspecjalny permissionpozwolenie to do.
257
702218
3087
To zagrożony gatunek,
więc wymagało to specjalnego pozwolenia.
11:57
So I builtwybudowany this submerged• w zanurzeniu platformPlatforma
258
705329
1694
Zbudowałem podwodną platformę,
11:59
that would holdutrzymać snailsślimaki
just right underpod the waterwoda.
259
707047
2482
która utrzymuje ślimaki
tuż pod powierzchnią.
12:01
And I spentwydany monthsmiesiące planningplanowanie
this crazyzwariowany ideapomysł.
260
709553
4458
Planowanie tego szalonego pomysłu
zajęło mi kilka miesięcy.
12:06
And I tookwziął this platformPlatforma
down to LakeJezioro OkeechobeeOkeechobee
261
714035
2976
Zabrałem platformę do Okeechobee,
12:09
and I spentwydany over a weektydzień in the waterwoda,
262
717035
2072
gdzie spędziłem ponad tydzień w wodzie,
12:11
wadingbrodząc waist-deepgłębokości talii,
9-hour-godzina shiftszmiany from dawnświt untilaż do duskzmierzch,
263
719131
3716
brodząc po pas, na 9-godzinnych wachtach,
od świtu do zmierzchu,
12:14
to get one imageobraz that I thought
mightmoc communicatekomunikować się this.
264
722871
3160
żeby zrobić jedno zdjęcie,
które to przedstawi.
12:18
And here'soto jest the day that it finallywreszcie workedpracował:
265
726055
2215
Tego dnia wreszcie się udało.
12:20
[VideoWideo: (MacKomputerów Mac StoneKamień narratingopowiadania)
After settingoprawa up the platformPlatforma,
266
728294
2857
(Wideo) Mac Stone: Po ustawieniu platformy
12:23
I look off and I see a kitelatawiec
comingprzyjście over the cattailsCattails.
267
731175
2537
zobaczyłem nadlatującego
z sitowia ślimakojada.
12:25
And I see him scanningłów and searchingbadawczy.
268
733736
1922
Obserwował i szukał.
12:27
And he getsdostaje right over the trapPułapka,
269
735682
1605
Nadleciał tuż nad pułapkę,
12:29
and I see that he's seenwidziany it.
270
737311
1521
widać, że ją zauważył.
12:30
And he beelinesbeelines,
he goesidzie straightproste for the trapPułapka.
271
738856
2723
Zanurkował prosto w jej stronę.
12:33
And in that momentza chwilę,
all those monthsmiesiące of planningplanowanie, waitingczekanie,
272
741603
3156
W tym momencie miesiące
planowania, czekania,
12:36
all the sunburnoparzenie słoneczne, mosquitokomar bitesjedzenie --
273
744783
2110
oparzenia słoneczne, ugryzienia komarów,
12:38
suddenlynagle, they're all worthwartość it.
274
746917
2538
nagle wszystko stało się tego warte.
12:41
(MacKomputerów Mac StoneKamień in filmfilm) Oh my goshBoże,
I can't believe it!]
275
749479
3915
O mój Boże! Nie mogę w to uwierzyć!
12:45
You can believe how excitedpodekscytowany I was
when that happenedstało się.
276
753695
2597
Wyobraźcie sobie moją radość.
12:48
But what the ideapomysł was,
277
756316
1340
Chodziło o to,
12:49
is that for someonektoś
who'skto jest never seenwidziany this birdptak
278
757680
2199
żeby ktoś, kto nigdy
nie widział tego ptaka,
12:51
and has no reasonpowód to careopieka about it,
279
759903
2070
znalazł powód, żeby się tym zainteresować.
12:53
these photoszdjęcia, these newNowy perspectivesperspektywy,
280
761997
2625
Te zdjęcia, nowe perspektywy
12:56
will help shedszopa a little newNowy lightlekki
on just one speciesgatunki
281
764646
3122
pozwolą nam rzucić trochę
nowego światła na jeden z gatunków,
12:59
that makesczyni this watersheddział wodny
so incredibleniesamowite, so valuablecenny, so importantważny.
282
767792
4282
przez które to zlewisko jest
tak niesamowite, cenne i ważne.
13:04
Now, I know I can't come
here to GainesvilleGainesville
283
772615
2923
Wiem, że nie mogę tu, w Gainesville,
13:07
and talk to you about animalszwierzęta
in the EvergladesEverglades
284
775562
2246
opowiadać wam o zwierzętach z Everglades
13:09
withoutbez talkingmówić about gatorspojazdy użytkowe.
285
777832
1788
bez wspominania o aligatorach.
13:11
I love gatorspojazdy użytkowe, I grewrósł up lovingkochający gatorspojazdy użytkowe.
286
779644
2290
Uwielbiam je od dzieciństwa.
13:14
My parentsrodzice always said I had
an unhealthyniezdrowy relationshipzwiązek with gatorspojazdy użytkowe.
287
782361
3416
Rodzice zawsze mi mówili,
że mam do nich niezdrowy stosunek.
13:17
But what I like about them is,
288
785801
1468
Podoba mi się w nich to,
13:19
they're like the freshwatersłodkowodne
equivalentrównowartość of sharksrekiny.
289
787293
2604
że są jak słodkowodne rekiny.
13:21
They're fearedobawiać się, they're hatedznienawidzony,
290
789921
1648
Boimy się ich, nienawidzimy ich,
13:23
and they are tragicallytragicznie misunderstoodniezrozumiany.
291
791593
2364
a tak naprawdę w ogóle ich nie rozumiemy.
13:26
Because these are a uniquewyjątkowy speciesgatunki,
they're not just apexApex predatorsdrapieżniki.
292
794386
3764
To unikalne gatunki, nie tylko
są na szczycie łańcucha pokarmowego,
13:30
In the EvergladesEverglades,
293
798174
1290
ale w Everglades
13:31
they are the very architectsarchitekci
of the EvergladesEverglades,
294
799488
2494
są też architektami całego obszaru.
13:34
because as the waterwoda dropskrople
down in the winterzimowy
295
802006
2143
Kiedy wody opadają w zimie,
podczas pory suchej,
13:36
duringpodczas the drysuchy seasonpora roku,
296
804173
1158
13:37
they startpoczątek excavatingkopania these holesdziury
callednazywa gatorGator holesdziury.
297
805355
3022
zaczynają drążyć otwory,
nazywane dziurami aligatorów.
13:40
And they do this because
as the waterwoda dropskrople down,
298
808401
2310
po to, żeby po opadnięciu wód
13:42
they'lloni to zrobią be ablezdolny to stayzostać wetmokra
and they'lloni to zrobią be ablezdolny to foragepasza.
299
810735
3387
miały się gdzie moczyć i żerować.
13:46
And now this isn't just affectingwpływający them,
300
814645
2319
To dotyka nie tylko ich,
13:48
other animalszwierzęta alsorównież dependzależeć
on this relationshipzwiązek,
301
816988
2233
inne zwierzęta też są od tego zależne,
13:51
so they becomestają się a keystoneKeystone speciesgatunki as well.
302
819245
2678
dlatego aligatory są kluczowym gatunkiem.
13:54
So how do you make an apexApex predatordrapieżnik,
an ancientstarożytny reptilegad,
303
822677
4235
Jak ten drapieżnik, pradawny gad,
13:58
at oncepewnego razu look like it dominatesdominuje the systemsystem,
304
826936
2478
może być gatunkiem dominującym,
14:01
but at the samepodobnie time, look vulnerablewrażliwy?
305
829438
2443
a jednocześnie narażonym na zagrożenia?
14:04
Well, you wadeprzebrnąć into a pitPit
of about 120 of them,
306
832706
4043
Wystarczy wejść do sadzawki
z 120 aligatorami,
14:08
then you hopenadzieja that you've madezrobiony
the right decisiondecyzja.
307
836773
2406
modląc się, że to była właściwa decyzja.
14:11
(LaughterŚmiech)
308
839203
1764
(Śmiech)
14:13
I still have all my fingerspalce, it's coolchłodny.
309
841955
1960
Wciąż mam wszystkie palce.
14:16
But I understandzrozumieć, I know
I'm not going to rallyRajd you guys,
310
844677
2702
Ale rozumiem was, nie zamierzam naciskać.
14:19
I'm not going to rallyRajd the troopswojsko to
"SaveZapisz the EvergladesEverglades for the gatorspojazdy użytkowe!"
311
847403
3610
Nie będę skandował:
"Ocalcie Everglades dla aligatorów!".
14:23
It won'tprzyzwyczajenie happenzdarzyć because
they're so ubiquitouswszechobecny,
312
851037
2198
Nie trzeba, bo jest ich dużo,
14:25
we see them now,
313
853259
1151
ciągle je widzimy,
14:26
they're one of the great conservationochrona
successpowodzenie storieshistorie of the US.
314
854434
3342
to jeden z największych sukcesów
w ochronie zwierząt w USA.
14:29
But there is one speciesgatunki in the EvergladesEverglades
that no mattermateria who you are,
315
857800
3326
Ale jest jeden gatunek w Everglades,
który każdy pokocha,
14:33
you can't help but love, too,
and that's the roseateRóżowa spoonbillWarzęcha.
316
861150
3079
to warzęcha różowa.
14:36
These birdsptaki are great, but they'veoni had
a really toughtwardy time in the EvergladesEverglades,
317
864253
3631
To wspaniałe ptaki,
ale było im tu naprawdę ciężko.
14:39
because they startedRozpoczęty out with thousandstysiące
of nestingZagnieżdżanie pairspary in FloridaFlorida BayBay,
318
867908
3466
Kiedyś tysiące par
gniazdowało w Zatoce Florydzkiej.
14:43
and at the turnskręcać of the 20thth centurystulecie,
319
871398
2063
Pod koniec XX wieku
14:45
they got down to two -- two nestingZagnieżdżanie pairspary.
320
873485
3592
ich populacja spadła do dwóch par!
14:49
And why?
321
877101
1164
Dlaczego?
14:50
That's because womenkobiety thought
they lookedspojrzał better on theirich hatskapelusze
322
878681
2896
Bo zdaniem kobiet wyglądały piękniej
jako ozdoba kapeluszy
14:53
then they did flyinglatający in the skyniebo.
323
881601
2013
niż na niebie.
14:56
Then we bannedZakazany the plumepióropusz tradehandel,
324
884324
2409
Wtedy zakazano handlu piórami,
14:58
and theirich numbersliczby startedRozpoczęty reboundingzbiórkach.
325
886757
2118
a ich liczba zaczęła rosnąć.
15:00
And as theirich numbersliczby startedRozpoczęty reboundingzbiórkach,
326
888899
2025
Kiedy populacja się zwiększyła,
15:02
scientistsnaukowcy beganrozpoczął się to payzapłacić attentionUwaga,
327
890948
1739
naukowcy zwrócili na nie uwagę
15:04
they startedRozpoczęty studyingstudiować these birdsptaki.
328
892711
1713
i zaczęli badać te ptaki.
15:06
And what they founduznany out is that
329
894448
1485
Odkryli, że ich zachowanie
jest mocno związane
15:07
these birds'ptasie behaviorzachowanie
is intrinsicallywewnętrznie tiedprzywiązane
330
895957
2158
15:10
to the annualroczny draw-downremis w dół
cyclecykl of waterwoda in the EvergladesEverglades,
331
898139
2918
z sezonowym opadem wód w Everglades,
15:13
the thing that definesdefiniuje
the EvergladesEverglades watersheddział wodny.
332
901081
2679
które charakteryzuje całe zlewisko.
15:16
What they founduznany out is that
333
904291
1537
Doszli do tego,
15:17
these birdsptaki startedRozpoczęty nestingZagnieżdżanie in the winterzimowy
as the waterwoda drewrysował down,
334
905852
3068
że ptaki zaczynają gniazdować zimą,
gdy wody opadają,
15:20
because they're tactiledotykowe feederspodajniki,
so they have to touchdotknąć whatevercokolwiek they eatjeść.
335
908944
3580
bo wszystko, co jedzą, muszą
najpierw zbadać dotykiem.
15:24
And so they wait for these
concentratedstężony poolsbaseny of fishryba
336
912548
3098
Czekają na zagęszczone zbiorniki z rybami,
15:27
to be ablezdolny to feedkarmić enoughdość
to feedkarmić theirich youngmłody.
337
915670
2397
aby zdobyć wystarczająco
pożywienia dla młodych.
15:30
So these birdsptaki becamestał się the very iconIkona
of the EvergladesEverglades --
338
918877
2989
Te ptaki stały się ikoną Everglades,
15:33
an indicatorwskaźnik speciesgatunki
of the overallogólnie healthzdrowie of the systemsystem.
339
921890
3492
gatunkiem wskaźnikowym,
odzwierciedlającym kondycję systemu.
15:37
And just as theirich numbersliczby were reboundingzbiórkach
in the mid-Środek-20thth centurystulecie --
340
925406
3207
Kiedy ich liczba się rosła,
w połowie XX wieku,
15:40
shootingstrzelanie up to 900, 1,000, 1,100, 1,200 --
341
928637
4649
dochodząc do 900, 1000, 1100, 1200,
15:45
just as that startedRozpoczęty happeningwydarzenie, we startedRozpoczęty
drainingOpróżnianie the southernpołudniowy EvergladesEverglades.
342
933310
3756
właśnie wtedy zaczęto osuszać
południowe Everglades.
15:49
And we stoppedzatrzymany two-thirdsdwie trzecie
of that waterwoda from movingw ruchu southpołudnie.
343
937090
3504
Zatrzymano dwie trzecie wody
przed płynięciem na południe.
15:52
And it had drasticdrastyczne consequenceskonsekwencje.
344
940618
2499
Miało to dramatyczne konsekwencje.
15:55
And just as those numbersliczby
startedRozpoczęty reachingosiągając theirich peakszczyt,
345
943584
2614
Akurat, kiedy ich liczba osiągała szczyt,
15:58
unfortunatelyNiestety, todaydzisiaj,
the realreal spoonbillWarzęcha storyfabuła,
346
946222
3073
niestety, dziś historia tego gatunku,
16:01
the realreal photozdjęcie of what it lookswygląda like
is more something like this.
347
949319
4617
prawdziwy obraz sytuacji wygląda tak.
16:07
And we're down to lessmniej than 70
nestingZagnieżdżanie pairspary in FloridaFlorida BayBay todaydzisiaj,
348
955007
4616
Ich liczba spadła do 70 par
w Zatoce Florydzkiej,
16:11
because we'vemamy disruptedzakłócony
the systemsystem so much.
349
959647
2544
tak bardzo zakłóciliśmy działanie systemu.
16:14
So all these differentróżne organizationsorganizacje
are shoutingrozkrzyczany, they're screamingkrzyczeć,
350
962215
3251
Różne organizacje krzyczą:
16:17
"The EvergladesEverglades is fragilekruchy! It's fragilekruchy!"
351
965490
2015
'Everglades jest delikatne, kruche!".
16:19
It is not.
352
967529
1151
Nie, nie jest.
16:20
It is resilientelastyczne.
353
968704
1550
Jest bardzo odporne.
16:22
Because despitepomimo all we'vemamy takenwzięty,
despitepomimo all we'vemamy doneGotowe and we'vemamy drainedosuszony
354
970278
3492
Ponieważ cokolwiek mu zrobiliśmy,
osuszyliśmy i zabraliśmy,
16:25
and we'vemamy dammedspiętrzonych and we'vemamy dredgedpogłębiony it,
355
973794
1839
postawiliśmy tamy czy pogłębiliśmy,
16:27
piecessztuk of it are still here,
waitingczekanie to be put back togetherRazem.
356
975657
2896
jego fragmenty wciąż tu są,
czekając, aby się połączyć.
16:30
And this is what I've lovedkochany
about SouthPołudniowa FloridaFlorida,
357
978577
2254
To właśnie kocham w południowej Florydzie.
16:32
that in one placemiejsce, you have
this unstoppablenie do zatrzymania forcesiła of mankindludzkości
358
980855
3774
Niepowstrzymana siła człowieka
16:36
meetingspotkanie the immovablenieruchomości objectobiekt
of tropicaltropikalny natureNatura.
359
984653
3435
ściera się tu z niewzruszoną
siłą tropikalnej przyrody.
16:40
And it's at this newNowy frontiergranica
that we are forcedwymuszony with a newNowy appraisaloceny.
360
988973
3840
Docieramy do nowej granicy,
którą musimy oszacować.
16:44
What is wildernesspustynia worthwartość?
361
992837
1683
Ile warta jest dzika przyroda?
16:47
What is the valuewartość of biodiversityróżnorodności biologicznej,
or our drinkingpicie waterwoda?
362
995119
3094
Jaka jest wartość bioróżnorodności
czy naszej wody pitnej?
16:51
And fortunatelyna szczęście, after decadesdziesiątki lat of debatedebata,
363
999195
2433
Na szczęście po latach dyskusji
16:53
we're finallywreszcie startingstartowy to actdziałać
on those questionspytania.
364
1001652
2967
zaczynamy wreszcie działać.
16:56
We're slowlypowoli undertakingPrzedsiębiorstwo these projectsprojektowanie
365
1004643
2357
Podejmujemy się projektów
16:59
to bringprzynieść more freshwatersłodkowodne back to the bayzatoka.
366
1007024
2496
przywracających świeżą wodę do zatoki.
17:01
But it's up to us as citizensobywatele,
as residentsmieszkańców, as stewardsstewardzi
367
1009544
3655
Ale to od obywateli, mieszkańców zależy,
czy utrzymają przy władzy osoby,
które dotrzymają tych obietnic.
17:05
to holdutrzymać our electedwybrany officialsurzędnicy
to theirich promisesobietnice.
368
1013223
2955
17:09
What can you do to help?
369
1017154
1833
Jak możecie pomóc?
17:11
It's so easyłatwo.
370
1019011
1255
To łatwe.
17:12
Just get outsidena zewnątrz, get out there.
371
1020290
1968
Trzeba wyjść z domu, jechać tam.
17:14
Take your friendsprzyjaciele out, take your kidsdzieciaki out,
372
1022282
2031
Weźcie przyjaciół, dzieci, rodziny.
17:16
take your familyrodzina out.
373
1024337
1575
17:17
HireWynajem a fishingwędkowanie guideprzewodnik.
374
1025936
1662
Wynajmijcie przewodnika.
17:19
ShowPokaż the statestan that protectingochrona wildernesspustynia
375
1027622
1983
Pokażcie stanowi, że ochrona przyrody
17:21
not only makesczyni ecologicalekologiczny sensesens,
but economicgospodarczy sensesens as well.
376
1029629
4087
ma sens nie tylko ekologiczny,
ale i ekonomiczny.
17:26
It's a lot of funzabawa, just do it --
put your feetstopy in the waterwoda.
377
1034288
3327
To naprawdę dobra zabawa,
brodzić sobie w wodzie.
17:29
The swampBagno will changezmiana you, I promiseobietnica.
378
1037639
2514
Bagna was odmienią, obiecuję.
17:33
Over the yearslat, we'vemamy been so generoushojny
379
1041351
1872
Przez lata byliśmy tak hojni
17:35
with these other landscapeskrajobrazy
around the countrykraj,
380
1043247
3070
wobec innych obszarów w naszym kraju,
17:38
cloakingMaskowanie them with this AmericanAmerykański prideduma,
381
1046341
2821
otaczaliśmy je dumą narodową,
17:41
placesmiejsca that we now considerrozważać to definedefiniować us:
382
1049186
2371
te miejsca nas określają:
17:43
GrandGrand CanyonKanion, YosemiteYosemite, YellowstoneYellowstone.
383
1051581
3125
Wielki Kanion, Yosemite, Yellowstone.
17:46
And we use these parksparków
and these naturalnaturalny areasobszary
384
1054730
2409
Te parki narodowe służą nam
17:49
as beaconsSygnalizatory and as culturalkulturalny compasseskompasy.
385
1057163
3243
jako punkty naprowadzające,
kulturowe kompasy.
17:53
And sadlyNiestety, the EvergladesEverglades is very commonlypowszechnie
386
1061184
2045
Niestety, Everglades jest często pomijany
17:55
left out of that conversationrozmowa.
387
1063253
1916
w tego typu wyliczeniach.
17:57
But I believe it's everykażdy bitkawałek
as iconicikony and emblematicgłówny sprzymierzeniec
388
1065600
2508
Ale wierzę, że stanowi też ikonę
18:00
of who we are as a countrykraj
389
1068132
1873
i symbol tego, kim jesteśmy jako naród,
18:02
as any of these other wildernessespustynie.
390
1070029
2501
tak samo jak inne dzikie obszary.
18:04
It's just a differentróżne kinduprzejmy of wilddziki.
391
1072554
2487
To po prostu inny rodzaj dzikiej przyrody.
18:08
But I'm encouragedzachęcać,
392
1076057
1327
Ale nie tracę nadziei,
18:09
because maybe we're finallywreszcie
startingstartowy to come around,
393
1077408
2694
bo może wreszcie osiągniemy cel,
18:12
because what was oncepewnego razu deemeduważane
this swampybagienny wastelandPustkowie,
394
1080126
2587
coś, co uznawano do niedawna
za bagniste nieużytki,
18:14
todaydzisiaj is a WorldŚwiat HeritageDziedzictwo siteteren.
395
1082737
2063
dziś należy do światowego dziedzictwa.
18:17
It's a wetlandpodmokłych
of internationalmiędzynarodowy importanceznaczenie.
396
1085404
2754
To mokradła o międzynarodowym znaczeniu.
18:20
And we'vemamy come a long way
in the last 60 yearslat.
397
1088699
2803
Przeszliśmy długą drogę
przez ostatnie 60 lat.
18:23
And as the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy largestNajwiększa and mostwiększość
ambitiousambitny wetlandpodmokłych restorationprzywrócenie projectprojekt,
398
1091526
4394
To największy w świecie i najambitniejszy
program odbudowy mokradeł,
18:27
the internationalmiędzynarodowy spotlightReflektor świateł drogowych
is on us in the SunshineSunshine StatePaństwa.
399
1095944
4341
międzynarodowa uwaga jest skupiona
na słonecznym stanie.
18:32
Because if we can healuzdrowić this systemsystem,
400
1100309
1733
Bo możemy uzdrowić ten system.
18:34
it's going to becomestają się an iconIkona
for wetlandpodmokłych restorationprzywrócenie
401
1102066
3449
Stanie się ikoną odbudowania
systemu mokradeł
18:37
all over the worldświat.
402
1105539
1365
na całym świecie.
18:40
But it's up to us to decidedecydować się whichktóry legacydziedzictwo
we want to attachdołączać our flagFlaga to.
403
1108236
4546
To od nas zależy,
w jakie dziedzictwo wetkniemy flagę.
18:45
They say that the EvergladesEverglades
is our greatestnajwiększy testtest.
404
1113508
3384
Mówi się, że Everglades
to najtrudniejszy egzamin.
18:49
If we passprzechodzić it, we get to keep the planetplaneta.
405
1117984
2670
Jeśli go zdamy, zachowamy planetę.
18:53
I love that quotezacytować,
406
1121565
1403
Uwielbiam ten cytat,
18:54
because it's a challengewyzwanie, it's a prodprod.
407
1122992
2033
stanowi wyzwanie, bodziec do działania.
18:57
Can we do it? Will we do it?
408
1125049
1879
Czy nam się uda? Czy możemy to zrobić?
18:58
We have to, we mustmusi.
409
1126952
1739
Musimy.
19:01
But the EvergladesEverglades is not just a testtest.
410
1129507
1965
Everglades to nie tylko egzamin,
19:03
It's alsorównież a giftprezent,
411
1131916
1619
to także wielki dar
19:05
and ultimatelyostatecznie, our responsibilityodpowiedzialność.
412
1133559
2867
i nasza odpowiedzialność.
19:08
Thank you.
413
1136959
1151
Dziękuję.
19:10
(ApplauseAplauz)
414
1138134
3866
(Brawa)
Translated by Marta Kliber
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Mac Stone - Photographer
Florida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora.

Why you should listen

Mac Stone is a conservation photographer from Gainesville, Florida. Growing up exploring the springs, swamps, and hammocks of North Central Florida, he developed a passion for photography at a young age.

Over the years his camera has carried him to some of the most remote and imperiled areas this side of the globe. For six months, Stone lived in Ecuador during the presidential overthrow of 2005 and worked with Wildlife Conservation Society biologists in the Amazon rainforest. Soon after, he moved to Honduras and lived in a small village along the Cangrejal River. For two years he taught photography to underprivileged youth as a way to raise environmental awareness in the region. Some of the students have gone on to win international acclaim and start up their own eco-tourism businesses. Through photography, Stone strives to start new conversations and expose the dynamic relationship between mankind and the natural world.

Currently, his work focuses on America's swamps in an attempt to change public opinion towards our country’s wetlands. After spending five years living and working in the Everglades watershed, he will be releasing a 304-page coffee table book about the heralded River of Grass. Everglades: America's Wetland, published by University Press of Florida in October 2014 has won a silver medal with the Florida Book Awards and is now in its second printing.

More profile about the speaker
Mac Stone | Speaker | TED.com