ABOUT THE SPEAKER
Tim Harford - Economist, journalist, broadcaster
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences.

Why you should listen

In the Undercover Economist column he writes for the Financial Times, Tim Harford looks at familiar situations in unfamiliar ways and explains the fundamental principles of the modern economy. He illuminates them with clear writing and a variety of examples borrowed from daily life.

His book, Adapt: Why Success Always Starts With Failure, argues that the world has become far too unpredictable and complex for today's challenges to be tackled with ready-made solutions and expert opinions. Instead, Harford suggests, we need to learn to embrace failure and to constantly adapt, to improvise rather than plan, to work from the bottom up rather than the top down. His next book, Messy: Thriving in a Tidy-Minded World will be published in September 2016. 

Harford also presents the BBC radio series More or Less, a rare broadcast program devoted, as he says, to "the powerful, sometimes beautiful, often abused but ever ubiquitous world of numbers."

He says: "I’d like to see many more complex problems approached with a willingness to experiment."

More profile about the speaker
Tim Harford | Speaker | TED.com
TEDGlobal>London

Tim Harford: How frustration can make us more creative

Tim Harford: Jak chaos stymuluje kreatywność

Filmed:
3,929,150 views

Wyzwania i problemy mogą zakłócić twój proces twórczy... lub uczynić cię kreatywnym jak nigdy. Zaskakującą opowieścią o najlepiej sprzedającym się albumie fortepianowym w historii Tim Harford przekonuje, że obcowanie z chaosem ma swoje zalety.
- Economist, journalist, broadcaster
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Pod koniec stycznia 1975 roku
00:12
LatePod koniec in JanuaryStycznia 1975,
0
760
2616
00:15
a 17-year-old-roczny GermanNiemiecki girldziewczyna
callednazywa VeraVera BrandesBrandes
1
3400
4416
17-letnia Niemka,
Vera Brandes
00:19
walkedchodził out ontona the stageetap
of the CologneKolonia OperaOpera HouseDom.
2
7840
3640
wyszła na scenę Opery w Kolonii.
00:24
The auditoriumaudytorium was emptypusty.
3
12240
2080
Widownia była pusta.
00:27
It was litoświetlony only by the dimDim, greenZielony glowblask
of the emergencynagły wypadek exitwyjście signznak.
4
15040
4600
Mrok rozjaśniał tylko zielony znak
wyjścia awaryjnego.
00:32
This was the mostwiększość
excitingekscytujący day of Vera'sVera life.
5
20200
3936
Był to najwspanialszy dzień w życiu Very.
00:36
She was the youngestnajmłodszy
concertkoncert promoterPromotor in GermanyNiemcy,
6
24160
3016
Była najmłodszym w Niemczech
impresario muzycznym
00:39
and she had persuadedprzekonany
the CologneKolonia OperaOpera HouseDom
7
27200
2416
i udało jej się przekonać
Operę w Kolonii
00:41
to hostgospodarz a late-nightpóźno w nocy concertkoncert of jazzjazz
8
29640
3336
do zorganizowania wieczornego
koncertu jazzowego
00:45
from the AmericanAmerykański musicianmuzyk, KeithKeith JarrettJarrett.
9
33000
2800
amerykańskiego muzyka, Keitha Jarretta.
00:48
1,400 people were comingprzyjście.
10
36800
3016
Oczekiwano 1400 widzów.
00:51
And in just a fewkilka hoursgodziny,
11
39840
1576
Za kilka godzin
00:53
JarrettJarrett would walkspacerować out on the samepodobnie stageetap,
12
41440
2416
Jarrett miał wyjść na tę właśnie scenę,
00:55
he'don by sitsiedzieć down at the pianofortepian
13
43880
1336
usiąść przy fortepianie
00:57
and withoutbez rehearsalprób or sheetarkusz musicmuzyka,
14
45240
3816
i bez prób, bez nut,
01:01
he would beginzaczynać to playgrać.
15
49080
1280
zacząć grać.
01:04
But right now,
16
52320
1216
Ale póki co
01:05
VeraVera was introducingwprowadzanie KeithKeith
to the pianofortepian in questionpytanie,
17
53560
3576
Vera pokazywała Keithowi
rzeczony fortepian
01:09
and it wasn'tnie było going well.
18
57160
1240
i pojawiły się problemy.
01:11
JarrettJarrett lookedspojrzał to the instrumentinstrument
a little warilyostrożnie,
19
59120
2656
Jarrett spojrzał na instrument
z lekką rezerwą,
01:13
playedgrał a fewkilka notesnotatki,
20
61800
1536
zagrał kilka nut,
01:15
walkedchodził around it,
21
63360
1215
obszedł wokoło,
01:16
playedgrał a fewkilka more notesnotatki,
22
64599
1457
zagrał jeszcze kilka nut,
01:18
mutteredmruknął something to his producerproducent.
23
66080
1696
wymamrotał coś do producenta,
01:19
Then the producerproducent
cameoprawa ołowiana witrażu over to VeraVera and said ...
24
67800
3320
a ten podszedł do Very i powiedział:
01:24
"If you don't get a newNowy pianofortepian,
KeithKeith can't playgrać."
25
72280
3560
"Jeśli nie załatwisz nowego fortepianu,
Keith nie zagra"
01:30
There'dNie byłoby been a mistakebłąd.
26
78000
1456
Zaszła pomyłka.
01:31
The operaopera housedom had providedopatrzony
the wrongźle instrumentinstrument.
27
79480
2376
Opera dostarczyła
niewłaściwy instrument.
01:33
This one had this harshszorstki,
tinnymetalicznie uppergórny registerzarejestrować,
28
81880
2656
Wyższe tony miały nieprzyjemną,
metaliczną barwę,
01:36
because all the feltczułem had wornnoszone away.
29
84560
2280
bo cały filc już się wytarł.
01:39
The blackczarny notesnotatki were stickingklejący,
30
87640
3136
Czarne klawisze nie wracały,
01:42
the whitebiały notesnotatki were out of tuneTune,
31
90800
1896
białe grały nieczysto,
01:44
the pedalsPedały didn't work
32
92720
1656
pedały nie działały,
01:46
and the pianofortepian itselfsamo was just too smallmały.
33
94400
2176
a fortepian sam w sobie był za mały.
01:48
It wouldn'tnie createStwórz the volumeTom
34
96600
1416
Muzyka byłaby zbyt cicha
01:50
that would fillwypełniać a largeduży spaceprzestrzeń
suchtaki as the CologneKolonia OperaOpera HouseDom.
35
98040
2920
na rozmiary sali Opery w Kolonii.
01:54
So KeithKeith JarrettJarrett left.
36
102520
3040
A więc Keith Jarrett wyszedł.
01:58
He wentposzedł and satsob outsidena zewnątrz in his carsamochód,
37
106400
1840
Usiadł w samochodzie,
02:01
leavingodejście VeraVera BrandesBrandes
38
109040
1936
zostawiając Verę Brandes
02:03
to get on the phonetelefon
to try to find a replacementwymiana pianofortepian.
39
111000
3640
z telefonem w dłoni,
usiłującą zdobyć nowy fortepian.
02:07
Now she got a pianofortepian tunertunera,
40
115680
1616
Miała stroiciela,
02:09
but she couldn'tnie mógł get a newNowy pianofortepian.
41
117320
1600
ale nie znalazła fortepianu.
02:12
And so she wentposzedł outsidena zewnątrz
42
120160
2696
Wyszła więc na zewnątrz
02:14
and she stoodstał there in the raindeszcz,
43
122880
1600
i stała w deszczu,
02:17
talkingmówić to KeithKeith JarrettJarrett,
44
125520
1200
błagając Keitha Jarretta,
02:20
beggingżebranie him not to cancelAnuluj the concertkoncert.
45
128000
3080
by nie odwoływał koncertu.
02:24
And he lookedspojrzał out of his carsamochód
46
132160
1416
A on wyjrzał z samochodu,
02:25
at this bedraggledprzemoczone,
rain-drenchedskąpane w deszczu GermanNiemiecki teenagernastolatek,
47
133600
3680
spojrzał na tę przemoczoną
niemiecką nastolatkę
02:30
tookwziął pityszkoda on her,
48
138280
1776
i w przypływie litości powiedział:
02:32
and said,
49
140080
1200
02:33
"Never forgetzapomnieć ... only for you."
50
141960
3200
"Pamiętaj... robię to tylko dla ciebie."
02:39
And so a fewkilka hoursgodziny laterpóźniej,
51
147120
1776
I tak kilka godzin później
02:40
JarrettJarrett did indeedw rzeczy samej stepkrok out
ontona the stageetap of the operaopera housedom,
52
148920
3440
Jarrett rzeczywiście
wyszedł na scenę opery,
02:45
he satsob down at the unplayableniemożliwe pianofortepian
53
153400
3160
zasiadł przy tym
pożałowania godnym fortepianie
02:49
and beganrozpoczął się.
54
157600
1200
i zaczął grać.
02:51
(MusicMuzyka)
55
159320
2320
(Muzyka)
03:04
WithinW ramach momentschwile it becamestał się clearjasny
that something magicalmagiczny was happeningwydarzenie.
56
172720
5336
Niemal natychmiast stało się jasne,
że dzieje się coś magicznego.
03:10
JarrettJarrett was avoidingunikanie
those uppergórny registersrejestry,
57
178080
2576
Jarrett unikał owych wyższych tonów
03:12
he was stickingklejący to the middleśrodkowy
tonesdźwięki of the keyboardklawiatura,
58
180680
2616
i trzymał się środka skali,
03:15
whichktóry gavedał the piecekawałek
a soothingkojące, ambientotoczenia qualityjakość.
59
183320
4616
dzięki czemu utwór wydał się
wyjątkowo spokojny i nastrojowy.
03:19
But alsorównież, because the pianofortepian was so quietcichy,
60
187960
2536
Z drugiej strony, ponieważ
instrument był cichy,
03:22
he had to setzestaw up these rumblingdudnienie,
repetitivepowtarzające się riffsriffy in the bassgitara basowa.
61
190520
4416
wprowadził powtarzające się,
dudniące riffy na niższych oktawach.
03:26
And he stoodstał up twistingpokrętny,
poundingWalenie down on the keysklucze,
62
194960
5256
W końcu wstał, gorączkowo
łomocąc w klawisze,
03:32
desperatelybeznadziejnie tryingpróbować to createStwórz enoughdość volumeTom
to reachdosięgnąć the people in the back rowrząd.
63
200240
5616
desperacko usiłując sprawić,
by muzyka dotarła do ostatnich rzędów.
03:37
It's an electrifyingelektryzujące performancewydajność.
64
205880
2016
Elektryzujący występ.
03:39
It somehowjakoś has this peacefulspokojna qualityjakość,
65
207920
2936
Pełen spokoju,
03:42
and at the samepodobnie time it's fullpełny of energyenergia,
66
210880
2056
a jednocześnie energii i dynamiki.
03:44
it's dynamicdynamiczny.
67
212960
1200
03:47
And the audiencepubliczność lovedkochany it.
68
215200
1239
Zachwycił wszystkich.
03:49
AudiencesGrupy odbiorców continueKontyntynuj to love it
69
217560
1656
I zachwyca do tej pory,
03:51
because the recordingnagranie of the KölnLN ConcertKoncert
70
219240
3096
ponieważ nagranie tego koncertu
03:54
is the best-sellingnajlepiej sprzedający się pianofortepian albumalbum in historyhistoria
71
222360
2496
jest najlepiej sprzedającym się
albumem fortepianowym
i solowym albumem jazzowym w historii.
03:56
and the best-sellingnajlepiej sprzedający się
soloSolo jazzjazz albumalbum in historyhistoria.
72
224880
3600
04:02
KeithKeith JarrettJarrett had been handedprzekazany a messbałagan.
73
230560
2760
Jarrett otrzymał do dyspozycji chaos.
04:06
He had embracedobjęty that messbałagan, and it soaredwzrosła.
74
234280
3840
Wykorzystał go i to zaowocowało.
04:12
But let's think for a momentza chwilę
about Jarrett'sJarrett's initialInicjał instinctinstynkt.
75
240520
4816
Pomyślmy jednak
o jego pierwszym odruchu.
04:17
He didn't want to playgrać.
76
245360
1576
Nie chciał zagrać.
04:18
Of coursekurs,
77
246960
1216
Oczywiście,
04:20
I think any of us,
in any remotelyzdalnie similarpodobny situationsytuacja,
78
248200
2936
pewnie każdy z nas
w podobnej sytuacji
04:23
would feel the samepodobnie way,
we'dpoślubić have the samepodobnie instinctinstynkt.
79
251160
2576
postąpiłby tak samo.
04:25
We don't want to be askedspytał
to do good work with badzły toolsprzybory.
80
253760
3295
Nie lubimy, gdy daje nam się
słabe narzędzia i żąda dobrych wyników.
04:29
We don't want to have to overcomeprzezwyciężać
unnecessaryniepotrzebne hurdlespłotki.
81
257079
3641
Nie pchamy się do pokonywania
niepotrzebnych przeszkód.
04:34
But Jarrett'sJarrett's instinctinstynkt was wrongźle,
82
262160
1760
Ale jego decyzja
była niewłaściwa.
04:37
and thank goodnessdobroć he changedzmienione his mindumysł.
83
265120
2040
Dzięki Bogu zmienił zdanie.
04:39
And I think our instinctinstynkt is alsorównież wrongźle.
84
267840
3800
Myślę, że nasze odruchy
też często są niewłaściwe
04:44
I think we need to gainzdobyć
a bitkawałek more appreciationuznanie
85
272800
3416
i że powinniśmy nauczyć się doceniać
04:48
for the unexpectedniespodziewany advantagesZalety
of havingmający to copesprostać with a little messbałagan.
86
276240
5040
niespodziewane zalety sytuacji,
w których musimy opanować chaos.
04:55
So let me give you some examplesprzykłady
87
283560
2136
Chciałbym przedstawić kilka przykładów
04:57
from cognitivepoznawczy psychologyPsychologia,
88
285720
2456
z psychologii kognitywnej,
05:00
from complexityzłożoność sciencenauka,
89
288200
1416
systemów złożonych,
05:01
from socialspołeczny psychologyPsychologia,
90
289640
1456
psychologii społecznej,
05:03
and of coursekurs, rockskała 'n'"n" rollrolka.
91
291120
1640
no i oczywiście rock'n'rolla.
05:05
So cognitivepoznawczy psychologyPsychologia first.
92
293680
2056
Zacznijmy od psychologii kognitywnej.
05:07
We'veMamy actuallytak właściwie knownznany for a while
93
295760
1816
Już od jakiegoś czasu wiemy,
05:09
that certainpewny kindsrodzaje of difficultytrudność,
94
297600
2336
że pewnego rodzaju trudności,
05:11
certainpewny kindsrodzaje of obstacleprzeszkoda,
95
299960
1576
pewnego rodzaju przeszkody
05:13
can actuallytak właściwie improveulepszać our performancewydajność.
96
301560
1762
tak naprawdę poprawiają nasze wyniki.
05:15
For exampleprzykład,
97
303346
1710
05:17
the psychologistpsycholog DanielDaniel OppenheimerOppenheimer,
98
305080
1736
Kilka lat temu psycholog
Daniel Oppenheimer
05:18
a fewkilka yearslat agotemu,
99
306840
1216
05:20
teamednawiązała współpracę up with highwysoki schoolszkoła teachersnauczyciele.
100
308080
2056
zwrócił się do nauczycieli licealnych
05:22
And he askedspytał them to reformatsformatować the handoutsmateriały informacyjne
101
310160
2736
z prośbą o zmianę formatu
części z materiałów
rozdawanych na zajęciach.
05:24
that they were givingdający
to some of theirich classesklasy.
102
312920
2360
05:28
So the regularregularny handoutmateriałów informacyjnych would be formattedsformatowany
in something straightforwardbezpośredni,
103
316200
3334
Normalne kopie były napisane
tradycyjną czcionką,
05:31
suchtaki as HelveticaHelvetica or TimesRazy NewNowy RomanRoman.
104
319558
2440
jak Helvetica czy Time New Roman.
05:34
But halfpół these classesklasy were gettinguzyskiwanie
handoutsmateriały informacyjne that were formattedsformatowany
105
322840
3016
Ale niektóre klasy dostawały materiały
05:37
in something sortsortować of intenseintensywny,
like HaettenschweilerHaettenschweiler,
106
325880
3696
zapisane czymś bardziej agresywnym,
jak Haettenschweiler
05:41
or something with a zestyzesty bounceBounce,
like ComicKomiks SansSans italicizedpisany kursywą.
107
329600
4016
albo ożywczym, jak
Comic Sans kursywą.
05:45
Now, these are really uglybrzydki fontsczcionki,
108
333640
1816
To są naprawdę upiorne czcionki
05:47
and they're difficulttrudny fontsczcionki to readczytać.
109
335480
2176
i ciężko się je czyta.
05:49
But at the endkoniec of the semestersemestru,
110
337680
2096
Mimo to na koniec semestru
05:51
studentsstudenci were givendany examsegzaminy,
111
339800
2616
05:54
and the studentsstudenci who'dkto by been askedspytał
to readczytać the more difficulttrudny fontsczcionki,
112
342440
3656
tym, którzy musieli czytać teksty
zapisane trudniejszymi czcionkami,
05:58
had actuallytak właściwie doneGotowe better on theirich examsegzaminy,
113
346120
2056
egzaminy poszły lepiej,
06:00
in a varietyróżnorodność of subjectstematy.
114
348200
1536
niezależnie od dziedziny.
06:01
And the reasonpowód is,
115
349760
2016
A to dlatego,
06:03
the difficulttrudny fontczcionki had slowedspowolniony them down,
116
351800
2536
że trudniejsze czcionki ich spowalniały
06:06
forcedwymuszony them to work a bitkawałek hardertrudniejsze,
117
354360
2056
i zmuszały do większego wysiłku.
06:08
to think a bitkawałek more
about what they were readingczytanie,
118
356440
2576
Musieli głębiej
analizować tekst,
06:11
to interpretzinterpretować it ...
119
359040
1240
zinterpretować go,
06:13
and so they learnednauczyli more.
120
361360
1200
więc nauczyli się więcej.
06:16
AnotherInnym exampleprzykład.
121
364320
1200
Inny przykład.
06:18
The psychologistpsycholog ShelleyShelley CarsonCarson
has been testingtestowanie HarvardHarvard undergraduatespoziomie przeddyplomowym
122
366760
5096
Psycholog Shelley Carson
badała filtry uwagowe
06:23
for the qualityjakość
of theirich attentionaluważnego filtersfiltry.
123
371880
2976
u studentów Harvardu.
06:26
What do I mean by that?
124
374880
1376
Co to znaczy?
06:28
What I mean is,
imaginewyobrażać sobie you're in a restaurantrestauracja,
125
376280
2216
Wyobraźcie sobie,
że jesteście w restauracji
06:30
you're havingmający a conversationrozmowa,
126
378520
1736
i prowadzicie z kimś rozmowę.
06:32
there are all kindsrodzaje of other conversationsrozmowy
going on in the restaurantrestauracja,
127
380280
3136
Wokół toczy się wiele
innych rozmów,
06:35
you want to filterfiltr them out,
128
383440
1336
które próbujecie zablokować,
06:36
you want to focusskupiać
on what's importantważny to you.
129
384800
2136
by móc skupić się na tym,
co dla was ważne.
06:38
Can you do that?
130
386960
1216
Potraficie to zrobić?
06:40
If you can, you have
good, strongsilny attentionaluważnego filtersfiltry.
131
388200
2976
Jeśli tak, to znaczy,
że macie silne filtry uwagowe.
06:43
But some people really struggleborykać się with that.
132
391200
2056
Niektórym sprawia to jednak trudności.
06:45
Some of Carson'sCarson undergraduatestudia licencjackie
subjectstematy struggledwalczyli with that.
133
393280
3736
Tak było w przypadku części studentów
badanych przez Carson.
06:49
They had weaksłaby filtersfiltry,
they had porousporowaty filtersfiltry --
134
397040
2936
Mieli słabe albo nieszczelne filtry,
06:52
let a lot of externalzewnętrzny informationInformacja in.
135
400000
3376
przyjmowali za dużo informacji
z zewnątrz.
06:55
And so what that meantOznaczało is they were
constantlystale beingistota interruptedprzerwana
136
403400
3136
Innymi słowy, nieustannie przeszkadzały im
06:58
by the sightsosobliwości miasta and the soundsDźwięki
of the worldświat around them.
137
406560
2576
obrazy i dźwięki pochodzące z otoczenia.
07:01
If there was a televisiontelewizja on
while they were doing theirich essayseseje,
138
409160
3056
Gdyby mieli włączony telewizor
podczas odrabiania zadań domowych,
07:04
they couldn'tnie mógł screenekran it out.
139
412240
1416
nie mogliby zablokować tych bodźców.
07:05
Now, you would think
that that was a disadvantageWadą ...
140
413680
2429
Można by to poczytać za wadę...
07:09
but no.
141
417480
1216
ale nią nie jest.
07:10
When CarsonCarson lookedspojrzał at what
these studentsstudenci had achievedosiągnięty,
142
418720
3976
Carson przyjrzała się
ich osiągnięciom
07:14
the oneste with the weaksłaby filtersfiltry
143
422720
1776
i okazało się,
że mimo słabych filtrów
07:16
were vastlybardzo more likelyprawdopodobne
144
424520
2416
dużo częściej mieli na koncie
07:18
to have some realreal
creativetwórczy milestonekamień milowy in theirich liveszyje,
145
426960
2776
znaczące dokonania artystyczne,
07:21
to have publishedopublikowany theirich first novelpowieść,
146
429760
2336
jak publikacja pierwszej powieści
07:24
to have releasedwydany theirich first albumalbum.
147
432120
1680
czy wydanie pierwszego albumu.
07:27
These distractionsrozrywki were actuallytak właściwie
gristsgrists to theirich creativetwórczy millmłyn.
148
435200
3696
Te przeszkody działały więc
jak zastrzyki inspiracji.
07:30
They were ablezdolny to think outsidena zewnątrz the boxpudełko
because theirich boxpudełko was fullpełny of holesdziury.
149
438920
3840
Mogli wyjść poza banały,
bo granice były mniej szczelne.
07:36
Let's talk about complexityzłożoność sciencenauka.
150
444200
1736
Przejdźmy do systemów złożonych.
07:37
So how do you solverozwiązać a really complexzłożony --
151
445960
1858
Jak rozwiązać bardzo złożony problem?
07:39
the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy fullpełny
of complicatedskomplikowane problemsproblemy --
152
447842
2014
Świat jest pełen takich.
07:41
how do you solverozwiązać
a really complicatedskomplikowane problemproblem?
153
449880
2176
Jak rozwiązać skomplikowany problem?
07:44
For exampleprzykład, you try to make a jetstrumień enginesilnik.
154
452080
2136
Jak, na przykład,
zbudować silnik odrzutowy?
07:46
There are lots and lots
of differentróżne variableszmienne,
155
454240
2216
Jest mnóstwo różnych zmiennych:
07:48
the operatingoperacyjny temperaturetemperatura, the materialsmateriały,
156
456480
1953
temperatura pracy, materiały,
07:50
all the differentróżne dimensionswymiary, the shapekształt.
157
458457
2439
różne wymiary, kształt.
07:52
You can't solverozwiązać that kinduprzejmy
of problemproblem all in one go,
158
460920
2536
Nie można rozwiązać wszystkich
tych problemów na raz,
07:55
it's too hardciężko.
159
463480
1216
bo to za trudne.
07:56
So what do you do?
160
464720
1216
Co więc można zrobić?
07:57
Well, one thing you can do
is try to solverozwiązać it step-by-stepkrok po kroku.
161
465960
4936
Przede wszystkim można
do tego podejść krok po kroku.
08:02
So you have some kinduprzejmy of prototypeprototyp
162
470920
1696
Opracowuje się prototyp
08:04
and you tweakuszczypnąć it,
you testtest it, you improveulepszać it.
163
472640
3416
i przechodzi do fazy testów i ulepszeń.
08:08
You tweakuszczypnąć it, you testtest it, you improveulepszać it.
164
476080
2800
I dalszych testów.
I dalszych ulepszeń.
08:12
Now, this ideapomysł of marginalmarginalny gainszyski
will eventuallyostatecznie get you a good jetstrumień enginesilnik.
165
480040
5496
Dzięki tej strategii marginalnych postępów
w końcu powstanie dobry silnik.
08:17
And it's been quitecałkiem widelyszeroko
implementedwdrożony in the worldświat.
166
485560
3296
Dlatego wdraża się ją
w wielu różnych dziedzinach.
08:20
So you'llTy będziesz hearsłyszeć about it, for exampleprzykład,
in highwysoki performancewydajność cyclingjazda na rowerze,
167
488880
3496
Usłyszycie o niej na przykład
w kolarstwie wyczynowym,
08:24
websieć designersprojektanci will talk about tryingpróbować
to optimizebyć optymistą theirich websieć pagesstrony,
168
492400
3296
a projektanci stron internetowych
użyją tej strategii,
08:27
they're looking
for these step-by-stepkrok po kroku gainszyski.
169
495720
2296
żeby zoptymalizować swoje strony.
08:30
That's a good way
to solverozwiązać a complicatedskomplikowane problemproblem.
170
498040
2840
To dobry sposób rozwiązywania
skomplikowanych problemów.
08:34
But you know what would
make it a better way?
171
502440
2440
Ale wiecie, jak go ulepszyć?
08:38
A dashDash of messbałagan.
172
506600
1200
Dodając odrobinę chaosu.
08:41
You addDodaj randomnesslosowość,
173
509320
2016
Działając przypadkowo
08:43
earlywcześnie on in the processproces,
174
511360
1376
na wczesnym etapie pracy,
08:44
you make crazyzwariowany movesporusza się,
175
512760
1496
podejmując szalone decyzje,
08:46
you try stupidgłupi things that shouldn'tnie powinien work,
176
514280
3375
próbując głupich rozwiązań,
które nie powinny zadziałać.
08:49
and that will tendzmierzać to make
the problem-solvingRozwiązywanie problemów work better.
177
517679
3017
Dzięki temu możemy bardziej efektywnie
rozwiązywać problemy.
08:52
And the reasonpowód for that is
178
520720
1536
Dlaczego?
08:54
the troublekłopot with the step-by-stepkrok po kroku processproces,
179
522280
2056
Problem z metodą małych kroków
08:56
the marginalmarginalny gainszyski,
180
524360
1216
czy marginalnych postępów
08:57
is they can walkspacerować you
graduallystopniowo down a deadnie żyje endkoniec.
181
525600
3536
jest taki, że może nas ona
zaprowadzić w ślepą uliczkę.
09:01
And if you startpoczątek with the randomnesslosowość,
that becomesstaje się lessmniej likelyprawdopodobne,
182
529160
4216
A zaczynając na chybił trafił,
łatwiej tego uniknąć,
09:05
and your problem-solvingRozwiązywanie problemów
becomesstaje się more robustkrzepki.
183
533400
2400
tym samym zwiększając naszą wydajność.
09:10
Let's talk about socialspołeczny psychologyPsychologia.
184
538440
1680
Przejdźmy do psychologii społecznej.
09:12
So the psychologistpsycholog KatherineKatherine PhillipsPhillips,
with some colleagueskoledzy,
185
540720
3096
Psycholog Katherine Phillips
z zespołem
09:15
recentlyostatnio gavedał murdermorderstwo mysteryzagadka
problemsproblemy to some studentsstudenci,
186
543840
4056
dała grupie studentów do rozwiązania
zagadkę morderstwa.
09:19
and these studentsstudenci
were collectedZebrane in groupsgrupy of fourcztery
187
547920
2856
Studenci zostali podzieleni
na czteroosobowe grupy
09:22
and they were givendany dossiersDokumentacja
with informationInformacja about a crimeprzestępstwo --
188
550800
3336
i otrzymali akta z informacjami
o przestępstwie:
09:26
alibisAlibi and evidencedowód,
witnessświadek statementssprawozdania and threetrzy suspectspodejrzani.
189
554160
3880
alibi, dowodami, zeznaniami świadków
oraz danymi trzech podejrzanych.
09:31
And the groupsgrupy of fourcztery studentsstudenci
were askedspytał to figurepostać out who did it,
190
559000
4176
Te czteroosobowe grupy
miały określić, kto to zrobił,
09:35
who committedzobowiązany the crimeprzestępstwo.
191
563200
1200
kto popełnił zbrodnię.
09:37
And there were two treatmentszabiegi
in this experimenteksperyment.
192
565280
2400
Uczestników dobierano w grupy
na dwa sposoby.
09:40
In some casesprzypadki these were fourcztery friendsprzyjaciele,
193
568760
3216
Albo były to grupy znajomych,
09:44
they all knewwiedziałem eachkażdy other well.
194
572000
1560
którzy dobrze się znali,
09:46
In other casesprzypadki,
195
574160
1776
albo grupy złożone
z trójki przyjaciół i nieznajomego.
09:47
threetrzy friendsprzyjaciele and a strangernieznajomy.
196
575960
1920
09:51
And you can see where I'm going with this.
197
579040
2056
Już pewnie wiecie, do czego zmierzam.
09:53
ObviouslyOczywiście I'm going to say
198
581120
1256
Jeśli myślicie,
09:54
that the groupsgrupy with the strangernieznajomy
solvedrozwiązany the problemproblem more effectivelyfaktycznie,
199
582400
3416
że mieszane grupy były bardziej wydajne,
09:57
whichktóry is trueprawdziwe, they did.
200
585840
1280
to macie rację, tak było.
09:59
ActuallyFaktycznie, they solvedrozwiązany the problemproblem
quitecałkiem a lot more effectivelyfaktycznie.
201
587800
3496
Tak naprawdę te grupy mocno
się wyróżniały.
10:03
So the groupsgrupy of fourcztery friendsprzyjaciele,
202
591320
2880
Tam, gdzie pracowało
czworo przyjaciół,
10:07
they only had a 50-50 chanceszansa
of gettinguzyskiwanie the answerodpowiedź right.
203
595120
2976
prawdopodobieństwo
poprawnej odpowiedzi wynosiło 50%.
10:10
WhichCo is actuallytak właściwie not that great --
204
598120
1696
W sumie średni wynik -
10:11
in multiplewielokrotność choicewybór, for threetrzy answersodpowiedzi?
50-50's„s not good.
205
599840
2936
- 50% dla pytania zamkniętego
z trzema odpowiedziami?
10:14
(LaughterŚmiech)
206
602800
1176
(Śmiech)
10:16
The threetrzy friendsprzyjaciele and the strangernieznajomy,
207
604000
1696
Troje przyjaciół i nieznajomy,
10:17
even thoughchociaż the strangernieznajomy
didn't have any extradodatkowy informationInformacja,
208
605720
2816
mimo że ten ostatni nie miał
żadnych dodatkowych informacji,
10:20
even thoughchociaż it was just a casewalizka
209
608560
1536
mimo że jedyną różnicą było to,
10:22
of how that changedzmienione the conversationrozmowa
to accommodatepomieścić that awkwardnessnieporadność,
210
610120
6296
jak prowadzono rozmowę,
by zapanować nad tą niezręczną sytuacją,
10:28
the threetrzy friendsprzyjaciele and the strangernieznajomy,
211
616440
1696
dla takich grup
10:30
they had a 75 percentprocent chanceszansa
of findingodkrycie the right answerodpowiedź.
212
618160
2666
prawdopodobieństwo
poprawnej odpowiedzi wyniosło 75%.
10:32
That's quitecałkiem a bigduży leapskok in performancewydajność.
213
620850
1726
To dość duży skok w wydajności.
10:34
But I think what's really interestingciekawy
214
622600
2336
Ale to, co jest najciekawsze,
10:36
is not just that the threetrzy friendsprzyjaciele
and the strangernieznajomy did a better jobpraca,
215
624960
3239
to nie tyle fakt, że mieszane grupy
lepiej sobie poradziły,
10:40
but how they feltczułem about it.
216
628223
1440
ale ich ocena współpracy.
10:42
So when KatherineKatherine PhillipsPhillips
interviewedwywiady the groupsgrupy of fourcztery friendsprzyjaciele,
217
630400
4936
Katherine Phillips przeprowadziła
wywiady z uczestnikami.
10:47
they had a nicemiły time,
218
635360
1856
Czwórki znajomych dobrze się bawiły
10:49
they alsorównież thought they'doni by doneGotowe a good jobpraca.
219
637240
1960
i uważały, że nieźle im poszło.
10:52
They were complacentzadowolone.
220
640720
1200
Były z siebie zadowolone.
10:54
When she spokeprzemówił to the threetrzy
friendsprzyjaciele and the strangernieznajomy,
221
642800
2496
Natomiast dla grup trojga przyjaciół
i nieznajomego
10:57
they had not had a nicemiły time --
222
645320
1496
to nie była dobra zabawa.
10:58
it's actuallytak właściwie ratherraczej difficulttrudny,
it's ratherraczej awkwardniewygodne ...
223
646840
2600
Było dość ciężko,
dość niezręcznie...
11:02
and they were fullpełny of doubtwątpić.
224
650480
2240
Te grupy były pełne wątpliwości.
11:06
They didn't think they'doni by doneGotowe a good jobpraca
even thoughchociaż they had.
225
654200
2920
Nie uważały, że dobrze im poszło,
mimo że tak było.
11:10
And I think that really exemplifiesjest przykładem
226
658080
1736
I myślę, że to jest dobry przykład
11:11
the challengewyzwanie that we're
dealingpostępowanie with here.
227
659840
2240
wyzwania, o którym mówię.
11:14
Because, yeah --
228
662680
1816
Rzeczywiście:
11:16
the uglybrzydki fontczcionki,
229
664520
1856
okropna czcionka,
11:18
the awkwardniewygodne strangernieznajomy,
230
666400
1776
niewygodny nieznajomy,
11:20
the randomlosowy moveruszaj się ...
231
668200
1320
przypadkowe działanie...
11:22
these disruptionszakłócenia help us solverozwiązać problemsproblemy,
232
670280
3376
te przeszkody ułatwiają nam
rozwiązanie problemu,
11:25
they help us becomestają się more creativetwórczy.
233
673680
2336
stymulują naszą kreatywność.
11:28
But we don't feel that they're helpingporcja jedzenia us.
234
676040
2056
Nie czujemy jednak,
żeby nam one pomagały.
11:30
We feel that they're
gettinguzyskiwanie in the way ...
235
678120
2040
Raczej, że stoją nam na drodze...
11:33
and so we resistopierać się.
236
681040
1200
więc stawiamy im opór.
11:36
And that's why the last exampleprzykład
is really importantważny.
237
684000
2440
Właśnie dlatego ostatni przykład
jest taki ważny.
11:39
So I want to talk about somebodyktoś
238
687360
2216
Opowiem wam o kimś
11:41
from the backgroundtło
of the worldświat of rockskała 'n'"n" rollrolka.
239
689600
4936
z kulis światowego rock'n'rolla.
11:46
And you maymoże know him,
he's actuallytak właściwie a TED-sterTED-ster.
240
694560
2896
Może go znacie z konferencji TED-a.
11:49
His nameNazwa is BrianBrian EnoEno.
241
697480
1376
To Brian Eno.
11:50
He is an ambientotoczenia composerkompozytor --
ratherraczej brilliantznakomity.
242
698880
2816
Komponuje znakomitą muzykę ambient.
11:53
He's alsorównież a kinduprzejmy of catalystkatalizator
243
701720
2680
Przyczynił się też do powstania
11:57
behindza some of the great
rockskała 'n'"n" rollrolka albumsalbumy of the last 40 yearslat.
244
705160
4016
świetnych albumów rock'n'rollowych
ostatnich 40 lat.
12:01
He's workedpracował with DavidDavid BowieBowie on "HeroesBohaterowie,"
245
709200
3616
Pracował z Davidem Bowiem nad "Heroes",
12:04
he workedpracował with U2 on "AchtungAchtung BabyDziecko"
and "The JoshuaJoshua TreeDrzewo,"
246
712840
3136
z U2 nad "Achtung Baby"
i "The Joshua Tree",
12:08
he's workedpracował with DEVODEVO,
247
716000
1536
pracował z DEVO,
12:09
he's workedpracował with ColdplayColdplay,
he's workedpracował with everybodywszyscy.
248
717560
2576
pracował z Coldplay,
pracował ze wszystkimi.
12:12
And what does he do to make
these great rockskała bandskołnierz sutanny i togi better?
249
720160
3920
A co robi, żeby uczynić
te rockowe zespoły jeszcze lepszymi?
12:17
Well, he makesczyni a messbałagan.
250
725720
1240
Wprowadza chaos.
12:19
He disruptszakłóca theirich creativetwórczy processesprocesy.
251
727840
1816
Zakłóca proces twórczy.
12:21
It's his rolerola to be the awkwardniewygodne strangernieznajomy.
252
729680
2096
Odgrywa rolę niewygodnego nieznajomego.
12:23
It's his rolerola to tell them
253
731800
1416
Mówi zespołom,
12:25
that they have to playgrać
the unplayableniemożliwe pianofortepian.
254
733240
3176
że mają grać na nienadającym się
do niczego fortepianie.
12:28
And one of the wayssposoby
in whichktóry he createstworzy this disruptionzakłócenie
255
736440
2656
A jednym ze sposobów
wprowadzania chaosu
12:31
is throughprzez this remarkableznakomity
deckpokład of cardskarty --
256
739120
2960
jest ta oto niezwykła talia kart.
12:34
I have my signedpodpisany copyKopiuj here --
thank you, BrianBrian.
257
742680
2560
Mam tu jedną z autografem -
- dzięki, Brian.
12:38
They're callednazywa The ObliqueUkośne StrategiesStrategie,
258
746560
1856
Nazywa się "The Oblique Strategies",
12:40
he developedrozwinięty them with a friendprzyjaciel of his.
259
748440
1858
Brian stworzył ją razem ze znajomym.
12:42
And when they're stuckutknął in the studiostudio,
260
750800
3040
Kiedy zespół utknie w studio,
12:46
BrianBrian EnoEno will reachdosięgnąć for one of the cardskarty.
261
754880
2296
Brian Eno sięga po jedną z kart.
12:49
He'llBęde miał drawrysować one at randomlosowy,
262
757200
1456
Wybiera na chybił trafił
12:50
and he'llpiekło make the bandzespół muzyczny
followśledzić the instructionsinstrukcje on the cardkarta.
263
758680
4256
i każe zespołowi postąpić
według wskazówek na karcie.
12:54
So this one ...
264
762960
1320
Na przykład...
12:57
"ChangeZmiana instrumentinstrument rolesrole."
265
765040
1296
"Zmieńcie instrumenty."
12:58
Yeah, everyonekażdy swapswap instrumentsinstrumenty --
DrummerPerkusista on the pianofortepian --
266
766360
2715
Jasne, niech się pozamieniają,
perkusista do klawiszy -
13:01
BrilliantGenialny, brilliantznakomity ideapomysł.
267
769099
1997
- świetny, świetny pomysł.
13:03
"Look closelydokładnie at the mostwiększość
embarrassingżenujące detailsdetale. AmplifyWzmocnić them."
268
771120
3680
"Przyjrzyjcie się najbardziej
żenującym szczegółom. Wzmocnijcie je."
13:08
"Make a suddennagły, destructivedestrukcyjne,
unpredictablenieobliczalny actionczynność. IncorporateWłączenie."
269
776360
4720
"Wykonajcie nagły, destrukcyjny,
nieprzewidywalny krok. Włączcie go w proces."
13:14
These cardskarty are disruptiveniszczący.
270
782960
1360
Te karty są destruktywne.
13:17
Now, they'veoni provedudowodnione theirich worthwartość
in albumalbum after albumalbum.
271
785080
3640
Ale zadziałały na korzyść
wielu albumów.
13:21
The musiciansmuzycy hatenienawidzić them.
272
789880
2296
Muzycy ich nie znoszą.
13:24
(LaughterŚmiech)
273
792200
1496
(Śmiech)
13:25
So PhilPhil CollinsCollins was playinggra drumsperkusja
on an earlywcześnie BrianBrian EnoEno albumalbum.
274
793720
3416
Phil Collins grał na perkusji
na jednym z wczesnych albumów Eno.
13:29
He got so frustratedsfrustrowany he startedRozpoczęty
throwingrzucanie beerpiwo canspuszki acrossprzez the studiostudio.
275
797160
4000
Zirytował się do tego stopnia,
że zaczął rzucać wokół puszkami po piwie.
13:34
CarlosCarlos AlomarAlomar, great rockskała guitaristgitarzysta,
276
802400
2376
Carlos Alomar, świetny gitarzysta rockowy,
13:36
workingpracujący with EnoEno
on DavidDavid Bowie'sBowie's "LodgerLodger" albumalbum,
277
804800
3776
pracował z Eno nad albumem
"Lodger" Bowiego.
13:40
and at one pointpunkt
he turnsskręca to BrianBrian and saysmówi,
278
808600
2576
W pewnym momencie
odwrócił się do Briana i powiedział:
13:43
"BrianBrian, this experimenteksperyment is stupidgłupi."
279
811200
3480
"Brian, ten eksperyment jest głupi."
13:49
But the thing is
it was a prettyładny good albumalbum,
280
817360
2760
Był to jednak całkiem niezły album,
13:53
but alsorównież,
281
821120
1200
a Carlos Alomar
13:55
CarlosCarlos AlomarAlomar, 35 yearslat laterpóźniej,
now usesużywa The ObliqueUkośne StrategiesStrategie.
282
823040
4816
35 lat później sam używa
The Oblique Strategies.
13:59
And he tellsmówi his studentsstudenci
to use The ObliqueUkośne StrategiesStrategie
283
827880
2736
I mówi swoim studentom,
żeby też z nich korzystali,
14:02
because he's realizedrealizowany something.
284
830640
1720
bo dzięki nim coś sobie uświadomił.
14:05
Just because you don't like it
doesn't mean it isn't helpingporcja jedzenia you.
285
833240
4640
To, że coś jest uciążliwe,
nie znaczy, że nie pomaga.
14:12
The strategiesstrategie actuallytak właściwie
weren'tnie były a deckpokład of cardskarty originallypierwotnie,
286
840000
2762
Te strategie na początku
nie znajdowały się na kartach.
14:14
they were just a listlista --
287
842786
1190
Zapisane w formie listy
14:16
listlista on the recordingnagranie studiostudio wallŚciana.
288
844000
1816
wisiały na drzwiach studio.
14:17
A checklistLista kontrolna of things
you mightmoc try if you got stuckutknął.
289
845840
3800
Spis rzeczy do wypróbowania,
kiedy stanie się w miejscu.
14:23
The listlista didn't work.
290
851280
1200
Ale lista nie działała.
14:26
Know why?
291
854160
1200
Wiecie, dlaczego?
14:29
Not messyniechlujny enoughdość.
292
857400
1200
Była za mało chaotyczna.
14:31
Your eyeoko would go down the listlista
293
859680
2016
Przebiegało się wzrokiem po punktach
14:33
and it would settlerozliczenia on whatevercokolwiek
was the leastnajmniej disruptiveniszczący,
294
861720
4056
i wybierało metodę najmniej destrukcyjną,
14:37
the leastnajmniej troublesomekłopotliwe,
295
865800
1200
najmniej problematyczną,
14:40
whichktóry of coursekurs missestęskni the pointpunkt entirelycałkowicie.
296
868480
3880
co oczywiście kompletnie mija się z celem.
14:46
And what BrianBrian EnoEno cameoprawa ołowiana witrażu to realizerealizować was,
297
874160
2376
Tak więc Brian Eno uświadomił sobie,
14:48
yes, we need to runbiegać
the stupidgłupi experimentseksperymenty,
298
876560
4496
że tak, trzeba próbować
głupich eksperymentów,
14:53
we need to dealsprawa
with the awkwardniewygodne strangersobcy,
299
881080
2056
trzeba pracować z niewygodnym nieznajomym,
14:55
we need to try to readczytać the uglybrzydki fontsczcionki.
300
883160
2136
trzeba czytać brzydkie czcionki.
14:57
These things help us.
301
885320
1256
To pomaga.
14:58
They help us solverozwiązać problemsproblemy,
302
886600
1376
Pomaga rozwiązać problem,
15:00
they help us be more creativetwórczy.
303
888000
1896
być bardziej kreatywnym.
15:01
But alsorównież ...
304
889920
1200
Ale też...
15:04
we really need some persuasionperswazja
if we're going to acceptzaakceptować this.
305
892320
3200
żeby się na to zgodzić,
potrzebujemy perswazji.
15:08
So howeverjednak we do it ...
306
896200
1240
Bez względu na jej formę:
15:10
whetherczy it's sheerzwykły willpowersiła woli,
307
898400
2056
czystej siły woli,
15:12
whetherczy it's the fliptrzepnięcie of a cardkarta
308
900480
2080
talii kart
15:15
or whetherczy it's a guiltpoczucie winy tripwycieczka
from a GermanNiemiecki teenagernastolatek,
309
903560
3200
czy młodej Niemki
wzbudzającej poczucie winy,
15:19
all of us, from time to time,
310
907680
2136
każdy z nas, od czasu do czasu,
15:21
need to sitsiedzieć down and try and playgrać
the unplayableniemożliwe pianofortepian.
311
909840
4440
musi spróbować zagrać
na najgorszym pianinie świata.
15:27
Thank you.
312
915640
1216
Dziękuję.
15:28
(ApplauseAplauz)
313
916880
1880
(Oklaski)
Translated by Kasia Dembowy
Reviewed by Kasia Biel

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tim Harford - Economist, journalist, broadcaster
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences.

Why you should listen

In the Undercover Economist column he writes for the Financial Times, Tim Harford looks at familiar situations in unfamiliar ways and explains the fundamental principles of the modern economy. He illuminates them with clear writing and a variety of examples borrowed from daily life.

His book, Adapt: Why Success Always Starts With Failure, argues that the world has become far too unpredictable and complex for today's challenges to be tackled with ready-made solutions and expert opinions. Instead, Harford suggests, we need to learn to embrace failure and to constantly adapt, to improvise rather than plan, to work from the bottom up rather than the top down. His next book, Messy: Thriving in a Tidy-Minded World will be published in September 2016. 

Harford also presents the BBC radio series More or Less, a rare broadcast program devoted, as he says, to "the powerful, sometimes beautiful, often abused but ever ubiquitous world of numbers."

He says: "I’d like to see many more complex problems approached with a willingness to experiment."

More profile about the speaker
Tim Harford | Speaker | TED.com