ABOUT THE SPEAKER
Joshua Klein - Hacker
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave.

Why you should listen

Joshua Klein will hack anything that moves -- his list includes "social systems, computer networks, institutions, consumer hardware and animal behavior." His latest project, though charmingly low-tech, has amazing implications for the human-animal interface.

Right now, Klein is working at Frog Design as a Principle Technologist, while developing mobile/social applications, health care-related systems and other tools that improve people's lives. He's the author of the novel Roo'd, which was the first modern book (after Tarzan) to be ported to the iPhone.

More profile about the speaker
Joshua Klein | Speaker | TED.com
TED2008

Joshua Klein: A thought experiment on the intelligence of crows

Joshua Klein o inteligencji wron

Filmed:
2,645,444 views

Hacker i pisarz Joshua Klein jest zafascynowany wronami (zauważyliście ten błysk inteligencji w ich małych czarnych oczkach?). Po długich amatorskich badaniach zachowania krukowatych, zbudował elegancką niewielką maszynę która może stworzyć nowe ogniwo pomiędzy zwierzęciem a człowiekiem.
- Hacker
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
How manywiele of you have seenwidziany the AlfredAlfred HitchcockHitchcock filmfilm "The BirdsPtaki"?
0
0
3000
Ilu z Was widziało "Ptaki" Hitchcocka?
00:21
Any of you get really freakedpstry out by that?
1
3000
3000
Ktoś z Was się wystraszył?
00:24
You mightmoc want to leavepozostawiać now.
2
6000
2000
Zaraz zechcecie wyjść.
00:26
(LaughterŚmiech)
3
8000
1000
(Śmiech)
00:27
So, this is a vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna for crowswrony.
4
9000
2000
Oto automat dla ptaków.
00:29
And over the pastprzeszłość fewkilka daysdni, manywiele of you have been askingpytając me,
5
11000
2000
Przez ostatnie kilka dni pytaliście mnie:
00:31
"How did you come to this? How did you get startedRozpoczęty doing this?"
6
13000
3000
"Jak na to wpadłeś? Jak zacząłeś to robić?"
00:34
And it startedRozpoczęty, as with manywiele great ideaspomysły,
7
16000
2000
Zaczęło się, jak to z wielkimi ideami,
00:36
or manywiele ideaspomysły you can't get ridpozbyć się of anywaytak czy inaczej,
8
18000
2000
albo pomysłami, które pojawiają się
00:38
at a cocktailkoktajl partyprzyjęcie.
9
20000
1000
na imprezach.
00:39
About 10 yearslat agotemu, I was at a cocktailkoktajl partyprzyjęcie with a friendprzyjaciel of minekopalnia,
10
21000
3000
Jakieś 10 lat temu byłem z przyjacielem na przyjęciu,
00:42
and we're sittingposiedzenie there, and he was complainingnarzekać about the crowswrony
11
24000
2000
siedzieliśmy sobie, a on żalił się na wrony,
00:44
that he had seenwidziany that were all over his yardYard and makingzrobienie a bigduży messbałagan.
12
26000
4000
które zapaskudzały mu podwórko.
00:48
And he was tellingwymowny me that really, we oughtpowinni to try and eradicatewytępić these things.
13
30000
2000
Mówił mi, że powinniśmy spróbować się ich pozbyć.
00:50
We gottamusieć killzabić them because they're makingzrobienie a messbałagan.
14
32000
2000
Musimy je powybijać, bo brudzą.
00:52
I said that was stupidgłupi,
15
34000
1000
Stwierdziłem, że to głupota,
00:53
you know, maybe we should just trainpociąg them to do something usefulprzydatny.
16
35000
2000
i może nauczymy je robić coś pożytecznego.
00:55
And he said that was impossibleniemożliwy.
17
37000
3000
Powiedział, że to niemożliwe.
00:58
And I'm sure I'm in good companyfirma in findingodkrycie that tremendouslyniesamowicie annoyingdenerwujący
18
40000
3000
Myślę, że jestem wśród ludzi, którzy, jak ja, uznają za niesamowicie irytujące
01:01
-- when someonektoś tellsmówi you it's impossibleniemożliwy.
19
43000
1000
-- kiedy ktoś mówi Wam, że coś jest niemożliwe.
01:02
So, I spentwydany the nextNastępny 10 yearslat readingczytanie about crowswrony in my sparezapasowy time.
20
44000
4000
I tak następne 10 lat spędziłem na czytaniu o wronach w wolnym czasie.
01:06
(LaughterŚmiech)
21
48000
3000
(Śmiech)
01:09
And after 10 yearslat of this, my wifeżona eventuallyostatecznie said,
22
51000
2000
Po 10 latach moja żona w końcu powiedziała:
01:11
"Look, you know, you gottamusieć do this thing
23
53000
2000
"Słuchaj, wiesz co, musisz zrobić to
01:13
you've been talkingmówić about, and buildbudować the vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna."
24
55000
2000
o czym mówiłeś i zbudować automat"
01:15
So I did.
25
57000
1000
I tak też zrobiłem.
01:16
But partczęść of the reasonpowód that I founduznany this interestingciekawy
26
58000
2000
Jednym z powodów, dla których mnie to zainteresowało
01:18
is that I startedRozpoczęty noticingzauważając that we are
27
60000
2000
jest to, że zacząłem zauważać, że jesteśmy
01:20
very awareświadomy of all the speciesgatunki that are going
28
62000
2000
świadomi istnienia tych wszystkich gatunków, które są
01:22
extinctwyginąć on the planetplaneta as a resultwynik of humanczłowiek habitationmieszkanie expansionekspansja,
29
64000
2000
zagrożone wyginięciem na skutek ekspansji człowieka,
01:24
and no one seemswydaje się to be payingintratny attentionUwaga
30
66000
3000
a nikt nie zwraca uwagi na gatunki,
01:27
to all the speciesgatunki that are actuallytak właściwie livingżycie -- that are survivingprzeżycie.
31
69000
3000
które po prostu sobie żyją -- które przetrwają.
01:30
And I'm talkingmówić specificallykonkretnie about synanthropicjest synantropijna speciesgatunki,
32
72000
3000
Mówię konkretnie o gatunkach synantropijnych
01:33
whichktóry are speciesgatunki that have adaptedprzystosowany specificallykonkretnie for humanczłowiek ecologiesekologie,
33
75000
3000
które przystosowały się konkretnie do ludzkiego środowiska.
01:36
speciesgatunki like ratsszczury and cockroacheskaraluchy and crowswrony.
34
78000
4000
Gatunki takie jak szczury, karaluchy i wrony.
01:40
And as I startedRozpoczęty looking at them, I was findingodkrycie that they had hyper-adaptedhiper dostosowane.
35
82000
3000
Kiedy zacząłem się im przyglądać, dostrzegłem, że
01:43
They'dOni byłby becomestają się extremelyniezwykle adeptAdept at livingżycie with us.
36
85000
3000
stały się ekstremalnie przystosowane do życia z nami.
01:46
And in returnpowrót, we just triedwypróbowany to killzabić them all the time.
37
88000
4000
A w zamian za to, po prostu staraliśmy się je powybijać.
01:50
And in doing so, we were breedinghodowla them for parasitismPasożytnictwo.
38
92000
2000
Robiąc tak, hodowaliśmy je na pasożytów.
01:52
We were givingdający them all sortssortuje of reasonspowody to adaptprzystosować się newNowy wayssposoby.
39
94000
4000
Dawaliśmy im wszelkie powody do adaptowania się na nowe sposoby.
01:56
So, for exampleprzykład, ratsszczury are incrediblyniewiarygodnie responsiveczuły breedershodowców.
40
98000
3000
Na przykład szczury to niewiarygodnie szybko reagujące osobniki.
01:59
And cockroacheskaraluchy, as anyonektokolwiek who'skto jest triedwypróbowany to get ridpozbyć się of them knowswie,
41
101000
3000
A karaluchy, jak każdy kto próbował się ich pozbyć wie,
02:02
have becomestają się really immuneodporny to the poisonstrucizn that we're usingza pomocą.
42
104000
3000
że stają się odporne na trucizny, których używamy.
02:05
So, I thought, let's buildbudować something that's mutuallywzajemnie beneficialkorzystne.
43
107000
3000
Pomyślałem więc, że zbuduję coś co jest dobre dla obu stron.
02:08
Well, then let's buildbudować something that we can bothobie benefitzasiłek from,
44
110000
2000
Więcej - zbuduję coś z czego obie strony będą czerpać korzyści,
02:10
and find some way to make a newNowy relationshipzwiązek with these speciesgatunki.
45
112000
3000
i znajdę jakiś sposób na nawiązanie nowych relacji z tymi gatunkami.
02:13
And so I builtwybudowany the vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna.
46
115000
3000
I tak zbudowałem automat.
02:16
But the storyfabuła of the vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna is a little more interestingciekawy
47
118000
2000
Historia automatu będzie ciekawsza
02:18
if you know more about crowswrony.
48
120000
2000
jeżeli dowiecie się więcej na temat wron.
02:20
It turnsskręca out that crowswrony aren'tnie są just survivingprzeżycie with humanczłowiek beingsIstoty --
49
122000
2000
Wygląda na to, że wrony nie tylko są w stanie przeżyć wśród ludzi --
02:22
they're actuallytak właściwie really thrivingkwitnie.
50
124000
2000
one tak naprawdę rozwijają się.
02:24
They're founduznany everywherewszędzie on the planetplaneta exceptz wyjątkiem for the ArcticArctic
51
126000
2000
Można je znaleźć wszędzie na Ziemi z wyjątkiem Arktyki
02:26
and the southernpołudniowy tipWskazówka of SouthPołudniowa AmericaAmeryka.
52
128000
2000
i południowych krańców Południowej Ameryki.
02:28
And in all that areapowierzchnia, they're only rarelyrzadko founduznany
53
130000
3000
Na całym świecie, rzadko znajduje się je
02:31
breedinghodowla more than fivepięć kilometerskilometrów away from humanczłowiek beingsIstoty.
54
133000
2000
żyjące dalej niż pięć kilometrów od istot ludzkich.
02:33
So we maymoże not think about them,
55
135000
2000
Możemy więc o nich nie myśleć,
02:35
but they're always around.
56
137000
2000
ale zawsze są w pobliżu.
02:37
And not surprisinglyzaskakująco, givendany the humanczłowiek populationpopulacja growthwzrost,
57
139000
2000
Biorąc pod uwagę przyrost populacji ludzi,
02:39
more than halfpół of the humanczłowiek populationpopulacja is livingżycie in citiesmiasta now.
58
141000
3000
-- ponad połowa ludzkości żyje obecnie w miastach --
02:42
And out of those, nine-tenthsdziewięć dziesiątych
59
144000
2000
90% tego przyrostu populacji
02:44
of the humanczłowiek growthwzrost populationpopulacja is occurringwystępujący in citiesmiasta.
60
146000
2000
ma miejsce w miastach.
02:46
We're seeingwidzenie a populationpopulacja boomBum with crowswrony.
61
148000
3000
Nic dziwnego więc, że widzimy potężny wzrost populacji wron.
02:49
So birdptak countsliczy are indicatingwskazujące that we mightmoc be seeingwidzenie
62
151000
2000
Zliczanie ptaków pokazuje
02:51
up to exponentialwykładniczy growthwzrost in theirich numbersliczby.
63
153000
2000
prawie wykładniczy przyrost ich liczby.
02:53
So that's no great surpriseniespodzianka.
64
155000
3000
Nie jest to więc żadna niespodzianka.
02:56
But what was really interestingciekawy to me was to find out that
65
158000
2000
Naprawdę zaciekawiło mnie, gdy dostrzegłem, że
02:58
the birdsptaki were adaptingdostosowanie in a prettyładny unusualniezwykły way.
66
160000
3000
ptaki adaptują się w całkiem niezwykły sposób.
03:01
And I'll give you an exampleprzykład of that.
67
163000
3000
Pokażę Wam przykład.
03:04
So this is BettyBetty. She's a NewNowy CaledonianCaledonian crowWrona.
68
166000
3000
To jest Betty. Jest wroną brodatą (łac. corvus moneduloides ang. New Caledonian crow)
03:07
And these crowswrony use stickskije in the wilddziki
69
169000
2000
Na wolności wrony te wydłubują patykami
03:09
to get insectsowady and whatnotetażerka out of piecessztuk of wooddrewno.
70
171000
3000
owady itp. z kawałków drzew.
03:12
Here, she's tryingpróbować to get a piecekawałek of meatmięso out of a tuberura.
71
174000
2000
Tutaj Betty próbuje wydostać kawałek mięsa z rury.
03:14
But the researchersnaukowcy had a problemproblem.
72
176000
2000
Badacze natrafili na problem.
03:16
They messedzabrudzony up and left just a stickkij of wiredrut in there.
73
178000
2000
Zawalili sprawę i zostawili jej tylko kawałek drutu.
03:18
And she hadn'tnie miał had the opportunityokazja to do this before.
74
180000
3000
Betty nigdy wcześniej tego nie robiła.
03:21
You see, it wasn'tnie było workingpracujący very well.
75
183000
3000
Nie szło jej za dobrze.
03:24
So she adaptedprzystosowany.
76
186000
2000
Więc się przystosowała.
03:26
Now this is completelycałkowicie unpromptedspontaniczny. She had never seenwidziany this doneGotowe before.
77
188000
4000
Nie miała żadnych wskazówek. Nigdy przedtem nie widziała jak to się robi.
03:30
No one taughtnauczony her to bendzakręt this into a hookhak,
78
192000
2000
Nikt jej nie uczył jak zaginać haczyk;
03:32
had shownpokazane her how it could happenzdarzyć.
79
194000
1000
nikt jej nie pokazał jak można to zrobić.
03:33
But she did it all on her ownwłasny.
80
195000
2000
Zrobiła to wszystko samodzielnie.
03:35
So keep in mindumysł that she's never seenwidziany this doneGotowe.
81
197000
4000
Pamiętajcie, że nigdy przedtem nie widziała jak to się robi.
03:39
Right.
82
201000
2000
No tak.
03:41
(LaughterŚmiech)
83
203000
7000
(Śmiech)
03:48
Yeah. All right.
84
210000
2000
Tak.
03:50
(ApplauseAplauz)
85
212000
3000
(Brawa)
03:53
That's the partczęść where the researchersnaukowcy freakwybryk out.
86
215000
3000
W tym momencie badacze osłupieli.
03:56
(LaughterŚmiech)
87
218000
2000
(Śmiech)
03:58
So, it turnsskręca out we'vemamy been findingodkrycie more and more
88
220000
2000
Okazało się, że dowiadywaliśmy się coraz więcej o tym, że
04:00
that crowswrony are really, really intelligentinteligentny.
89
222000
1000
wrony są naprawdę inteligentne.
04:01
TheirIch brainsmózg are proportionateproporcjonalne,
90
223000
1000
Ich mózgi są proporcjonalne,
04:02
in the samepodobnie proportionproporcja as chimpanzeeszympans brainsmózg are.
91
224000
3000
w tym samym stosunku jak mózgi szympansów.
04:05
There are all kindsrodzaje of anecdotesanegdoty for differentróżne kindsrodzaje of intelligenceinteligencja they have.
92
227000
4000
Jest mnóstwo anegdot o różnych rodzajach ich inteligencji.
04:09
For exampleprzykład, in SwedenSzwecja,
93
231000
2000
Na przykład w Szwecji
04:11
crowswrony will wait for fishermenrybaków to dropupuszczać lineskwestia throughprzez holesdziury in the icelód.
94
233000
2000
wrony czekają aż rybacy spuszczą żyłki do przerębli.
04:13
And when the fishermenrybaków moveruszaj się off,
95
235000
2000
Kiedy rybacy się odsuwają,
04:15
the crowswrony flylatać down, reelKołowrotek up the lineskwestia, and eatjeść the fishryba or the baitprzynęta.
96
237000
4000
wrony zlatują, wciągają żyłkę i zjadają rybę lub przynętę.
04:19
It's prettyładny annoyingdenerwujący for the fishermenrybaków.
97
241000
3000
Rybaków to strasznie wkurza.
04:22
On an entirelycałkowicie differentróżne tackTack,
98
244000
1000
Z zupełnie innej beczki,
04:23
at UniversityUniwersytet of WashingtonWaszyngton, they, a fewkilka yearslat agotemu,
99
245000
2000
kilka lat temu na Uniwersytecie Waszyngton
04:25
were doing an experimenteksperyment where they capturedschwytany some crowswrony on campuskampus.
100
247000
3000
robiono eksperyment, w którym złapano kilka wron w pobliżu akademików.
04:28
Some studentsstudenci wentposzedł out and nettedkompensowane some crowswrony,
101
250000
2000
Kilkoro studentów wyszło na dwór, złapało w sieci kilka wron,
04:30
broughtprzyniósł them in, and were -- weighedważył them, and measuredwymierzony them and whatnotetażerka,
102
252000
3000
zaniosło je do środka. Zważono je, zmierzono i tak dalej
04:33
and then let them back out again.
103
255000
1000
i wypuszczono je z powrotem.
04:34
And were entertainedrozrywki to discoverodkryć
104
256000
1000
Studenci bawili się odkrywając, że
04:35
that for the restodpoczynek of the weektydzień, these crowswrony,
105
257000
2000
przez resztę tygodnia wrony, które złapali
04:37
wheneverkiedy tylko these particularszczególny studentsstudenci walkedchodził around campuskampus,
106
259000
2000
zawsze, gdy ci konkretni studenci przechodzili koło akademików,
04:39
these crowswrony would cawCAW at them,
107
261000
2000
wrony wypróźniały się na nich,
04:41
and runbiegać around and make theirich life kinduprzejmy of miserablenieszczęśliwy.
108
263000
3000
i latały wokoło uprzykrzając im życie.
04:44
They were significantlyznacząco lessmniej entertainedrozrywki when this wentposzedł on for the nextNastępny weektydzień.
109
266000
4000
Znacznie gorzej bawili się kiedy trwało to przez kolejny tydzień.
04:48
And the nextNastępny monthmiesiąc. And after summerlato breakprzerwa.
110
270000
4000
I kolejny miesiąc. I po wakacjach.
04:52
UntilAż do they finallywreszcie graduatedukończył and left campuskampus,
111
274000
2000
Aż uzyskali dyplom i opuścili uczelnię --
04:54
and -- gladzadowolony to get away, I'm sure --
112
276000
2000
zadowoleni, że umknęli --
04:56
cameoprawa ołowiana witrażu back sometimeczasami laterpóźniej, and founduznany the crowswrony still rememberedzapamiętany them.
113
278000
3000
wrócili jakiś czas później i okazało się, ze wrony wciąż ich pamiętały.
04:59
So -- the moralmorał beingistota, don't pisssiki off crowswrony.
114
281000
3000
Nowa zasada: Nie wkurzaj wron.
05:02
So now, studentsstudenci at the UniversityUniwersytet of WashingtonWaszyngton
115
284000
4000
Teraz, kiedy studenci Uniwersytetu Waszyngton
05:06
that are studyingstudiować these crowswrony
116
288000
1000
badają wrony
05:07
do so with a giantogromny wigWIG and a bigduży maskmaska.
117
289000
2000
robią to używając ogromnej peruki i dużej maski.
05:09
(LaughterŚmiech)
118
291000
3000
(Śmiech)
05:12
It's fairlydość interestingciekawy.
119
294000
2000
Bardzo interesujące.
05:14
So we know that these crowswrony are really smartmądry,
120
296000
2000
Wiemy już, że wrony są naprawdę sprytne,
05:16
but the more I dugkopany into this, the more I founduznany
121
298000
2000
ale im bardziej zagłębiałem się w temat, okazywało się, że
05:18
that they actuallytak właściwie have an even more significantznaczący adaptationdostosowanie.
122
300000
4000
mają jeszcze bardziej istotne przystosowania.
05:23
VideoWideo: CrowsWrony have becomestają się highlywysoko skilledwykwalifikowany at
123
305000
2000
Wideo: Wrony stały się niebywale biegłe
05:25
makingzrobienie a livingżycie in these newNowy urbanmiejski environmentsśrodowiska.
124
307000
4000
w radzeniu sobie w nowym miejskim środowisku.
05:29
In this JapaneseJapoński cityMiasto, they have devisedopracował a way of
125
311000
3000
W tym japońskim mieście, znalazły sposób
05:32
eatingjedzenie a foodjedzenie that normallynormalnie they can't managezarządzanie:
126
314000
4000
na jedzenie tego z czym normalnie nie potrafią sobie poradzić -
05:37
dropupuszczać it amongpośród the trafficruch drogowy.
127
319000
2000
zrzucają je na ruchliwą drogę.
05:43
The problemproblem now is collectingzbieranie the bitsbity,
128
325000
3000
Problemem jest teraz zebranie kawałków
05:46
withoutbez gettinguzyskiwanie runbiegać over.
129
328000
2000
i nie zostanie rozjechanym.
05:48
Wait for the lightlekki to stop the trafficruch drogowy.
130
330000
3000
Czekaj aż światła zatrzymają ruch.
06:02
Then, collectzebrać your crackedpęknięty nutorzech in safetybezpieczeństwo.
131
344000
4000
Potem bezpiecznie zabierz rozłupany orzech
06:10
(LaughterŚmiech)
132
352000
1000
(Śmiech)
06:11
(ApplauseAplauz)
133
353000
1000
(Brawa)
06:12
JoshuaJoshua KleinKlein: Yeah, yeah. PrettyŁadny interestingciekawy.
134
354000
2000
Joshua Klein: No tak. Całkiem interesujące.
06:14
So what's significantznaczący about this isn't that crowswrony are usingza pomocą carssamochody to crackpęknięcie nutsorzechy.
135
356000
3000
Istotne jest nie to, że wrony używają samochodów do łupania orzechów.
06:17
In factfakt, that's oldstary hatkapelusz for crowswrony.
136
359000
2000
Tak naprawdę to stara sztuczka wron.
06:19
This happenedstało się about 10 yearslat agotemu
137
361000
2000
Działo się to około 10 lat temu
06:21
in a placemiejsce callednazywa SendaiSendai CityMiasto, at a drivingnapędowy schoolszkoła
138
363000
3000
w miejscu zwanym Sendai City, w szkole na prawo jazdy,
06:24
in the suburbsperyferie of TokyoTokyo.
139
366000
2000
na przedmieściach Tokio.
06:26
And sinceod that time,
140
368000
1000
Od tego czasu,
06:27
all of the crowswrony in the neighborhoodsąsiedztwo are pickingowocobranie up this behaviorzachowanie.
141
369000
2000
wszystkie wrony z okolicy podchwytują to zachowanie.
06:29
And now, everykażdy crowWrona withinw ciągu fivepięć kilometerskilometrów is standingna stojąco by a sidewalkchodnik,
142
371000
3000
Teraz, każda wrona w promieniu pięciu kilometrów stoi na chodniku
06:32
waitingczekanie to collectzebrać its lunchlunch.
143
374000
3000
czekając na swój obiad.
06:35
So, they're learninguczenie się from eachkażdy other. And researchBadania bearsniedźwiedzie this out.
144
377000
2000
Uczą się jedna od drugiej. Badania to potwierdzają.
06:37
ParentsRodzice seemwydać się to be teachingnauczanie theirich youngmłody.
145
379000
2000
Wygląda na to, że rodzice uczą swoje młode.
06:39
They'veThey've learnednauczyli from theirich peersrówieśnicy. They'veThey've learnednauczyli from theirich enemieswrogowie.
146
381000
4000
Nauczyły się od innych; nauczyły się od swoich wrogów.
06:43
If I have a little extradodatkowy time, I'll tell you about a casewalizka of crowWrona infidelityniewierność
147
385000
3000
Jeżeli zostanie mi trochę czasu, opowiem Wam o przypadku niewierności wrony,
06:46
that illustratesprzedstawia that nicelyładnie.
148
388000
2000
który to ciekawie zilustruje.
06:48
The pointpunkt beingistota that they'veoni developedrozwinięty culturalkulturalny adaptationdostosowanie.
149
390000
3000
Ważne jest to, że przystosowały się do kultury.
06:51
And as we heardsłyszał yesterdaywczoraj,
150
393000
2000
Jak słyszeliśmy wczoraj,
06:53
that's the Pandora'sPandora's boxpudełko that's gettinguzyskiwanie humanczłowiek beingsIstoty in troublekłopot,
151
395000
2000
to puszka Pandory wpędza ludzi w kłopoty,
06:55
and we're startingstartowy to see it with them.
152
397000
2000
i zaczynamy dzięki nim je dostrzegać.
06:57
They're ablezdolny to very quicklyszybko and very flexiblyelastycznie adaptprzystosować się
153
399000
3000
Potrafią bardzo szybko i bardzo elastycznie się adaptować
07:00
to newNowy challengeswyzwania and newNowy resourceszasoby in theirich environmentśrodowisko,
154
402000
3000
do nowych wyzwań i nowych zasobów w ich środowisku,
07:03
whichktóry is really usefulprzydatny if you liverelacja na żywo in a cityMiasto.
155
405000
3000
co jest całkiem użyteczne mieszkając w mieście.
07:06
So we know that there's lots of crowswrony.
156
408000
2000
Wiemy więc, że jest mnóstwo wron.
07:08
We founduznany out they're really smartmądry, and we founduznany out that they can teachnauczać eachkażdy other.
157
410000
3000
Dowiedzieliśmy się, że są naprawdę sprytne oraz, że mogą się uczyć od siebie.
07:11
And when all this becamestał się clearjasny to me,
158
413000
2000
Kiedy zrozumiałem to wszystko,
07:13
I realizedrealizowany the only obviousoczywisty thing to do is buildbudować a vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna.
159
415000
3000
stwierdziłem, że oczywiście trzeba zbudować im automat.
07:16
So that's what we did.
160
418000
1000
I tak zrobiliśmy.
07:17
This is a vendingAutomat do sprzedaży machinemaszyna for crowswrony.
161
419000
2000
Oto automat dla wron.
07:19
And it usesużywa SkinnerianKlatce trainingtrening to shapekształt theirich behaviorzachowanie over fourcztery stagesgradacja.
162
421000
3000
Używa on szkolenia w/g teorii Skinnera do kształtowania ich zachowań w czterech etapach.
07:22
It's prettyładny simpleprosty.
163
424000
2000
To całkiem proste.
07:24
BasicallyW zasadzie, what happensdzieje się is that we put this out in a fieldpole,
164
426000
3000
Upraszczając, wystawiamy to na pole,
07:27
or someplacegdzieś where there's lots of crowswrony,
165
429000
2000
lub inne miejsce gdzie jest mnóstwo wron,
07:29
and we put coinsmonety and peanutsorzeszki ziemne all around the basebaza of the machinemaszyna.
166
431000
2000
i rozrzucamy monety i orzeszki ziemne dookoła podstawy maszyny.
07:31
And crowswrony eventuallyostatecznie come by, and eatjeść the peanutsorzeszki ziemne
167
433000
2000
Wrony w końcu nadlatują, zjadają orzeszki,
07:33
and get used to the machinemaszyna beingistota there.
168
435000
2000
i przyzwyczajają się do automatu.
07:35
And eventuallyostatecznie, they eatjeść up all the peanutsorzeszki ziemne.
169
437000
2000
W końcu zjadają wszystkie orzeszki.
07:37
And then they see that there are peanutsorzeszki ziemne here on the feederPodajnik trayZasobnik,
170
439000
3000
Potem widzą, że orzeszki leżą na tacce,
07:40
and they hopChmiel up and help themselvessami.
171
442000
2000
podskakują i biorą je sobie.
07:42
And then they leavepozostawiać, and the machinemaszyna spitspluje up more coinsmonety and peanutsorzeszki ziemne,
172
444000
2000
Potem odlatują a maszyna wypluwa więcej monet i orzeszków,
07:44
and life is really dandyelegant, if you're a crowWrona.
173
446000
2000
i życie wygląda jak bajka, jeśli jesteś wroną.
07:46
Then you can come back anytimew dowolnym momencie and get yourselfsiebie a peanutorzechowe.
174
448000
3000
Możesz wrócić w dowolnym czasie i wziąć sobie orzeszek.
07:49
So, when they get really used to that, we moveruszaj się on to the crowswrony comingprzyjście back.
175
451000
3000
I kiedy przywykną do tego, skupiamy się na wracających wronach.
07:52
Now, they're used to the sounddźwięk of the machinemaszyna, and they keep comingprzyjście back,
176
454000
3000
Są już przyzwyczajone do odgłosów maszyny, wracają
07:55
and diggingkopanie out these peanutsorzeszki ziemne from amongstwśród the pilestos of coinsmonety that's there.
177
457000
2000
i wykopują orzeszki z leżącego tam stosu monet.
07:57
And when they get really happyszczęśliwy about this,
178
459000
2000
I kiedy już są naprawdę zadowolone z tego,
07:59
we go aheadprzed siebie and stymiestymie them.
179
461000
2000
idziemy dalej i utrudniamy im zadanie.
08:01
And we moveruszaj się to the thirdtrzeci stageetap, where we only give them a coinmoneta.
180
463000
3000
Przechodzimy do trzeciej fazy, w której dajemy im tylko monetę.
08:04
Now, like mostwiększość of us who have gottenzdobyć used to a good thing,
181
466000
2000
W tym momencie, tak jak większość z nas, kiedy przyzwyczaimy się do czegoś dobrego,
08:06
this really pissessiusia them off.
182
468000
1000
wkurza je to niezmiernie.
08:07
So, they do what they do in natureNatura when they're looking for something --
183
469000
4000
Więc robią to co w naturze kiedy szukają czegoś --
08:11
they sweepzamiatać things out of the way with theirich beakdziób.
184
473000
2000
odrzucają wszystko z ich drogi za pomocą dzioba.
08:13
And they do that here, and that knockspuka the coinsmonety down the slotGniazdo,
185
475000
3000
Robiąc tak, popychają monety do otworu,
08:16
and when that happensdzieje się, they get a peanutorzechowe.
186
478000
2000
moneta wpada, dostają orzeszek.
08:18
And so this goesidzie on for some time.
187
480000
1000
I tak się dzieje przez jakiś czas.
08:19
The crowswrony learnuczyć się that all they have to do is showpokazać up,
188
481000
2000
Wrony uczą się, że wystarczy pokazać się,
08:21
wait for the coinmoneta to come out, put the coinmoneta in the slotGniazdo, and then they get theirich peanutorzechowe.
189
483000
3000
poczekać aż wypadnie moneta, wrzucić monetę do otworu i dostać orzeszek.
08:24
And when they're really good and comfortablewygodny with that,
190
486000
2000
I kiedy już radzą sobie i dobrze się z tym czują,
08:26
we moveruszaj się to the finalfinał stageetap, in whichktóry they showpokazać up and nothing happensdzieje się.
191
488000
5000
przechodzimy do ostatniego etapu, w którym wrony przylatują i nic się nie dzieje.
08:31
And this is where we see the differenceróżnica betweenpomiędzy crowswrony and other animalszwierzęta.
192
493000
2000
Tutaj właśnie widzimy różnicę pomiędzy wronami i innymi zwierzętami,
08:33
SquirrelsWiewiórki, for exampleprzykład, would showpokazać up, look for the peanutorzechowe, go away.
193
495000
4000
Wiewiórki, na przykład, pojawiłyby się, poszukały orzeszka i odeszły.
08:37
Come back, look for the peanutorzechowe, go away.
194
499000
3000
Wróciłyby, znowu szukałyby orzeszka i odeszły.
08:40
They do this maybe halfpół a dozentuzin timesczasy before they get boredznudzony,
195
502000
3000
Zrobiłyby to kilka razy zanim by się nie znudziły,
08:43
and then they go off and playgrać in trafficruch drogowy.
196
505000
2000
a potem poszłyby sobie i bawiły się w ruchu ulicznym.
08:45
CrowsWrony, on the other handdłoń, showpokazać up, and they try and figurepostać it out.
197
507000
4000
Wrony natomiast, przylatują, próbują i znajdują sposób.
08:49
They know that this machine'sMaszyny been messingMessing with them,
198
511000
2000
Wiedzą, że maszyna zadzierała z nimi,
08:51
throughprzez threetrzy differentróżne stagesgradacja of behaviorzachowanie.
199
513000
2000
przez trzy kolejne fazy zachowań.
08:53
(LaughterŚmiech)
200
515000
1000
(Śmiech)
08:54
They figurepostać it's gottamusieć have more to it.
201
516000
2000
Domyślają się, że musi być coś jeszcze.
08:56
So, they pokePoke at it and peckPeck at it and whatnotetażerka.
202
518000
2000
Więc szturchają ją, dziobią i inne takie.
08:58
And eventuallyostatecznie some crowWrona getsdostaje a brightjasny ideapomysł that,
203
520000
2000
W końcu niektóre wrony wpadają na świetny pomysł,
09:00
"Hey, there's lots of coinsmonety lyingkłamstwo around from the first stageetap,
204
522000
3000
"Hej, dookoła leży mnóstwo monet z pierwszego etapu,
09:03
lyingkłamstwo around on the groundziemia," hopsChmiel down, picksopcji it up, dropskrople it in the slotGniazdo.
205
525000
3000
leżą dookoła na ziemi," -- zeskakują na dół, podnoszą je i wrzucają do otworu.
09:06
And then, we're off to the raceswyścigi.
206
528000
2000
No i zaczynają się wyścigi.
09:08
That crowWrona enjoyscieszy się a temporarychwilowy monopolymonopol on peanutsorzeszki ziemne,
207
530000
2000
Ta wrona cieszy się z tymczasowej wyłączności na orzeszki
09:10
untilaż do his friendsprzyjaciele figurepostać out how to do it, and then there we go.
208
532000
5000
aż do chwili gdy jej towarzysze dowiedzą się jak to zrobić. Wtedy zaczyna się dziać.
09:15
So, what's significantznaczący about this to me
209
537000
2000
I nie chodzi mi o to,
09:17
isn't that we can trainpociąg crowswrony to pickwybierać up peanutsorzeszki ziemne.
210
539000
2000
że możemy nauczyć wrony zbierania orzeszków.
09:19
MindUmysł you, there's 216 millionmilion dollars'dolary worthwartość of changezmiana lostStracony everykażdy yearrok,
211
541000
4000
Zauważcie, że rocznie gubi się drobniaki warte 216 milionów dolarów,
09:23
but I'm not sure I can dependzależeć on that ROIZWROT Z INWESTYCJI from crowswrony.
212
545000
4000
ale nie jestem pewny czy mógłbym polegać na dochodach od wron.
09:27
InsteadZamiast tego, I think we should look a little bitkawałek largerwiększy.
213
549000
3000
Zamiast tego, powinniśmy spojrzeć trochę szerzej.
09:30
I think that crowswrony can be trainedprzeszkolony to do other things.
214
552000
2000
Myślę, że można nauczyć wrony robienia innych rzeczy.
09:32
For exampleprzykład, why not trainpociąg them to pickwybierać up garbageŚmieci after stadiumstadion eventswydarzenia?
215
554000
4000
Na przykład, dlaczego by nie nauczyć ich zbierania śmieci po imprezach na stadionie?
09:36
Or find expensivedrogi componentsskładniki from discardedodrzucone electronicselektronika?
216
558000
2000
Albo znajdowania drogich elementów w wyrzucanej elektronice?
09:38
Or maybe do searchszukanie and rescueratować?
217
560000
2000
A może do poszukiwania w ratownictwie?
09:40
The mainGłówny thing, the mainGłówny pointpunkt of all this for me is
218
562000
4000
Najważniejsze w tym wszystkim jest dla mnie to, że
09:44
that we can find mutuallywzajemnie beneficialkorzystne systemssystemy for these speciesgatunki.
219
566000
2000
możemy znaleźć systemy o wzajemnych korzyściach dla tych gatunków.
09:46
We can find wayssposoby to interactoddziaływać with these other speciesgatunki
220
568000
2000
Możemy znaleźć sposoby na wzajemne kontakty z innymi gatunkami,
09:48
that doesn't involveangażować exterminatingeksterminacji them,
221
570000
2000
które nie opierają się na ich wytępieniu,
09:50
but involvesobejmuje findingodkrycie an equilibriumrównowaga with them that's a usefulprzydatny balancesaldo.
222
572000
4000
ale na znalezieniu równowagi użytecznej dla obu stron.
09:54
ThanksDzięki very much.
223
576000
2000
Dziękuję bardzo.
09:56
(ApplauseAplauz)
224
578000
5000
(Brawa)
Translated by Jaroslaw Danilczuk
Reviewed by Dariusz Glazewski

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Joshua Klein - Hacker
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave.

Why you should listen

Joshua Klein will hack anything that moves -- his list includes "social systems, computer networks, institutions, consumer hardware and animal behavior." His latest project, though charmingly low-tech, has amazing implications for the human-animal interface.

Right now, Klein is working at Frog Design as a Principle Technologist, while developing mobile/social applications, health care-related systems and other tools that improve people's lives. He's the author of the novel Roo'd, which was the first modern book (after Tarzan) to be ported to the iPhone.

More profile about the speaker
Joshua Klein | Speaker | TED.com