TED2002
Kary Mullis: Play! Experiment! Discover!
Kary Mullis: Baw się! Eksperymentuj! Odkrywaj!
Filmed:
Readability: 3.3
594,071 views
Biochemik Kary Mullis opowiada o podstawie współczesnej nauki: eksperymencie. Snując historie z XVII wieku oraz z czasów, gdy sam konstruował rakiety w ogródku za domem, Mullis pochwala dociekliwość, inspirację i zasady dobrej nauki w każdej formie.
Kary Mullis - Biochemist
Kary Mullis won the Nobel Prize in Chemistry for developing a way to copy a strand of DNA. (His technique, called PCR, jump-started the 1990s' biorevolution.) He's known for his wide-ranging interests -- and strong opinions. Full bio
Kary Mullis won the Nobel Prize in Chemistry for developing a way to copy a strand of DNA. (His technique, called PCR, jump-started the 1990s' biorevolution.) He's known for his wide-ranging interests -- and strong opinions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I'll just start talking about the 17th century.
0
0
2000
Zacznę mówić o XVII wieku.
00:20
I hope nobody finds that offensive.
1
2000
2000
Mam nadzieję nikogo nie urazić.
00:22
I -- you know, when I -- after I had invented PCR,
2
4000
3000
Po tym, jak wynalazłem PCR,
00:25
I kind of needed a change.
3
7000
2000
potrzebowałem zmiany.
00:27
And I moved down to La Jolla and learned how to surf.
4
9000
3000
Przeniosłem się do La Jolla
i nauczyłem się surfować.
i nauczyłem się surfować.
00:30
And I started living down there on the beach for a long time.
5
12000
3000
Długo mieszkałem na plaży.
00:33
And when surfers are out waiting
6
15000
2000
Kiedy surferzy czekają na fale,
00:35
for waves,
7
17000
2000
pewnie zastanawiacie się,
00:37
you probably wonder, if you've never been out there, what are they doing?
8
19000
2000
co takiego robią?
00:39
You know, sometimes there's a 10-, 15-minute break out there
9
21000
2000
Czasem przez 10 - 15 minut
00:41
when you're waiting for a wave to come in.
10
23000
2000
czeka się na nadejście fali.
00:43
They usually talk about the 17th century.
11
25000
2000
Przeważnie rozmawiają o XVII wieku.
00:46
You know, they get a real bad rap in the world.
12
28000
3000
Świat niesprawiedliwie ich ocenia.
00:49
People think they're sort of lowbrows.
13
31000
3000
Uchodzą za nieco prymitywnych.
00:53
One day, somebody suggested I read this book.
14
35000
2000
Pewnego dnia ktoś polecił mi książkę.
00:55
It was called --
15
37000
2000
Była zatytułowana: "Pompa powietrzna",
00:57
it was called "The Air Pump,"
16
39000
2000
Była zatytułowana: "Pompa powietrzna",
00:59
or something like "The Leviathan and The Air Pump."
17
41000
2000
czy też "Lewiatan i pompa powietrzna".
01:01
It was a real weird book about the 17th century.
18
43000
3000
Naprawdę dziwna książka o XVII wieku.
01:04
And I realized, the roots
19
46000
2000
Zdałem sobie sprawę,
01:06
of the way I sort of thought
20
48000
2000
że to, jak rozumuję,
01:08
was just the only natural way to think about things.
21
50000
3000
to jedyny naturalny sposób myślenia.
01:11
That -- you know, I was born thinking about things that way,
22
53000
3000
Ja się z nim urodziłem.
01:14
and I had always been like a little scientist guy.
23
56000
2000
Zawsze byłem małym naukowcem.
01:16
And when I went to find out something,
24
58000
2000
Kiedy chciałem się czegoś dowiedzieć,
01:18
I used scientific methods. I wasn't real surprised,
25
60000
2000
używałem naukowych metod.
Nie zdziwiłem się,
Nie zdziwiłem się,
01:20
you know, when they first told me how --
26
62000
2000
kiedy po raz pierwszy powiedziano mi,
01:22
how you were supposed to do science,
27
64000
2000
jak należy uprawiać naukę.
01:24
because I'd already been doing it for fun and whatever.
28
66000
3000
Zajmowałem się nią dla zabawy od dawna.
01:28
But it didn't -- it never occurred to me
29
70000
3000
Ale nigdy nie przyszło mi do głowy,
01:31
that it had to be invented
30
73000
2000
że to zostało wynalezione
01:33
and that it had been invented
31
75000
2000
że to zostało wynalezione
01:35
only 350 years ago.
32
77000
2000
zaledwie 350 lat temu.
01:37
You know, it was --
33
79000
2000
Wydarzyło się to w Anglii,
Niemczech i Włoszech
Niemczech i Włoszech
01:39
like it happened in England, and Germany, and Italy
34
81000
3000
Wydarzyło się to w Anglii,
Niemczech i Włoszech
Niemczech i Włoszech
01:42
sort of all at the same time.
35
84000
2000
mniej więcej w tym samym czasie.
01:44
And the story of that,
36
86000
2000
To fascynująca historia.
01:46
I thought, was really fascinating.
37
88000
2000
To fascynująca historia.
01:48
So I'm going to talk a little bit about that,
38
90000
2000
Opowiem zatem o niej
01:50
and what exactly is it that scientists are supposed to do.
39
92000
3000
i o tym, co powinni robić naukowcy.
01:53
And it's, it's a kind of --
40
95000
2000
A zaczyna się tak:
01:55
You know, Charles I got beheaded
41
97000
4000
Karol I został ścięty
01:59
somewhere early in the 17th century.
42
101000
2000
gdzieś na początku XVII wieku.
02:01
And the English set up Cromwell
43
103000
2000
Anglicy wybrali Cromwella
02:03
and a whole bunch of Republicans or whatever,
44
105000
2000
i gromadę Republikanów,
02:05
and not the kind of Republicans we had.
45
107000
2000
ale nie takich, jak u nas.
02:08
They changed the government, and it didn't work.
46
110000
3000
Zmienili rząd i to się nie sprawdziło.
02:12
And
47
114000
2000
Karol II, syn,
02:15
Charles II, the son,
48
117000
2000
Karol II, syn,
02:19
was finally put back on the throne of England.
49
121000
2000
objął w końcu tron Anglii.
02:21
He was really nervous, because his dad had been,
50
123000
2000
Był nerwowy, bo jego ojca ścięto
02:24
you know, beheaded for being the King of England
51
126000
2000
właśnie za to, że był królem Anglii.
02:26
And he was nervous about the fact
52
128000
2000
Martwiły go też rozmowy
02:29
that conversations that got going
53
131000
2000
prowadzone w barach
02:31
in, like, bars and stuff
54
133000
2000
prowadzone w barach
02:33
would turn to --
55
135000
2000
i to, w co mogły się obrócić.
02:35
this is kind of -- it's hard to believe,
56
137000
2000
Trudno w to uwierzyć,
02:37
but people in the 17th century in England
57
139000
2000
ale ludzie XVII-wiecznej Anglii
02:39
were starting to talk about, you know,
58
141000
2000
zaczynali rozmawiać o filozofii
02:41
philosophy and stuff in bars.
59
143000
2000
i tym podobnych rzeczach w barach.
02:43
They didn't have TV screens,
60
145000
2000
Nie mieli telewizorów
02:45
and they didn't have any football games to watch.
61
147000
2000
i meczów piłki nożnej do oglądania.
02:47
And they would get really pissy,
62
149000
2000
Strasznie się wkurzali.
02:49
and all of a sudden people would spill out into the street and fight
63
151000
3000
Nagle wylegali na ulicę
02:52
about issues like whether or not
64
154000
2000
kłócąc się o to,
02:54
it was okay if Robert Boyle
65
156000
3000
czy to dobrze, że Robert Boyle
02:57
made a device called the vacuum pump.
66
159000
2000
zbudował urządzenie zwane
pompą próżniową.
pompą próżniową.
02:59
Now, Boyle was a friend of Charles II.
67
161000
3000
Boyle przyjaźnił się z Karolem II.
03:02
He was a Christian guy during the weekends,
68
164000
3000
Był chrześcijaninem w weekendy,
03:05
but during the week he was a scientist.
69
167000
3000
ale w trakcie tygodnia był naukowcem.
03:08
(Laughter)
70
170000
1000
(Śmiech)
03:09
Which was -- back then it was
71
171000
2000
Wiecie, jak to wtedy było.
03:11
sort of, you know, well, you know --
72
173000
3000
Wiecie, jak to wtedy było.
03:14
if you made this thing -- he made this little device,
73
176000
2000
Skonstruował małe urządzenie,
03:16
like kind of like a bicycle pump
74
178000
3000
coś na kształt pompki rowerowej,
03:19
in reverse that could suck all the air out of --
75
181000
3000
ale o przeciwnym działaniu,
wysysającej powietrze.
wysysającej powietrze.
03:22
you know what a bell jar is? One of these things,
76
184000
2000
Wiecie, co to klosz próżniowy?
03:24
you pick it up, put it down, and it's got a seal,
77
186000
2000
Opuszcza się go
i mamy szczelne zamknięcie.
i mamy szczelne zamknięcie.
03:26
and you can see inside of it,
78
188000
2000
Widać, co jest w środku.
03:28
so you can see what's going on inside this thing.
79
190000
2000
Można obserwować, co dzieje się wewnątrz.
03:30
But what he was trying to do was to pump all the air out of there,
80
192000
3000
Boyle próbował wypompować
całe powietrze ze środka,
całe powietrze ze środka,
03:33
and see what would happen inside there.
81
195000
2000
by zobaczyć, co się tam stanie.
03:35
I mean, the first -- I think one of the first experiments he did
82
197000
3000
Podczas pierwszego eksperymentu
03:39
was he put a bird in there.
83
201000
2000
wsadził tam ptaka.
03:41
And people in the 17th century,
84
203000
3000
Ludzie w XVII w. nie rozumieli tego,
03:44
they didn't really understand the same way we do
85
206000
3000
co wiemy obecnie.
03:47
about you know, this stuff is
86
209000
2000
Nie traktowali powietrza
03:49
a bunch of different kinds of molecules,
87
211000
3000
jako zbioru cząsteczek,
03:52
and we breathe it in for a purpose and all that.
88
214000
3000
których wdychanie ma cel.
03:55
I mean, fish don't know much about water,
89
217000
2000
Podobnie jak ryba mało wie o wodzie,
03:57
and people didn't know much about air.
90
219000
3000
ówcześni mało wiedzieli o powietrzu.
04:00
But both started exploring it.
91
222000
2000
Ale Boyle zaczął je badać.
04:02
One thing, he put a bird in there, and he pumped all the air out,
92
224000
2000
Wsadził tam ptaka, wypompował powietrze,
04:04
and the bird died. So he said, hmm ...
93
226000
2000
ptak zdechł. Zastanowiło go to.
04:06
He said -- he called what he'd done as making --
94
228000
3000
Nazywał to wytwarzaniem próżni.
04:09
they didn't call it a vacuum pump at the time.
95
231000
2000
Nie pompą próżniową, jak obecnie,
tylko próżnią.
tylko próżnią.
04:11
Now you call it a vacuum pump; he called it a vacuum.
96
233000
3000
Nie pompą próżniową, jak obecnie,
tylko próżnią.
tylko próżnią.
04:14
Right? And immediately,
97
236000
3000
Natychmiast popadł w konflikt z klerem,
04:17
he got into trouble with the local clergy
98
239000
2000
Natychmiast popadł w konflikt z klerem,
04:19
who said, you can't make a vacuum.
99
241000
3000
który twierdził, że nie można wytworzyć próżni.
04:22
Ah, uh --
100
244000
2000
który twierdził, że nie można wytworzyć próżni.
04:24
(Laughter)
101
246000
3000
(Śmiech)
04:27
Aristotle said that nature abhors one.
102
249000
2000
Według Arystotelesa
natura jej nie znosi.
natura jej nie znosi.
04:29
I think it was a poor translation, probably,
103
251000
2000
Pewnie źle go przetłumaczyli,
04:31
but people relied on authorities like that.
104
253000
3000
ale polegano na takich autorytetach.
04:34
And you know, Boyle says, well, shit.
105
256000
3000
Boyle powiedział: "No kurde,
04:37
I make them all the time.
106
259000
2000
przecież cały czas ją wytwarzam.
04:39
I mean, whatever that is that kills the bird --
107
261000
3000
Cokolwiek zabija tego ptaka,
04:42
and I'm calling it a vacuum.
108
264000
2000
ja nazywam to próżnią".
04:44
And the religious people said that
109
266000
3000
Religijni ludzie odpowiadali:
04:47
if God wanted you to make --
110
269000
3000
"O ile Bóg życzyłby sobie tego".
04:50
I mean, God is everywhere,
111
272000
2000
Bóg jest wszędzie,
04:52
that was one of their rules, is God is everywhere.
112
274000
2000
to była jedna z ich zasad.
04:54
And a vacuum -- there's nothing in a vacuum,
113
276000
2000
A w próżni nic nie ma.
04:56
so you've -- God couldn't be in there.
114
278000
3000
Czyli nie może być tam Boga.
04:59
So therefore the church said that you can't make a vacuum, you know.
115
281000
3000
Kościół orzekł, że nie można wytworzyć próżni.
05:02
And Boyle said, bullshit.
116
284000
2000
Boyle powiedział: "Bzdura".
05:04
I mean, you want to call it Godless,
117
286000
2000
"Nazywajcie to sobie bezbożnością.
05:06
you know, you call it Godless.
118
288000
2000
"Nazywajcie to sobie bezbożnością.
05:08
But that's not my job. I'm not into that.
119
290000
2000
To nie moja rzecz. Nie o to mi idzie.
05:10
I do that on the weekend. And like --
120
292000
2000
Zajmuję się tym w weekendy.
05:13
what I'm trying to do is figure out what happens
121
295000
3000
Staram się dowiedzieć,
co się dzieje
co się dzieje
05:16
when you suck everything out of a compartment.
122
298000
3000
kiedy wyssiesz wszystko
z jakiegoś miejsca".
z jakiegoś miejsca".
05:19
And he did all these cute little experiments.
123
301000
2000
Przeprowadzał różne eksperymenty.
05:21
Like he did one with -- he had a little wheel,
124
303000
3000
Dla przykładu: wziął małe koło,
05:24
like a fan, that was
125
306000
2000
przypominające wiatraczek,
05:27
sort of loosely attached, so it could spin by itself.
126
309000
3000
luźno przymocowane,
by mogło się samo obracać.
by mogło się samo obracać.
05:30
He had another fan opposed to it
127
312000
2000
Naprzeciwko ustawił drugi wiatraczek.
05:32
that he had like a --
128
314000
2000
Gdybym ja miał coś takiego zrobić,
05:34
I mean, the way I would have done this would be, like, a rubber band,
129
316000
2000
to przypominałoby gumkę
05:36
and, you know, around a tinker toy kind of fan.
130
318000
2000
wokół drucianego wiatraczka.
05:38
I know exactly how he did it; I've seen the drawings.
131
320000
3000
Wiem dokładnie, jak to zrobił.
Widziałem rysunki.
Widziałem rysunki.
05:42
It's two fans, one which he could turn from outside
132
324000
2000
Jednym z wiatraczków
mógł kręcić z zewnątrz,
mógł kręcić z zewnątrz,
05:44
after he got the vacuum established,
133
326000
2000
gdy już wytworzył próżnię.
05:46
and he discovered that if he pulled all the air out of it,
134
328000
3000
Odkrył, że po wyssaniu
całego powietrza z pojemnika,
całego powietrza z pojemnika,
05:49
the one fan would no longer turn the other one, right?
135
331000
3000
uruchomiony wiatraczek
nie wprawiał już w ruch drugiego.
nie wprawiał już w ruch drugiego.
05:52
Something was missing, you know. I mean, these are --
136
334000
3000
Czegoś brakowało.
Może wydać się dziwne,
Może wydać się dziwne,
05:55
it's kind of weird to think that someone had to do an experiment to show that,
137
337000
2000
że ktoś musiał udowodnić to
eksperymentalnie,
eksperymentalnie,
05:57
but that was what was going on at the time.
138
339000
3000
ale wtedy tak było.
06:02
And like, there was big arguments about it
139
344000
2000
Stało się to przedmiotem wielu sporów
06:04
in the -- you know, the gin houses and in the coffee shops and stuff.
140
346000
3000
w barach, kawiarniach i tym podobnych.
06:08
And Charles
141
350000
2000
Karolowi przestało się to podobać.
06:10
started not liking that.
142
352000
2000
Karolowi przestało się to podobać.
06:12
Charles II was kind of saying, you know, you should keep that --
143
354000
2000
Zaproponował: "Znajdźmy miejsce,
06:15
let's make a place where you can do this stuff
144
357000
3000
gdzie można robić takie rzeczy,
06:18
where people don't get so -- you know,
145
360000
2000
tak żeby nie denerwować ludzi.
06:20
we don't want the -- we don't want to get the people mad at me again. And so --
146
362000
3000
Nie chcemy, żeby znów się na mnie wściekli".
06:23
because when they started talking about religion
147
365000
3000
Kiedy wcześniej zaczęto
rozmawiać o religii,
rozmawiać o religii,
06:26
and science and stuff like that,
148
368000
2000
nauce i podobnych kwestiach,
06:28
that's when it had sort of gotten his father in trouble.
149
370000
2000
jego ojciec wpadł w poważne kłopoty.
06:30
And so,
150
372000
2000
W tej sytuacji
06:32
Charles said, I'm going to put up the money
151
374000
2000
Karol powiedział: "Wyłożę pieniądze,
06:34
give you guys a building,
152
376000
2000
przekażę wam budynek,
06:36
come here and you can meet in the building,
153
378000
2000
abyście mogli się tam spotykać,
06:38
but just don't talk about religion in there.
154
380000
2000
ale nie rozmawiajcie o religii".
06:40
And that was fine with Boyle.
155
382000
2000
To odpowiadało Boyle'owi.
06:42
He said, OK, we're going to start having these meetings.
156
384000
2000
Powiedział: "Zacznijmy spotkania
06:44
And anybody who wants to do science is --
157
386000
3000
z każdym, kto chce uprawiać naukę".
06:47
this is about the time that Isaac Newton was starting to whip out
158
389000
2000
W tym czasie Isaac Newton
06:49
a lot of really interesting things.
159
391000
2000
wymyślił parę interesujących rzeczy.
06:51
And there was all kind of people that would come to the Royal Society,
160
393000
3000
Różni ludzie gromadzili się
wokół Towarzystwa Królewskiego.
wokół Towarzystwa Królewskiego.
06:54
they called it. You had to be dressed up pretty well.
161
396000
3000
Od członków wymagano wykwintnego stroju.
06:57
It wasn't like a TED conference.
162
399000
2000
Nie jak na konferencji TED.
06:59
That was the only criteria, was that you be --
163
401000
2000
Wolno było przyjść każdemu,
kto wyglądał jak dżentelmen.
kto wyglądał jak dżentelmen.
07:01
you looked like a gentleman, and they'd let anybody could come.
164
403000
3000
Wolno było przyjść każdemu,
kto wyglądał jak dżentelmen.
kto wyglądał jak dżentelmen.
07:04
You didn't have to be a member then.
165
406000
2000
Nie musiałeś być członkiem.
07:06
And so, they would come in and you would do --
166
408000
2000
Przychodzili i uprawiali naukę.
07:08
Anybody that was going to show an experiment,
167
410000
3000
Każdy, kto chciał pokazać eksperyment,
07:11
which was kind of a new word at the time,
168
413000
2000
to było wówczas nowe słowo,
07:13
demonstrate some principle,
169
415000
2000
i zademonstrować jakąś zasadę,
07:15
they had to do it on stage, where everybody could see it.
170
417000
3000
musiał zrobić to na scenie,
by każdy mógł zobaczyć.
by każdy mógł zobaczyć.
07:18
So they were --
171
420000
2000
musiał zrobić to na scenie,
by każdy mógł zobaczyć.
by każdy mógł zobaczyć.
07:20
the really important part of this was,
172
422000
2000
Co ważne, nie należało rozmawiać
07:22
you were not supposed to talk
173
424000
2000
o przyczynach ostatecznych.
07:24
about final causes, for instance.
174
426000
3000
o przyczynach ostatecznych.
07:27
And God was out of the picture.
175
429000
2000
Bóg był nieobecny.
07:29
The actual nature of reality was not at issue.
176
431000
3000
Prawdziwa natura rzeczywistości
nie była przedmiotem rozważań.
nie była przedmiotem rozważań.
07:33
You're not supposed to talk about the absolute nature of anything.
177
435000
3000
Nie rozmawiało się
o absolutnej naturze rzeczy.
o absolutnej naturze rzeczy.
07:36
You were not supposed to talk about anything
178
438000
2000
Nie prowadzono dyskusji o niczym,
07:38
that you couldn't demonstrate.
179
440000
2000
czego nie można było zademonstrować.
07:40
So if somebody could see it, you could say, here's how the machine works,
180
442000
3000
Kiedy coś było widać, mówiono:
07:43
here's what we do, and then here's what happens.
181
445000
3000
"Tak to działa, oto co się dzieje".
07:47
And seeing what happens, it was OK
182
449000
2000
Obserwując postępy danego eksperymentu
07:49
to generalize,
183
451000
2000
można było generalizować.
07:51
and say, I'm sure that this will happen anytime
184
453000
3000
Mówiono: "Jestem pewny, że przebieg
zdarzeń będzie identyczny
zdarzeń będzie identyczny
07:54
we make one of these things.
185
456000
2000
gdy powtórzymy dane doświadczenie".
07:56
And so you can start making up some rules.
186
458000
2000
W ten sposób rozpoczęto
formułowanie zasad.
formułowanie zasad.
07:58
You say, anytime you have a vacuum state,
187
460000
3000
Odkryto, że w próżni
08:01
you will discover that one wheel will not turn another one,
188
463000
3000
wprowadzony w ruch wiatraczek
nie wywołuje obrotów drugiego
nie wywołuje obrotów drugiego
08:04
if the only connection between them
189
466000
2000
jeśli inne warunki zostały niezmienione.
08:06
is whatever was there before the vacuum. That kind of thing.
190
468000
3000
jeśli inne warunki zostały niezmienione.
08:09
Candles can't burn in a vacuum,
191
471000
2000
Świece nie palą się w próżni,
08:11
therefore, probably sparklers wouldn't either.
192
473000
3000
więc pewnie zimne ognie też nie.
08:14
It's not clear; actually sparklers will,
193
476000
2000
Zimne ognie akurat się tam palą,
08:16
but they didn't know that.
194
478000
2000
ale oni tego nie wiedzieli.
08:18
They didn't have sparklers. But, they --
195
480000
2000
Nie mieli zimnych ogni.
08:20
(Laughter)
196
482000
5000
(Śmiech)
08:25
-- you can make up rules, but they have to relate
197
487000
2000
Można było formułować prawa,
08:28
only to the things that you've been able to demonstrate.
198
490000
2000
ale tylko w odniesieniu do eksperymentu.
08:30
And most the demonstrations had to do with visuals.
199
492000
3000
Większość doświadczeń
dotyczyła widzialnych zjawisk.
dotyczyła widzialnych zjawisk.
08:33
Like if you do an experiment on stage,
200
495000
2000
Gdy przeprowadzasz eksperyment na scenie,
08:35
and nobody can see it, they can just hear it, they would probably think you were freaky.
201
497000
3000
ale nic nie widać, tylko słychać,
wezmą cię za dziwadło.
wezmą cię za dziwadło.
08:38
I mean, reality is what you can see.
202
500000
3000
Rzeczywiste jest to, co widać.
08:41
That wasn't an explicit rule in the meeting,
203
503000
4000
Nie była to oficjalna zasada spotkań,
08:45
but I'm sure that was part of it, you know. If people hear voices,
204
507000
2000
ale sądzę, że była to niepisana reguła.
08:47
and they can't see and associate it with somebody,
205
509000
3000
Jeśli ktoś słyszy głosy, a nikogo nie widać,
08:50
that person's probably not there.
206
512000
2000
to pewnie nikogo tam nie ma.
08:52
But the general idea that you could only --
207
514000
2000
Ogólna zasada była taka,
08:56
you could only really talk about things in that place
208
518000
2000
że rozmawiano tam tylko o zjawiskach,
08:58
that had some kind of experimental basis.
209
520000
3000
u podstawy których było doświadczenie.
09:01
It didn't matter what Thomas Hobbes,
210
523000
2000
Nie miało znaczenia,
co Thomas Hobbes,
co Thomas Hobbes,
09:03
who was a local philosopher,
211
525000
2000
ówczesny lokalny filozof,
09:05
said about it, you know,
212
527000
2000
mówił o tych doświadczeniach,
09:07
because you weren't going to be talking final causes.
213
529000
2000
bo nie omawiano przyczyn ostatecznych.
09:09
What's happening here,
214
531000
2000
Oto w połowie XVII w.
09:11
in the middle of the 17th century,
215
533000
2000
Oto w połowie XVII w.
09:13
was that what became my field --
216
535000
2000
coś, co stało się moją domeną,
09:15
science, experimental science --
217
537000
2000
czyli nauka oraz badania naukowe
09:17
was pulling itself away,
218
539000
2000
miało swój prawdziwy początek.
09:19
and it was in a physical way, because we're going to do it in this room over here,
219
541000
3000
Zamierzam pokazać to w tym pomieszczeniu.
09:22
but it was also what -- it was an amazing thing that happened.
220
544000
2000
A wydarzyło się coś niesamowitego.
09:24
Science had been all interlocked
221
546000
2000
Badania naukowe krępowało
09:26
with theology, and philosophy,
222
548000
2000
łączenie z teologią , filozofią
09:28
and -- and -- and mathematics,
223
550000
3000
a nawet matematyką
09:31
which is really not science.
224
553000
2000
która nie jest prawdziwą nauką natury.
09:34
But experimental science had been tied up with all those things.
225
556000
3000
Badania naukowe zostały
uwikłane w takie powiązania.
uwikłane w takie powiązania.
09:37
And the mathematics part
226
559000
3000
Część matematyczna
09:40
and the experimental science part
227
562000
2000
i ta odnosząca się do
badań naukowych
badań naukowych
09:42
was pulling away from philosophy.
228
564000
2000
wydostawała się z okowów filozofii.
09:44
And -- things --
229
566000
2000
I oto stało się.
09:46
we never looked back.
230
568000
2000
Nikt już tego nie kwestionował.
09:48
It's been so cool since then.
231
570000
2000
Wszystko stało się takie proste.
09:51
I mean, it just -- it just -- untangled a thing that was really impeding
232
573000
5000
Po prostu zdjęto kajdany,
09:56
technology from being developed.
233
578000
2000
które hamowały postęp technologiczny.
09:58
And, I mean, everybody in this room --
234
580000
2000
Siedzimy dziś na tej sali,
10:00
now, this is 350 short years ago.
235
582000
2000
ledwie 350 lat później.
10:02
Remember, that's a short time.
236
584000
2000
Zważcie, że to krótki okres czasu.
10:04
It was 300,000, probably, years ago
237
586000
2000
Pewnie 300 tys. lat temu
10:07
that most of us, the ancestors of most of us in this room
238
589000
3000
przodkowie większości z nas
10:10
came up out of Africa and turned to the left.
239
592000
2000
opuścili Afrykę i skręcili w lewo.
10:13
You know, the ones that turned to the right, there are some of those
240
595000
2000
Ci, co skręcili na prawo,
10:15
in the Japanese translation.
241
597000
2000
dziś tłumaczą na japoński.
10:17
But that happened very -- a long time ago
242
599000
3000
Zdarzyło się to bardzo dawno temu
10:20
compared to
243
602000
2000
w porównaniu
10:22
350 short years ago.
244
604000
2000
z okresem 350 lat.
10:24
But in that 350 years,
245
606000
2000
Ale w ciągu tych 350 lat
10:26
the place has just undergone a lot of changes.
246
608000
3000
świat zmienił się ogromnie.
10:29
In fact, everybody in this room probably,
247
611000
2000
Pewnie każdy na tej sali,
10:31
especially if you picked up your bag --
248
613000
3000
zwłaszcza jeśli odebrali już torby,
10:34
some of you, I know, didn't pick up your bags --
249
616000
2000
nie wszyscy je jeszcze odebrali,
10:36
but if you picked up your bag, everybody in this room
250
618000
2000
ale i bez tego każdy na sali
10:38
has got in their pocket, or back in their room,
251
620000
2000
znalazłby w kieszeni czy w pokoju coś,
10:40
something
252
622000
2000
znalazłby w kieszeni czy w pokoju coś,
10:42
that 350 years ago,
253
624000
2000
o co 350 lat temu
10:44
kings would have gone to war to have.
254
626000
2000
biliby się królowie.
10:47
I mean, if you can think how important --
255
629000
2000
Znaczenie tych rzeczy ilustruje GPS,
10:49
If you have a GPS system and there are no satellites,
256
631000
2000
bo gdybyśmy nie mieli satelitów,
10:51
it's not going to be much use. But, like --
257
633000
2000
jaki użytek mielibyśmy z niego.
10:53
but, you know, if somebody had a GPS system
258
635000
2000
Gdyby ktoś miał system GPS
10:55
in the 17th century
259
637000
3000
w XVII wieku,
10:58
some king would have gotten together an army
260
640000
2000
jakiś król zgromadziłby armię,
11:00
and gone to get it, you know. If that person --
261
642000
2000
by mu to odebrać.
11:02
Audience: For the teddy bear? The teddy bear?
262
644000
2000
Widownia: A po misia pluszowego?
11:04
Kary Mullis: They might have done it for the teddy bear, yeah.
263
646000
2000
KM: Po misia? Możliwe.
11:07
But -- all of us own stuff.
264
649000
2000
Każdy z nas coś takiego posiada.
11:09
I mean, individuals own things
265
651000
2000
Jednostki mają dziś rzeczy,
11:11
that kings would have definitely gone to war to get.
266
653000
2000
po które królowie ruszyliby na wojnę.
11:13
And this is just 350 years.
267
655000
2000
A to tylko 350 lat.
11:15
Not a whole lot of people doing this stuff.
268
657000
2000
Takich działań nie podejmują wszyscy.
11:17
You know, the important people --
269
659000
2000
Wiadomo, tylko ważni ludzie ...
11:19
you can almost read about their lives,
270
661000
2000
Można o ich życiu poczytać w książkach,
11:21
about all the really important people that made advances, you know.
271
663000
3000
o ludziach ważnych, bo dokonali
przełomowych odkryć.
przełomowych odkryć.
11:24
And, I mean --
272
666000
2000
Mam tu na uwadze
11:26
this kind of stuff, you know, all this stuff
273
668000
3000
taki sposób traktowania
badań naukowych,
badań naukowych,
11:29
came from that separation
274
671000
2000
że uwolniono się od wpływu
11:31
of this little sort of thing that we do --
275
673000
3000
nieistotnych aspektów
badanego zjawiska.
badanego zjawiska.
11:34
now I, when I was a boy
276
676000
2000
Jeszcze będąc chłopcem
11:36
was born sort of with this idea
277
678000
2000
od urodzenia myślałem sobie tak,
11:38
that if you want to know something --
278
680000
2000
od urodzenia myślałem sobie tak,
11:40
you know, maybe it's because my old man was gone a lot,
279
682000
2000
może dlatego, że ojca często nie było,
11:42
and my mother didn't really know much science,
280
684000
2000
a matka nie znała się na nauce,
11:44
but I thought if you want to know something about stuff,
281
686000
2000
sądziłem, że żeby się czegoś dowiedzieć,
11:47
you do it -- you make an experiment, you know.
282
689000
2000
trzeba przeprowadzić eksperyment.
11:49
You get -- you get, like --
283
691000
2000
Otrzymujesz wtedy odpowiedź.
11:51
I just had a natural feeling for science
284
693000
3000
Miałem powołanie do badań naukowych,
eksperymentowania.
eksperymentowania.
11:54
and setting up experiments. I thought that was the way everybody had always thought.
285
696000
2000
Myślałem, że każdy tak rozumuje.
11:56
I thought that anybody with any brains will do it that way.
286
698000
3000
Sądziłem, że wszyscy obdarzeni rozumem
tak postępują.
tak postępują.
11:59
It isn't true. I mean, there's a lot of people --
287
701000
3000
To nieprawda.
12:02
You know, I was one of those scientists that was --
288
704000
3000
Niedawno podczas kolacji
12:05
got into trouble the other night at dinner
289
707000
2000
jako jeden z naukowców wpadłem w tarapaty
12:07
because of the post-modernism thing.
290
709000
2000
przez swoje postmodernistyczne podejście.
12:09
And I didn't mean, you know -- where is that lady?
291
711000
2000
Żartowałem. Gdzie jest ta pani?
12:11
Audience: Here.
292
713000
1000
Widownia: Tutaj.
12:12
(Laughter)
293
714000
1000
(Śmiech)
12:13
KM: I mean, I didn't really think of that as an argument
294
715000
2000
KM: Nie traktowałem tego jako sporu,
12:15
so much as just a lively discussion.
295
717000
3000
ale jako ożywioną dyskusję.
12:18
I didn't take it personally, but --
296
720000
2000
Nie wziąłem tego do siebie.
12:21
I just -- I had -- I naively had thought,
297
723000
3000
Zanim cofnąłem się do XVII wieku,
12:24
until this surfing experience started me into the 17th century,
298
726000
3000
naiwnie sądziłem,
że ludzie tak własnie rozumują.
że ludzie tak własnie rozumują.
12:27
I'd thought that's just the way people thought,
299
729000
2000
naiwnie sądziłem,
że ludzie tak własnie rozumują,
że ludzie tak własnie rozumują,
12:29
and everybody did, and they recognized reality
300
731000
3000
i że rozpoznają rzeczywistość
12:32
by what they could see or touch or feel or hear.
301
734000
2000
za pomocą zmysłów.
12:35
At any rate, when I was a boy,
302
737000
3000
Kiedy byłem chłopcem
12:40
I, like, for instance, I had this --
303
742000
2000
miałem taką mała książeczkę
12:42
I got this little book from Fort Sill, Oklahoma --
304
744000
2000
z Fortu Sill w Oklahomie.
12:44
This is about the time that George Dyson's dad
305
746000
2000
Opowiada o tym,
jak ojciec George'a Dysona
jak ojciec George'a Dysona
12:46
was starting to blow nuclear --
306
748000
2000
rozmyślał nad wystrzelaniem
12:48
thinking about blowing up nuclear rockets and stuff.
307
750000
3000
rakiet nuklearnych.
12:51
I was thinking about making my own little rockets.
308
753000
3000
Chciałem zrobić własną rakietę.
12:54
And I knew that frogs -- little frogs --
309
756000
3000
Wiedziałem, że małe żabki
12:57
had aspirations of space travel,
310
759000
2000
mają inklinacje
do podróży kosmicznych,
do podróży kosmicznych,
12:59
just like people. And I --
311
761000
2000
tak jak ludzie.
13:01
(Laughter)
312
763000
3000
(Śmiech)
13:04
I was looking for a --
313
766000
2000
Szukałem jakiegoś
13:06
a propulsion system
314
768000
2000
systemu napędowego,
13:08
that would like, make a rocket, like,
315
770000
2000
który pozwoliłby rakiecie
13:10
maybe about four feet high go up a couple of miles.
316
772000
2000
wielkości metra wzbić się na kilka mil.
13:12
And, I mean, that was my sort of goal.
317
774000
3000
Taki był mój cel.
13:15
I wanted it to go out of sight and then I wanted this little parachute
318
777000
3000
Miała zniknąć z oczu, a ten spadochronik
13:18
to come back with the frog in it.
319
780000
3000
miał wrócić razem z żabką w środku.
13:21
And -- I -- I --
320
783000
2000
Dostałwem tę książkę
13:23
I got this book from Fort Sill, Oklahoma,
321
785000
2000
z Fortu Sill w Oklahomie,
13:25
where there's a missile base.
322
787000
2000
gdzie jest baza pocisków rakietowych.
13:27
They send it out for amateur rocketeers,
323
789000
2000
Wysyłają ją amatorom-konstruktorom rakiet.
13:30
and
324
792000
2000
Wysyłają ją amatorom-konstruktorom rakiet.
13:32
it said in there
325
794000
2000
Książka ostrzegała, żeby nigdy
13:34
do not ever heat a mixture of potassium perchlorate and sugar.
326
796000
3000
nie podgrzewać mieszaniny
nadchloranu potasu i cukru.
nadchloranu potasu i cukru.
13:37
(Laughter)
327
799000
3000
(Śmiech)
13:40
You know,
328
802000
2000
Taka wskazówka.
13:42
that's what you call a lead.
329
804000
2000
Taka wskazówka.
13:44
(Laughter)
330
806000
2000
(Śmiech)
13:46
You sort of -- now you say, well, let's see if I can
331
808000
2000
Kusi, żeby zdobyć trochę
13:48
get hold of some potassium chlorate and sugar, perchlorate and sugar,
332
810000
3000
chloranu potasu, nadchloranu i cukru
13:51
and heat it; it would be interesting to see what it is they don't want me to do,
333
813000
3000
i podgrzać. Ciekawe,
czego chcą mi zabronić
czego chcą mi zabronić
13:54
and what it is going to --
and how is it going to work.
and how is it going to work.
334
816000
2000
i jak to zadziała.
13:56
And we didn't have --
335
818000
2000
Nie mieliśmy wtedy nadzoru.
13:58
like, my mother
336
820000
2000
Tylko matka
14:00
presided over the back yard
337
822000
3000
rzucała okiem na podwórze
14:03
from an upstairs window,
338
825000
2000
z okna na piętrze,
14:05
where she would be ironing or something like that.
339
827000
2000
gdzie prasowała ubrania.
14:07
And she was usually just sort of keeping an eye on,
340
829000
2000
Zwykle miała nas na oku
14:09
and if there was any puffs of smoke out there,
341
831000
2000
i gdy pojawiały się kłęby dymu
14:11
she'd lean out and admonish us all
342
833000
2000
wychylała się z napomnieniem,
14:13
not to blow our eyes out. That was her --
343
835000
2000
żebyśmy nie uszkodzili oczu.
Jej zdaniem
Jej zdaniem
14:18
You know, that was kind of the worst thing that could happen to us.
344
840000
2000
to była najgorsze,
co mogło nas spotkać.
co mogło nas spotkać.
14:20
That's why I thought, as long as I don't blow my eyes out ...
345
842000
1000
Uznałem, że o ile tylko
nie uszkodzę wzroku,
nie uszkodzę wzroku,
14:22
I may not care about the fact
346
844000
3000
mogę zignorować zakaz
14:25
that it's prohibited from heating this solution.
347
847000
2000
podgrzewania mieszanki.
14:27
I'm going to do it carefully, but I'll do it.
348
849000
2000
Zrobię to ostrożnie, ale zrobię.
14:29
It's like anything else that's prohibited:
349
851000
2000
Podobnie jest z każdym zakazem:
14:31
you do it behind the garage.
350
853000
2000
robi się to za garażem.
14:33
(Laughter)
351
855000
2000
(Śmiech)
14:35
So, I went to the drug store
352
857000
2000
Poszedłem do apteki,
14:37
and I tried to buy some potassium perchlorate
353
859000
3000
próbując kupić nadchloran potasu.
14:40
and it wasn't unreasonable then for a kid
354
862000
2000
Wtedy nie było aż tak trudno
14:42
to walk into a drug store and buy chemicals.
355
864000
3000
iść do apteki i kupić chemikalia.
14:45
Nowadays, it's no ma'am,
356
867000
2000
Obecnie to niemożliwe,
14:47
check your shoes. And like --
357
869000
2000
sprawdzą nawet rozmiar butów.
14:49
(Laughter)
358
871000
2000
(Śmiech)
14:51
But then it wasn't -- they didn't have any, but the guy had --
359
873000
2000
Nie mieli tego na składzie,
14:53
I said, what kind of salts of potassium do you have? You know.
360
875000
3000
ale spytałem sprzedawcy,
jakie ma sole potasu.
jakie ma sole potasu.
14:56
And he had potassium nitrate.
361
878000
2000
Okazało się, że to był azotan potasu.
14:58
And I said, that might do the same thing, whatever it is.
362
880000
3000
Powiedziałem, to może być właśnie to.
15:01
I'm sure it's got to do with rockets or it wouldn't be in that manual.
363
883000
3000
Było o tym w książce, więc musiało
mieć związek z rakietami.
mieć związek z rakietami.
15:04
And so I -- I did some experiments.
364
886000
2000
Tak zacząłem eksperymentować.
15:06
You know, I started off with little tiny amounts
365
888000
2000
Początkowo używałem małych ilości
15:08
of potassium nitrate and sugar,
366
890000
2000
azotanu potasu i cukru,
15:10
which was readily available,
367
892000
2000
których miałem pod dostatkiem.
15:12
and I mixed it in different proportions,
368
894000
2000
Mieszałem je w różnych proporcjach,
15:14
and I tried to light it on fire.
369
896000
2000
próbując podpalić,
15:17
Just to see what would happen, if you mixed it together.
370
899000
2000
żeby zobaczyć, co będzie po zmieszaniu.
15:19
And it -- they burned.
371
901000
2000
I paliły się.
15:21
It burned kind of slow, but it made a nice smell,
372
903000
2000
Płonęły powoli wydzielając
przyjemny zapach
przyjemny zapach
15:23
compared to other rocket fuels I had tried,
373
905000
2000
w porównaniu z innymi
paliwami rakietowymi
paliwami rakietowymi
15:25
that all had sulfur in them.
374
907000
2000
mającymi w składzie siarkę.
15:27
And, it smelt like burnt candy.
375
909000
2000
Pachniały jak spalane cukierki.
15:30
And then I tried the melting business, and I melted it.
376
912000
3000
Potem spróbowałem je przetapiać.
15:33
And then it melted into a little sort of syrupy liquid, brown.
377
915000
4000
Przetopiona masa zamieniła się
w brązowy ciekły syrop,
w brązowy ciekły syrop,
15:37
And then it cooled down to a brick-hard substance,
378
919000
3000
który po ochłodzeniu stawał się
ceglaną twardą bryłą.
ceglaną twardą bryłą.
15:40
that when you lit that,
379
922000
2000
Taka podpalona masa
15:42
it went off like a bat.
380
924000
2000
odpalała jak rakieta.
15:44
I mean, the little bowl of that stuff that had cooled down --
381
926000
2000
Miska masy po schłodzeniu i podpaleniu
15:46
you'd light it, and it would just start dancing around the yard.
382
928000
2000
zaczynała krążyć po podwórku.
15:48
And I said, there
383
930000
2000
I tak oto znalazłem sposób,
15:50
is a way to get a frog up to where he wants to go.
384
932000
3000
żeby rakieta wyniosła żabkę tam,
gdzie chce.
gdzie chce.
15:53
(Laughter)
385
935000
1000
(Śmiech)
15:54
So I started developing --
386
936000
3000
Zacząłem konstruowanie rakiety.
15:57
you know, George's dad had a lot of help. I just had my brother.
387
939000
2000
Ojciec George'a miał pomoc,
ja tylko brata.
ja tylko brata.
16:00
But I -- it took me about -- it took me about,
388
942000
3000
Myślę, że jakieś pół roku minęło,
16:03
I'd say, six months
389
945000
2000
zanim zrozumiałem,
na czym polega ten proces.
na czym polega ten proces.
16:05
to finally figure out all the little things.
390
947000
2000
zanim zrozumiałem,
na czym polega ten proces.
na czym polega ten proces.
16:07
There's a lot of little things involved
391
949000
2000
Jest wiele czynników,
16:09
in making a rocket that it will actually work,
392
951000
2000
bez których rakieta zwyczajnie nie odpali.
16:11
even after you have the fuel.
393
953000
2000
Nawet jeśli masz paliwo.
16:13
But you do it, by -- what I just--
394
955000
2000
Ale przeprowadzasz próby,
16:15
you know, you do experiments,
395
957000
2000
które nazywamy po prostu
eksperymentami.
eksperymentami.
16:17
and you write down things sometimes,
396
959000
1000
Potem robisz notatki,
16:18
you make observations, you know.
397
960000
2000
obserwujesz uważnie
przebieg eksperymentu.
przebieg eksperymentu.
16:20
And then you slowly build up a theory
398
962000
2000
Powoli formułujesz teorię o tym,
16:22
of how this stuff works.
399
964000
2000
jak cały proces działa.
16:24
And it was -- I was following all the rules.
400
966000
2000
Postępowałem zgodnie z zasadami.
16:26
I didn't know what the rules were,
401
968000
2000
Nie wiedziałem, jakie to zasady.
16:28
I'm a natural born scientist, I guess,
402
970000
2000
Jestem urodzonym naukowcem
16:30
or some kind of a throwback to the 17th century, whatever.
403
972000
3000
albo jakimś reliktem z XVII wieku.
16:33
But at any rate, we finally did
404
975000
4000
W każdym razie udało się.
16:37
have a device that would reproduceably
405
979000
2000
Zbudowaliśmy coś,
co w sposób powtarzalny
co w sposób powtarzalny
16:39
put a frog out of sight
406
981000
2000
wynosiło żabkę w powietrze
16:41
and get him back alive.
407
983000
2000
i bezpiecznie sprowadzało ją na ziemię.
16:43
And we had not --
408
985000
2000
Nic nas nie mogło wystraszyć.
16:45
I mean, we weren't frightened by it.
409
987000
3000
Nic nas nie mogło wystraszyć.
16:48
We should have been, because it made a lot of smoke
410
990000
2000
Choć powinniśmy się trochę bać,
16:50
and it made a lot of noise,
411
992000
2000
eksperyment hałasował i dymiło się z niego.
16:52
and it was powerful, you know.
412
994000
2000
Miał też potężną moc.
16:54
And once in a while, they would blow up.
413
996000
2000
Czasem następował donośny wybuch.
16:56
But I wasn't worried, by the way,
414
998000
2000
Ale nie martwiłem się
16:58
about, you know,
415
1000000
2000
możliwością spowodowania eksplozji,
17:00
the explosion causing the destruction of the planet.
416
1002000
2000
która zniszczyłaby planetę.
17:02
I hadn't heard about the 10 ways
417
1004000
2000
Nie słyszałem o tych 10 przypadkach,
17:04
that we should be afraid of the --
418
1006000
2000
których powinienem się był obawiać.
17:06
By the way,
419
1008000
2000
Na marginesie,
17:08
I could have thought,
420
1010000
2000
zastanawiałem się,
17:10
I'd better not do this because
421
1012000
2000
czy byłoby lepiej przestać,
17:12
they say not to, you know.
422
1014000
2000
bo inni tak mówią.
17:14
And I'd better get permission
from the government.
from the government.
423
1016000
2000
Lepiej dostać pozwolenie od rządu.
17:16
If I'd have waited around for that,
424
1018000
2000
Gdybym jednak zwlekał,
czekając na taką zgodę,
czekając na taką zgodę,
17:18
I would have never -- the frog would have died, you know.
425
1020000
3000
nigdy nie dokończyłbym eksperymentu,
a żabka nie przeżyłaby.
a żabka nie przeżyłaby.
17:22
At any rate, I bring it up because it's a good story,
426
1024000
3000
Przytoczyłem tę opowieść,
bo to ciekawa historia.
bo to ciekawa historia.
17:25
and he said, tell personal things, you know, and that's a personal --
427
1027000
2000
Mam opowiedzieć coś osobistego.
17:27
I was going to tell you about the first night that I met my wife,
428
1029000
2000
Chciałem opowiedzieć, jak spotkałem żonę,
17:30
but that would be too personal, wouldn't it.
429
1032000
2000
ale to byłoby zbyt osobiste.
17:33
So, so I've got something else that's not personal.
430
1035000
2000
Mam za to coś nieosobistego.
17:35
But that ... process is what I think of as science,
431
1037000
3000
To historia o tym,
jak postrzegam naukę,
jak postrzegam naukę,
17:38
see, where you start with some idea,
432
1040000
3000
jak rodzi się pomysł
17:41
and then instead of, like, looking up,
433
1043000
2000
i jak zamiast oglądać się
17:44
every authority that you've ever heard of
434
1046000
2000
za znanymi autorytetami
17:46
I -- sometimes you do that,
435
1048000
2000
zwyczajnie przeprowadzam eksperyment.
17:48
if you're going to write a paper later,
436
1050000
2000
Czasem, gdy chcę coś napisać,
17:50
you want to figure out who else has worked on it.
437
1052000
2000
szukam, czy ktoś pracował
nad daną kwestią.
nad daną kwestią.
17:52
But in the actual process, you get an idea --
438
1054000
2000
Ale zaczyna się od pomysłu.
17:54
like, when I got the idea one night
439
1056000
2000
Tak pewnej nocy zrodził się pomysł
17:56
that I could amplify DNA with two oligonucleotides,
440
1058000
3000
powielenia DNA dwoma oligonukleotydami,
17:59
and I could make lots of copies of some little piece of DNA,
441
1061000
2000
żeby stworzyć wiele kopii
wycinka DNA.
wycinka DNA.
18:02
you know, the thinking for that
442
1064000
2000
Myślałem o czymś takim przez 20 minut,
18:04
was about 20 minutes while I was driving my car,
443
1066000
3000
jadąc samochodem
i zamiast jechać dalej,
i zamiast jechać dalej,
18:08
and then instead of going -- I went back and I did talk to people about it,
444
1070000
3000
zawróciłem i zacząłem rozmawiać
o tym pomyśle z innymi,
o tym pomyśle z innymi,
18:11
but if I'd listened to what I heard from all my friends who were molecular biologists --
445
1073000
2000
ale gdybym posłuchał kolegów po fachu,
18:16
I would have abandoned it.
446
1078000
2000
porzuciłbym ten pomysł.
18:18
You know, if I had gone back looking for an authority figure
447
1080000
2000
Gdybym poprosił autorytet w tej dziedzinie,
18:20
who could tell me if it would work or not,
448
1082000
2000
by doradził mi, czy to zadziała,
18:22
he would have said, no, it probably won't.
449
1084000
2000
powiedziałby mi, że prawdopodobnie nie.
18:24
Because the results of it were so spectacular
450
1086000
3000
Ponieważ te wyniki
byłyby tak spektakularne,
byłyby tak spektakularne,
18:28
that if it worked it was going to change everybody's goddamn way of doing molecular biology.
451
1090000
3000
że zrewolucjonizowałyby
dotychczasową biologię molekularną.
dotychczasową biologię molekularną.
18:31
Nobody wants a chemist to come in
452
1093000
2000
Nikt nie lubi, gdy chemik przychodzi,
18:33
and poke around in their stuff like that and change things.
453
1095000
3000
myszkuje w cudzych badaniach
i zmienia wszystko o 180 stopni.
i zmienia wszystko o 180 stopni.
18:36
But if you go to authority, and you always don't --
454
1098000
2000
Ale gdy zwrócisz się do autorytetu,
18:38
you don't always get the right answer, see.
455
1100000
2000
nie zawsze otrzymasz właściwą odpowiedź.
18:40
But I knew, you'd go into the lab
456
1102000
2000
Wiedziałem jedno, pójdę do laboratorium,
18:42
and you'd try to make it work yourself. And then you're the authority,
457
1104000
2000
sam zrobię eksperyment,
stanę się autorytetem
stanę się autorytetem
18:44
and you can say, I know it works,
458
1106000
2000
i będę mógł powiedzieć, że to działa.
18:46
because right there in that tube
459
1108000
2000
Oto w tej probówce
18:48
is where it happened,
460
1110000
2000
przeprowadziłem eksperyment
18:50
and here, on this gel, there's a little band there
461
1112000
2000
i w tym żelu jest mała otoczka,
18:52
that I know that's DNA, and that's the DNA I wanted to amplify,
462
1114000
3000
która jest wycinkiem DNA,
jaki chciałem powielić.
jaki chciałem powielić.
18:55
so there!
So it does work.
So it does work.
463
1117000
2000
Oto jest. Zatem to działa!
18:57
You know, that's how you do science.
464
1119000
2000
W taki sposób uprawia się naukę.
18:59
And then you say, well, what can make it work better?
465
1121000
2000
A potem starasz się ulepszyć metodę
19:01
And then you figure out better and better ways to do it.
466
1123000
2000
i usprawnić metody badawcze.
19:03
But you always work from, from like, facts
467
1125000
2000
Podstawą badań są zawsze fakty,
19:05
that you have made available to you
468
1127000
3000
jakie zgromadziłeś na ich użytek,
19:08
by doing experiments: things that you could do on a stage.
469
1130000
2000
dzięki eksperymentom, pokazom scenicznym.
19:10
And no tricky shit behind the thing. I mean, it's all --
470
1132000
3000
Żadnych sztuczek nieuchwytnych
dla obserwatorów.
dla obserwatorów.
19:13
you've got to be very honest
471
1135000
2000
Musisz być bardzo uczciwy
w tym, co robisz,
w tym, co robisz,
19:15
with what you're doing if it really is going to work.
472
1137000
2000
jeśli chcesz być wiarygodny.
19:17
I mean, you can't make up results,
473
1139000
2000
Nie możesz preparować rezultatów
19:19
and then do another experiment based on that one.
474
1141000
2000
i na nich opierać następnych doświadczeń.
19:21
So you have to be honest.
475
1143000
2000
Trzeba być uczciwym.
19:23
And I'm basically honest.
476
1145000
2000
Ja z zasady jestem uczciwy.
19:25
I have a fairly bad memory, and dishonesty would always get me in trouble,
477
1147000
3000
Mam słabą pamięć, więc nieuczciwość
zawsze była dla mnie zgubna.
zawsze była dla mnie zgubna.
19:28
if I, like -- so I've just sort of been naturally honest
478
1150000
2000
Dlatego po prostu jestem
z natury szczery
z natury szczery
19:30
and naturally inquisitive,
479
1152000
2000
i z natury wścibski,
19:33
and that sort of leads to that kind of science.
480
1155000
2000
co mnie bezpośrednio przybliża do nauki.
19:35
Now, let's see ...
481
1157000
2000
A teraz sprawdźmy...
19:37
I've got another five minutes, right?
482
1159000
3000
Mam jeszcze 5 minut, tak?
19:40
OK. All scientists aren't like that.
483
1162000
3000
Nie wszyscy naukowcy są tacy.
19:44
You know -- and there is a lot --
484
1166000
2000
Oczywiście jest wielu podobnych.
19:46
(Laughter)
485
1168000
2000
(Śmiech)
19:48
There is a lot -- a lot has been going on since
486
1170000
2000
Wielu podąża tą drogą od czasu
Isaaca Newtona
Isaaca Newtona
19:50
Isaac Newton and all that stuff happened.
487
1172000
3000
i wszystkich innych wydarzeń
tych czasów.
tych czasów.
19:53
One of the things that happened right around World War II
488
1175000
2000
Ale coś się stało w okolicach
II wojny światowej,
II wojny światowej,
19:55
in that same time period before,
489
1177000
2000
w okresie poprzedzającym wojnę,
19:57
and as sure as hell afterwards,
490
1179000
2000
ale także i krótko po niej.
19:59
government got -- realized that scientists aren't strange dudes
491
1181000
3000
Rząd uświadomił sobie,
że naukowcy to nie dziwacy,
że naukowcy to nie dziwacy,
20:02
that, you know, hide in ivory towers
492
1184000
3000
ukrywający się w wieżach
z kości słoniowej,
z kości słoniowej,
20:05
and do ridiculous things with test tube.
493
1187000
3000
robiący śmieszne testy
w szklanych probówkach.
w szklanych probówkach.
20:08
Scientists, you know, made World War II
494
1190000
2000
Naukowcy nadali realny kształt
20:10
as we know it quite possible.
495
1192000
2000
II wojnie światowej.
20:12
They made faster things.
496
1194000
2000
Tworzyli coraz szybsze rzeczy,
20:15
They made bigger guns to shoot them down with.
497
1197000
3000
coraz większe działa.
20:18
You know, they made drugs to give the pilots
498
1200000
3000
Wynaleźli środki odurzające dla pilotów,
20:21
if they were broken up in the process.
499
1203000
3000
na wypadek załamań.
20:24
They made all kinds of -- and then finally one giant bomb
500
1206000
3000
Skonstruowali wiele rodzajów bomb,
20:27
to end the whole thing, right?
501
1209000
2000
w tym taką, która mogła unicestwić świat.
20:29
And everybody stepped back a little and said, you know,
502
1211000
2000
Wszystkich to zastanowiło,
20:31
we ought to invest in this shit,
503
1213000
2000
"trzeba w to zainwestować",
20:33
because whoever has got the most of these people
504
1215000
3000
bo ten, kto miał więcej naukowców,
20:36
working in the places is going to have a dominant position,
505
1218000
3000
zdobywał dominującą pozycję
przynajmniej militarnie,
przynajmniej militarnie,
20:39
at least in the military, and probably in all kind of economic ways.
506
1221000
3000
a pewnie i w innych
dziedzinach gospodarki.
dziedzinach gospodarki.
20:42
And they got involved in it, and the scientific
507
1224000
2000
Zaangażowano się systemowo,
20:44
and industrial establishment was born,
508
1226000
2000
tworząc naukowo-przemysłowe
ośrodki badawcze.
ośrodki badawcze.
20:46
and out of that came a lot of scientists
509
1228000
2000
Stąd wywodziło się wielu naukowców,
20:48
who were in there for the money, you know,
510
1230000
3000
których skusiły pieniądze,
20:51
because it was suddenly available.
511
1233000
2000
nagle udostępnione.
20:53
And they weren't the curious little boys
512
1235000
2000
To nie byli ciekawscy chłopcy,
20:55
that liked to put frogs up in the air.
513
1237000
2000
lubiący wyrzucać żaby w powietrze.
20:57
They were the same people that later went in to medical school, you know,
514
1239000
3000
Ci sami ludzie szli później
do szkół medycznych,
do szkół medycznych,
21:00
because there was money in it, you know. I mean, later, then they all got into business --
515
1242000
3000
bo tam były pieniądze.
Później szli do biznesu.
Później szli do biznesu.
21:03
I mean, there are waves of -- going into your high school,
516
1245000
3000
Namawiali licealistów:
21:06
person saying, you want to be rich, you know, be a scientist. You know, not anymore.
517
1248000
3000
"Chcesz być bogaty, zostań naukowcem".
Teraz już tak nie ma.
Teraz już tak nie ma.
21:09
You want to be rich, you be a businessman.
518
1251000
2000
Chcesz być bogaty, zostań biznesmenem.
21:11
But a lot of people got in it for the money and the power and the travel.
519
1253000
3000
Wielu zostało naukowcami
dla pieniędzy, władzy i podróży.
dla pieniędzy, władzy i podróży.
21:14
That's back when travel was easy.
520
1256000
3000
Wtedy podróżowanie było proste.
21:18
And those people don't think --
521
1260000
2000
Niech ci się nie zdaje,
21:20
they don't --
522
1262000
2000
że ci ludzie
21:22
they don't always tell you the truth, you know.
523
1264000
2000
zawsze mówią nam prawdę.
21:24
There is nothing in their contract, in fact,
524
1266000
2000
Kontrakt nie zachęca ich,
21:26
that makes it to their advantage always,
525
1268000
2000
nie zapewnia korzyści
21:28
to tell you the truth.
526
1270000
2000
z mówienia prawdy.
21:30
And the people I'm talking about are people that like --
527
1272000
3000
A ludźmi, o których mówię,
21:33
they say that they're a member of the committee
528
1275000
3000
mienią się członkami komitetu
21:36
called, say, the Inter-Governmental Panel on Climate Change.
529
1278000
4000
o nazwie Międzyrządowy Panel
ds. Zmian Klimatycznych.
ds. Zmian Klimatycznych.
21:40
And they -- and they have these big meetings where they try to figure out
530
1282000
3000
Na wielkich posiedzeniach debatują,
21:44
how we're going to -- how we're going to continually prove
531
1286000
2000
jak stale udowadniać
21:46
that the planet is getting warmer,
532
1288000
3000
ocieplanie się planety.
21:49
when that's actually contrary to most people's sensations.
533
1291000
3000
kiedy kłóci się to
z odczuciami większości ludzi.
z odczuciami większości ludzi.
21:52
I mean, if you actually measure
534
1294000
2000
Jeśli faktycznie zmierzyć temperaturę
21:54
the temperature over a period --
535
1296000
2000
na przestrzeni jakiegoś okresu,
21:56
I mean, the temperature has been measured now
536
1298000
2000
przecież mierzymy ją starannie
21:58
pretty carefully for about 50, 60 years --
537
1300000
3000
od 50, 60 lat.
22:01
longer than that it's been measured,
538
1303000
2000
Gdyby mierzyć jeszcze dłużej
22:03
but in really nice, precise ways,
539
1305000
2000
w precyzyjny sposób
22:05
and records have been kept for 50 or 60 years,
540
1307000
3000
jak to się robi od 50 czy 60 lat,
22:08
and in fact, the temperature hadn't really gone up.
541
1310000
2000
okazałoby się, że temperatura
nie podniosła się.
nie podniosła się.
22:10
It's like, the average temperature
542
1312000
2000
Średnia temperatura
22:12
has gone up a tiny little bit,
543
1314000
2000
podniosła się nieznacznie,
22:14
because the nighttime temperatures
544
1316000
3000
bo temperatury z pomiarów nocnych
22:17
at the weather stations have come up just a little bit.
545
1319000
2000
na stacjach meteorologicznych
trochę wzrosły.
trochę wzrosły.
22:19
But there's a good explanation for that.
546
1321000
2000
Istnieje na to dobre wyjaśnienie.
22:21
And it's that the weather stations are all built outside of town,
547
1323000
3000
Stacje meteorologiczne
buduje się poza miastem,
buduje się poza miastem,
22:24
where the airport was, and now
548
1326000
2000
gdzie dawniej były lotniska,
22:26
the town's moved out there, there's concrete all around
549
1328000
2000
Wszystko zalane betonem.
22:28
and they call it the skyline effect.
550
1330000
2000
Zjawisko to nazywane jest
efektem horyzontu miejskiego.
efektem horyzontu miejskiego.
22:30
And most responsible people
551
1332000
2000
Najbardziej odpowiedzialne osoby
22:32
that measure temperatures realize
552
1334000
2000
mierzące temperaturę rozumieją,
22:34
you have to shield your measuring device from that.
553
1336000
2000
że trzeba przed tym osłaniać
urządzenia pomiarowe.
urządzenia pomiarowe.
22:36
And even then, you know,
554
1338000
3000
Choćby się nawet osłaniało,
22:39
because the buildings get warm in the daytime,
555
1341000
1000
to budynki nagrzewają się w ciągu dnia
22:40
and they keep it a little warmer at night.
556
1342000
2000
i utrzymują ciepło w ciągu nocy
22:42
So the temperature has been, sort of, inching up.
557
1344000
2000
i temperatura idzie nieco w górę.
22:44
It should have been. But not a lot. Not like, you know --
558
1346000
3000
Tak powinno być. Ale nie za dużo.
22:47
the first guy -- the first guy that got the idea
559
1349000
2000
Pierwszy koleś, który stwierdził,
22:49
that we're going to fry ourselves here,
560
1351000
2000
że się tutaj usmażymy,
22:51
actually, he didn't think of it that way.
561
1353000
2000
wcale tak naprawdę nie myślał.
22:53
His name was Sven Arrhenius. He was Swedish, and he said,
562
1355000
3000
Nazywał się Sven Arrhenius
i był Szwedem.
i był Szwedem.
22:56
if you double the CO2 level in the atmosphere,
563
1358000
3000
Powiedział, że jeśli podwoić ilość
dwutlenku węgla w atmosferze
dwutlenku węgla w atmosferze
22:59
which he thought might -- this is in 1900 --
564
1361000
2000
a było to w 1900 r.,
23:02
the temperature ought to go up about 5.5 degrees, he calculated.
565
1364000
3000
to temperatura wzrośnie o 5,5 stopnia.
23:05
He was thinking of the earth as, kind of like,
566
1367000
2000
Traktował tu Ziemię
23:07
you know, like a completely insulated thing
567
1369000
3000
jako coś kompletnie izolowanego,
23:10
with no stuff in it, really,
568
1372000
2000
bez niczego w środku,
23:12
just energy coming down, energy leaving.
569
1374000
2000
sama tylko tracona energia.
23:14
And so he came up with this theory,
570
1376000
2000
Wysunął teorię,
23:16
and he said, this will be cool,
571
1378000
2000
którą uznał za fajną,
23:18
because it'll be a longer growing season in Sweden,
572
1380000
3000
bo oznaczałaby dla Szwecji
wydłużenie sezon wegetacji roślin.
wydłużenie sezon wegetacji roślin.
23:21
you know, and the surfers liked it,
573
1383000
2000
Surferzy polubili tę teorię.
23:23
the surfers thought, that's a cool idea,
574
1385000
2000
Uznali, że to dobra idea,
23:25
because it's pretty cold in the ocean sometimes, and --
575
1387000
3000
bo w oceanie jest czasami dość zimno.
23:28
but a lot of other people later on
576
1390000
2000
Jednak później wielu innych uznało,
23:30
started thinking it would be bad, you know.
577
1392000
2000
że to by nie było dobre.
23:33
But nobody actually demonstrated it, right?
578
1395000
2000
Ale nikt tego naprawdę nie wykazał.
23:35
I mean, the temperature as measured --
579
1397000
2000
Pomiary temperatury
23:37
and you can find this on our wonderful Internet,
580
1399000
2000
można znaleźć w cudownym internecie.
23:39
you just go and look for all NASAs records,
581
1401000
3000
Wystarczy zajrzeć do danych NASA
23:42
and all the Weather Bureau's records,
582
1404000
2000
i pomiarów Biura Metrologicznego.
23:44
and you'll look at it yourself, and you'll see, the temperature has just --
583
1406000
3000
Zobaczcie sami, że temperatura
23:47
the nighttime temperature measured on the surface of the planet
584
1409000
3000
mierzona nocą na powierzchni planety
23:50
has gone up a tiny little bit.
585
1412000
2000
nieznacznie się podniosła.
23:52
So if you just average that and the daytime temperature, it looks like it went up
586
1414000
2000
Jeśli uśrednić ją z temperaturą dnia
23:54
about .7 degrees in this century.
587
1416000
3000
okaże się, że przez to stulecie
wzrosła 0,7 stopnia.
wzrosła 0,7 stopnia.
23:57
But in fact, it was just coming up --
588
1419000
2000
Ale tak naprawdę wzrosła tylko nocą.
23:59
it was the nighttime; the daytime temperatures didn't go up.
589
1421000
2000
Temperatura mierzona w dzień nie wzrosła.
24:01
So -- and Arrhenius' theory --
590
1423000
3000
Według teorii Arrheniusa
24:04
and all the global warmers think --
591
1426000
2000
i orędowników globalnego ocieplenia
24:06
they would say, yeah, it should go up in the daytime, too,
592
1428000
2000
temperatura dnia też powinna wzrosnąć,
24:08
if it's the greenhouse effect.
593
1430000
2000
jeśli mamy do czynienia
z efektem cieplarnianym.
z efektem cieplarnianym.
24:10
Now, people like things that have, like, names like that,
594
1432000
3000
Ludzie lubią nadawać nazwy,
24:13
that they can envision it, right? I mean --
595
1435000
3000
żeby je sobie lepiej wyobrażać.
24:16
but people don't like things like this, so -- most -- I mean,
596
1438000
2000
Nie lubią natomiast
24:18
you don't get all excited about things
597
1440000
2000
podniecać się takimi rzeczami,
24:21
like the actual evidence, you know,
598
1443000
2000
jak dowody,
24:23
which would be evidence for strengthening
599
1445000
2000
które potwierdziłyby wzmocnienie
24:25
of the tropical circulation in the 1990s.
600
1447000
3000
atmosferycznej cyrkulacji tropikalnej
w latach 90.
w latach 90.
24:28
It's a paper that came out in February,
601
1450000
2000
To jest raport z lutego
24:30
and most of you probably hadn't heard about it.
602
1452000
3000
i większość z was o nim nie słyszała.
24:33
"Evidence for Large Decadal Variability
603
1455000
2000
"Evidence for Large Decadal Variability
24:35
in the Tropical Mean Radiative Energy Budget."
604
1457000
3000
in the Tropical Mean
Radiative Energy Budget."
Radiative Energy Budget."
24:39
Excuse me. Those papers were published by NASA,
605
1461000
3000
Zostało to opublikowane przez NASA
24:42
and some scientists at Columbia, and Viliki
606
1464000
2000
i kilku naukowców z Columbia i Viliki
24:44
and a whole bunch of people, Princeton.
607
1466000
3000
i całą gromadę ludzi w Princeton.
24:47
And those two papers came out in Science Magazine,
608
1469000
3000
Oba raporty ukazały się
w Science Magazine
w Science Magazine
24:50
February the first,
609
1472000
2000
1 lutego.
24:52
and these -- the conclusion in both of these papers,
610
1474000
3000
A oto wnioski obu raportów
24:55
and in also the Science editor's, like,
611
1477000
3000
oraz abstrakt, autorstwa wydawcy magazynu.
24:58
descriptions of these papers, for, you know,
612
1480000
2000
oraz abstrakt, autorstwa wydawcy magazynu.
25:00
for the quickie,
613
1482000
2000
Wynika z nich,
25:02
is that our theories about global warming
614
1484000
2000
że teoria o globalnym ociepleniu
25:04
are completely wrong. I mean,
615
1486000
2000
jest całkowicie błędna.
25:06
what these guys were doing,
616
1488000
2000
To właśnie mówią
25:08
and this is what -- the NASA people have been saying this for a long time.
617
1490000
3000
i to samo mówi od dawna NASA.
25:11
They say, if you measure the temperature of the atmosphere, it isn't going up --
618
1493000
3000
Temperatura atmosfery nie wzrosła.
25:14
it's not going up at all. We've doing it very carefully now for 20 years,
619
1496000
3000
Nie wzrasta wcale.
Mierzymy to starannie od 20 lat
Mierzymy to starannie od 20 lat
25:17
from satellites, and it isn't going up.
620
1499000
3000
przez satelity. Nie wzrasta.
25:20
And in this paper, they show something much more striking,
621
1502000
3000
Artykuł wykazuje coś
wiele bardziej wstrząsającego,
wiele bardziej wstrząsającego,
25:23
and that was that they did what they call a radiation --
622
1505000
3000
a nazywają to promieniowaniem.
25:26
and I'm not going to go into the details of it, actually it's quite complicated,
623
1508000
3000
Nie będę wchodzić w szczegóły,
bo to dość skomplikowane,
bo to dość skomplikowane,
25:29
but it isn't as complicated as they might make you think it is
624
1511000
3000
choć nie aż tak,
jak sugerowałby użyte sformułowania.
jak sugerowałby użyte sformułowania.
25:32
by the words they use in those papers. If you really get down to it, they say,
625
1514000
3000
Gruncie rzeczy chodzi o to, mówią,
25:35
the sun puts out a certain amount of energy --
626
1517000
2000
że słońce wydziela pewną ilość energii,
25:37
we know how much that is --
627
1519000
2000
wiadomo ile.
25:39
it falls on the earth, the earth gives back a certain amount.
628
1521000
2000
Energia dociera na Ziemię,
a Ziemia część jej oddaje.
a Ziemia część jej oddaje.
25:41
When it gets warm it generates --
629
1523000
3000
Nagrzewając się, wytwarza
25:44
it makes redder energy -- I mean, like infra-red,
630
1526000
3000
energię w rodzaju podczerwieni,
25:47
like something that's warm gives off infra-red.
631
1529000
3000
jak inne nagrzane obiekty.
25:50
The whole business of the global warming --
632
1532000
2000
Cała bzdura z globalnym ociepleniem
25:52
trash, really,
633
1534000
2000
polega na tym,
25:54
is that -- if the -- if there's too much CO2 in the atmosphere,
634
1536000
3000
że przy zbyt dużej ilości
CO2 w powietrzu
CO2 w powietrzu
25:57
the heat that's trying to escape
635
1539000
2000
energia próbująca uciec,
25:59
won't be able to get out. But the heat coming from the sun,
636
1541000
3000
nie będzie w stanie uciec. Ciepło słoneczne,
26:02
which is mostly down in the -- it's like 350 nanometers,
637
1544000
3000
około 350 nanometrów,
26:05
which is where it's centered -- that goes right through CO2.
638
1547000
3000
swobodnie przechodzi przez CO2.
26:08
So you still get heated, but you don't dissipate any.
639
1550000
2000
Ziemia nagrzewa się,
ale nie uwalnia ciepła.
ale nie uwalnia ciepła.
26:10
Well, these guys measured all of those things.
640
1552000
2000
Oni to wszystko pomierzyli.
26:12
I mean, you can talk about that stuff,
641
1554000
2000
Można o tym rozmawiać,
pisać obszerne raporty,
pisać obszerne raporty,
26:14
and you can write these large reports, and you can get government money to do it,
642
1556000
3000
a nawet dostawać na to rządowe fundusze,
26:17
but these -- they actually measured it,
643
1559000
3000
ale oni naprawdę to zmierzyli
26:20
and it turns out that in the last 10 years --
644
1562000
2000
i okazuje się, że przez ostatnie 10 lat,
26:22
that's why they say "decadal" there --
645
1564000
2000
dlatego mówią o dziesięcioleciu,
26:24
that the energy -- that the level
646
1566000
3000
poziom tej energii cieplnej,
26:27
of what they call "imbalance"
647
1569000
2000
którą naukowcy nazywają
poziomem nierównowagi,
poziomem nierównowagi,
26:29
has been way the hell over what was expected.
648
1571000
3000
znacznie przekracza oczekiwany poziom.
26:32
Like, the amount of imbalance --
649
1574000
3000
Rozmiary nierównowagi,
26:35
meaning, heat's coming in and it's not going out
650
1577000
3000
czyli pochłaniane ciepło,
które nie jest uwalniane,
które nie jest uwalniane,
26:38
that you would get from having double the CO2,
651
1580000
2000
co powinno nastąpić przy podwojeniu
ilości CO2 w powietrzu,
ilości CO2 w powietrzu,
26:40
which we're not anywhere near that, by the way.
652
1582000
3000
a daleko nam do podwojenia,
26:43
But if we did, in 2025 or something,
653
1585000
2000
ale nawet gdybyśmy do 2025 r.
26:45
have double the CO2 as we had in 1900,
654
1587000
3000
podwoili ilość CO2 z roku 1900,
26:48
they say it would be increase the energy budget
655
1590000
2000
ich zdaniem bilans energii
26:50
by about -- in other words,
656
1592000
3000
wzrósłby o około
26:53
one watt per square centimeter more
657
1595000
2000
1 wat na cm2
26:55
would be coming in than going out.
658
1597000
2000
energii przychodzącej
w porównaniu do uchodzącej.
w porównaniu do uchodzącej.
26:57
So the planet should get warmer.
659
1599000
3000
Planeta powinna się ocieplić.
27:00
Well, they found out in this study -- these two studies
660
1602000
2000
Z obu badań
27:02
by two different teams --
661
1604000
2000
dwóch różnych zespołów wynika,
27:04
that five and a half watts
662
1606000
2000
że 5,5 W na metr kwadratowy
27:06
per square meter
663
1608000
2000
że 5,5 W na metr kwadratowy
27:08
had been coming in from 1998, 1999,
664
1610000
3000
było pochłaniane od 1998, 1999 r.,
27:11
and the place didn't get warmer.
665
1613000
2000
a ocieplenie nie nastąpiło.
27:13
So the theory's kaput -- it's nothing.
666
1615000
2000
Zatem teoria upadła.
27:15
These papers should have been called,
667
1617000
2000
Te raporty powinny być nazwane:
27:17
"The End to the Global Warming Fiasco," you know.
668
1619000
3000
"Fiasko koncepcji Globalnego Ocieplenia".
27:20
They're concerned,
669
1622000
2000
Autorzy się niepokoją
27:22
and you can tell they have very guarded conclusions in these papers,
670
1624000
3000
i wyrażają wnioski bardzo powściągliwie,
27:25
because they're talking about big laboratories
671
1627000
2000
bo mowa o wielkich laboratoriach,
27:27
that are funded by lots of money
672
1629000
2000
zasilanych ogromnymi kwotami
27:29
and by scared people.
673
1631000
2000
i o zastraszonych ludziach.
27:31
You know, if they said, you know what?
674
1633000
2000
Mogliby powiedzieć:
27:33
There isn't a problem with global warming any longer,
675
1635000
2000
Nie ma już problemu globalnego ocieplenia.
27:35
so we can -- you know, they're funding.
676
1637000
2000
Ale wtedy co z funduszami?
27:37
And if you start a grant request with something like that,
677
1639000
2000
Składając wniosek o dofinansowanie
27:40
and say, global warming obviously hadn't happened ...
678
1642000
2000
mówić, że globalne ocieplenie
ewidentnie nie ma miejsca...
ewidentnie nie ma miejsca...
27:42
if they -- if they -- if they actually -- if they actually said that,
679
1644000
2000
Gdyby coś takiego powiedzieli...
27:44
I'm getting out.
680
1646000
2000
Już się wynoszę.
27:46
(Laughter)
681
1648000
3000
(Śmiech)
27:49
I'll stand up too, and --
682
1651000
2000
Ja również wstanę.
27:51
(Laughter)
683
1653000
2000
(Śmiech)
27:53
(Applause)
684
1655000
3000
(Oklaski)
27:56
They have to say that.
685
1658000
2000
Muszą tak mówić.
27:58
They had to be very cautious.
686
1660000
2000
Musieli być bardzo ostrożni.
28:00
But what I'm saying is, you can be delighted,
687
1662000
2000
Możecie być zachwyceni,
28:02
because the editor of Science, who is no dummy,
688
1664000
3000
bo naczelny Science, który nie jest idiotą,
28:05
and both of these fairly professional --
689
1667000
3000
i oba bardzo profesjonalne zespoły
28:08
really professional teams, have really come to the same conclusion
690
1670000
3000
doszli do tych samych wniosków.
28:11
and in the bottom lines in their papers
691
1673000
2000
W ostatnich linijkach artykułów
28:13
they have to say, what this means is, that what we've been thinking,
692
1675000
2000
muszą powiedzieć, że przewidywania
28:16
was the global circulation model that we predict
693
1678000
2000
co do modelu globalnej cyrkulacji cieplnej
28:18
that the earth is going to get overheated
694
1680000
2000
i tego, że Ziemia się przegrzeje,
28:20
that it's all wrong. It's wrong by a large factor.
695
1682000
3000
okazały się błędne. I to bardzo.
28:23
It's not by a small one. They just --
696
1685000
3000
Nie odrobinę.
28:26
they just misinterpreted the fact that the earth --
697
1688000
3000
Fałszywie zinterpretowano fakty.
28:29
there's obviously some mechanisms going on
698
1691000
2000
Niewątpliwie działają mechanizmy,
28:31
that nobody knew about,
699
1693000
2000
których dotąd nie poznano,
28:33
because the heat's coming in and it isn't getting warmer.
700
1695000
2000
bo ciepło jest pochłaniane
a ziemia się nie nagrzewa.
a ziemia się nie nagrzewa.
28:35
So the planet is a pretty amazing thing, you know,
701
1697000
3000
Planeta to zdumiewająca rzecz.
28:38
it's big and horrible -- and big and wonderful,
702
1700000
2000
Jest wielka i straszna, wielka i cudowna,
28:40
and it does all kinds of things we don't know anything about.
703
1702000
3000
i robi rzeczy, o których nie mamy
zielonego pojęcia.
zielonego pojęcia.
28:43
So I mean, the reason I put those things all together,
704
1705000
2000
Połączyłem tu kilka kwestii.
28:45
OK, here's the way you're supposed to do science --
705
1707000
2000
Jak powinno się prowadzić badania naukowe,
28:47
some science is done for other reasons, and just curiosity.
706
1709000
3000
że czasem uprawiamy naukę z ciekawości,
czasem z innych powodów.
czasem z innych powodów.
28:50
And there's a lot of things like global warming,
707
1712000
2000
i że jest wiele rzeczy, jak globalne ocieplenie,
28:52
and ozone hole and you know,
708
1714000
2000
dziura ozonowa
28:54
a whole bunch of scientific public issues,
709
1716000
2000
i wiele innych publicznych kwestii naukowych,
28:56
that if you're interested in them,
710
1718000
2000
ale jeśli się zainteresujesz,
28:58
then you have to get down the details, and read the papers called,
711
1720000
3000
musisz zagłębić się w szczegóły
i czytać artykuły zatytułowane
i czytać artykuły zatytułowane
29:01
"Large Decadal Variability in the ... "
712
1723000
2000
"Wielkie dziesięcioletnie wahnięcie...".
29:03
You have to figure out what all those words mean.
713
1725000
2000
Musisz zrozumieć, co te słowa znaczą.
29:05
And if you just listen to the guys
714
1727000
2000
Jeśli będziesz słuchać tylko facetów,
29:07
who are hyping those issues, and making a lot of money out of it,
715
1729000
3000
którzy wyolbrzymiają te sprawy,
zarabiając na tym wielki szmal,
zarabiając na tym wielki szmal,
29:10
you'll be misinformed, and you'll be worrying about the wrong things.
716
1732000
3000
czeka cię dezinformacja
i zamartwianie się niewłaściwymi rzeczami.
i zamartwianie się niewłaściwymi rzeczami.
29:13
Remember the 10 things that are going to get you. The -- one of them --
717
1735000
3000
Pamiętaj o 10 naprawdę niebezpiecznych rzeczach.
29:16
(Laughter)
718
1738000
2000
(Śmiech)
29:18
And the asteroids is the one I really agree with there.
719
1740000
3000
Zgadzam się, że asteroidy to zagrożenie,
29:21
I mean, you've got to watch out for asteroids. OK, thank you for having me here.
720
1743000
3000
trzeba na nie uważać. Dziękuję za uwagę.
29:24
(Applause)
721
1746000
3000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Kary Mullis - BiochemistKary Mullis won the Nobel Prize in Chemistry for developing a way to copy a strand of DNA. (His technique, called PCR, jump-started the 1990s' biorevolution.) He's known for his wide-ranging interests -- and strong opinions.
Why you should listen
In the early 1980s, Kary Mullis developed the polymerase chain reaction, an elegant way to make copies of a DNA strand using the enzyme polymerase and some basic DNA "building blocks." The process opened the door to more in-depth study of DNA -- like the Human Genome Project. Mullis shared the 1993 Nobel Prize in Chemistry for developing this technique.
As he tells it, after winning the Nobel Prize, his next career move was to learn how to surf. It's typical of Mullis, whose scientific method is to get deeply curious about a topic, work it out from first principles, and then imagine the next giant leap forward. As he puts it in his Nobel autobiography, revised several times since 1993, "I read a lot, and think a lot, and I can talk about almost anything. Being a Nobel laureate is a license to be an expert in lots of things as long as you do your homework."
Most recently, he's been taking a hard look at immunity; a recent patent from his company Altermune describes the redirection of an existing immune response to a new pathogen.
Kary Mullis | Speaker | TED.com