ABOUT THE SPEAKER
Anna Deavere Smith - Actor, playwright, social critic
Anna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits.

Why you should listen

Hailed by Newsweek as "the most exciting individual in American theater," Anna Deavere Smith uses solo performance as a public medium to explore issues of race, identity and community in America. Her grandfather once told her, "Say a word often enough, and it becomes you."

Inspired by this and Walt Whitman's idea "to absorb America," Deavere Smith began interviewing people (more than 2,000 now) across the country some 20 years ago. Without props, sets or costumes, she translates those encounters into profound performances, each drawing verbatim from the original recorded interview. She has an uncanny ability to inhabit the characters -- or rather the people -- she's representing onstage, regardless of their race, gender or age. And while her approach to cultural commentary is now widely imitated, she remains the master of the form. Her play, Let Me Down Easy, premiered this year at the Long Wharf Theater.

Deavere Smith is perhaps best known for her examination of race relations, having written and performed Fires in the Mirror, a raw view of those affected by the Crown Heights riots of 1991, and Twilight: Los Angeles, which tackled the 1992 Los Angeles riots. Along the way, she's earned two Obies, a MacArthur "genius" grant, and several Tony nominations, while also teaching at Stanford and NYU, and roles on such shows as The West Wing and HBO's Life Support. Her most recent book is Letters to a Young Artist: Straight Up Advice on Making a Life in the Arts, and she is the founding director of the Institute on the Arts and Civic Dialogue, a group that brings together artists to make works about social change.

More profile about the speaker
Anna Deavere Smith | Speaker | TED.com
TED2005

Anna Deavere Smith: Four American characters

Amerykańska postać według Anny Deavere Smith

Filmed:
1,201,832 views

Pisarka i aktorka, Anna Deavere Smith, przedstawia Studsa Terkela, więźniarkę Paulette Jenkis, koreańską sklepikarę i ujeżdżacza byków. Fragmenty jej solowego show pt. "W drodze: poszukiwanie amerykańskiej postaci".
- Actor, playwright, social critic
Anna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:25
So my grandfatherDziadek told me when I was a little girldziewczyna,
0
0
2000
Kiedy byłam małą dziewczynką, mój dziadek powiedział mi:
00:27
"If you say a wordsłowo oftenczęsto enoughdość, it becomesstaje się you."
1
2000
3000
"Jeśli wypowiadasz dane słowo wystarczająco często, to ono staje się tobą."
00:30
And havingmający growndorosły up in a segregatedposegregowane cityMiasto, BaltimoreBaltimore, MarylandMaryland,
2
5000
3000
A ponieważ wychowałam się w Baltimore w stanie Maryland, mieście segregacji,
00:33
I sortsortować of use that ideapomysł to go around AmericaAmeryka with a tapetaśma recorderrejestrator --
3
8000
3000
korzystam z tej myśli, jeżdżąc po Ameryce z dyktafonem --
00:36
thank God for technologytechnologia --
4
11000
2000
dzięki Bogu za technologię --
00:38
to interviewwywiad people, thinkingmyślący that if I walkedchodził in theirich wordssłowa --
5
13000
3000
i rozmawiając z ludźmi z nadzieją, że jeśli wejdę w ich słowa --
00:41
whichktóry is alsorównież why I don't wearmieć na sobie shoesbuty when I performwykonać --
6
16000
2000
i między innymi dlatego występuję bez butów --
00:43
if I walkedchodził in theirich wordssłowa, that I could sortsortować of absorbabsorbować AmericaAmeryka.
7
18000
4000
że jeśli wejdę w ich słowa, będę mogła jakby wchłonąć Amerykę.
00:47
I was alsorównież inspirednatchniony by WaltWalt WhitmanWhitman,
8
22000
1000
Zainspirował mnie również Walt Whitman,
00:48
who wanted to absorbabsorbować AmericaAmeryka and have it absorbabsorbować him.
9
23000
3000
który chciał wchłonąć Amerykę, a ona wchłonęła jego.
00:51
So these fourcztery characterspostacie are going to be from that work
10
26000
4000
Tak więc te cztery postacie są efektem mojej pracy,
00:55
that I've been doing for manywiele yearslat now,
11
30000
1000
którą wykonuję już od wielu lat,
00:56
and well over, I don't know, a couplepara of thousandtysiąc people
12
31000
3000
a nawet i dłużej -- Będzie jakieś kilka tysięcy ludzi,
00:59
I've interviewedwywiady.
13
34000
1000
z którymi przeprowadziłam wywiady.
01:00
AnybodyKtoś out here oldstary enoughdość to know StudsSzpilki TerkelTerkel, that oldstary radioradio man?
14
35000
5000
Jest tu ktoś, kto kojarzy Studsa Terkela, starszego dziennikarza radiowego?
01:05
So I thought he would be the perfectidealny personosoba
15
40000
2000
Pomyślałam, że on będzie idealną osobą,
01:07
to go to to askzapytać about a definingdefiniowanie momentza chwilę in AmericanAmerykański historyhistoria.
16
42000
4000
którą mogłabym zapytać o decydujący moment w historii Ameryki.
01:11
You know, he was "bornurodzony in 1912, the yearrok the TitanicTitanic sankzatonął,
17
46000
4000
Bo wiecie,"urodził się w 1912, w roku, w którym zatonął Titanic,
01:15
greatestnajwiększy shipstatek everykażdy builtwybudowany. HitsTrafienia the tipWskazówka of an iceberggóra lodowa,
18
50000
3000
największy statek wszechczasów. Uderzył w górę lodową,
01:18
and bambam, it wentposzedł down. It wentposzedł down and I cameoprawa ołowiana witrażu up. WowWow, some centurystulecie."
19
53000
8000
i bum, poszedł na dno. A ja się wynurzyłem. Wow, co to był za wiek."
01:26
(LaughterŚmiech)
20
61000
2000
(Śmiech)
01:28
So this is his answerodpowiedź about a definingdefiniowanie momentza chwilę in AmericanAmerykański historyhistoria.
21
63000
4000
Więc to jest jego wizja decydującego momentu w historii Ameryki.
01:32
"DefiningDefiniowanie momentza chwilę in AmericanAmerykański historyhistoria, I don't think there's one;
22
67000
5000
Mnie się nie wydaje mi się, żeby taki był;
01:37
you can't say HiroshimaHiroshima, that's a bigduży one --
23
72000
2000
no bo to nie Hiroshima, to był wielki moment --
01:39
I can't think of any one momentza chwilę I would say is a definingdefiniowanie momentza chwilę.
24
74000
3000
Nie przychodzi mi do głowy ani jednen moment, który byłby decydujący.
01:42
The gradualstopniowy slippagepoślizg -- 'slippage'"poślizg" is the wordsłowo
25
77000
3000
Stopniowy poślizg -- poślizg to słowo
01:45
used by the people in WatergateWatergate, moralmorał slippagepoślizg --
26
80000
3000
używane w czasach afery Watergate, moralny poślizg --
01:48
it's a gradualstopniowy kinduprzejmy of thing, combinationpołączenie of things.
27
83000
2000
to kwestia stopniowa, zespół czynników.
01:50
You see, we alsorównież have the technologytechnologia.
28
85000
3000
I mamy również tę całą technologię.
01:53
I say, lessmniej and lessmniej the humanczłowiek touchdotknąć.
29
88000
3000
a coraz mniej człowieczeństwa.
01:56
"Oh, let me kinduprzejmy of tell you a funnyzabawny little playgrać bitkawałek.
30
91000
3000
Ach, przytoczę taką jedną zabawną scenkę.
01:59
The AtlantaAtlanta airportLotnisko is a modernnowoczesny airportLotnisko,
31
94000
2000
Lotnisko w Atlancie jest nowoczesne
02:01
and they should leavepozostawiać the gatebrama there.
32
96000
1000
i powinni zostawić tam tę bramę.
02:02
These trainspociągi that take you out to a concoursezbiegowisko and on to a destinationprzeznaczenie.
33
97000
5000
Te pociągi, które cię zabierają do hallu, z którego masz dalej lecieć do celu.
02:07
And these trainspociągi are smoothgładki,
34
102000
2000
I te pociągi są płynne,
02:09
and they're quietcichy and they're efficientwydajny.
35
104000
3000
ciche i wydajne.
02:12
And there's a voicegłos on the trainpociąg, you know the voicegłos was a humanczłowiek voicegłos.
36
107000
4000
I w tym pociągu jest głos. Ludzki głos.
02:16
You see in the oldstary daysdni we had robotsroboty, robotsroboty imitatednaśladować humansludzie.
37
111000
5000
Kiedyś mieliśmy roboty. Roboty, które naśladowały ludzi.
02:21
Now we have humansludzie imitatingnaśladując robotsroboty.
38
116000
5000
Dzisiaj to ludzie naśladują roboty.
02:26
So we got this voicegłos on this trainpociąg: ConcourseHali One: OmahaOmaha, LincolnLincoln.
39
121000
6000
Tak więc ten głos do nas mówi: Hall 1: Omaha, Lincoln.
02:32
ConcourseHali Two: DallasDallas, FortFort WorthWarto. SameTym samym voicegłos.
40
127000
3000
Hall 2: Dallas, Fort Worth. Identyczny głos.
02:35
Just as a trainpociąg is about to go, a youngmłody couplepara rushpośpiech in
41
130000
5000
Kiedy pociąg miał już odjeżdzać, nagle wpada para młodych ludzi
02:40
and they're just about to closeblisko the pneumaticpneumatyczny doorsdrzwi.
42
135000
3000
i już mają za chwilę zamykać drzwi pneumatyczne,
02:43
And that voicegłos, withoutbez losingprzegrywający a beatbić, saysmówi,
43
138000
3000
a ten głos, nie tracąc rytmu, mówi:
02:46
'Because of latepóźno entrywejście, we're delayedopóźniony 30 secondstowary drugiej jakości.'
44
141000
3000
"Przez spóźnionych pasażerów pociąg ma 30 sekundowe opóźnienie".
02:49
Just then, everybody'swszyscy looking at this couplepara with hatefulnienawistny eyesoczy
45
144000
5000
I nagle wszyscy patrzą na tę parę oczyma pełnymi nienawiści,
02:54
and the couple'spara going like this, you know, shrinkingkurczący się.
46
149000
2000
a oni robią się tacy malutcy.
02:56
Well, I'd happenedstało się to have had a couplepara of drinksnapoje before boardingabordaż --
47
151000
3000
Tak się złożyło, że wcześnie wypiłem sobie kilka drinków --
02:59
I do that to steelstal my nervesnerwowość -- and so
48
154000
3000
Robię tak, żeby się odstresować -- tak więc
03:02
I imitatenaśladować a trainpociąg call, holdingtrzymać my handdłoń on my --
49
157000
3000
zaczynam naśladować pociągowy komunikat, trzymając rękę na --
03:05
'GeorgeGeorge OrwellOrwell, your time has come,' you see.
50
160000
4000
"George Orwell, twój czas nadszedł," rozumiesz.
03:09
Well, some of you are laughingśmiać się. EverybodyKażdy laughsśmiech
51
164000
2000
I widzicie, niektórzy z was się śmieją. Wszyscy się śmieją,
03:11
when I say that, but not on this trainpociąg. SilenceMilczenie.
52
166000
4000
kiedy to mówię, ale nie w tym pociągu. Cisza.
03:15
And so suddenlynagle they're looking at me.
53
170000
1000
I nagle wszystkie oczy patrzą na mnie.
03:16
So here I am with the couplepara, the threetrzy of us
54
171000
3000
Tak więc teraz już jestem razem z tą parą,
03:19
shrinkingkurczący się at the footstopa of CalvaryKalwaria about to be up, you know.
55
174000
4000
jesteśmy tacy mali u stóp unoszącej się Kalwarii.
03:23
"Just then I see a babydziecko, a little babydziecko in the lappodołek of a mothermama.
56
178000
7000
I wtedy zauważam malutkie dziecko wtulone w matkę.
03:30
I know it's HispanicHiszpanie because she's speakingmówienie SpanishHiszpański to her companiontowarzysz.
57
185000
5000
Wiem, że to latynoskie dziecko, bo matka mówi do kogoś po hiszpańsku.
03:35
So I'm going to talk to the babydziecko. So I say to the babydziecko,
58
190000
3000
Chcę pogadać z nim pogadać. Więc mówię,
03:38
holdingtrzymać my handdłoń over my mouthusta because my breathoddech mustmusi be 100 proofdowód,
59
193000
4000
trzymając rękę na buzi, bo mój oddech musi być stuprocentowo pewny.
03:42
I say to the babydziecko, 'Sir' Sir or MadamPani,
60
197000
4000
I mówię : "Szanowny Panie lub Szanowna Pani,
03:46
what is your considereduważane opinionopinia of the humanczłowiek speciesgatunki?'
61
201000
5000
co Pan/Pani sądzi o gatunku ludzkim?"
03:51
And the babydziecko lookswygląda, you know, the way babiesdzieci look at you clearlywyraźnie,
62
206000
2000
I to dziecko patrzy na mnie tym przenikliwym dziecięcym wzrokiem,
03:53
startszaczyna się laughingśmiać się,
63
208000
1000
zaczyna się śmiać,
03:54
startszaczyna się bustingkrach out with this crazyzwariowany little laughśmiech.
64
209000
3000
wybucha szalonym, malutkim śmiechem.
03:57
I say, 'Thank' Dziękuję God for a humanczłowiek reactionreakcja, we haven'tnie mam lostStracony yetjeszcze.'
65
212000
4000
A ja na to: "Dzięki Bogu za ludzką reakcję, jeszcze tego nie zatraciliśmy".
04:01
"But you see, the humanczłowiek touchdotknąć, you see, it's disappearingznikanie.
66
216000
2000
No ale to człowieczeństwo zanika.
04:03
You know, you see, you've got to questionpytanie the officialurzędnik truthprawda.
67
218000
3000
Chodzi o to, żeby podważać oficjalne prawdy.
04:06
You know the thing that was so great about MarkMark TwainTWAIN --
68
221000
3000
Dlatego właśnie Mark Twain był taki wspaniały --
04:09
you know we honorhonor MarkMark TwainTWAIN, but we don't readczytać him.
69
224000
4000
my szanujemy Marka Twain’a, ale go nie czytamy.
04:13
We readczytać 'Huck' Huck FinnFinn,' of coursekurs, we readczytać 'Huck' Huck Finn'Finn' of coursekurs.
70
228000
3000
Oczywiście czytamy Hucka Finna, pewnie, że czytamy.
04:16
I mean, HuckHuck, of coursekurs, was tremendousogromny.
71
231000
2000
Chodzi o to, że Huck oczywiście był olbrzymi.
04:18
RememberNależy pamiętać that great scenescena on the rafttratwa, rememberZapamiętaj what HuckHuck did?
72
233000
3000
Pamiętacie tę świetną scenę na tratwie? Pamiętasz, co zrobił Huck?
04:21
You see, here'soto jest HuckHuck; he's an illiterateanalfabeta kiddziecko; he's had no schoolingszkolenie,
73
236000
3000
Jest Huck, który nie chodził do szkoły, jest analfabetą,
04:24
but there's something in him.
74
239000
2000
a jednak coś w sobie ma.
04:26
And the officialurzędnik truthprawda, the truthprawda was, the lawprawo was,
75
241000
3000
I jest ta prawda oficjalna oraz prawo, które mówią,
04:29
that a blackczarny man was a propertynieruchomość, was a thing, you see.
76
244000
3000
że czarny człowiek jest własnością, jest jak rzecz.
04:32
And HuckHuck getsdostaje on the rafttratwa with a propertynieruchomość namedo imieniu JimJim, a slaveniewolnik, see.
77
247000
4000
I Huck wchodzi na tratwę z własnością o imieniu Jim, niewolnikiem.
04:36
And he hearssłyszy that JimJim is going to go and take his wifeżona and kidsdzieciaki
78
251000
4000
I słyszy, że Jim chce iść po swoją żonę i dzieci
04:40
and stealkraść them from the womankobieta who ownsposiada them,
79
255000
2000
i wykraść ich z rąk ich właścicielki.
04:42
and HuckHuck saysmówi, 'Ooh' Och, oh my God, oohooh, oohooh --
80
257000
4000
I Huck na to: „O Boże, o nie, o Boże --
04:46
that womankobieta, that womankobieta never did anybodyktoś any harmszkoda.
81
261000
3000
ta kobieta nikomu nigdy krzywdy nie zrobiła.
04:49
OohOoh, he's going to stealkraść; he's going to stealkraść;
82
264000
1000
Och, on chce kraść, on chce kraść,
04:50
he's going to do a terriblestraszny thing.'
83
265000
2000
on chce zrobić straszną rzecz."
04:52
Just then, two slaversniewolnicy caughtzłapany up, guys chasinggonić slavesniewolnicy, looking for JimJim.
84
267000
5000
I wtedy dopada go dwoch handlarzy niewolnikow, szukają Jima.
04:57
'AnybodyKtoś up on that rafttratwa with you?' HuckHuck saysmówi, 'Yeah' tak.'
85
272000
9000
„Ktoś tu z tobą jest na tej tratwie?” Huck : "No tak."
05:06
'Is he blackczarny or whitebiały?' 'White' Biały.' And they go off.
86
281000
7000
„Czarny czy biały?” „Biały”. Odchodzą.
05:13
And HuckHuck said, 'Oh' Och my God, oh my God, I liedkłamał, I liedkłamał, oohooh,
87
288000
4000
I Huck na to: „Och, mój Boże, mój Boże, ja skłamałem, ja skłamałem,
05:17
I did a terriblestraszny thing, did a terriblestraszny thing -- why do I feel so good?'
88
292000
5000
zrobiłem straszną -- dlaczego jest mi z tym tak dobrze?”
05:22
"But it's the goodnessdobroć of HuckHuck, that stuffrzeczy that Huck'sHuck's been madezrobiony of,
89
297000
2000
To jest to całe dobro Hucka, to jest jego natura,
05:24
you see, all been buriedpochowany; it's all been buriedpochowany.
90
299000
2000
to wszystko przysypał piach.
05:26
So the humanczłowiek touchdotknąć, you see, it's disappearingznikanie.
91
301000
3000
Więc właśnie to człowieczeństwo, ono zanika.
05:29
So you askzapytać about a definingdefiniowanie momentza chwilę --
92
304000
2000
Pytasz o decydujący moment.
05:31
ain'tnie jest no definingdefiniowanie momentza chwilę in AmericanAmerykański historyhistoria for me.
93
306000
2000
Myślę, że nie było takiego momentu w historii Ameryki.
05:33
It's an accretionprzyrost of momentschwile that addDodaj up to where we are now,
94
308000
3000
Momenty narastały i zsumowały się tu, gdzie teraz jesteśmy,
05:36
where triviadrobnostki becomesstaje się newsAktualności.
95
311000
2000
gdzie błahostki urastają do rangi informacji.
05:38
And more and more, lessmniej and lessmniej awarenessświadomość of the painból of the other.
96
313000
6000
Coraz mniej jest świadomości cierpienia, drugiego człowieka.
05:44
Huh. You know, I don't know if you could use this or not,
97
319000
4000
Ach. Nie wiem, czy ci się to przyda, czy nie,
05:48
but I was quotingcytując WrightWright MorrisMorris, a writerpisarz from NebraskaNebraska, who saysmówi,
98
323000
4000
ale cytowałem Wright’a Morrisa, pisarza z Nebraski, który mówi,
05:52
'We're more and more into communicationskomunikacja
99
327000
3000
że coraz bardziej zajmujemy się środkami komunikacji,
05:55
and lessmniej and lessmniej into communicationkomunikacja.'
100
330000
5000
a coraz mniej komunikacją.
06:00
Okay, kidsdzieciaki, I got to scramodwalić się, got to go see my cardiologistkardiolog."
101
335000
5000
Dobra, ludzie, ja spadam, muszę iść do kardiologia.
06:05
And that's StudsSzpilki TerkelTerkel.
102
340000
1000
I to jest Studs Terkel.
06:06
(ApplauseAplauz)
103
341000
6000
(Brawa)
06:12
So, talk about riskryzyko takingnabierający. I'm going to do somebodyktoś that nobodynikt likeslubi.
104
347000
7000
Pomówmy o ryzyku. Zamierzam teraz zagrać osobę, której nikt nie lubi.
06:19
You know, mostwiększość actorsaktorzy want to do characterspostacie that are likeablesympatyczny --
105
354000
5000
A większość aktorów woli grać osoby lubiane --
06:24
well, not always, but the notionpojęcie, especiallyszczególnie at a conferencekonferencja like this,
106
359000
3000
no może nie zawsze, ale taki jest cel, szczególnie na takich konferencjach,
06:27
I like to inspireinspirować people.
107
362000
2000
chcę inspirować ludzi.
06:29
But sinceod this was callednazywa "riskryzyko takingnabierający,"
108
364000
2000
Jednak skoro ma być mowa o ryzyku,
06:31
I'm doing somebodyktoś who I never do, because she's so unlikeableniepodobny
109
366000
4000
zagram osobę, której nigdy nie gram, bo jest tak niesympatyczna,
06:35
that one personosoba actuallytak właściwie cameoprawa ołowiana witrażu backstageza kulisami
110
370000
1000
że aż kiedyś ktoś za kulisami powiedział,
06:36
and told me to take her out of the showpokazać she was in.
111
371000
4000
żebym wyrzuciła jej postać z show.
06:40
And I'm doing her because I think we think of riskryzyko,
112
375000
3000
I zagram ją, bo myślę, że na takich konferencjach
06:43
at a conferencekonferencja like this, as a good thing.
113
378000
2000
ryzyko to coś pozytywnego.
06:45
But there are certainpewny other connotationskonotacje to the wordsłowo "riskryzyko,"
114
380000
3000
Jednak istnieją pewne inne konotacje słowa "ryzyko".
06:48
and the samepodobnie thing about the wordsłowo "natureNatura." What is natureNatura?
115
383000
3000
To samo ze słowem "natura". Co to jest natura?
06:51
MaxineMaxine GreeneGreene, who'skto jest a wonderfulwspaniale philosopherfilozof
116
386000
3000
Maxine Greene, która jest wspaniałą filozofką,
06:54
who'skto jest as oldstary as StudsSzpilki, and was the headgłowa of a philosophyfilozofia --
117
389000
4000
ma tyle lat co Studs i przewodniczyła
06:58
great, bigduży philosophyfilozofia kinduprzejmy of an organizationorganizacja --
118
393000
4000
wspaniałej, dużej organizacji zajmującej się filozofią.
07:02
I wentposzedł to her and askedspytał her what are the two things
119
397000
2000
Poszłam do niej i zapytałam o dwie rzeczy,
07:04
that she doesn't know, that she still wants to know.
120
399000
3000
których wciąż nie umie bądź nie wie i chciałaby to nadrobić.
07:07
And she said, "Well, personallyosobiście, I still feel like I have to curtseygłęboki ukłon
121
402000
2000
Odparła: „Osobiście, ciągle mam poczucie, że muszę dygnąć,
07:09
when I see the presidentprezydent of my universityUniwersytet.
122
404000
3000
kiedy tylko widzę rektora mojego uniwersytetu.
07:12
And I still feel as thoughchociaż I've got to get coffeeKawa
123
407000
2000
I ciągle mam wrażenie, że muszę przynieść kawę
07:14
for my malemęski colleagueskoledzy, even thoughchociaż I've outlivedpanistwostwostwostwostwostwo panistwostwo panistwostwo panistwostwo panistwostwo pani mostwiększość of them."
124
409000
2000
moim kolegom z pracy, mimo że przeżyłam większość z nich"
07:16
And she said, "And then intellectuallyumysłowo,
125
411000
3000
A potem powiedziała: "A jeśli chodzi o sprawy intelektualne,
07:19
I don't know enoughdość about the negativenegatywny imaginationwyobraźnia.
126
414000
3000
to nie wiem wystarczająco wiele o negatywnej imaginacji.
07:22
And SeptemberWrześnia 11thth certainlyna pewno taughtnauczony us
127
417000
2000
A 11 września z pewnością pokazał nam,
07:24
that that's a wholecały areapowierzchnia we don't investigatezbadać."
128
419000
2000
że jest to dziedzina, której nie badamy."
07:26
So this piecekawałek is about a negativenegatywny imaginationwyobraźnia.
129
421000
3000
Więc ten fragment będzie o negatywnej imaginacji.
07:29
It raisespodnosi questionspytania about what natureNatura is, what MotherMatka NatureNatura is,
130
424000
4000
Stawia pytania, czym jest natura, czym jest Matka Natura
07:33
and about what a riskryzyko can be.
131
428000
2000
i czym może być ryzyko.
07:35
And I got this in the MarylandMaryland CorrectionalPoprawczych InstituteInstytut for WomenKobiety.
132
430000
2000
Nagrałam to w Zakładzie Karnym dla Kobiet w Maryland.
07:37
Everything I do is wordsłowo for wordsłowo off a tapetaśma.
133
432000
3000
Będę mówić słowo w słowo, to samo, co jest w nagraniu.
07:40
And I titletytuł things because I think people speakmówić in organicorganiczny poemswiersze,
134
435000
4000
I wymyślam tytuły, bo wierzę, że zwykła mowa jest jak poezja.
07:44
and this is callednazywa "A MirrorLustro to Her MouthUsta."
135
439000
1000
Tę wypowiedź zatytułowałam „Lusterko do jej ust”.
07:45
And this is an inmatewięzień namedo imieniu PaulettePaulette JenkinsJenkins.
136
440000
3000
Będą to słowa więźniarki Paulette Jenkins.
07:56
"I beganrozpoczął się to learnuczyć się how to coverpokrywa it up,
137
451000
4000
Zaczęłam się uczyć, jak to tuszować,
08:00
because I didn't want nobodynikt to know that this was happeningwydarzenie in my home.
138
455000
5000
bo nie chciałam, żeby ktoś wiedział, że to działo się w moim domu.
08:05
I want everybodywszyscy to think we were a normalnormalna familyrodzina.
139
460000
3000
Chciałam, żeby wszyscy myśleli, że jesteśmy normalną rodziną.
08:08
I mean we had all the materialisticmaterialistyczny things,
140
463000
3000
To znaczy w sensie materialnym mieliśmy wszystko,
08:11
but that didn't make my childrendzieci painból any lessmniej;
141
466000
3000
ale to ani trochę nie umniejszało cierpienia moich dzieci;
08:14
that didn't make theirich fearslęki subsidezapadać.
142
469000
3000
to nie uciszyło ich lęków.
08:17
I ranpobiegł out of excuseswymawianie się about how we got blackczarny eyesoczy
143
472000
3000
Już nie wiedziałam, jak mam się tłumaczyć z naszych podbitych oczu,
08:20
and bustedodpadł lipsusta and bruisessiniaki. I didn't had no more excuseswymawianie się.
144
475000
4000
z rozciętych warg i siniaków. Skończyły mi się wymówki.
08:24
And he beatbić me too. But that didn't changezmiana the factfakt
145
479000
3000
Mnie też bił. Ale to nie zmieniało faktu,
08:27
that it was a nightmarekoszmar for my familyrodzina; it was a nightmarekoszmar.
146
482000
4000
że dla mojej rodziny to był prawdziwy koszmar.
08:31
And I failednie udało się them dramaticallydramatycznie,
147
486000
2000
A ja ich potwornie zawiodłam,
08:33
because I alloweddozwolony it to go on and on and on.
148
488000
4000
bo pozwoliłam, żeby to trwało w nieskończoność.
08:37
"But the night that MyeshaMyesha got killedzabity --
149
492000
2000
Ale ta noc, kiedy Myesha została zamordowana --
08:39
and the intensityintensywność just grewrósł and grewrósł and grewrósł,
150
494000
4000
a to napięcie tylko rosło i rosło i rosło,
08:43
untilaż do one night we cameoprawa ołowiana witrażu home from gettinguzyskiwanie drugsleki,
151
498000
5000
aż w końcu jednej nocy wróciliśmy po braniu narkotyków
08:48
and he got angryzły with MyeshaMyesha, and he startedRozpoczęty beatingbicie her,
152
503000
3000
i on się zezłościł na Myeshę, zaczął ją bić
08:51
and he put her in a bathtubwanna. Oh, he would use a beltpas.
153
506000
3000
i włożył ją do wanny. Używał paska.
08:54
He had a beltpas because he had this warpedwichrowaty pervertedzdemoralizowany thing
154
509000
3000
Wziął pasek, bo miał chorą, zboczoną wizję,
08:57
that MyeshaMyesha was havingmający sexseks with her little brotherbrat
155
512000
2000
że Myesha uprawiała seks ze swoim braciszkiem
08:59
and they was fondlingpieszczoch eachkażdy other -- that would be his reasonpowód.
156
514000
2000
i że się pieścili – to miało być jego uzasadnienie.
09:01
I'm just talkingmówić about the particularszczególny night that she diedzmarły.
157
516000
4000
Mówię tylko o tej nocy, kiedy umarła.
09:05
And so he put her in the bathtubwanna,
158
520000
3000
Tak więc włożył ją do wanny,
09:08
and I was in the bedroomsypialnia with the babydziecko.
159
523000
1000
a ja byłam w sypialni z dzieckiem.
09:09
"And fourcztery monthsmiesiące before this happenedstało się, fourcztery monthsmiesiące before MyeshaMyesha diedzmarły,
160
524000
4000
Bo cztery miesiące przed śmiercią Myeshy,
09:13
I thought I could really fixnaprawić this man. So I had a babydziecko by him -- insaneszalony --
161
528000
6000
pomyślałam, że mogę go zmienić. Więc urodziłam dziecko -- szalony pomysl --
09:19
thinkingmyślący that if I gavedał him his ownwłasny kiddziecko, he would leavepozostawiać minekopalnia alonesam.
162
534000
3000
mając nadzieję, że jeśli będzie miał własne, to moje zostawi w spokoju.
09:22
And it didn't work, didn't work.
163
537000
4000
I to się nie udało, nie udało się.
09:26
And I endedzakończyło się up with threetrzy childrendzieci, HoustonHouston, MyeshaMyesha and DominicDominic,
164
541000
4000
Skończyłam z trojgiem dzieci - Houstonem, Myeshą i Dominikiem,
09:30
who was fourcztery monthsmiesiące oldstary when I cameoprawa ołowiana witrażu to jailwięzienie.
165
545000
3000
który miał cztery miesiące, kiedy poszłam do więzienia.
09:33
"And I was in the bedroomsypialnia. Like I said, he had her in the bathroomłazienka
166
548000
2000
Więc ja byłam w sypialni, a on trzymał ją w łazience
09:35
and he -- he -- everykażdy time he hittrafienie her, she would fallspadek.
167
550000
5000
i on -- on -- za każdym razem, kiedy ją uderzał, upadała.
09:40
And she would hittrafienie her headgłowa on the tubwanna. It happenedstało się continuouslybez przerwy, repeatedlywielokrotnie.
168
555000
5000
I uderzała głową o wannę. To się dzialo nieustannie, raz po raz.
09:45
I could hearsłyszeć it, but I daredodważył się not to moveruszaj się. I didn't moveruszaj się.
169
560000
4000
Ja to słyszałam, ale nie miałam odwagi się ruszyć.
09:49
I didn't even go and see what was happeningwydarzenie.
170
564000
2000
Nie poszłam nawet zobaczyć, co się dzieje.
09:51
I just satsob there and listenedsłuchałem.
171
566000
3000
Po prostu tam siedziałam i słuchałam.
09:54
And then he put her in the hallwaykorytarz.
172
569000
5000
I potem wziął ją na korytarz.
09:59
He told her, just setzestaw there. And so she setzestaw there for about fourcztery or fivepięć hoursgodziny.
173
574000
7000
Kazał jej tam siedzieć. Więc ona siedziała przez około 4, 5 godzin.
10:06
And then he told her, get up.
174
581000
3000
I potem powiedział, że ma wstać.
10:09
And when she got up, she saysmówi she couldn'tnie mógł see.
175
584000
3000
Wstała i mówi, że nic nie widzi.
10:12
Her facetwarz was bruisedposiniaczony. She had a blackczarny eyeoko.
176
587000
5000
Jej twarz była posiniaczona, oko podbite,
10:17
All around her headgłowa was just swollenspuchnięty;
177
592000
2000
głowa cała spuchnięta;
10:19
her headgłowa was about two sizesrozmiary of its ownwłasny sizerozmiar.
178
594000
6000
dwa razy większa, niż normalnie.
10:25
I told him, 'Let' Niech her go to sleepsen.' He let her go to sleepsen.
179
600000
7000
Powiedziałam, żeby pozwolił jej iść spać. Pozwolił.
10:32
"The nextNastępny morningranek she was deadnie żyje.
180
607000
5000
Następnego ranka już nie żyła.
10:37
He wentposzedł in to checkczek on her for schoolszkoła, and he got very excitedpodekscytowany.
181
612000
3000
Poszedł obudzić ją do szkoły, cały podekscytowany.
10:40
He saysmówi, 'She' Ona won'tprzyzwyczajenie breatheoddychać.'
182
615000
2000
I mówi, że ona nie oddycha.
10:42
I knewwiedziałem immediatelynatychmiast that she was deadnie żyje.
183
617000
4000
Od razu wiedziałam, że nie żyje.
10:46
I didn't even want to acceptzaakceptować the factfakt that she was deadnie żyje, so I wentposzedł in
184
621000
3000
Nie chciałam przyjąć tego do wiadomości, więc weszłam
10:49
and I put a mirrorlustro to her mouthusta --
185
624000
2000
i przyłożyłam lusterko do jej ust --
10:51
there was no thing, nothing, comingprzyjście out of her mouthusta.
186
626000
4000
i nic, zupełnie nic się z tych ust nie wydobywało.
10:55
He said, he said, he said,
187
630000
1000
On wtedy do mnie mówi,
10:56
'We can't, we can't let nobodynikt find out about this.'
188
631000
2000
że nie możemy pozwolić, żeby ktoś się o tym dowiedział,
10:58
He say, 'You've' Masz got to help me.' I agreeZgodzić się. I agreeZgodzić się.
189
633000
4000
że muszę mu pomóc. Zgadzam się.
11:02
"I mean, I've been keepingkonserwacja a secretsekret for yearslat and yearslat and yearslat,
190
637000
3000
ja milczałam przez dłuuugie lata,
11:05
so it just seemedwydawało się like seconddruga handdłoń to me, just to keep on keepingkonserwacja it a secretsekret.
191
640000
4000
więc to nie było nic nowego, miałam po prostu dalej milczeć.
11:09
So we wentposzedł to the mallcentrum handlowe and we told a policePolicja that we had, like, lostStracony her,
192
644000
6000
Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Poszliśmy do centrum handlowego i
11:15
that she was missingbrakujący.
193
650000
3000
Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Idziemy do centrum handlowego i
11:18
We told a securitybezpieczeństwo guardstrzec that she was missingbrakujący,
194
653000
6000
mówimy ochroniarzowi, że zginęła.
11:24
thoughchociaż she wasn'tnie było missingbrakujący.
195
659000
2000
mimo że nie zaginęła.
11:26
And we told the securitybezpieczeństwo guardstrzec what we had put on her
196
661000
2000
Powiedzieliśmy, w co była ubrana
11:28
and we wentposzedł home and we dressedubrany her in exactlydokładnie the samepodobnie thing
197
663000
3000
i w domu ubraliśmy ją dokładnie tak samo,
11:31
that we had told the securitybezpieczeństwo guardstrzec that we had put on her.
198
666000
4000
jak opisaliśmy ochroniarzowi.
11:35
"And then we got the babydziecko and my other childdziecko,
199
670000
5000
I potem wzięliśmy dzieci, moje też,
11:40
and we drovestado out to, like, I-95.
200
675000
7000
i wyjechaliśmy na autostradę, chyba I-95.
11:47
I was so petrifiedskamieniały and so numbzdrętwiały,
201
682000
3000
Byłam sparaliżowana, zupełnie drętwa,
11:50
all I could look was in the rear-viewwidok z tyłu mirrorlustro.
202
685000
5000
wpatrzona jedynie we wsteczne lusterko.
11:55
And he just laidpołożony her right on the shoulderramię of the highwayAutostrada.
203
690000
10000
I on ją położył na poboczu drogi. Tak po prostu.
12:05
My ownwłasny childdziecko, I let that happenzdarzyć to."
204
700000
6000
Moje dziecko. Ja na to pozwoliłam.
12:15
So that's an investigationdochodzenie of the negativenegatywny imaginationwyobraźnia.
205
710000
5000
I to jest właśnie badanie negatywnej imaginacji.
12:20
(ApplauseAplauz)
206
715000
5000
(Brawa)
12:25
When I startedRozpoczęty this projectprojekt
207
720000
2000
Kiedy zaczęłam ten projekt
12:27
callednazywa "On the RoadDrogi: A SearchSzukaj For an AmericanAmerykański CharacterZnak"
208
722000
2000
zatytułowany "W drodze: poszukiwanie amerykańskiej postaci."
12:29
with my tapetaśma recorderrejestrator, I thought that I was going to go around AmericaAmeryka
209
724000
2000
myślałam, że będę jeździć po Ameryce z dyktafonem, odkrywając ją
12:31
and find it in all its aspectsaspekty -- bullbyk ridersjeźdźcy, cowboyskowboje, pigświnia farmersrolnicy,
210
726000
5000
w we wszystkich aspektach -- ujeżdżacze byków, kowboje, hodowcy świń,
12:36
drumbęben majorettesmażoretki -- but I sortsortować of got trippedpotknął się on racewyścigi relationsrelacje,
211
731000
4000
kobiety grające na bębnach -- ale wciągnęły mnie stosunki rasowe,
12:40
because my first bigduży showpokazać was a showpokazać about a racewyścigi riotzamieszki.
212
735000
3000
bo moje pierwsze wielkie show było o zamieszkach rasowych.
12:43
And so I wentposzedł to bothobie -- two racewyścigi riotszamieszki,
213
738000
3000
Tak więc dwa razy poszłam na takie zamieszki,
12:46
one of whichktóry was the LosLos AngelesAngeles riotzamieszki. And this nextNastępny piecekawałek is from that.
214
741000
3000
a jedne z nich były Los Angeles. I ten materiał zebrałam właśnie tam.
12:49
Because this is what I would say
215
744000
2000
Mogę powiedzieć, że ten właśnie fragment
12:51
I've learnednauczyli the mostwiększość about racewyścigi relationsrelacje, from this piecekawałek.
216
746000
4000
nauczył mnie najwięcej o stosunkach rasowych.
12:55
It's a kinduprzejmy of an ariaaria, I would say, and in manywiele tapestaśmy that I have.
217
750000
4000
Dla mnie to coś jak aria, mam to na wielu nagraniach.
12:59
EverybodyKażdy knowswie that the LosLos AngelesAngeles riotszamieszki happenedstało się
218
754000
3000
Wszyscy wiedzą, że do zamieszek w Los Angeles doszło,
13:02
because fourcztery copsgliniarze beatbić up a blackczarny man namedo imieniu RodneyRodney KingKról.
219
757000
3000
bo czterech gliniarzy pobiło czarnego mężczyznę, Rodney'a Kinga.
13:05
It was capturedschwytany on videotapetaśma wideo -- technologytechnologia --
220
760000
2000
Zostało to uchwycone na taśmie video -- technologia --
13:07
and it was playedgrał all over the worldświat.
221
762000
2000
i cały świat to zobaczył.
13:09
EverybodyKażdy thought the fourcztery copsgliniarze would go to jailwięzienie.
222
764000
1000
Wszyscy myśleli, że gliniarze pójdą do więzienia.
13:10
They did not, so there were riotszamieszki.
223
765000
3000
Ale nie poszli. Więc doszło do zamieszek.
13:13
And what a lot of people forgetzapomnieć, is there was a seconddruga trialpróba,
224
768000
2000
Wielu ludzi zapomina, że odbył się drugi proces,
13:15
orderedzamówione by GeorgeGeorge BushBush, SrSR.
225
770000
2000
na żądanie George’a H.W. Busha.
13:17
And that trialpróba cameoprawa ołowiana witrażu back with two copsgliniarze going to jailwięzienie
226
772000
5000
Po procesie dwóch gliniarzy poszło do więzienia,
13:22
and two copsgliniarze declaredzdeklarowany innocentniewinny. I was at that trialpróba.
227
777000
3000
a dwóch zostało uniewinnionych. Ja tam byłam.
13:25
And I mean, the people just dancedtańczyłem in the streetsulice
228
780000
2000
I widziałam, że ludzie dosłownie tańczyli na ulicach,
13:27
because they were afraidprzestraszony there was going to be anotherinne riotzamieszki.
229
782000
2000
bo obawiali się, że będą kolejne zamieszki.
13:29
ExplosionWybuch of joyradość that this verdictwerdykt had come back this way.
230
784000
3000
Ten werdykt spowodował wybuch radości.
13:32
So there was a communityspołeczność that didn't -- the Korean-AmericansKoreański Amerykanie,
231
787000
4000
Była jedna amerykańska społeczność, która się nie cieszyła – Koreańczycy.
13:36
whosektórego storessklepy had been burnedspalony to the groundziemia.
232
791000
2000
Ich sklepy zostały doszczętnie spalone.
13:38
And so this womankobieta, MrsMrs. Young-SoonMłodzi wkrótce HanHan,
233
793000
2000
I ta kobieta, Pani Young-Soon Han,
13:40
I supposeprzypuszczać will have taughtnauczony me the mostwiększość that I have learnednauczyli about racewyścigi.
234
795000
4000
nauczyła mnie najwięcej o stosunkach rasowych.
13:44
And she askspyta alsorównież a questionpytanie that StudsSzpilki talksrozmowy about:
235
799000
3000
Porusza też tę samą sprawę,o której mówił Studs:
13:47
this notionpojęcie of the "officialurzędnik truthprawda," to questionpytanie the "officialurzędnik truthprawda."
236
802000
3000
koncepcję prawdy oficjalnej i jej kwestionowania.
13:50
So what she's questioningpytający here, she's takingnabierający a chanceszansa
237
805000
2000
One podejmuje tu ryzyko
13:52
and questioningpytający what justicesprawiedliwość is in societyspołeczeństwo.
238
807000
3000
i pyta, czym wśród ludzi jest sprawiedliwość.
13:55
And this is callednazywa, "SwallowingPołykanie the BitternessGoryczy."
239
810000
4000
Ten fagment nosi tytuł „Gorzka pigułka”.
13:59
"I used to believe AmericaAmeryka was the bestNajlepiej.
240
814000
5000
Kiedyś myślałam, że Ameryka jest najlepsza.
14:04
I watchedoglądaliśmy in KoreaKorea manywiele luxuriousluksusowy HollywoodHollywood lifestylestyl życia moviefilm.
241
819000
8000
W Korei oglądałam Hollywoodzkie filmy, pokazujące luksusowy styl życia.
14:12
I never saw any poorubogi man, any blackczarny.
242
827000
5000
Nigdy nie widziałam żadnego biednego czy czarnego człowieka.
14:17
UntilAż do 1992, I used to believe AmericaAmeryka was the bestNajlepiej -- I still do;
243
832000
4000
Do 1992 myślałam, że Ameryka jest najlepsza – i dalej tak myślę,
14:21
I don't denyzaprzeczać that because I am a victimofiara.
244
836000
4000
nie neguję tego, dlatego że ja jestem ofiarą.
14:25
But at the endkoniec of '92, when we were in suchtaki turmoilzamieszanie,
245
840000
5000
Ale pod koniec '92, kiedy zapanowało wśród nas zamieszanie
14:30
and havingmający all the financialbudżetowy problemsproblemy, and all the mentalpsychiczny problemsproblemy,
246
845000
4000
i mieliśmy problemy finansowe, duchowe,
14:34
I beganrozpoczął się to really realizerealizować that KoreansKoreańczycy
247
849000
4000
zaczęłam zdawać sobie sprawę,
14:38
are completelycałkowicie left out of this societyspołeczeństwo and we are nothing.
248
853000
7000
że społeczeństwo kompletnie pomija Koreańczyków, jesteśmy niczym.
14:45
Why? Why do we have to be left out?
249
860000
3000
Dlaczego? Dlaczego się nas pomija?
14:48
We didn't qualifyzakwalifikować for medicalmedyczny treatmentleczenie, no foodjedzenie stampznaczek, no GRGR,
250
863000
6000
Nie mieliśmy praw do opieki zdrowotnej, kuponów żywnościowych, zasiłków od hrabstwa,
14:54
no welfaredobrobyt, anything. ManyWiele African-AmericansAfroamerykanie who never work
251
869000
7000
opieki społecznej - nic. Wielu nigdy nie pracujących Afroamerykanów
15:01
got minimumminimum amountilość of moneypieniądze to surviveprzetrwać.
252
876000
4000
dostało to minimum na przeżycie.
15:05
We didn't get any because we have a carsamochód and a housedom.
253
880000
8000
My nie dostaliśmy nic, bo mieliśmy dom i samochód
15:13
And we are highwysoki taxpayerpodatnik. Where do I find justicesprawiedliwość?
254
888000
11000
i płaciliśmy wysokie podatki. Gdzie tu jest sprawiedliwość?
15:24
"OK. OK? OK. OK.
255
899000
7000
OK. OK. OK. OK.
15:31
ManyWiele African-AmericansAfroamerykanie probablyprawdopodobnie think that they wonwygrał by the trialpróba.
256
906000
4000
Wielu Afroamerykanów pewnie uważa, że ten proces był ich zwycięstwem.
15:35
I was sittingposiedzenie here watchingoglądanie them the morningranek after the verdictwerdykt,
257
910000
3000
Następnego ranka po werdykcie obserwowałam ich tutaj.
15:38
and all the day they were havingmający a partyprzyjęcie, they celebratedsłynny,
258
913000
4000
Cały dzień się bawili, świętowali,
15:42
all of SouthPołudniowa CentralCentrum, all the churcheskościoły. And they say,
259
917000
3000
całe południowe L.A., wszystkie kościoły. I mówią,
15:45
'Well, finallywreszcie justicesprawiedliwość has been doneGotowe in this societyspołeczeństwo.'
260
920000
6000
że w końcu sprawiedliwości stało się zadość.
15:51
Well, what about victims'ofiary rightsprawa?
261
926000
3000
Tak? A co z prawami ofiar?
15:54
They got theirich rightsprawa by destroyingniszczenie innocentniewinny KoreanKoreański merchantskupcy.
262
929000
7000
Oni zdobyli swoje prawa kosztem niewinnych koreańskich kupców.
16:07
They have a lot of respectPoszanowanie, as I do, for DrDr. MartinMartin KingKról.
263
942000
7000
Bardzo szanują dr Martina Kinga - tak jak ja.
16:14
He is the only modelModel for blackczarny communityspołeczność; I don't careopieka JesseJesse JacksonJackson.
264
949000
7000
To jedyny autorytet czarnych; Jesse Jackson mnie nie obchodzi.
16:21
He is the modelModel of non-violencebrak przemocy, non-violencebrak przemocy --
265
956000
4000
Udowodnił, że można się obejść bez przemocy --
16:25
and they would all like to be in his spiritduch.
266
960000
5000
I oni wszyscy chcieliby kontynuwać tego ducha.
16:30
"But what about 1992? They destroyedzniszczony innocentniewinny people.
267
965000
7000
Ale co z 1992? Zniszczyli niewinnych ludzi.
16:37
And I wondercud if that is really justicesprawiedliwość
268
972000
4000
I ja się zastanawiam, czy dla nich to jest właśnie sprawiedliwość -
16:41
for them, to get theirich rightsprawa in that way.
269
976000
7000
dochodzenie swoich praw w taki sposób.
16:48
I was swallowingłykanie the bitternessgorycz, sittingposiedzenie here alonesam and watchingoglądanie them.
270
983000
9000
Przełykałam tę gorzką pigułkę, siedząc tam samotnie i patrząc na nich.
16:57
They becamestał się so hilariouswesoły, but I was happyszczęśliwy for them.
271
992000
7000
Byli tacy weseli, a ja cieszyłam się razem z nimi.
17:04
I was gladzadowolony for them. At leastnajmniej they got something back, OK.
272
999000
5000
Byłam zadowolona z ich sukcesu. Przynajmniej coś odzyskali - w porządku.
17:09
Let's just forgetzapomnieć about KoreanKoreański victimsofiary and other victimsofiary
273
1004000
7000
Zapomnijmy po prostu o Koreańczykach i innych,
17:16
who were destroyedzniszczony by them.
274
1011000
5000
których zniszczyli.
17:21
They foughtwalczył for theirich rightsprawa for over two centurieswieki,
275
1016000
9000
Walczyli o swoje prawa przez ponad dwa stulecia
17:30
and maybe because they sacrificepoświęcać się other minoritiesmniejszości,
276
1025000
3000
i może dlatego, że poświęcają inne mniejszości -
17:33
HispanicHiszpanie, AsianAzjatycki, we would sufferponieść more in the mainstreamgłówny nurt.
277
1028000
5000
latynoskie, azjatyckie - nasze cierpienie będzie powszechniejsze.
17:38
That's why I understandzrozumieć;
278
1033000
1000
I dlatego rozumiem,
17:39
that's why I have a mixedmieszany feelinguczucie about the verdictwerdykt.
279
1034000
3000
dlatego mam mieszane uczucia co do wyroku.
17:42
"But I wishżyczenie that, I wishżyczenie that, I wishżyczenie that
280
1037000
5000
Jednak naprawdę bardzo chciałabym
17:47
I could be partczęść of the enjoymentprzyjemność.
281
1042000
3000
móc też z tego skorzystać.
17:50
I wishżyczenie that I could liverelacja na żywo togetherRazem with blackczarny people.
282
1045000
7000
Chciałabym móc żyć w zgodzie z czarnymi.
17:57
But after the riotzamieszki, it's too much differenceróżnica.
283
1052000
10000
Ale po tych zamieszkach różnice są już zbyt duże.
18:07
The fireogień is still there. How do you say it? [UnclearJasne].
284
1062000
7000
Ogień wciąż tam jest. Jak wy to mówicie? [Niezrozumiałe].
18:14
IgnitingZapalanie, ignitingzapalając, ignitingzapalając fireogień. IgnitingZapalanie fireogień.
285
1069000
8000
Rozniecanie, rozniecanie, rozniecanie. Rozniecanie ognia.
18:22
It's still there; it can burstrozerwanie out anytimew dowolnym momencie."
286
1077000
7000
On wciąż tam jest; może wybuchnąć w każdej chwili.
18:34
MrsMrs. Young-SoonMłodzi wkrótce HanHan.
287
1089000
2000
Pani Young-Soon Han.
18:36
(ApplauseAplauz)
288
1091000
8000
(Brawa)
18:44
The other reasonpowód that I don't wearmieć na sobie shoesbuty
289
1099000
3000
Nie noszę butów również tak na wszelki wypadek,
18:48
is just in casewalizka I really feel like I have to cuddleprzytulać up
290
1103000
3000
gdybym poczuła, że muszę się skulić,
18:51
and get into the feetstopy of somebodyktoś,
291
1106000
2000
wejść w czyjeś stopy
18:53
walkingpieszy really in somebodyktoś else'sw przeciwnym razie shoesbuty.
292
1108000
2000
i dosłownie „przejść się w cudzych butach”.
18:55
And I told you that in -- you know, I didn't give you the yearrok,
293
1110000
3000
I mówiłam wam, że w ---nie podałam wcześniej roku,
18:58
but in '79 I thought that I was going to go around
294
1113000
3000
ale w '79 myślałam, że będę podróżować po Ameryce
19:01
and find bullbyk ridersjeźdźcy and pigświnia farmersrolnicy and people like that,
295
1116000
2000
i że znajdę ujeżdżaczy byków, hodowców świń i innych takich,
19:03
and I got sidetrackedboczny on racewyścigi relationsrelacje.
296
1118000
3000
a moją uwagę odwróciły stosunki rasowe.
19:06
FinallyWreszcie, I did find a bullbyk riderjeździec, two yearslat agotemu.
297
1121000
3000
Dwa lata temu w końcu znalazłam ujeżdżacza byków.
19:09
And I've been going to the rodeosrodeos with him, and we'vemamy bondedwolnocłowy.
298
1124000
3000
Chodziłam z nim na rodeo, zaprzyjaźniliśmy się.
19:12
And he's the leadprowadzić in an op-edop-ed I did about the RepublicanRepublikański ConventionKonwencji.
299
1127000
5000
I jest głównym bohaterem mojego artykułu O Konwencji Republikanów.
19:17
He's a RepublicanRepublikański -- I won'tprzyzwyczajenie say anything about my partyprzyjęcie affiliationprzynależność, but anywaytak czy inaczej --
300
1132000
5000
Jest Republikaninem -- nie powiem nic o moich preferencjach– no ale w każdym razie --
19:22
so this is my deardrogi, deardrogi BrentBrent WilliamsWilliams,
301
1137000
4000
teraz będzie mój najdroższy Brent Williams
19:26
and this is on toughnesswytrzymałość,
302
1141000
1000
i ten fragment mówi o byciu twardym,
19:27
in casewalizka anybodyktoś needswymagania to know about beingistota toughtwardy
303
1142000
3000
gdyby ktoś w pracy potrzebował wiedzieć, co znaczy być twardym.
19:30
for the work that you do. I think there's a realreal lessonlekcja in this.
304
1145000
3000
Myślę, że można się z tego naprawdę dużo nauczyć.
19:33
And this is callednazywa "ToughnessWytrzymałość."
305
1148000
3000
Fragment nosi tytuł „Twardziel".
19:36
"Well, I'm an optimistoptymista. I mean basicallygruntownie I'm an optimistoptymista.
306
1151000
5000
Cóż, jestem optymistą. To znaczy, zasadniczo jestem optymistą.
19:41
I mean, you know, I mean, it's like my wifeżona, JoleneJolene,
307
1156000
2000
To znaczy wiesz, to jak z moją żoną, Jolene,
19:43
her family'srodzina always sayingpowiedzenie,
308
1158000
2000
jej rodzina zawsze jej mówi,
19:45
you know, you ever think he's just a bornurodzony loserprzegrany?
309
1160000
2000
że jestem po prostu urodzonym nieudacznikiem,
19:47
It seemswydaje się like he has so much badzły luckszczęście, you know.
310
1162000
2000
że ja chyba ciągle mam tylko pecha, rozumiesz.
19:49
But then when that bullbyk steppedkrok po kroku on my kidneynerka, you know,
311
1164000
2000
No ale wtedy ten byk nadepnął mi na nerkę,
19:51
I didn't losestracić my kidneynerka -- I could have lostStracony my kidneynerka,
312
1166000
2000
nie straciłem nerki -- a mogłem ją stracić,
19:53
I kepttrzymane my kidneynerka, so I don't think I'm a bornurodzony loserprzegrany.
313
1168000
2000
i zatrzymałem tę nerkę, więc nie wydaje mi się, żebym był urodzonym nieudacznikiem.
19:55
I think that's good luckszczęście.
314
1170000
1000
To się chyba nazywa "mieć szczęście”.
19:56
(LaughterŚmiech)
315
1171000
2000
(Śmiech)
19:58
"And, I mean, funnyzabawny things like this happenzdarzyć.
316
1173000
2000
No i wiesz, takie śmieszne rzeczy się dzieją.
20:00
I was in a doctor'slekarza officegabinet last CATKOT scanskandować,
317
1175000
4000
Byłem ostatnio u lekarza na tomografii
20:04
and there was a Reader'sReader's DigestDigest, OctoberPaździernik 2002.
318
1179000
3000
i leżało tam Reader’s Digest z października 2002.
20:07
It was like, 'seven'siedem wayssposoby to get luckySzczęściarz.' And it saysmówi
319
1182000
3000
I tam było coś w stylu „siedem sposobów na szczęście”. I czytam tam,
20:10
if you want to get luckySzczęściarz,
320
1185000
1000
że jeśli chcesz mieć szczęście,
20:11
you know, you've got to be around positivepozytywny people.
321
1186000
2000
to musisz otaczać się pozytywnymi ludźmi.
20:13
I mean, like even when I told my wifeżona that you want to come out here
322
1188000
4000
I wiesz, mówię mojej żonie, że chcesz do mnie przyjechać
20:17
and talk to me, she's like, 'She's' Ona jest just talkingmówić;
323
1192000
2000
i porozmawiać ze mną. A ona na to: „Tak tylko mówiła,
20:19
she's just beingistota nicemiły to you. She's not going to do that.'
324
1194000
2000
chciała być miła, i tak nie przyjedzie".
20:21
"And then you callednazywa me up and you said you wanted to come out here
325
1196000
2000
A potem ty dzwonisz i mówisz, że chcesz przyjechać
20:23
and interviewwywiad me and she wentposzedł and lookedspojrzał you up on the InternetInternet.
326
1198000
2000
i przeprowadzić wywiad ze mną. To ona szuka cię w Internecie
20:25
She said, 'Look' Wyglądają who she is.
327
1200000
2000
i mówi: „Zobacz, kim ona jest,
20:27
You're not even going to be ablezdolny to answerodpowiedź her questionspytania.'
328
1202000
2000
nie będziesz nawet umiał odpowiedzieć na jej pytania”.
20:29
(LaughterŚmiech)
329
1204000
4000
(Śmiech)
20:33
And she was sayingpowiedzenie you're going to make me look like an idiotidiota
330
1208000
2000
I mówiła, że przez ciebie wyjdę na idiotę,
20:35
because I've never been to collegeSzkoła Wyższa,
331
1210000
1000
bo ja nigdy nie chodziłem do college'u
20:36
and I wouldn'tnie be talkingmówić professionalprofesjonalny or anything.
332
1211000
2000
i nie będę mówić profesjonalnie i w ogóle.
20:38
I said, 'Well' Dobrze look, the womankobieta talkedrozmawialiśmy to me for fourcztery hoursgodziny.
333
1213000
2000
I mówię jej, że przecież kobieta rozmawiała ze mną 4 godziny.
20:40
You know, if I wasn'tnie było talkingmówić -- you know,
334
1215000
2000
Gdybym nie mówił tak -- no wiesz,
20:42
like, you know, she wanted me to talk,
335
1217000
1000
jak ona chciała żebym mówił,
20:43
I don't think she would even come out here.'
336
1218000
5000
to nie wydaje mi się, żeby w ogóle tu przyjechała.
20:48
"ConfidenceZaufanie? Well, I think I ridejazda
337
1223000
3000
Pewność siebie? Hmm, myślę, że jeżdżę
20:51
more out of determinationdeterminacja than confidencepewność siebie.
338
1226000
3000
bardziej dzięki determinacji niż pewności siebie.
20:54
I mean, confidencepewność siebie is like, you know,
339
1229000
1000
To znaczy wiesz, pewność siebie to jest wtedy,
20:55
you've been on that bullbyk before; you know you can ridejazda him.
340
1230000
2000
kiedy byłeś już na byku i wiesz, że możesz go ujeździć.
20:57
I mean, confidencepewność siebie is kinduprzejmy of like beingistota cockyzarozumiały, but in a good way.
341
1232000
4000
To bycie takim chojrakiem, w pozytywnym sensie.
21:01
But determinationdeterminacja, you know, it's like just, you know, 'Fuck' Kurwa the formformularz,
342
1236000
3000
A determinacja, rozumiesz, to jest coś jak: „Pieprzę formę,
21:04
get the hornróg.'
343
1239000
2000
chwytam byka za rogi”.
21:06
(LaughterŚmiech)
344
1241000
4000
(Śmiech)
21:10
That's TuffTuff HedemanHedeman, in the moviefilm '8 SecondsSekund.'
345
1245000
2000
To Tuff Hedeman, w filmie "8 sekund".
21:12
I mean, like, PatPat O'MealeyO'Mealey always said when I was a boychłopak,
346
1247000
2000
Kiedy byłem chłopcem Pat O'Mealey zawsze mi mówił,
21:14
he say, 'You' Ci know, you got more try than any kiddziecko I ever seenwidziany.'
347
1249000
3000
że nie widział jeszcze dzieciaka z takim samozaparciem.
21:17
And try and determinationdeterminacja is the samepodobnie thing.
348
1252000
2000
A samozaparcie i determinacja to jest to samo.
21:19
DeterminationOznaczanie is, like, you're going to hangpowiesić on that bullbyk,
349
1254000
2000
Determinacja to jest wtedy, kiedy trzymasz się byka
21:21
even if you're ridingjazda konna upsidedo góry down.
350
1256000
2000
nawet jeśli jedziesz do góry nogami.
21:23
Determination'sOznaczanie w like, you're going to ridejazda
351
1258000
2000
Determinacja oznacza, że będziesz ujeżdżać tak długo,
21:25
tilldo your headgłowa hitstrafienia the back of the dirtbrud.
352
1260000
3000
aż nie uderzysz głową o ziemię.
21:28
"FreedomWolność? It would have to be the rodeorodeo.
353
1263000
4000
Wolność? To musi być rodeo.
21:32
"BeautyPiękno? I don't think I know what beautypiękno is.
354
1267000
5000
Piękno? Chyba nie wiem, co to jest piękno.
21:37
Well, you know, I guessodgadnąć that'dto by było have to be the rodeorodeo too.
355
1272000
2000
To chyba też musi być też rodeo.
21:39
I mean, look how we are, the roughyszorstki familyrodzina,
356
1274000
1000
No bo spójrz na nas, jesteśmy taką nieokrzesaną rodziną,
21:40
pallingpalling around and shakingdrżący handsręce and wrestlingzapasy around me.
357
1275000
3000
trzymamy się razem, ściskamy ręce, przepychamy się.
21:43
It's like, you know, rackingdręczący up our creditkredyt cardskarty on entrywejście feesopłaty and gasgaz.
358
1278000
3000
Nabijamy sobie karty kredytowe na biletach i benzynie.
21:46
We ridejazda togetherRazem, we, you know, we, we eatjeść togetherRazem
359
1281000
3000
Ujeżdżamy razem, jemy razem
21:49
and we sleepsen togetherRazem.
360
1284000
1000
i śpimy razem.
21:50
I mean, I can't even imaginewyobrażać sobie what it's going to be like
361
1285000
3000
Ja nawet nie mogę sobie wyobrazić mojego
21:53
the last day I rodeorodeo. I mean, I'll be alrightw porządku.
362
1288000
2000
ostatniego dnia na rodeo. To znaczy będzie w porządku,
21:55
I mean, I have my ranchranczo and everything,
363
1290000
1000
bo mam swoje rancho i tak dalej,
21:56
but I actuallytak właściwie don't even want to think the day that comespochodzi.
364
1291000
3000
ale właściwie to nie chcę nawet myśleć o tym dniu.
21:59
I mean, I guessodgadnąć it just be like --
365
1294000
2000
To znaczy myślę, że będzie tak jak tego dnia,
22:01
I guessodgadnąć it be like the day my brotherbrat diedzmarły.
366
1296000
4000
w którym zmarł mój brat.
22:05
"ToughnessWytrzymałość? Well, we was in WestWest JordanJordania, UtahUtah, and this bullbyk
367
1300000
5000
Bycie twardym? Cóż, byliśmy w West Jordan w stanie Utah, i ten byk
22:10
shovedpopchnięty my facetwarz right throughprzez the metalmetal shootsstrzela in a --
368
1305000
3000
pchnął metal prosto w moją twarz --
22:13
you know, bustedodpadł my facetwarz all up and had to go to the hospitalszpital.
369
1308000
3000
zmasakrował mi twarz i musiałem jechać do szpitala.
22:16
And they had to sewszyć me up and straightenwyprostować my nosenos out.
370
1311000
2000
Musieli mnie zszyć i wyprostować nos.
22:18
And I had to go and ridejazda in the rodeorodeo that night,
371
1313000
2000
A ja tej nocy musiałem jechać na rodeo,
22:20
so I didn't want them to put me underpod anesthesiaznieczulenie,
372
1315000
3000
więc nie chciałem, żeby mnie poddali narkozie,
22:23
or whatevercokolwiek you call it. And so they seweduszyty my facetwarz up.
373
1318000
3000
czy jak wy tam to nazywacie. No więc pozszywali mi twarz,
22:26
And then they had to straightenwyprostować out my nosenos,
374
1321000
2000
i potem musieli wyprostować nos.
22:28
and they tookwziął these rodspręty and shovedpopchnięty them up my nosenos
375
1323000
3000
Wzięli te pręty i wepchnęli mi je do nosa,
22:31
and wentposzedł up throughprzez my brainsmózg
376
1326000
2000
pchali wyżej, przez mózg
22:33
and feltczułem like it was comingprzyjście out the topTop of my headgłowa,
377
1328000
2000
i miałem wrażenie, że ten pręt przechodzi przez czubek mojej głowy.
22:35
and everybodywszyscy said that it should have killedzabity me,
378
1330000
2000
Wszyscy mówili, że to mogło mnie zabić,
22:37
but it didn't, because I guessodgadnąć I have a highwysoki tolerancetolerancja for painból.
379
1332000
4000
ale nie zabiło, bo chyba mam wysoką tolerancję bólu.
22:41
(LaughterŚmiech)
380
1336000
3000
(Śmiech)
22:44
But the good thing was, oncepewnego razu they shovedpopchnięty those rodspręty up there
381
1339000
3000
Ale dobre było to, że jak już wepchnęli te pręty
22:47
and straightenedwyprostowany my nosenos out, I could breatheoddychać,
382
1342000
2000
i wyprostowali mi nos, to zacząłem oddychać,
22:49
and I hadn'tnie miał been ablezdolny to breatheoddychać
383
1344000
2000
a nie mogłem oddychać
22:51
sinceod I brokezepsuł się my nosenos in the highwysoki schoolszkoła rodeorodeo."
384
1346000
3000
od kiedy złamałem nos na rodeo w szkole średniej.
22:54
Thank you.
385
1349000
2000
Dziękuję.
22:56
(ApplauseAplauz)
386
1351000
17000
(Brawa)
Translated by Anna Bojarska
Reviewed by Marek Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Anna Deavere Smith - Actor, playwright, social critic
Anna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits.

Why you should listen

Hailed by Newsweek as "the most exciting individual in American theater," Anna Deavere Smith uses solo performance as a public medium to explore issues of race, identity and community in America. Her grandfather once told her, "Say a word often enough, and it becomes you."

Inspired by this and Walt Whitman's idea "to absorb America," Deavere Smith began interviewing people (more than 2,000 now) across the country some 20 years ago. Without props, sets or costumes, she translates those encounters into profound performances, each drawing verbatim from the original recorded interview. She has an uncanny ability to inhabit the characters -- or rather the people -- she's representing onstage, regardless of their race, gender or age. And while her approach to cultural commentary is now widely imitated, she remains the master of the form. Her play, Let Me Down Easy, premiered this year at the Long Wharf Theater.

Deavere Smith is perhaps best known for her examination of race relations, having written and performed Fires in the Mirror, a raw view of those affected by the Crown Heights riots of 1991, and Twilight: Los Angeles, which tackled the 1992 Los Angeles riots. Along the way, she's earned two Obies, a MacArthur "genius" grant, and several Tony nominations, while also teaching at Stanford and NYU, and roles on such shows as The West Wing and HBO's Life Support. Her most recent book is Letters to a Young Artist: Straight Up Advice on Making a Life in the Arts, and she is the founding director of the Institute on the Arts and Civic Dialogue, a group that brings together artists to make works about social change.

More profile about the speaker
Anna Deavere Smith | Speaker | TED.com