ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com
TED2007

E.O. Wilson: My wish: Build the Encyclopedia of Life

E.O Wilson o ratowaniu życia na ziemi.

Filmed:
1,596,443 views

Po otrzymaniu nagrody TED w 2007 roku, E.O Wilson wygłasza apel w imieniu wszystkich stworzeń , dzięki któremu dowiadujemy się więcej o naszej biosferze . Wilson mówi również o stworzonej przez siebie sieci encyklopedii o ogólnoświatowej wiedzy o życiu .
- Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:26
I have all my life wonderedzastanawiałem się what "mind-bogglingzadziwiające" meantOznaczało.
0
1000
5000
Całe życie zastanawiałem się nad znaczeniem słowa "zdumiewające"
00:31
After two daysdni here, I declarezadeklarować myselfsiebie boggledprzekraczały, and enormouslyogromnie impressedpod wrażeniem,
1
6000
10000
Po 2 dniach stwierdzam, że jestem pod wrażeniem tego przedsięwzięcia
00:41
and feel that you are one of the great hopesnadzieje --
2
16000
6000
czuję że jesteście jedną z wielkich nadziei.
00:47
not just for AmericanAmerykański achievementosiągnięcie in sciencenauka and technologytechnologia,
3
22000
6000
Nie tylko dla osiągnięć USA w dziedzinie nauki i technologii
00:54
but for the wholecały worldświat.
4
29000
2000
lecz nadzieją dla całego świata.
00:56
I've come, howeverjednak, on a specialspecjalny missionmisja on behalfimieniu of my constituencyokręg wyborczy,
5
31000
8000
Jednakże przyszedłem z misją, w imieniu mojego okręgu wyborczego,
01:04
whichktóry are the 10-to-the--do--18th-powerth-power -- that's a millionmilion trillionkwintylion --
6
39000
9000
którym jest milion bilionów insektów
01:13
insectsowady and other smallmały creaturesstworzenia, and to make a pleazarzut for them.
7
48000
14000
i innych małych istot. Przyszedłem zaapelować w ich obronie.
01:27
If we were to wipewycierać out insectsowady alonesam, just that groupGrupa alonesam, on this planetplaneta --
8
62000
6000
Gdybyśmy wyplenili insekty na naszej planecie --
01:33
whichktóry we are tryingpróbować hardciężko to do --
9
68000
4000
co tak usilnie próbujemy robić --
01:37
the restodpoczynek of life and humanityludzkość with it would mostlyprzeważnie disappearznikać from the landwylądować.
10
72000
9000
prawdopodobnie reszta życia zniknęłaby z nimi.
01:46
And withinw ciągu a fewkilka monthsmiesiące.
11
81000
2000
W ciągu paru miesięcy.
01:48
Now, how did I come to this particularszczególny positionpozycja of advocacyrzecznictwo?
12
83000
6000
Zastanawiacie się pewnie jak doszedłem do tego stanowiska.
01:54
As a little boychłopak, and throughprzez my teenagenastoletni yearslat,
13
89000
6000
Gdy byłem małym chłopcem i nastolatkiem
02:00
I becamestał się increasinglycoraz bardziej fascinatedzafascynowany by the diversityróżnorodność of life.
14
95000
3000
coraz bardziej fascynowała mnie różnorodność życia.
02:03
I had a butterflymotyl periodokres, a snakewąż periodokres, a birdptak periodokres, a fishryba periodokres, a caveJaskinia periodokres
15
98000
12000
Miałem okresy zainteresowania wężami, ptakami, rybami, jaskiniami,
02:15
and finallywreszcie and definitivelyostatecznie, an antMrówka periodokres.
16
110000
4000
jednak ostatecznie skupiłem się na mrówkach.
02:19
By my collegeSzkoła Wyższa yearslat, I was a devotedoddany myrmecologistmyrmecologist,
17
114000
5000
Podczas nauki na uczelni byłem oddanym myrmekologiem
02:24
a specialistspecjalista on the biologybiologia of antsmrówki,
18
119000
2000
-- prawdziwym specjalistą w tej dziedzinie.
02:26
but my attentionUwaga and researchBadania continuednieprzerwany to make journeysPodróże
19
121000
5000
Swoje pasje i badania kontynuowałem w trakcie podróży
02:31
acrossprzez the great varietyróżnorodność of life on EarthZiemia in generalgenerał --
20
126000
4000
poprzez odkrywanie wielkiej różnorodności życia na Ziemi.
02:35
includingwłącznie z all that it meansznaczy to us as a speciesgatunki, how little we understandzrozumieć it
21
130000
8000
Zdałem sobie sprawę, jak słabo ją rozumiemy
02:43
and how pressingpilny a dangerniebezpieczeństwo that our activitieszajęcia have createdstworzony for it.
22
138000
7000
i jak niebezpieczne są nasze działania.
02:50
Out of that broaderszerszy studybadanie has emergedpojawiły się a concerndotyczyć and an ambitionambicja,
23
145000
5000
Z mojej głębokiej analizy wypłynęły niepokoje i ambicje,
02:55
crystallizedkrystalizuje się in the wishżyczenie that I'm about to make to you.
24
150000
5000
skrystalizowane w życzeniu, które zamierzam wam przedstawić.
03:00
My choicewybór is the culminationKulminacja of a lifetimeżycie commitmentzaangażowanie
25
155000
5000
Moim wyborem jest skupienie się na życiowym zobowiązaniu
03:05
that beganrozpoczął się with growingrozwój up on the GulfZatoka CoastWybrzeże of AlabamaAlabama, on the FloridaFlorida peninsulaPółwysep.
26
160000
7000
które zrodziło się na Gulf Coast of Alabama, na Florydzie, gdzie dorastałem.
03:12
As fardaleko back as I can rememberZapamiętaj, I was enchantedZaczarowana by the naturalnaturalny beautypiękno of that regionregion
27
167000
9000
Odkąd pamiętam, byłem oczarowany pięknem natury tego regionu
03:21
and the almostprawie tropicaltropikalny exuberancewylewność of the plantsrośliny and animalszwierzęta that growrosnąć there.
28
176000
6000
i prawie tropikalną obfitością roślin i zwierząt, które tam występowały.
03:27
One day when I was only sevensiedem yearslat oldstary and fishingwędkowanie,
29
182000
4000
Pewnego dnia mając 7 lat, udałem się na ryby,
03:31
I pulledciągnięty a "pinfishpinfish," they're callednazywa, with sharpostry dorsalgrzbietowej spineskolce, up too hardciężko and fastszybki,
30
186000
8000
złowiłem 'pinfish' - mają ostre kolce na grzbiecie -
03:39
and I blindedzaślepieni myselfsiebie in one eyeoko.
31
194000
2000
jednak zrobiłem to nieumiejętnie i zraniłem się w oko.
03:41
I laterpóźniej discoveredodkryty I was alsorównież hardciężko of hearingprzesłuchanie,
32
196000
3000
Później odkryłem także, że słabo słyszę,
03:44
possiblymożliwie congenitallywrodzoną, in the uppergórny registersrejestry.
33
199000
3000
prawdopodobnie od urodzenia, w górnych rejestrach.
03:47
So in planningplanowanie to be a professionalprofesjonalny naturalistprzyrodnik --
34
202000
5000
Więc planując bycie profesjonalnym przyrodnikiem --
03:52
I never considereduważane anything elsejeszcze in my entireCały life --
35
207000
3000
nic w moim całym życiu nie było równie ważne --
03:55
I founduznany that I was lousyparszywy at birdptak watchingoglądanie and couldn'tnie mógł tracktor frogżaba callspołączenia eitherzarówno.
36
210000
7000
okazało się, że jestem kiepski w obserwowaniu ptaków i namierzaniu skrzeczących żab.
04:03
So I turnedobrócony to the teemingROI smallmały creaturesstworzenia
37
218000
4000
Więc skupiłem swoja uwagę na małym stworzeniu,
04:07
that can be heldtrzymany betweenpomiędzy the thumbkciuk and forefingerpalec wskazujący:
38
222000
5000
które mogłem trzymać między kciukiem a palcem wskazującym:
04:12
the little things that composekomponować the foundationfundacja of our ecosystemsekosystemy,
39
227000
7000
tak małe rzeczy, a w zasadzie tworzą fundament naszych ekosystemów.
04:19
the little things, as I like to say, who runbiegać the worldświat.
40
234000
5000
Małe rzeczy, tak to lubię nazywać, które tworzą świat.
04:24
In so doing, I reachedosiągnięty a frontiergranica of biologybiologia so strangedziwne, so richbogaty,
41
239000
8000
W ten sposób dotarłem do granicy biologii tak dziwnej i bogatej,
04:32
that it seemedwydawało się as thoughchociaż it existsistnieje on anotherinne planetplaneta.
42
247000
6000
że wydawać by się mogło, że istnieje na innej planecie.
04:38
In factfakt, we liverelacja na żywo on a mostlyprzeważnie unexplorednieodkryte planetplaneta.
43
253000
4000
Wprawdzie żyjemy na w większości nieodkrytej planecie.
04:42
The great majoritywiększość of organismsorganizmy on EarthZiemia remainpozostawać unknownnieznany to sciencenauka.
44
257000
5000
Większość organizmów pozostaje nieznana nauce.
04:47
In the last 30 yearslat, thanksdzięki to explorationsposzukiwań in remotezdalny partsCzęści of the worldświat
45
262000
6000
W ciągu ostatnich 30 lat, dzięki poszukiwaniom
04:53
and advanceszaliczki in technologytechnologia,
46
268000
2000
w odległych częściach świata i rozwojowi technologii,
04:55
biologistsbiolodzy have, for exampleprzykład, addedw dodatku a fullpełny one-thirdjedna trzecia of the knownznany frogżaba and other amphibianpłaz speciesgatunki,
47
270000
10000
np. biolodzy odkryli jedną trzecią gatunków żab i innych płazów,
05:05
to bringprzynieść the currentobecny totalcałkowity to 5,400,
48
280000
4000
których liczebność obecnie wynosi łącznie 5,4 tys.
05:09
and more continueKontyntynuj to pourwlać in.
49
284000
2000
I kontynuując ...
05:11
Two newNowy kindsrodzaje of whaleswieloryby have been discoveredodkryty, alongwzdłuż with two newNowy antelopesantylopy,
50
286000
6000
zostały odkryte dwa nowe rodzaje wielorybów oraz antylop,
05:17
dozensdziesiątki of monkeymałpa speciesgatunki and a newNowy kinduprzejmy of elephantsłoń --
51
292000
4000
dziesiątki gatunków małp oraz nowy gatunek słonia
05:21
and even a distinctodrębny kinduprzejmy of gorillagoryl.
52
296000
3000
A nawet odrębny rodzaj goryli.
05:24
At the extremeskrajny oppositenaprzeciwko endkoniec of the sizerozmiar scaleskala, the classklasa of marineMarine bacteriabakteria,
53
299000
10000
Na samym końcu w skali wielkości: nowy rodzaj bakterii morskich,
05:34
the ProchlorococciProchlorococci -- that will be on the finalfinał examegzamin --
54
309000
6000
Prochlorococci -- to będzie na egzaminie końcowym --
05:40
althoughmimo że discoveredodkryty only in 1988, are now recognizeduznane as likelyprawdopodobne the mostwiększość abundantobfity organismsorganizmy on EarthZiemia,
55
315000
9000
choć odkryte dopiero w 1988 r., są uznawane za najliczniejsze organizmy na Ziemi .
05:49
and moreoverco więcej, responsibleodpowiedzialny for a largeduży partczęść of the photosynthesisfotosynteza that occurswystępuje in the oceanocean.
56
324000
7000
Są też odpowiedzialne za dużą część fotosyntezy w oceanach.
05:56
These bacteriabakteria were not uncoveredodkryte soonerwcześniej
57
331000
4000
Tych bakterii nie odkryto wcześniej,
06:00
because they are alsorównież amongpośród the smallestnajmniejsze of all Earth'sZiemi organismsorganizmy --
58
335000
5000
gdyż należą one do najmniejszych organizmów na Ziemi --
06:05
so minutechwila that they cannotnie może be seenwidziany with conventionalstandardowy opticaloptyczne microscopybadanie mikroskopowe.
59
340000
6000
są tak małe, że nie można ich zobaczyć przy użyciu konwencjonalnego mikroskopu optycznego.
06:11
YetJeszcze life in the seamorze maymoże dependzależeć on these tinymalutki creaturesstworzenia.
60
346000
4000
Życie w morzu może zależeć od tych drobnych istot.
06:15
These examplesprzykłady are just the first glimpsedojrzeć of our ignoranceignorancja of life on this planetplaneta.
61
350000
5000
Te przykłady to jedynie rzut oka na naszą niewiedzę życia na tej planecie .
06:20
ConsiderNależy wziąć pod uwagę the fungigrzyby -- includingwłącznie z mushroomsgrzyby, rustsRdze, moldsformy and manywiele disease-causingchorobotwórczych organismsorganizmy.
62
355000
7000
Weźmy grzyby – kapeluszowe, rdze, pleśnie i wiele chorobotwórczych.
06:27
60,000 speciesgatunki are knownznany to sciencenauka,
63
362000
4000
Dotąd 60 tys. gatunków jest znanych nauce,
06:31
but more than 1.5 millionmilion have been estimatedszacowany to exististnieć.
64
366000
4000
a szacuje się istnienie ponad 1,5 miliona .
06:35
ConsiderNależy wziąć pod uwagę the nematodenicienie roundwormglisty, the mostwiększość abundantobfity of all animalszwierzęta.
65
370000
6000
Spójrzmy na nicienie, jest ich najwięcej ze wszystkich zwierząt.
06:41
FourCztery out of fivepięć animalszwierzęta on EarthZiemia are nematodenicienie wormsrobaki --
66
376000
8000
Cztery na pięć zwierząt na Ziemi to nicienie --
06:49
if all solidsolidny materialsmateriały exceptz wyjątkiem nematodenicienie wormsrobaki were to be eliminatedwyłączony,
67
384000
4000
gdyby wszystkie ciała stałe oprócz nicieni zostały wyeliminowane,
06:53
you could still see the ghostlyupiorne outlinezarys of mostwiększość of it in nematodenicienie wormsrobaki.
68
388000
7000
nadal moglibyśmy zobaczyć upiorny zarys większości z nich w nicieniach.
07:00
About 16,000 speciesgatunki of nematodenicienie wormsrobaki
69
395000
5000
Około 16 000 gatunków nicieni
07:05
have been discoveredodkryty and diagnosedrozpoznano by scientistsnaukowcy;
70
400000
3000
zostało odkrytych i sklasyfikowanych przez naukowców;
07:08
there could be hundredssetki of thousandstysiące of them, even millionsmiliony, still unknownnieznany.
71
403000
5000
jednak mogą istnieć nawet miliony gatunków jeszcze nieznanych.
07:13
This vastogromny domaindomena of hiddenukryty biodiversityróżnorodności biologicznej is increasedzwiększony still furtherdalej
72
408000
5000
Ta ogromna domena ukrytej bioróżnorodności wciąż wzrasta
07:18
by the darkciemny mattermateria of the biologicalbiologiczny worldświat of bacteriabakteria,
73
413000
6000
przez ciemną materię biologicznego świata bakterii,
07:24
whichktóry withinw ciągu just the last severalkilka yearslat
74
419000
6000
która zaledwie w przeciągu paru minionych lat
07:30
still were knownznany from only about 6,000 speciesgatunki of bacteriabakteria worldwidena calym swiecie.
75
425000
7000
obejmowała zaledwie 6 tys. gatunków bakterii na całym świecie,
07:37
But that numbernumer of bacteriabakteria speciesgatunki can be founduznany in one gramgram of soilgleba,
76
432000
6000
Jednak taką liczbę gatunków bakterii można znaleźć w 1 g gleby,
07:43
just a little handfulgarść of soilgleba, in the 10 billionmiliard bacteriabakteria that would be there.
77
438000
9000
w jednej garści gleby może znajdować się ponad 10 miliardów bakterii.
07:52
It's been estimatedszacowany that a singlepojedynczy tonton of soilgleba -- fertilepłodny soilgleba --
78
447000
5000
Szacuje się, że jedna tona żyznej gleby
07:57
containszawiera approximatelyw przybliżeniu fourcztery millionmilion speciesgatunki of bacteriabakteria, all unknownnieznany.
79
452000
8000
zawiera około czterech milionów gatunków bakterii, które są nieznane.
08:05
So the questionpytanie is: what are they all doing?
80
460000
8000
Pytanie jest takie: co one wszystkie robią?
08:13
The factfakt is, we don't know.
81
468000
3000
Faktem jest, że tego nie wiemy.
08:16
We are livingżycie on a planetplaneta with a lot of activitieszajęcia, with referenceodniesienie to our livingżycie environmentśrodowisko,
82
471000
9000
Źyjemy na planecie z wieloma możliwościami, z nawiązaniem do środowiska,
08:25
doneGotowe by faithwiara and guessodgadnąć alonesam.
83
480000
4000
w oparciu tylko o wiarę i szacunki.
08:29
Our liveszyje dependzależeć uponna these creaturesstworzenia.
84
484000
4000
Nasze życie zależy od tych istot.
08:33
To take an exampleprzykład closeblisko to home: there are over 500 speciesgatunki of bacteriabakteria now knownznany --
85
488000
8000
Może teraz wesoły przykład: istnieje ponad 500 gatunków znanych bakterii --
08:41
friendlyprzyjazny bacteriabakteria -- livingżycie symbioticallysymbiotycznie in your mouthusta and throatgardło
86
496000
5000
przyjaznych bakterii -- żyjących symbiotycznie w ustach i gardle
08:46
probablyprawdopodobnie necessaryniezbędny to your healthzdrowie for holdingtrzymać off pathogenicchorobotwórczy bacteriabakteria.
87
501000
7000
prawdopodobnie koniecznych do obrony układu immunologicznego .
08:53
At this pointpunkt I think we have a little impressionisticImpresja filmfilm
88
508000
4000
Teraz myślę, że mogę zaprezentować trochę impresjonistyczny filmik,
08:57
that was madezrobiony especiallyszczególnie for this occasionokazji.
89
512000
2000
który był zrobiony specjalnie na tą okazję.
08:59
And I'd like to showpokazać it.
90
514000
2000
Bardzo chciałbym go pokazać.
09:02
AssistedWspomagana in this by BillieBillie HolidayWakacje.
91
517000
3000
Przy muzycznym wsparciu ♪Billie Holiday♪
09:05
(VideoWideo)
92
520000
122000
(video)
11:07
And that maymoże be just the beginningpoczątek!
93
642000
3000
I to może być tylko początek!
11:10
The viruseswirusy, those quasi-organismsquasi-organizmy amongpośród whichktóry are the prophagesprophages,
94
645000
6000
Wirusy, te prawie-organizmy, wśród których znajdują się profagi --
11:16
the genegen weaverstkaczy that promotepromować the continuednieprzerwany evolutionewolucja in the liveszyje of the bacteriabakteria,
95
651000
7000
tkacze genów sprzyjający ciągłej ewolucji bakterii --
11:23
are a virtuallywirtualnie unknownnieznany frontiergranica of modernnowoczesny biologybiologia, a worldświat untodo themselvessami.
96
658000
9000
są praktycznie nieznanymi granicami współczesnej biologii, światem dla nich samych.
11:32
What constitutesstanowi a viralwirusowe speciesgatunki is still unresolvednierozwiązane,
97
667000
4000
Wciąż nie wiadomo, co decyduje o odrębności gatunku wirusa,
11:36
althoughmimo że they're obviouslyoczywiście of enormousogromny importanceznaczenie to us.
98
671000
4000
chociaż są one dla nas ogromnie ważne.
11:40
But this much we can say: the varietyróżnorodność of genesgeny on the planetplaneta in viruseswirusy
99
675000
6000
Tyle możemy powiedziec: różnorodność genów wirusów
11:46
exceedsprzekracza, or is likelyprawdopodobne to exceedprzekracza, that in all of the restodpoczynek of life combinedłączny.
100
681000
7000
może przekraczać ją u całej reszty organizmów razem wziętych,
11:54
NowadaysW dzisiejszych czasach, in addressingAdresowanie microbialmikrobiologiczny biodiversityróżnorodności biologicznej,
101
689000
3000
Obecnie, w sprawie bioróżnorodności bakteryjnej,
11:58
scientistsnaukowcy are like explorersodkrywcy in a rowboatłodzi wiosłowej launcheduruchomiona ontona the PacificPacyfiku OceanOcean.
102
693000
6000
naukowcy są jak badacze na łódce wypuszczonej na Ocean Spokojny.
12:04
But that is changingwymiana pieniędzy rapidlyszybko with the aidpomoc of newNowy genomicgenomowego technologytechnologia.
103
699000
5000
To się zmienia dzięki nowym technologiom genomowym..
12:09
AlreadyJuż it is possiblemożliwy to sequencesekwencja the entireCały geneticgenetyczny codekod of a bacteriumbakteria in underpod fourcztery hoursgodziny.
104
704000
7000
Możliwe jest zsekwencjonowanie całego genomu bakterii w mniej niż 4 godziny.
12:16
SoonWkrótce we will be in a positionpozycja to go forthnaprzód in the fieldpole with sequencersSekwencery on our backsplecy --
105
711000
6000
Wkrótce będziemy w stanie pójść dalej w tej dziedzinie --
12:22
to huntpolowanie bacteriabakteria in tinymalutki crevicesszczeliny of the habitat'ssiedliska surfacepowierzchnia
106
717000
6000
będziemy polować na bakterie w małych szczelinach ich siedlisk,
12:28
in the way you go watchingoglądanie for birdsptaki with binocularslornetka.
107
723000
4000
w sposób, w jaki oglądamy ptaki przez lornetkę.
12:32
What will we find as we mapmapa the livingżycie worldświat, as, finallywreszcie, we get this underwayw toku seriouslypoważnie?
108
727000
8000
Co znajdziemy podczas poszukiwań życia, gdy potraktujemy to poważnie?
12:40
As we moveruszaj się pastprzeszłość the relativelystosunkowo giganticgigantyczne mammalsssaki, birdsptaki, frogsżaby and plantsrośliny
109
735000
5000
Kiedy przejdziemy obok stosunkowo wielkich ssaków, ptaków, żab i roślin
12:45
to the more elusivenieuchwytny insectsowady and other smallmały invertebratesbezkręgowce and then beyondpoza
110
740000
6000
do bardziej nieuchwytnych owadów i innych bezkręgowców, a potem dalej --
12:51
to the countlessniezliczony millionsmiliony of organismsorganizmy in the invisibleniewidzialny livingżycie worldświat
111
746000
5000
do niezliczonych milionów organizmów, które żyją w niewidzialnym świecie
12:56
envelopedotoczone and livingżycie withinw ciągu humanityludzkość?
112
751000
4000
nieznanym świecie, we wnętrzu ludzkości.
13:00
AlreadyJuż what were thought to be bacteriabakteria for generationspokolenia
113
755000
6000
To, co uważane było za bakterie od pokoleń
13:06
have been founduznany to composekomponować, insteadzamiast, two great domainsdomeny of microorganismsmikroorganizmów:
114
761000
6000
zostało podzielone na dwie wielkie domeny:
13:12
trueprawdziwe bacteriabakteria and one-celledjednokomórkowy organismsorganizmy the archaeaarchaea,
115
767000
4000
prawdziwych bakterii i jednokomórkowych Archaea,
13:16
whichktóry are closerbliższy than other bacteriabakteria to the eukaryotaEukaryota, the groupGrupa that we belongnależeć to.
116
771000
7000
którym bliżej od innych bakterii do Eukaryota - grupy, do której należymy,
13:23
Some seriouspoważny biologistsbiolodzy, and I countliczyć myselfsiebie amongpośród them,
117
778000
5000
Niektórzy poważni biolodzy, w tym ja, zaczęli się zastanawiać,
13:28
have begunzaczął to wondercud that amongpośród the enormousogromny and still unknownnieznany diversityróżnorodność of microorganismsmikroorganizmów,
118
783000
9000
czy wśród tej różnorodności nieznanych mikroorganizmów
13:37
one mightmoc -- just mightmoc -- find alienskosmici amongpośród them.
119
792000
5000
można odnaleźć -- ale tylko można -- kosmitę.
13:42
TruePrawdziwe alienskosmici, stocksdyby that arrivedprzybył from outerzewnętrzny spaceprzestrzeń.
120
797000
5000
Prawdziwego kosmitę, przybyłego z kosmosu.
13:47
They'veThey've had billionsmiliardy of yearslat to do it,
121
802000
2000
Mieli miliardy lat żeby to zrobić,
13:49
but especiallyszczególnie duringpodczas the earliestnajwcześniej periodokres of biologicalbiologiczny evolutionewolucja on this planetplaneta.
122
804000
7000
zwłaszcza podczas najwcześniejszego okresu ewolucji.
13:56
We do know that some bacterialbakteryjny speciesgatunki that have earthlyziemskie originpochodzenie
123
811000
4000
Wiemy, że niektóre gatunki bakterii o ziemskim pochodzeniu
14:00
are capablezdolny of almostprawie unimaginableniewyobrażalny extremesskrajności of temperaturetemperatura
124
815000
8000
potrafią przetrwać niewyobrażalnie wysoką temperaturę
14:08
and other harshszorstki changeszmiany in environmentśrodowisko,
125
823000
2000
i inne trudne zmiany środowiska.
14:11
includingwłącznie z hardciężko radiationpromieniowanie strongsilny enoughdość and maintainedutrzymywane long enoughdość to crackpęknięcie the PyrexPyrex vesselsstatków
126
826000
8000
W tym silne promieniowanie, zdolne zniszczyć szkło borowo-krzemowe
14:19
around the growingrozwój populationpopulacja of bacteriabakteria.
127
834000
3000
wśród rosnącej populacji bakterii .
14:22
There maymoże be a temptationpokusa to treatleczyć the biospherebiosfera holisticallyholistycznie
128
837000
6000
Może istnieć pokusa do traktowania biosfery całościowo,
14:28
and the speciesgatunki that composekomponować it as a great fluxFlux of entitiespodmioty
129
843000
6000
a tworzących ją gatunków jako strumień podmiotów,
14:34
hardlyledwie worthwartość distinguishingodróżnianie one from the other.
130
849000
4000
nie wartych rozróżniania.
14:38
But eachkażdy of these speciesgatunki, even the tiniestnajmniejszy ProchlorococciProchlorococci,
131
853000
5000
Ale każdy z tych gatunków, nawet najdrobniejsze Prochlorococci,
14:43
are masterpiecesarcydzieła of evolutionewolucja.
132
858000
2000
są arcydziełami ewolucji.
14:45
EachKażdy has persistedutrwalone for thousandstysiące to millionsmiliony of yearslat.
133
860000
6000
Każdy przetrwał tysiące, nawet miliony lat,
14:51
EachKażdy is exquisitelyznakomicie adaptedprzystosowany to the environmentśrodowisko in whichktóry it liveszyje,
134
866000
4000
Każdy z nich jest znakomicie przystosowany do środowiska,
14:55
interlockedInterlocked with other speciesgatunki to formformularz ecosystemsekosystemy uponna whichktóry our ownwłasny liveszyje dependzależeć
135
870000
7000
połączony z innymi gatunkami, tworząc ekosystemy, od których zależy nasze życie
15:02
in wayssposoby we have not begunzaczął even to imaginewyobrażać sobie.
136
877000
4000
nawet nie wyobrażamy sobie jak bardzo.
15:06
We will destroyzniszczyć these ecosystemsekosystemy and the speciesgatunki composingkomponowanie them
137
881000
4000
Zniszczymy te ekosystemy i gatunki, które je tworzą
15:10
at the perilniebezpieczeństwo of our ownwłasny existenceistnienie --
138
885000
3000
stwarzając niebezpieczeństwo dla naszego własnego istnienia --
15:13
and unfortunatelyNiestety we are destroyingniszczenie them with ingenuitypomysłowość and ceaselessnieustanna energyenergia.
139
888000
9000
i niestety niszczymy je z pomysłowością i nieustającą energią.
15:22
My ownwłasny epiphanyŚwięto Trzech Króli as a conservationistkonserwator cameoprawa ołowiana witrażu in 1953, while a HarvardHarvard graduateukończyć studentstudent,
140
897000
10000
Moje własne objawienie przyszło w 1953, byłem absolwentem Harvardu,
15:32
searchingbadawczy for rarerzadko spotykany antsmrówki founduznany in the mountainGóra forestslasy of CubaKuba,
141
907000
3000
szukałem rzadkich mrówek w górach na Kubie.
15:36
antsmrówki that shineblask in the sunlightświatło słoneczne --
142
911000
2000
Mrówek, które błyszczały -- metalicznym zielonym
15:38
metallicmetaliczny greenZielony or metallicmetaliczny blueniebieski, accordingwedług to speciesgatunki, and one speciesgatunki, I discoveredodkryty, metallicmetaliczny goldzłoto.
143
913000
8000
lub niebieskim, a jeden gatunek, który odkryłem -- metalicznym złotym.
15:46
I founduznany my magicalmagiczny antsmrówki, but only after a toughtwardy climbwspinać się into the mountainsgóry
144
921000
5000
Znalazłem swoje magiczne mrówki po ciężkiej wspinaczce,
15:51
where the last of the nativeojczysty CubanKubański forestslasy hungzawieszony on,
145
926000
4000
gdzie widziałem ostatnie z rodzimych kubańskich lasów,
15:55
and were then -- and still are -- beingistota cutciąć back.
146
930000
6000
które były wtedy i nadal są wycinane.
16:01
I realizedrealizowany then that these speciesgatunki
147
936000
3000
Zdałem sobie wtedy sprawę, że te gatunki
16:04
and a largeduży partczęść of the other uniquewyjątkowy, marvelouscudowny animalszwierzęta and plantsrośliny on that islandwyspa --
148
939000
6000
i olbrzymia część innych unikalnych zwierząt i roślin wyspy --
16:10
and this is trueprawdziwe of practicallypraktycznie everykażdy partczęść of the worldświat --
149
945000
5000
i tak jest praktycznie we wszystkich zakątkach świata --
16:15
whichktóry tookwziął millionsmiliony of yearslat to evolveewoluować, are in the processproces of disappearingznikanie foreverna zawsze.
150
950000
5000
które mają za sobą miliony lat ewolucji, obecnie zanikają.
16:20
And so it is everywherewszędzie one lookswygląda.
151
955000
5000
I tak to wygląda wszędzie.
16:25
The humanczłowiek juggernautJuggernaut is permanentlystałe erodingerozja Earth'sZiemi ancientstarożytny biospherebiosfera by a combinationpołączenie of forcessiły
152
960000
8000
Ludzka ślepa niszczycielska siła zubaża ziemską biosfere przez połączenie sił,
16:33
that can be summarizedpodsumowane by the acronymakronim "HIPPOHIPOPOTAM," the animalzwierzę hippoHipopotam.
153
968000
5000
które można określić jako "HIPPO", hipopotam.
16:38
H is for habitatsiedlisko destructionzniszczenie, includingwłącznie z climateklimat changezmiana forcedwymuszony by greenhouseszklarnia gasesgazy.
154
973000
7000
H to niszczenie siedlisk, zmiany klimatyczne z powodu gazów cieplarnianych.
16:45
I is for the invasiveinwazyjne speciesgatunki like the fireogień antsmrówki, the zebraZebra musselsmałże, broommiotła grassestrawy
155
980000
8000
I to gatunki inwazyje jak mrówki ogniste, racicznice, wiechliny
16:53
and pathogenicchorobotwórczy bacteriabakteria and viruseswirusy that are floodingpowódź everykażdy countrykraj, and at an exponentialwykładniczy rateoceniać -- that's the I.
156
988000
11000
oraz patogenne bakterie i wirusy zalewające każde państwo - to 'I".
17:04
The P, the first one in "HIPPOHIPOPOTAM," is for pollutionskażenie.
157
999000
4000
Pierwsze 'P' w "HIPPO" oznacza zanieczyszczenia.
17:08
The seconddruga is for continuednieprzerwany populationpopulacja, humanczłowiek populationpopulacja expansionekspansja.
158
1003000
6000
Drugie 'P' dopowiada za rozwój ludzkiej populacji.
17:14
And the finalfinał letterlist is O, for over-harvestingnadmiernie zbiorów --
159
1009000
3000
Ostanie 'O' odpowiada za wyniszczenia --
17:17
drivingnapędowy speciesgatunki into extinctionwygaśnięcie by excessivenadmierny huntingpolowanie and fishingwędkowanie.
160
1012000
4000
wymieranie gatunków poprzez nadmierne polowania i połowy.
17:21
The HIPPOHIPOPOTAM juggernautJuggernaut we have createdstworzony, if unabatednie słabnie, is destinedprzeznaczone --
161
1016000
6000
Siła "HIPPO", którą stworzyliśmy, jeśli nie ustanie, spowoduje --
17:27
accordingwedług to the bestNajlepiej estimatesszacunki of ongoingtrwający biodiversityróżnorodności biologicznej researchBadania --
162
1022000
4000
według szacunków badań nad bioróżnorodnośćią --
17:31
to reducezmniejszyć halfpół of Earth'sZiemi still survivingprzeżycie animalzwierzę and plantroślina speciesgatunki
163
1026000
5000
że połowa gatunków roślin i zwierząt na Ziemi
17:36
to extinctionwygaśnięcie or criticalkrytyczny endangermentzagrożenia by the endkoniec of the centurystulecie.
164
1031000
5000
wyginie lub będzie krytycznie zagrożona pod koniec wieku.
17:41
Human-forcedZmuszony przez człowieka climateklimat changezmiana alonesam -- again, if unabatednie słabnie --
165
1036000
5000
Ludzka siła zmienia klimat -- i znowu, jeśli to nie ustanie --
17:46
could eliminatewyeliminować a quarterjedna czwarta of survivingprzeżycie speciesgatunki duringpodczas the nextNastępny fivepięć decadesdziesiątki lat.
166
1041000
6000
może wyeliminowac nawet ćwierć gatunków w ciągu 50 lat.
17:52
What will we and all futureprzyszłość generationspokolenia losestracić
167
1047000
4000
Co stracimy my i wszystkie przyszłe pokolenia,
17:56
if much of the livingżycie environmentśrodowisko is thusa zatem degradedzdegradowanych?
168
1051000
4000
jeśli znaczna częśc żyjącego otoczenia zostanie w ten sposób zniszczona?
18:02
HugeOgromne potentialpotencjał sourcesźródła of scientificnaukowy informationInformacja yetjeszcze to be gatheredZebrane,
169
1057000
4000
Ogromne potencjalne źródła informacji naukowej muszą zostać zebrane,
18:06
much of our environmentalśrodowiskowy stabilitystabilność
170
1061000
4000
większość naszej stabilności w środowisku
18:10
and newNowy kindsrodzaje of pharmaceuticalsfarmaceutyki and newNowy productsprodukty of unimaginableniewyobrażalny strengthwytrzymałość and valuewartość --
171
1065000
7000
i nowe rodzaje leków i produktów o niewyobrażalnej sile i wartości --
18:17
all thrownrzucony away.
172
1072000
3000
wszystkie odrzucone.
18:20
The lossutrata will inflictzadać a heavyciężki pricecena
173
1075000
3000
Straty będą dużo kosztować --
18:23
in wealthbogactwo, securitybezpieczeństwo and yes, spiritualityduchowość for all time to come,
174
1078000
7000
bogactwo, bezpieczeństwo i tak, duchowość.
18:30
because previouspoprzedni cataclysmskataklizmy of this kinduprzejmy --
175
1085000
2000
Ponieważ poprzednie tego rodzaju kataklizmy--
18:32
the last one, that endedzakończyło się the agewiek of dinosaursdinozaury --
176
1087000
2000
ostatni zakończył epokę dinozaurów --
18:35
tookwziął, normallynormalnie, fivepięć to 10 millionmilion yearslat to repairnaprawa.
177
1090000
6000
pozostawiają szkody, których naprawienie zajmuje od 5 do 10 mln lat.
18:41
SadlyNiestety, our knowledgewiedza, umiejętności of biodiversityróżnorodności biologicznej is so incompleteniekompletny
178
1096000
4000
Niestety wiedza o różnorodności biologicznej jest tak niekompletna,
18:45
that we are at riskryzyko of losingprzegrywający a great dealsprawa of it before it is even discoveredodkryty.
179
1100000
5000
że możemy ją stracić zanim ją w ogóle odkryjemy.
18:50
For exampleprzykład, even in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa, the 200,000 speciesgatunki knownznany currentlyobecnie
180
1105000
9000
Np. nawet w USA, 200 tys. gatunków obecnie znanych
18:59
actuallytak właściwie has been founduznany to be only partialczęściowy in coveragepokrycie;
181
1114000
7000
zostało uznanych za jedynie część istniejących,
19:06
it is mostlyprzeważnie unknownnieznany to us in basicpodstawowy biologybiologia.
182
1121000
5000
ich podstawowa biologia jest w większości nieznana.
19:11
Only about 15 percentprocent of the knownznany speciesgatunki have been studiedbadane well enoughdość to evaluateoceniać theirich statusstatus.
183
1126000
7000
Tylko 15% znanych gatunków zbadano na tyle, by ocenić ich stan.
19:18
Of the 15 percentprocent evaluatedoceniane, 20 percentprocent are classifiedsklasyfikowane as "in perilniebezpieczeństwo,"
184
1133000
6000
Z tego 20% uznawanych jest za zagrożone.
19:24
that is, in dangerniebezpieczeństwo of extinctionwygaśnięcie.
185
1139000
2000
Są one zagrożone wyginięciem.
19:26
That's in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
186
1141000
2000
Tak jest w Stanach Zjednoczonych.
19:28
We are, in shortkrótki, flyinglatający blindślepy into our environmentalśrodowiskowy futureprzyszłość.
187
1143000
7000
Krótko mówiąc, jesteśmy ślepi na przyszłość środowiska.
19:35
We urgentlypilnie need to changezmiana this.
188
1150000
2000
Musimy pilnie to zmienić.
19:37
We need to have the biospherebiosfera properlyprawidłowo exploredzbadać
189
1152000
4000
Musimy całkowicie poznać biosferę,
19:41
so that we can understandzrozumieć and competentlykompetentnie managezarządzanie it.
190
1156000
4000
abyśmy mogli ją zrozumieć i właściwie nią zarządzać.
19:45
We need to settlerozliczenia down before we wreckwrak the planetplaneta.
191
1160000
4000
Musimy się uspokoić zanim całkowicie zniszczymy naszą planetę.
19:49
And we need that knowledgewiedza, umiejętności.
192
1164000
1000
Definitywnie potrzebujemy tej wiedzy.
19:50
This should be a bigduży sciencenauka projectprojekt equivalentrównowartość to the HumanCzłowieka GenomeGenomu ProjectProjektu.
193
1165000
5000
Powinien to być duży projekt, porównywalny do Human Genome Project
19:55
It should be thought of as a biologicalbiologiczny moonshotMoonshot with a timetablerozkład jazdy.
194
1170000
5000
Powinno się o nim myśleć jako o biologicznym locie w kosmos z harmonogramem.
20:00
So this bringsprzynosi me to my wishżyczenie for TEDstersTed,
195
1175000
4000
To prowadzi mnie to mojego życzenia dla wszystkich TEDersów
20:04
and to anyonektokolwiek elsejeszcze around the worldświat who hearssłyszy this talk.
196
1179000
3000
i do wszystkich ludzi oglądających to przemówienie,
20:07
I wishżyczenie we will work togetherRazem to help createStwórz the keyklawisz toolsprzybory
197
1182000
6000
chciałbym, abyśmy mogli pracować, by tworzyć kluczowe narzędzia,
20:13
that we need to inspireinspirować preservationzachowanie of Earth'sZiemi biodiversityróżnorodności biologicznej.
198
1188000
4000
których potrzebujemy, aby zachować różnorodność biologiczną na Ziemi.
20:17
And let us call it the "EncyclopediaEncyklopedia of Life."
199
1192000
4000
Nazwijmy to "Encyklopedią Życia".
20:21
What is the "EncyclopediaEncyklopedia of Life?" A conceptpojęcie that has alreadyjuż takenwzięty holdutrzymać
200
1196000
4000
Czym jest "Encyklopedia Życia" -- ideą, która się rozwija
20:25
and is beginningpoczątek to spreadrozpiętość and be lookedspojrzał at seriouslypoważnie?
201
1200000
4000
i jest warta rozpowszechniania i naszych starań.
20:29
It is an encyclopediaencyklopedia that liveszyje on the InternetInternet
202
1204000
3000
Jest to encyklopedia internetowa
20:32
and is contributedprzyczynił się to by thousandstysiące of scientistsnaukowcy around the worldświat.
203
1207000
5000
do której powstania przyczyniło się tysiące biologów z całego świata.
20:37
AmateursAmatorzy can do it alsorównież.
204
1212000
3000
Również amatorzy mogą ją tworzyć.
20:40
It has an indefinitelyw sposób nieokreślony expandablemożliwość rozbudowy pagestrona for eachkażdy speciesgatunki.
205
1215000
5000
Posiada ona dowolnie dużo miejsca dla każdego gatunku.
20:45
It makesczyni all keyklawisz informationInformacja about life on EarthZiemia accessibledostępny to anyonektokolwiek,
206
1220000
6000
To czyni najważniejsze informacje o życiu na Ziemi dostępnymi
20:51
on demandżądanie, anywheregdziekolwiek in the worldświat.
207
1226000
2000
dla każdego,,na żądanie, gdziekolwiek na świecie.
20:53
I've writtenpisemny about this ideapomysł before,
208
1228000
4000
Pisałem o tym pomyśle wcześniej i wiem,
20:57
and I know there are people in this roompokój who have expendedwydatkowane significantznaczący effortwysiłek on it in the pastprzeszłość.
209
1232000
7000
że są tu ludzie, którzy poświęcili znaczy wysiłek w tym kierunku.
21:04
But what excitespodnieca me is that sinceod I first put forwardNaprzód this particularszczególny ideapomysł in that formformularz,
210
1239000
8000
Cieszy mnie, że od czasu, gdy po raz pierwszy przedstawiłem ten pomysł,
21:12
sciencenauka has advancedzaawansowane.
211
1247000
2000
nauka posunęła się o wiele dalej.
21:14
TechnologyTechnologia has movedprzeniósł forwardNaprzód.
212
1249000
3000
Technologia posunęła się naprzód.
21:17
TodayDzisiaj, the practicalitiesaspekty praktyczne of makingzrobienie suchtaki an encyclopediaencyklopedia,
213
1252000
4000
Praktyczność takiej encyklopedii polega na tym, że
21:21
regardlessbez względu of the magnitudewielkość of the informationInformacja put into it, are withinw ciągu reachdosięgnąć.
214
1256000
6000
niezależnie od ilości informacji, są one na wyciągnięcie ręki.
21:27
IndeedW rzeczywistości, in the pastprzeszłość yearrok, a groupGrupa of influentialwpływowych scientificnaukowy institutionsinstytucje
215
1262000
4000
W ubiegłym roku grupa wpływowych instytucji naukowych
21:31
have begunzaczął mobilizingMobilizacja to realizerealizować this dreamśnić.
216
1266000
4000
zaczęła dążyć w kierunku spełnienia tego marzenia.
21:35
I wishżyczenie you would help them.
217
1270000
3000
Chciałbym, żebyście im pomogli.
21:38
WorkingPraca togetherRazem, we can make this realreal.
218
1273000
3000
Pracując razem, możemy to zrobić.
21:42
The encyclopediaencyklopedia will quicklyszybko payzapłacić for itselfsamo in practicalpraktyczny applicationsAplikacje.
219
1277000
5000
Encyklopedia szybko przyda się w praktycznych zastosowaniach.
21:47
It will addressadres transcendenttranscendentne qualitiescechy in the humanczłowiek consciousnessświadomość, and sensesens of humanczłowiek need.
220
1282000
6000
Przemówi do transcendentnych jakości ludzkiej świadomości i poczucia ludzkiej potrzeby.
21:53
It will transformprzekształcać the sciencenauka of biologybiologia in wayssposoby of obviousoczywisty benefitzasiłek to humanityludzkość.
221
1288000
6000
Przekształci naukę biologii w sposób oczywiście korzystny dla ludzkości.
21:59
And mostwiększość of all, it can inspireinspirować a newNowy generationgeneracja of biologistsbiolodzy
222
1294000
5000
A przede wszystkim może zainspirować nowe pokolenie biologów,
22:04
to continueKontyntynuj the questQuest that startedRozpoczęty, for me personallyosobiście, 60 yearslat agotemu:
223
1299000
5000
aby kontynuować poszukiwania, które dla mnie osobiście rozpoczęły się 60 lat temu:
22:09
to searchszukanie for life, to understandzrozumieć it and finallywreszcie, abovepowyżej all, to preservezachować it.
224
1304000
5000
Aby szukać życia, zrozumieć je i w końcu -- przede wszystkim -- chronić je.
22:14
That is my wishżyczenie. Thank you.
225
1309000
2000
To jest moje życzenie. Dziękuję.
Translated by Veronice Kulka
Reviewed by Ewa Bielczyk

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com