ABOUT THE SPEAKER
Edith Widder - Marine biologist
Edith Widder combines her expertise in research and technological innovation with a commitment to stopping and reversing the degradation of our marine environment.

Why you should listen

A specialist in bioluminescence, Edith Widder helps design and invent new submersible instruments and equipment to study bioluminescence and enable unobtrusive observation of deep-sea environments. Her innovative tools for exploration have produced footage of rare and wonderful bioluminescent displays and never-before-seen denizens of the deep, including, most recently, the first video ever recorded of the giant squid, Architeuthis, in its natural habitat.

In 2005 she founded the Ocean Research & Conservation Association (ORCA), which is dedicated to protecting aquatic ecosystems and the species they sustain through the development of innovative technologies and science-based conservation action.;  In an effort to protect and revitalize the ocean she loves she has been focusing on developing tools for finding and tracking pollution -- a major threat to all of our water ecosystems and ultimately to human health. She was awarded a MacArthur "genius" grant in 2006.

In 2012, Widder was among the team that filmed the giant squid (Architeuthis) for the first time in its home ocean.

More profile about the speaker
Edith Widder | Speaker | TED.com
Mission Blue Voyage

Edith Widder: Glowing life in an underwater world

Edith Widder: Świecące życie w podwodnym świecie

Filmed:
668,425 views

80 do 90 procent stworzeń żyjących w głębinach wytwarza światło - wiemy bardzo niewiele o tym jak i dlaczego to robią. Specjalistka od bioluminescencji, Pani Edith Widder bada ten roziskrzony świetlnymi zjawiskami świat, dzieląc się z nami wspaniałymi obrazami oraz wnikliwie badając nieznane otchłanie oceanów (wraz z ich "świetlistościami")
- Marine biologist
Edith Widder combines her expertise in research and technological innovation with a commitment to stopping and reversing the degradation of our marine environment. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
In the spiritduch of JacquesJacques CousteauCousteau, who said,
0
0
3000
Hołdując przekonaniom Jacquesa Cousteau, który zwykł mawiać,
00:18
"People protectochraniać what they love,"
1
3000
2000
"Ludzie ochraniają to, co kochają",
00:20
I want to sharedzielić with you todaydzisiaj what I love mostwiększość in the oceanocean,
2
5000
3000
chciałabym pokazać Wam dziś to, co kocham najbardziej w oceanie
00:23
and that's the incredibleniesamowite numbernumer and varietyróżnorodność
3
8000
3000
czyli niewiarygodną mnogość i różnorodność
00:26
of animalszwierzęta in it that make lightlekki.
4
11000
3000
żyjących w nim stworzeń, które wytwarzają światło.
00:29
My addictionuzależnienie beganrozpoczął się with this strangedziwne looking divingnurkowanie suitgarnitur callednazywa WaspOsy;
5
14000
3000
Moja fascynacja rozpoczęła się od dziwnie wygladajacego kombinezonu do nurkowania nazywanego Osa (Wasp).
00:32
that's not an acronymakronim -- just somebodyktoś thought it lookedspojrzał like the insectowad.
6
17000
3000
To nie jest zaden skrót - ktoś po prostu doszedł do wniosku, że wygląda jak owad.
00:35
It was actuallytak właściwie developedrozwinięty for use by the offshoreOffshore oilolej industryprzemysł
7
20000
3000
Pierwotnie został zaprojektowany dla przybrzeżnego przemysłu naftowego
00:38
for divingnurkowanie on oilolej rigsplatformy wiertnicze down to a depthgłębokość of 2,000 feetstopy.
8
23000
3000
z przeznaczeniem do użytku na platformach wiertniczych na głębokościach do ok. 600 metrów.
00:41
Right after I completedzakończony my PhPH.D.,
9
26000
2000
Zaraz po uzyskaniu tytułu doktora
00:43
I was luckySzczęściarz enoughdość to be includedw zestawie with a groupGrupa of scientistsnaukowcy
10
28000
3000
mialam szczęście zostać dołączoną do ekipy naukowców
00:46
that was usingza pomocą it for the first time
11
31000
2000
którzy używali go po raz pierwszy
00:48
as a toolnarzędzie for oceanocean explorationbadanie.
12
33000
2000
jako narzędzia do podwodnych eksploracji.
00:50
We trainedprzeszkolony in a tankczołg in PortPort HuenemeHueneme,
13
35000
2000
Ćwiczyliśmy w porcie w Port Hueneme.
00:52
and then my first openotwarty oceanocean divenurkować
14
37000
2000
Natomiast moje pierwsze zejście pod wodę na otwartym oceanie
00:54
was in SantaSanta BarbaraBarbara ChannelKanał.
15
39000
2000
miało miejsce w Kanale Santa Barbara.
00:56
It was an eveningwieczór divenurkować.
16
41000
2000
To było wieczorne nurkowanie.
00:58
I wentposzedł down to a depthgłębokość of 880 feetstopy
17
43000
3000
Zeszłam na głebokość 268 metrów
01:01
and turnedobrócony out the lightsświatła.
18
46000
2000
i wyłączyłam światła.
01:03
And the reasonpowód I turnedobrócony out the lightsświatła is because I knewwiedziałem I would see
19
48000
2000
Postąpiłam tak wiedząc, że zobaczę
01:05
this phenomenonzjawisko of animalszwierzęta makingzrobienie lightlekki
20
50000
2000
fenomen stworzeń wytwarzających światło,
01:07
callednazywa bioluminescenceBioluminescencja.
21
52000
2000
zwany bioluminescencją.
01:09
But I was totallycałkowicie unpreparednieprzygotowany
22
54000
2000
Byłam jednak zupełnie nieprzygotowana
01:11
for how much there was
23
56000
2000
na jego bogactwo
01:13
and how spectacularspektakularny it was.
24
58000
3000
oraz widowiskowość.
01:16
I saw chainswięzy of jellyfishmeduzy callednazywa siphonophoresrurkopławami
25
61000
3000
Ujrzałam szeregi meduz zwanych rurkopławami
01:19
that were longerdłużej than this roompokój,
26
64000
2000
które były dłuższe, niż ten pokój,
01:21
pumpingpompowanie out so much lightlekki
27
66000
2000
wytwarzajacych taką ilość światła,
01:23
that I could readczytać the dialsTarcze and gaugeswskaźniki
28
68000
2000
że mogłam odczytać wskazania zegarów
01:25
insidewewnątrz the suitgarnitur withoutbez a flashlightLatarka;
29
70000
2000
w kombinezonie bez użycia latarki,
01:27
and puffskłęby and billowskłęby
30
72000
2000
a także kłębiące się obłoki
01:29
of what lookedspojrzał like luminousświecenia blueniebieski smokepalić;
31
74000
3000
czegoś, co wygladało jak fosforyzujący błękitny dym
01:32
and explosionswybuchy of sparksiskry
32
77000
2000
oraz eksplozje iskier
01:34
that would swirlwirowa up out of the thrusterssilniki odrzutowe --
33
79000
2000
przypominające ognistą pracę dopalaczy
01:36
just like when you throwrzucać a loglog on a campfireognisko and the embersżar swirlwirowa up off the campfireognisko,
34
81000
3000
lub moment, gdy wrzucisz polano do ogniska, z którego wystrzeliwuje żar,
01:39
but these were icylodowe, blueniebieski embersżar.
35
84000
2000
te iskry były jednak błękitne i zimne.
01:41
It was breathtakingzapierający dech w piersiach.
36
86000
2000
To zapierało dech w piersiach.
01:43
Now, usuallyzazwyczaj if people are familiarznajomy with bioluminescenceBioluminescencja at all,
37
88000
3000
Zazwyczaj, jeśli już ludzie mają jakąkolwiek wiedzę o bioluminescencji,
01:46
it's these guys; it's firefliesświetliki.
38
91000
2000
związana jest właśnie z tymi stworzeniami badź świetlikami.
01:48
And there are a fewkilka other land-dwellersmieszkańcy ziemi that can make lightlekki --
39
93000
2000
Tymczasem jest jeszcze kilku innych mieszkanców Ziemi, którzy posiedli zdolność wytwarzania światła,
01:50
some insectsowady, earthwormsdżdżownice, fungigrzyby --
40
95000
2000
np. niektóre owady,dżdżownice oraz grzyby.
01:52
but in generalgenerał, on landwylądować, it's really rarerzadko spotykany.
41
97000
3000
Jednak genaralnie, umiejętność ta na lądzie jest rzadka.
01:55
In the oceanocean, it's the rulereguła
42
100000
2000
W oceanie jest to standard,
01:57
ratherraczej than the exceptionwyjątek.
43
102000
2000
nie wyjątek.
01:59
If I go out in the openotwarty oceanocean environmentśrodowisko,
44
104000
2000
Jeśli udam się na otwarte wody oceanu
02:01
virtuallywirtualnie anywheregdziekolwiek in the worldświat,
45
106000
2000
praktycznie gdziekolwiek na świecie
02:03
and I dragopór a netnetto from 3,000 feetstopy to the surfacepowierzchnia,
46
108000
3000
i pociągnę za sobą sieć od głebokosci ok 900 metrów do powierzchni,
02:06
mostwiększość of the animalszwierzęta --
47
111000
2000
wiekszość,
02:08
in factfakt, in manywiele placesmiejsca, 80 to 90 percentprocent
48
113000
2000
w rzeczywistości, w wielu miejscach 80 do 90 procent
02:10
of the animalszwierzęta that I bringprzynieść up in that netnetto --
49
115000
3000
wyłowionych zwierząt
02:13
make lightlekki.
50
118000
2000
będzie wytwarzać swiatło.
02:15
This makesczyni for some prettyładny spectacularspektakularny lightlekki showsprzedstawia.
51
120000
2000
To tworzy naprawdę wyjątkowe świetlne widowiska.
02:17
Now I want to sharedzielić with you a little videowideo
52
122000
3000
Teraz, chcę Wam pokazać film,
02:20
that I shotstrzał from a submersibleZatapialne.
53
125000
2000
który nakręciłam z mini łodzi podwodnej.
02:22
I first developedrozwinięty this techniquetechnika workingpracujący from a little
54
127000
2000
Pierwszy raz zastosowałam tą technikę używając małej
02:24
single-personjednoosobowe submersibleZatapialne callednazywa DeepGłębokie RoverRover
55
129000
3000
jednoosobowej łodzi nazwanej Głębinowy Łazik (Deep Rover)
02:27
and then adaptedprzystosowany it for use on the JohnsonJohnson Sea-LinkMorze Link,
56
132000
2000
a następnie zaadaptowałam ją do użytku na łodzi Johnson Sea-Link,
02:29
whichktóry you see here.
57
134000
2000
którą zobaczyć możecie tutaj.
02:31
So, mountedzamontowany in frontz przodu of the observationobserwacja spherekula,
58
136000
2000
Tak więc, na dziobie, przed kopułą obserwacyjną
02:33
there's a a three-foottrzech stóp diameterśrednica hoopHoop
59
138000
3000
znajduje się obręcz o średnicy ok 90 centymetrów
02:36
with a screenekran stretchedrozciągnięty acrossprzez it.
60
141000
2000
z rozpostartym na niej ekranem.
02:38
And insidewewnątrz the spherekula with me is an intensifiedzintensyfikowane cameraaparat fotograficzny
61
143000
2000
Natomiast w środku kopuły jestem ja z kamerą czułą
02:40
that's about as sensitivewrażliwy as a fullycałkowicie dark-adaptedstandardowo humanczłowiek eyeoko,
62
145000
3000
zupełnie tak, jak przyzwyczajone do ciemności ludzkie oko,
02:43
albeitaczkolwiek a little fuzzyzamazany.
63
148000
2000
choć z troszkę zamazanym obrazem.
02:45
So you turnskręcać on the cameraaparat fotograficzny, turnskręcać out the lightsświatła.
64
150000
2000
Tak więc włączacie kamerę, wyłączacie światła.
02:47
That sparkleSparkle you're seeingwidzenie is not luminescenceluminescencji,
65
152000
2000
Te rozbłyski, które widzicie, to nie luminescencja,
02:49
that's just electronicelektroniczny noisehałas
66
154000
2000
lecz po prostu elektroniczne zakłócenia
02:51
on these superWspaniały intensifiedzintensyfikowane cameraskamery.
67
156000
2000
na tych czułych kamerach.
02:53
You don't see luminescenceluminescencji untilaż do the submersibleZatapialne
68
158000
2000
Nie widzicie zjawiska luminescencji, zanim łódź
02:55
beginszaczyna się to moveruszaj się forwardNaprzód throughprzez the waterwoda,
69
160000
2000
nie zacznie płynąć naprzód,
02:57
but as it does, animalszwierzęta bumpingWstawianie into the screenekran
70
162000
2000
kiedy jednak już popłynie, stworzenia wpadają na ekran
02:59
are stimulatedstymulowane to bioluminescebioluminesce.
71
164000
2000
co pobudza je do świecenia.
03:01
Now, when I was first doing this,
72
166000
2000
Kiedy robiłam to po raz pierwszy,
03:03
all I was tryingpróbować to do was countliczyć the numbersliczby of sourcesźródła.
73
168000
2000
jedyne co starałam się zrobić, to policzyć ilość obiektów.
03:05
I knewwiedziałem my forwardNaprzód speedprędkość, I knewwiedziałem the areapowierzchnia,
74
170000
2000
Znałam swoją prędkość oraz okolicę.
03:07
and so I could figurepostać out how manywiele hundredssetki of sourcesźródła
75
172000
2000
Mogłam oszacować, jak wiele setek żródeł światła
03:09
there were perza cubicsześcienny metermetr.
76
174000
2000
znajdowało się w metrze sześciennym.
03:11
But I startedRozpoczęty to realizerealizować that I could actuallytak właściwie identifyzidentyfikować animalszwierzęta
77
176000
2000
Jednak zaczęłam sobie uzmysławiać, że właściwie mogłam zidentyfikować stworzenia
03:13
by the typerodzaj of flasheslampy błyskowe they producedwytworzony.
78
178000
2000
dzięki typom rozbłysków, jakie wytwarzały.
03:15
And so, here, in the GulfZatoka of MaineMaine
79
180000
3000
Tak więc, tutaj, w Zatoce Maine
03:18
at 740 feetstopy,
80
183000
2000
na głębokości ok 225 metrów
03:20
I can nameNazwa prettyładny much everything you're seeingwidzenie there to the speciesgatunki levelpoziom.
81
185000
3000
mogę nazwać praktycznie wszystko co widzicie tutaj, do poziomu gatunkowego,
03:23
Like those bigduży explosionswybuchy, sparksiskry,
82
188000
2000
jak te duże eksplozje, błyski,
03:25
are from a little combgrzebień jellygalaretka,
83
190000
2000
pochodzące od małych żebropławów.
03:27
and there's krillKryl and other kindsrodzaje of crustaceansskorupiaki,
84
192000
3000
Tam zaś widzimy kryl oraz inne rodzaje skorupiaków
03:30
and jellyfishmeduzy.
85
195000
2000
i meduzę.
03:32
There was anotherinne one of those combgrzebień jelliesgalaretki.
86
197000
2000
Był tam jeden z żebropławów.
03:34
And so I've workedpracował with computerkomputer imageobraz analysisanaliza engineersinżynierowie
87
199000
3000
Tak więc współpracowałam z inżynierami od komputerowej analizy obrazów,
03:37
to developrozwijać automaticAutomatyczne recognitionuznanie systemssystemy
88
202000
3000
aby stworzyć automatyczne systemy rozpoznawcze,
03:40
that can identifyzidentyfikować these animalszwierzęta
89
205000
2000
które mogłyby identyfikować te stworzenia
03:42
and then extractwyciąg the XYZXYZ coordinatewspółrzędnych of the initialInicjał impactwpływ pointpunkt.
90
207000
3000
a następnie podawać koordynaty potencjalnego punktu spotkania.
03:45
And we can then do the kindsrodzaje of things that ecologistsekologów do on landwylądować,
91
210000
3000
Moglibyśmy wtedy robić rzeczy, jakie ekolodzy robią na lądzie
03:48
and do nearestnajbliższy neighborsąsiad distancesodległości.
92
213000
2000
i zbadać najbliższą okolicę.
03:51
But you don't always have to go down to the depthsgłębokości of the oceanocean
93
216000
2000
Jednak nie zawsze trzeba schodzić w głębiny oceanu,
03:53
to see a lightlekki showpokazać like this.
94
218000
2000
by zobaczyć podobne świetlne przedstawienie.
03:55
You can actuallytak właściwie see it in surfacepowierzchnia watersfale.
95
220000
2000
Można je także zaobserwować na powierzchni.
03:57
This is some shotstrzał, by DrDr. MikeMike LatzLatz at ScrippsScripps InstitutionInstytucja,
96
222000
3000
Oto film nakręcony przez doktora Mike'a Latza z Instytutu Oceanografii imienia Scrippsa
04:00
of a dolphinDelfin swimmingpływanie throughprzez bioluminescentGerhardt planktonplankton.
97
225000
2000
pokazujący delfina pływającego pośród świecącego planktonu.
04:02
And this isn't someplacegdzieś exoticegzotyczne
98
227000
2000
Film ten nie powstał w jakimś egzotycznym miejscu,
04:04
like one of the bioluminescentGerhardt bayszatok in PuertoPuerto RicoRico,
99
229000
3000
jak jedne z bioluminescencyjnych zatok w Puerto Rico,
04:07
this was actuallytak właściwie shotstrzał in SanSan DiegoDiego HarborHarbor.
100
232000
2000
lecz został nakręcony w porcie w San Diego.
04:09
And sometimesczasami you can see it even closerbliższy than that,
101
234000
3000
Czasem możecie przyjrzeć się zjawisku zdecydowanie dokładniej,
04:12
because the headsgłowy on shipsstatki --
102
237000
2000
ponieważ dzioby statków -
04:14
that's toiletsWC, for any landwylądować loversKochankowie that are listeningsłuchający --
103
239000
3000
to jest toalety, wyjaśniam dla szczurów lądowych które teraz mnie słuchają -
04:17
are flushedopróżniany with unfilteredniefiltrowane seawaterwoda morska
104
242000
3000
są spłukiwane niefiltrowaną wodą morską,
04:20
that oftenczęsto has bioluminescentGerhardt planktonplankton in it.
105
245000
2000
w której często znajduje się świecący plankton,
04:22
So, if you staggerrozłożenie w czasie into the headgłowa latepóźno at night
106
247000
2000
więc jeśli zatoczycie się na dziób późną nocą,
04:24
and you're so toilet-huggingWC przytulanie sickchory
107
249000
2000
mając tak silne objawy morskiej choroby,
04:26
that you forgetzapomnieć to turnskręcać on the lightlekki,
108
251000
2000
że zapomnicie zapalić światło,
04:28
you maymoże think that you're havingmający a religiousreligijny experiencedoświadczenie. (LaughterŚmiech)
109
253000
2000
możecie uznać, że macie jakieś religijne objawienie.
04:31
So, how does a livingżycie creaturekreatura make lightlekki?
110
256000
2000
Jak więc żywe stworzenie może wytworzyć światło?
04:33
Well, that was the questionpytanie that 19thth centurystulecie
111
258000
2000
Cóż, to było pytanie, które XIX wieczny
04:35
FrenchFrancuski physiologistfizjolog RaphaelRaphael DuboisDubois,
112
260000
2000
francuski fizjolog Raphael Dubois
04:37
askedspytał about this bioluminescentGerhardt clamClam.
113
262000
2000
postawił, pytając o tego świetlnego mięczaka.
04:39
He groundziemia it up and he managedzarządzane to get out a couplepara of chemicalschemikalia;
114
264000
3000
Przebadał go, po czym udało mu się wyodrębnić kilka zwiazków chemicznych,
04:42
one, the enzymeenzym, he callednazywa luciferaselucyferazą;
115
267000
3000
pierwszy, enzym, który nazwał lucyferazą,
04:45
the substratesubstrat, he callednazywa luciferinlucyferyna
116
270000
2000
oraz substrat, ktory nazwał lucyferyną
04:47
after LuciferLucyfer the LightbearerLightbearer.
117
272000
2000
na cześć Lucyfera Dostarczyciela Światła.
04:49
That terminologyterminologia has stuckutknął, but it doesn't actuallytak właściwie referodnosić się to specifickonkretny chemicalschemikalia
118
274000
3000
Ta terminologia przyjęła się, jednak obecnie nie odnosi się do konkretnych zwiazków,
04:52
because these chemicalschemikalia come in a lot of differentróżne shapeskształty and formsformularze.
119
277000
3000
gdyż mają one przeróżne kształty i formy.
04:55
In factfakt, mostwiększość of the people
120
280000
2000
W rzeczywistości, większość ludzi
04:57
studyingstudiować bioluminescenceBioluminescencja todaydzisiaj
121
282000
2000
zajmujących się obecnie bioluminescencją
04:59
are focusedskupiony on the chemistrychemia, because these chemicalschemikalia
122
284000
2000
skupia się na jej chemicznej części, ponieważ te związki
05:01
have provedudowodnione so incrediblyniewiarygodnie valuablecenny
123
286000
2000
dowiodły swojej niewiarygodnej wartości
05:03
for developingrozwijanie antibacterialantybakteryjne agentsagentów,
124
288000
3000
przy opracowywaniu antybakteryjnych środków,
05:06
cancernowotwór fightingwalczący drugsleki,
125
291000
2000
leków zwalczających raka,
05:08
testingtestowanie for the presenceobecność of life on MarsMars,
126
293000
2000
poszukiwań obecnosci śladów życia na Marsie,
05:10
detectingWykrywanie pollutantszanieczyszczeń in our watersfale --
127
295000
2000
wykrywaniu zanieczyszczeń w naszych wodach,
05:12
whichktóry is how we use it at ORCAORCA.
128
297000
2000
czyli ich zastosowania w organizacji ORCA.
05:14
In 2008,
129
299000
2000
W 2008
05:16
the NobelLaureat Nagrody Nobla PrizeNagrody in ChemistryChemia
130
301000
2000
Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii
05:18
was awardednagrodzony for work doneGotowe
131
303000
2000
przyznano za pracę
05:20
on a moleculecząsteczka callednazywa greenZielony fluorescentfluorescencyjny proteinbiałko
132
305000
2000
nad molekułą nazwaną zielonym białkiem fluoryzującym (GFP),
05:22
that was isolatedodosobniony from the bioluminescentGerhardt chemistrychemia
133
307000
3000
które zostało wyizolowane z bioluminescencyjnych zwiazków chemicznych
05:25
of a jellyfishmeduzy,
134
310000
2000
meduzy,
05:27
and it's been equatedzrównane to the inventionwynalazek of the microscopemikroskopu,
135
312000
2000
a zostało to przyrównane do wynalezienia mikroskopu,
05:29
in termswarunki of the impactwpływ that it has had
136
314000
3000
ze względu na wpływ, jaki miało
05:32
on cellkomórka biologybiologia and geneticgenetyczny engineeringInżynieria.
137
317000
3000
na całą biologię komórki oraz inżynierię genetyczną.
05:35
AnotherInnym thing all these moleculesCząsteczki are tellingwymowny us
138
320000
2000
Inną informacją, jakiej te molekuły nam udzielają
05:37
that, apparentlywidocznie, bioluminescenceBioluminescencja has evolvedewoluował
139
322000
3000
jest, że najwyraźniej bioluminescencja ewoluowała
05:40
at leastnajmniej 40 timesczasy, maybe as manywiele as 50 separateoddzielny timesczasy
140
325000
3000
przynajmniej 40, a być może nawet 50 razy
05:43
in evolutionaryewolucyjny historyhistoria,
141
328000
2000
podczas całej historii ewolucji,
05:45
whichktóry is a clearjasny indicationwskazanie
142
330000
2000
co jest jasną wskazówką
05:47
of how spectacularlyspektakularnie importantważny
143
332000
3000
jak niesłychanie ważna dla przetrwania
05:50
this traitcecha is for survivalprzetrwanie.
144
335000
2000
jest to cecha.
05:52
So, what is it about bioluminescenceBioluminescencja
145
337000
2000
Więc, co jest takiego w bioluminescencji,
05:54
that's so importantważny to so manywiele animalszwierzęta?
146
339000
2000
że jest ona tak ważna dla tak wielu zwierząt?
05:56
Well, for animalszwierzęta that are tryingpróbować to avoiduniknąć predatorsdrapieżniki
147
341000
3000
Cóż, dla zwierząt, które staraja się unikać drapieżców
05:59
by stayingprzebywający in the darknessciemność,
148
344000
3000
poprzez pozostawanie w mroku,
06:02
lightlekki can still be very usefulprzydatny
149
347000
2000
światło wciąż może być niezwykle użyteczne
06:04
for the threetrzy basicpodstawowy things that animalszwierzęta have to do to surviveprzetrwać:
150
349000
3000
w trzech podstawowych czynnościach, jakie zwierzęta muszą wykonać, aby przeżyć
06:07
and that's find foodjedzenie,
151
352000
2000
to jest znaleźć pożywienie,
06:09
attractpociągać a mateMate and avoiduniknąć beingistota eatenjeść.
152
354000
2000
zwabić partnera oraz uniknąć zostania pożartym.
06:11
So, for exampleprzykład, this fishryba
153
356000
2000
Na przykład, ta ryba
06:13
has a built-inWbudowany headlightreflektorów behindza its eyeoko
154
358000
2000
ma "wbudowane" światełko za okiem
06:15
that it can use for findingodkrycie foodjedzenie
155
360000
2000
którego może używać do polowania
06:17
or attractingprzyciągnięcie a mateMate.
156
362000
2000
lub zwabienia partnera.
06:19
And then when it's not usingza pomocą it, it actuallytak właściwie can rollrolka it down into its headgłowa
157
364000
3000
A kiedy światełko nie jest używane, może zostać schowane na głowie
06:22
just like the headlightsReflektory on your LamborghiniLamborghini.
158
367000
2000
zupełnie jak przednie swiatła w Waszym Lamborghini.
06:25
This fishryba actuallytak właściwie has highwysoki beamsbelki.
159
370000
3000
Ta ryba ma właściwie potężne "reflektory".
06:28
And this fishryba, whichktóry is one of my favoritesUlubione,
160
373000
2000
A ta ryba, która jest jedną z moich ulubionych,
06:30
has threetrzy headlightsReflektory on eachkażdy sidebok of its headgłowa.
161
375000
3000
ma trzy "światła" umieszczone po bokach głowy.
06:33
Now, this one is blueniebieski,
162
378000
2000
Teraz, to jest błękitne,
06:35
and that's the colorkolor of mostwiększość bioluminescenceBioluminescencja in the oceanocean
163
380000
2000
i to jest przeważnie barwa oceanicznej bioluminescencji
06:37
because evolutionewolucja has selectedwybrany
164
382000
2000
ponieważ ewolucja dokonała wyboru
06:39
for the colorkolor that travelspodróże farthestnajdalej throughprzez seawaterwoda morska
165
384000
2000
takiego koloru, który jest najlepiej widziany w morskiej wodzie,
06:41
in orderzamówienie to optimizebyć optymistą communicationkomunikacja.
166
386000
2000
aby zoptymalizować sposób kumunikacji.
06:43
So, mostwiększość animalszwierzęta make blueniebieski lightlekki,
167
388000
2000
Tak więc, większość stworzeń wytwarza błękitne światło,
06:45
and mostwiększość animalszwierzęta can only see blueniebieski lightlekki,
168
390000
3000
a także większość widzi wyłącznie ten rodzaj światła,
06:48
but this fishryba is a really fascinatingfascynujący exceptionwyjątek
169
393000
2000
jednak ta ryba jest naprawde niezwykłym wyjątkiem
06:50
because it has two redczerwony lightlekki organsnarządów.
170
395000
3000
ponieważ posiada dwa czerwone organy.
06:53
And I have no ideapomysł why there's two,
171
398000
2000
Nie mam pojęcia, dlaczego są dwa,
06:55
and that's something I want to solverozwiązać some day --
172
400000
2000
ale jest to coś, czego zamierzam się pewnego dnia dowiedzieć.
06:57
but not only can it see blueniebieski lightlekki,
173
402000
3000
Więc, widzi ona nie tyllko światło błękitne,
07:00
but it can see redczerwony lightlekki.
174
405000
2000
ale także czerwone.
07:02
So it usesużywa its redczerwony bioluminescenceBioluminescencja like a sniper'ssnajpera scopezakres
175
407000
3000
Używa swojej czerwonej bioluminescencji jak snajperskiego celownika,
07:05
to be ablezdolny to sneakskradający się up on animalszwierzęta
176
410000
2000
aby podkraść się do innych zwierząt,
07:07
that are blindślepy to redczerwony lightlekki
177
412000
2000
które nie rozpoznają czerwonego światła.
07:09
and be ablezdolny to see them withoutbez beingistota seenwidziany.
178
414000
2000
Widzi je, sama nie będąc widzianą.
07:11
It's alsorównież got a little chinpodbródek barbelBrzana here
179
416000
2000
Ma również mały wabik na podbródku
07:13
with a blueniebieski luminescentFluorescencyjne wskazówki lurewabik on it
180
418000
2000
z błękitną, świecącą przynętą na końcu,
07:15
that it can use to attractpociągać preyzdobycz from a long way off.
181
420000
3000
której może użyć, aby zwabić z daleka potencjalną ofiarę.
07:18
And a lot of animalszwierzęta will use theirich bioluminescenceBioluminescencja as a lurewabik.
182
423000
3000
Wiele stworzeń będzie używać swojej bioluminescencji jako przynęty.
07:22
This is anotherinne one of my favoriteulubiony fishryba.
183
427000
2000
To jest kolejna z moich ulubionych ryb.
07:24
This is a viperfishŻmijowiec, and it's got a lurewabik
184
429000
2000
Oto żmijowiec, która ma przynętę
07:26
on the endkoniec of a long fishingwędkowanie rodpręt
185
431000
2000
na końcu długiej "wędki"
07:28
that it archesłuki in frontz przodu of the toothyToothy jawszczęki
186
433000
2000
umiejscowionej łukowato z przodu uzbrojonej w wielkie zęby paszczy
07:30
that givesdaje the viperfishŻmijowiec its nameNazwa.
187
435000
3000
dzięki której ryba zyskała swą sławę.
07:33
The teethzęby on this fishryba are so long
188
438000
2000
Zęby tej ryby są tak długie,
07:35
that if they closedZamknięte insidewewnątrz the mouthusta of the fishryba,
189
440000
2000
że gdyby calkowicie zamknęła paszczę,
07:37
it would actuallytak właściwie impaleWbij its ownwłasny brainmózg.
190
442000
3000
mogła by przebić nimi swój własny mózg.
07:40
So insteadzamiast, it slidesslajdy in groovesrowki
191
445000
2000
Więc zamiast tego, ześlizgują się bruzdami
07:42
on the outsidena zewnątrz of the headgłowa.
192
447000
2000
umiejscowionymi na zewnątrz głowy.
07:44
This is a ChristmasBoże Narodzenie treedrzewo of a fishryba;
193
449000
2000
To ryba niczym świąteczne drzewko:
07:46
everything on this fishryba lightsświatła up,
194
451000
2000
wszystko na niej się świeci.
07:48
it's not just that lurewabik.
195
453000
2000
To nie jest tylko przynęta;
07:50
It's got a built-inWbudowany flashlightLatarka.
196
455000
2000
ta ryba dosłownie została zbudowana ze światła.
07:52
It's got these jewel-likejak klejnot lightlekki organsnarządów on its bellybrzuszek
197
457000
2000
Posiada te przypominajace kamienie szlachetne świetlne organy na brzuchu,
07:54
that it usesużywa for a typerodzaj of camouflagekamuflaż
198
459000
3000
których używa, jako rodzaju kamuflażu,
07:57
that obliterateszacieranie its shadowcień,
199
462000
3000
który likwiduje jej cień,
08:00
so when it's swimmingpływanie around and there's a predatordrapieżnik looking up from belowponiżej,
200
465000
3000
więc kiedy pływa sobie swobodnie i nagle jakiś drapieżnik zaczyna zerkać na nią z dołu,
08:03
it makesczyni itselfsamo disappearznikać.
201
468000
2000
po prostu znika.
08:05
It's got lightlekki organsnarządów in the mouthusta,
202
470000
2000
Ma świetlne organy w pysku.
08:07
it's got lightlekki organsnarządów in everykażdy singlepojedynczy scaleskala, in the finspłetwy,
203
472000
2000
Znajdują się na każdej łusce, na płetwach,
08:09
in a mucusśluzu layerwarstwa on the back and the bellybrzuszek,
204
474000
2000
pod warstwą śluzu na grzbiecie i na brzuchu,
08:11
all used for differentróżne things --
205
476000
2000
wszystie używane do najprzeróżniejszych celów,
08:13
some of whichktóry we know about, some of whichktóry we don't.
206
478000
2000
z których część juz znamy, a o części jeszcze nic nie wiemy.
08:15
And we know a little bitkawałek more about bioluminescenceBioluminescencja thanksdzięki to PixarPixar,
207
480000
3000
Wiemy troszkę na temat bioluminescencji dzieki studio Pixar,
08:18
and I'm very gratefulwdzięczny to PixarPixar for sharingdzielenie się
208
483000
2000
jestem im niezwykle wdzięczna za podzielenie się
08:20
my favoriteulubiony topictemat with so manywiele people.
209
485000
2000
moim ulubionym tematem z rzeszą ludzi.
08:22
I do wishżyczenie, with theirich budgetbudżet,
210
487000
2000
Marzę o tym, aby ich budżet
08:24
that they mightmoc have spentwydany just a tinymalutki bitkawałek more moneypieniądze
211
489000
3000
był wydawany troszkę hojnieszą ręką
08:27
to payzapłacić a consultingordynacyjny feeopłata to some poorubogi, starvinggłodujący graduateukończyć studentstudent,
212
492000
3000
aby zapłacić jakiemuś biednemu, głodujacemu absolwentowi uniwersytetu,
08:30
who could have told them that those are the eyesoczy
213
495000
2000
który wyjaśniłby im, że to są oczy
08:32
of a fishryba that's been preservedzachowane in formalinLignosulfonat techniczny.
214
497000
3000
ryby, która została zabalsamowana w formalinie.
08:35
These are the eyesoczy of a livingżycie anglerfishŻabnica.
215
500000
2000
Oto są oczy żyjącej ryby-wędkarza.
08:37
So, she's got a lurewabik that she stickskije out
216
502000
2000
Tak więc, dysponuje ona przynętą, którą wystawia
08:39
in frontz przodu of this livingżycie mousetrapPułapka na myszy
217
504000
2000
z przodu tej żywej pułapki
08:41
of needle-sharpostrych jak igły teethzęby
218
506000
2000
pełnej ostrych jak igły zębów,
08:43
in orderzamówienie to attractpociągać in some unsuspectingniczego nie preyzdobycz.
219
508000
3000
aby zwabić niczego nie podejrzewajacą ofiarę.
08:46
And this one has a lurewabik
220
511000
2000
Ta zaś posiada wabik
08:48
with all kindsrodzaje of little interestingciekawy threadswątki comingprzyjście off it.
221
513000
3000
wyposażony w różne, interesujace wyrostki.
08:51
Now we used to think that the differentróżne shapekształt of the lurewabik
222
516000
3000
Zwykło sie uważać, że różne kształty wabików
08:54
was to attractpociągać differentróżne typestypy of preyzdobycz,
223
519000
2000
miały przyciągać różne typy ofiar,
08:56
but then stomachżołądek contentzadowolony analysesanalizy on these fishryba
224
521000
3000
jednak badanie zawartości żołądka tych ryb
08:59
doneGotowe by scientistsnaukowcy, or more likelyprawdopodobne theirich graduateukończyć studentsstudenci,
225
524000
3000
przeprowadzone przez naukowców, a dokładnie przez ich studentów podyplomowych
09:02
have revealedujawnione that
226
527000
2000
dowiodło,
09:04
they all eatjeść prettyładny much the samepodobnie thing.
227
529000
2000
że większość z nich jada dokładnie to samo.
09:06
So, now we believe that the differentróżne shapekształt of the lurewabik
228
531000
2000
Tak więc, teraz wierzymy, że różne kształty wabików
09:08
is how the malemęski recognizesrozpoznaje the femalePłeć żeńska
229
533000
2000
pomagają samcom rozpoznawać samice
09:10
in the anglerfishŻabnica worldświat,
230
535000
2000
w świecie ryb-wędkarzy,
09:12
because manywiele of these malesmężczyźni
231
537000
2000
ponieważ wiele z tych samców
09:14
are what are knownznany as dwarfkrasnolud malesmężczyźni.
232
539000
2000
jest po prostu karłami.
09:16
This little guy
233
541000
2000
Ten maluch
09:18
has no visiblewidoczny meansznaczy of self-supportsamodzielnej pomocy technicznej.
234
543000
3000
nie wykazuje żadnych, widocznych oznak samodzielności.
09:21
He has no lurewabik for attractingprzyciągnięcie foodjedzenie
235
546000
2000
Nie ma przynęty do wabienia ofiary,
09:23
and no teethzęby for eatingjedzenie it when it getsdostaje there.
236
548000
2000
ani zębów do zjedzenia jej, kied w końcu jakaś się trafi.
09:25
His only hopenadzieja for existenceistnienie on this planetplaneta
237
550000
3000
Jego jedyną szansą na przetrwanie na tej planecie
09:28
is as a gigoloGigolo. (LaughterŚmiech)
238
553000
2000
jest wcielenie się w rolę utrzymanka.
09:30
He's got to find himselfsamego siebie a babeLaska
239
555000
2000
Musi znaleźć sobie panienkę,
09:32
and then he's got to latchzatrzask on for life.
240
557000
3000
a następnie trzymać się jej do końca życia.
09:35
So this little guy
241
560000
2000
Tak więc ten maluch
09:37
has founduznany himselfsamego siebie this babeLaska,
242
562000
2000
znalazł swoją panią
09:39
and you will noteUwaga that he's had the good sensesens
243
564000
2000
i z pewnością zauważycie, że znalazł doskonały sposób
09:41
to attachdołączać himselfsamego siebie in a way that he doesn't actuallytak właściwie have to look at her.
244
566000
3000
by trzymać się jej w sposób, dzięki któremu nie musi na nią patrzeć.
09:44
(LaughterŚmiech)
245
569000
2000
(śmiech)
09:46
But he still knowswie a good thing when he seeswidzi it,
246
571000
2000
Jednak potrafi poznać dobrą okazję, kiedy ją ujrzy,
09:48
and so he sealspieczęcie the relationshipzwiązek with an eternalwieczne kisspocałunek.
247
573000
3000
więc pieczętuje związek wiecznym pocałunkiem.
09:51
His fleshciało fusesBezpieczniki with her fleshciało,
248
576000
2000
Jego ciało łączy się z jej ciałem,
09:53
her bloodstreamkrwiobiegu growsrośnie into his bodyciało,
249
578000
2000
jej układ krwionośny wrasta w jego ciało,
09:55
and he becomesstaje się nothing more than a little spermspermy sacSAC.
250
580000
3000
a on staje się niczym więcej, niż małym woreczkiem z nasieniem.
09:58
(LaughterŚmiech)
251
583000
2000
(śmiech)
10:00
Well, this is a deep-seagłębinowych versionwersja of Women'sDla kobiet LibLib.
252
585000
2000
Cóż, to jest głebinowa wersja Ruchu Wyzwolenia Kobiet.
10:02
She always knowswie where he is,
253
587000
2000
Ona zawsze wie, gdzie on się znajduje,
10:04
and she doesn't have to be monogamousmonogamiczny,
254
589000
2000
a sama nie musi być wcale monogamiczna,
10:06
because some of these femaleskobiety
255
591000
2000
ponieważ część z tych samic
10:08
come up with multiplewielokrotność malesmężczyźni attachedprzywiązany.
256
593000
2000
żyje z wieloma podczepionymi samcami.
10:10
So they can use it for findingodkrycie foodjedzenie, for attractingprzyciągnięcie mateskumple.
257
595000
3000
Tak więc, zwierzęta potrafią używać bioluminescencji do poszukiwania pokarmu, zwabiania partnera.
10:13
They use it a lot for defenseobrona, manywiele differentróżne wayssposoby.
258
598000
3000
Używają jej często do obrony, na wiele róznych sposobów.
10:16
A lot of them can releasewydanie theirich luciferinlucyferyna or luferaseluferase in the waterwoda
259
601000
3000
Wiele z nich potrafi wypuścić swoją lucyferynę oraz lucyferazę do wody
10:19
just the way a squidkałamarnica or an octopusOśmiornica will releasewydanie an inkatrament cloudChmura.
260
604000
2000
zupełnie jak kałamarnica lub ośmiornica wypuszczająca chmurę atramentu.
10:21
This shrimpkrewetki is actuallytak właściwie
261
606000
2000
Ta krewetka właśnie
10:23
spewingwypływa lightlekki out of its mouthusta
262
608000
2000
wyrzuca ze swojego otworu gębowego strumień światła
10:25
like a fireogień breathingoddechowy dragonsmok
263
610000
2000
zupełnie, jak ziejący ogniem smok,
10:27
in orderzamówienie to blindślepy or distractrozpraszać this viperfishŻmijowiec
264
612000
2000
aby oślepić lub rozproszyć uwagę żmijowca
10:29
so that the shrimpkrewetki can swimpływać away into the darknessciemność.
265
614000
2000
a w tym czasie sama zyska czas niezbędny do ukrycia się w ciemnościach.
10:31
And there are a lot of differentróżne animalszwierzęta that can do this:
266
616000
3000
Także wiele innych zwierząt posiadło tę umiejętność.
10:34
There's jellyfishmeduzy, there's squidkałamarnica,
267
619000
2000
Mamy meduzy, kałamarnice,
10:36
there's a wholecały lot of differentróżne crustaceansskorupiaki,
268
621000
2000
niezliczoną ilość przeróżnych skorupiaków.
10:38
there's even fishryba that can do this.
269
623000
2000
Istnieje nawet ryba potrafiąca to robić.
10:40
This fishryba is callednazywa the shiningświecący tubeshouldertubeshoulder
270
625000
3000
Ta ryba zwana jest strzelcem srebrzystym,
10:43
because it actuallytak właściwie has a tuberura on its shoulderramię
271
628000
2000
ponieważ faktycznie ma "wyrzutnię" na boku
10:45
that can squirtkobiecy wytrysk out lightlekki.
272
630000
2000
która potrafi wytrysnąć światłem.
10:47
And I was luckszczęście enoughdość to capturezdobyć one of these
273
632000
2000
Ja natomiast miałam szczęście złapać jedną z nich,
10:49
when we were on a trawlingniewód expeditionwyprawa
274
634000
2000
kiedy prowadziliśmy połów
10:51
off the northwestpółnocny zachód coastWybrzeże of AfricaAfryka for "BlueNiebieski PlanetPlaneta,"
275
636000
3000
na północno-zachodnim wybrzeżu Afryki dla Oceanarium "Blue Planet",
10:54
for the deepgłęboki portionczęść of "BlueNiebieski PlanetPlaneta."
276
639000
2000
poważnej ilości zasobów błękitnej planety.
10:56
And we were usingza pomocą a specialspecjalny trawlingniewód netnetto
277
641000
2000
Używaliśmy specjalnej sieci
10:58
that we were ablezdolny to bringprzynieść these animalszwierzęta up aliveżywy.
278
643000
2000
dzięki której mogliśmy wyłowić te zwierzęte żywe.
11:00
So we capturedschwytany one of these, and I broughtprzyniósł it into the lablaboratorium.
279
645000
3000
Tak więc złapaliśmy jedną z tych ryb a ja przeniosłam ją do labolatorium.
11:03
So I'm holdingtrzymać it,
280
648000
2000
Więc trzymam ją
11:05
and I'm about to touchdotknąć that tuberura on its shoulderramię,
281
650000
2000
i zamierzam dotknąć jej "wyrzutni" na grzbiecie,
11:07
and when I do, you'llTy będziesz see bioluminescenceBioluminescencja comingprzyjście out.
282
652000
3000
a kiedy to zrobię, ujrzycie wydobywającą się świecącą substancję.
11:11
But to me, what's shockingwstrząsający
283
656000
2000
Co jednak było dla mnie szokujące,
11:13
is not just the amountilość of lightlekki,
284
658000
2000
to nie sama ilość wytworzonego światła,
11:15
but the factfakt that it's not just luciferinlucyferyna and luciferaselucyferazą.
285
660000
2000
lecz fakt, że nie były to tylko lucyferyna i lucyferaza.
11:17
For this fishryba, it's actuallytak właściwie wholecały cellskomórki
286
662000
2000
Ryba ta pozbyła się także całych komórek
11:19
with nucleijądra and membranesmembrany.
287
664000
2000
wraz z jądrami komórkowymi oraz błonami.
11:21
It's energeticallyenergicznie very costlykosztowny for this fishryba to do this,
288
666000
2000
Zachowanie takie, to dla tej ryby ogromny wydatek energetyczny
11:23
and we have no ideapomysł why it does it --
289
668000
3000
a my nie mamy pojęcia, dlaczego tak postępuje.
11:26
anotherinne one of these great mysteriesarkana that needswymagania to be solvedrozwiązany.
290
671000
3000
To kolejna z wielkich tajemnic, które muszą zostać rozwiązane.
11:31
Now, anotherinne formformularz of defenseobrona
291
676000
2000
A teraz inna forma obrony,
11:33
is something callednazywa a burglarWłamywacz alarmalarm --
292
678000
2000
nazywana czasem alarmem przeciwwłamaniowym.
11:35
samepodobnie reasonpowód you have a burglarWłamywacz alarmalarm on your carsamochód;
293
680000
2000
W tym samym celu macie alarm w Waszym samochodzie.
11:37
the honkingtrąbić hornróg and flashingmiga lightsświatła
294
682000
2000
Głośny dźwięk i błyskające światła
11:39
are meantOznaczało to attractpociągać the attentionUwaga of, hopefullyufnie,
295
684000
2000
mają za zadanie przyciągnąć uwagę
11:41
the policePolicja that will come and take the burglarWłamywacz away --
296
686000
2000
policji, która przyjedzie i aresztuje złodzieja.
11:43
when an animal'szwierzęcia caughtzłapany in the clutchessprzęgła of a predatordrapieżnik,
297
688000
2000
Kiedy jakieś zwierzę wpadnie w szpony drapieżcy,
11:45
its only hopenadzieja for escapeucieczka maymoże be
298
690000
2000
jego jedyną nadzieją na ucieczkę może być
11:47
to attractpociągać the attentionUwaga of something biggerwiększy and nastierobrzydliwe
299
692000
2000
przyciągnięcie uwagi czegoś większego i groźniejszego,
11:49
that will attackatak theirich attackernapastnik,
300
694000
2000
co zaatakuje napastnika,
11:51
therebya tym samym affordingdające them a chanceszansa for escapeucieczka.
301
696000
3000
tym samym stwarzając wcześniejszej ofierze szansę na ucieczkę.
11:54
This jellyfishmeduzy, for exampleprzykład, has
302
699000
2000
Ta oto meduza posiada na przykład
11:56
a spectacularspektakularny bioluminescentGerhardt displaypokaz.
303
701000
2000
imponujący zestaw bioluminescencji.
11:58
This is us chasinggonić it in the submersibleZatapialne.
304
703000
2000
Oto my, ścigający ją w mini-łodzi.
12:00
That's not luminescenceluminescencji, that's reflectedodzwierciedlenie lightlekki from the gonadsgonady.
305
705000
3000
To nie luminescencja, lecz światło odbite od jej gonad.
12:03
We capturezdobyć it in a very specialspecjalny deviceurządzenie on the frontz przodu of the submersibleZatapialne
306
708000
3000
Pochwyciliśmy ją w specjalne umieszczone na przodzie łodzi urządzenie
12:06
that allowspozwala us to bringprzynieść it up in really pristinedziewiczy conditionstan,
307
711000
3000
które pozwoliło nam na przeniesienie jej bez uszczerbku na zdrowiu
12:09
bringprzynieść it into the lablaboratorium on the shipstatek.
308
714000
2000
do labolatorium na statku.
12:11
And then to generateGenerować the displaypokaz you're about to see,
309
716000
2000
A następnie sprowokować pokaz, który zaraz zobaczycie.
12:13
all I did was touchdotknąć it oncepewnego razu perza seconddruga
310
718000
2000
Wszystko co robiłam, to dotykanie jej raz na sekundę
12:15
on its nervenerw ringpierścień with a sharpostry pickwybierać
311
720000
2000
w okolicach nerwu pierścieniowego ostrym narzędziem
12:17
that's sortsortować of like the sharpostry toothząb of a fishryba.
312
722000
2000
podobnym do ostrego rybiego zęba.
12:19
And oncepewnego razu this displaypokaz getsdostaje going, I'm not touchingwzruszające it anymorejuż.
313
724000
3000
A kiedy proces raz się rozpocznie, nie dotykam jej więcej.
12:22
This is an unbelievablenie do wiary lightlekki showpokazać.
314
727000
3000
To wprost niewiarygodne świetlne przedstawienie.
12:25
It's this pinwheelWiatraczek of lightlekki,
315
730000
2000
To ten wir światła.
12:27
and I've doneGotowe calculationsobliczenia that showpokazać that this could be seenwidziany
316
732000
2000
Dokonałam obliczeń, że pokaz taki jak ten
12:29
from as much as 300 feetstopy away by a predatordrapieżnik.
317
734000
3000
może być widoczny dla drapieżnika z odległości nawet 90 metrów.
12:32
And I thought, "You know,
318
737000
2000
Wiecie, pomyślałam sobie,
12:34
that mightmoc actuallytak właściwie make a prettyładny good lurewabik."
319
739000
2000
że w sumie mogło by to stanowić całkiem niezłą przynętę.
12:36
Because one of the things that's frustratedsfrustrowany me
320
741000
3000
Jedną z rzeczy, jaka mnie irytuje
12:39
as a deep-seagłębinowych explorerExplorer
321
744000
2000
jako badacza głębin
12:41
is how manywiele animalszwierzęta there probablyprawdopodobnie are in the oceanocean that we know nothing about
322
746000
3000
jest fakt, jak wiele dotąd nie poznanych zwierząt kryje się w oceanach
12:44
because of the way we explorebadać the oceanocean.
323
749000
3000
tylko dzięki naszym sposobom badania głębin.
12:47
The primarypodstawowa way that we know about what liveszyje in the oceanocean
324
752000
3000
Podstawowym sposobem zdobywania wiedzy o mieszkańcach oceanów
12:50
is we go out and dragopór netssieci behindza shipsstatki.
325
755000
3000
jest wypłynięcie w morze i ich połów.
12:53
And I defyprzeciwstawiać się you to nameNazwa any other branchgałąź of sciencenauka
326
758000
2000
Wskażcie mi więc proszę jakąkolwiek inną gałąź nauki,
12:55
that still dependszależy on hundredssetki of year-oldletni technologytechnologia.
327
760000
3000
która wciąż opiera się na stuletniej technologii.
12:58
The other primarypodstawowa way is we go down
328
763000
2000
Kolejnym sposobem jest zejście pod wodę
13:00
with submersiblespodwodne and remote-operatedzdalnie sterowane vehiclespojazdy.
329
765000
2000
w mini-łodziach lub wysłanie tam zdalnie sterowanych pojazdów.
13:02
I've madezrobiony hundredssetki of divesnurkowań in submersiblespodwodne.
330
767000
3000
Wykonałam setki zejść pod wodę w mini-łodziach.
13:05
When I'm sittingposiedzenie in a submersibleZatapialne thoughchociaż,
331
770000
2000
Kiedy siedzę w łodzi, niestety
13:07
I know that I'm not unobtrusivedyskretny at all --
332
772000
3000
wiem, że bardzo rzucam się w oczy.
13:10
I've got brightjasny lightsświatła and noisygłośny thrusterssilniki odrzutowe --
333
775000
2000
Łódź jest wyposażona w jaskrawe światła i hałaśliwe silniki.
13:12
any animalzwierzę with any sensesens is going to be long goneodszedł.
334
777000
3000
Jakiekolwiek zwierze z minimalnym wyczuciem natychmiast się ode mnie oddali.
13:15
So, I've wanted for a long time
335
780000
3000
Tak więc, od dłuższego już czasu chciałam
13:18
to figurepostać out a differentróżne way to explorebadać.
336
783000
2000
odkryć inny sposób na eksplorację głębin.
13:20
And so, sometimeczasami agotemu, I got this ideapomysł for a cameraaparat fotograficzny systemsystem.
337
785000
3000
W końcu, jakiś czas temu wpadłam na pomysł systemu kamer.
13:23
It's not exactlydokładnie rocketrakieta sciencenauka. We call this thing Eye-in-the-SeaOko w-Sea.
338
788000
3000
Nie jest to milowe odkrycie. Mozemy nazwać go "Morskie Oko".
13:26
And scientistsnaukowcy have doneGotowe this on landwylądować for yearslat;
339
791000
2000
Naukowcy na lądzie używają tej techniki od lat,
13:28
we just use a colorkolor that the animalszwierzęta can't see
340
793000
3000
my tylko użyliśmy koloru, którego zwierzęta nie widzą,
13:31
and then a cameraaparat fotograficzny that can see that colorkolor.
341
796000
2000
a następnie kamery, która go dostrzeże.
13:33
You can't use infraredpodczerwony in the seamorze.
342
798000
2000
Nie można dostrzec podczerwieni w morzu.
13:35
We use far-reddalekiej lightlekki, but even that's a problemproblem
343
800000
2000
Użyliśmy dalekiej podczerwieni, jednak nawet to stanowiło problem,
13:37
because it getsdostaje absorbedzaabsorbowany so quicklyszybko.
344
802000
2000
gdyż jest ona bardzo szybko absorbowana przez otoczenie.
13:39
MadeWykonane an intensifiedzintensyfikowane cameraaparat fotograficzny,
345
804000
2000
Stworzyłam wyczuloną kamerę,
13:41
wanted to make this electronicelektroniczny jellyfishmeduzy.
346
806000
2000
chciałam stworzyć tę elektroniczną meduzę.
13:43
Thing is, in sciencenauka,
347
808000
3000
Zasadą w nauce jest to,
13:46
you basicallygruntownie have to tell the fundingfinansowanie agenciesagencje what you're going to discoverodkryć
348
811000
3000
że musisz powiedzieć agencjom przyznającym fundusze, co zamierzasz wynaleźć,
13:49
before they'lloni to zrobią give you the moneypieniądze.
349
814000
2000
zanim dostaniesz od nich pieniądze.
13:51
And I didn't know what I was going to discoverodkryć,
350
816000
2000
A ja tego nie wiedziałam,
13:53
so I couldn'tnie mógł get the fundingfinansowanie for this.
351
818000
2000
więc nie mogłam otrzymać funduszy.
13:55
So I klugedkluged this togetherRazem, I got the HarveyHarvey MuddMudd EngineeringInżynieria ClinicKliniki
352
820000
3000
Zebrałam więc to wszystko razem, namówiłam Klinikę Inżynierii im. Harveya Mudda
13:58
to actuallytak właściwie do it as an undergraduatestudia licencjackie studentstudent projectprojekt initiallypoczątkowo,
353
823000
3000
aby zrealizowała to wstępnie, jako projekt studenckiej pracy dyplomowej,
14:01
and then I klugedkluged fundingfinansowanie from a wholecały bunchwiązka of differentróżne sourcesźródła.
354
826000
3000
a następnie zebrałam fundusze dostępne ze wszelkich możliwych źródeł.
14:04
MontereyMonterey BayBay AquariumAkwarium ResearchBadania InstituteInstytut
355
829000
2000
Akwarium w Monterey oraz Instytut Badawczy
14:06
gavedał me time with theirich ROVROV
356
831000
3000
udostępniły mi swojego podwodnego robota,
14:09
so that I could testtest it and we could figurepostać out,
357
834000
2000
abym mogła przeprowadzić testy oraz w końcu dowiedzieć się
14:11
you know, for exampleprzykład, whichktóry colorszabarwienie of redczerwony lightlekki we had to use
358
836000
3000
np. jakiego typu czerwieni powinniśmy użyć,
14:14
so that we could see the animalszwierzęta, but they couldn'tnie mógł see us --
359
839000
3000
aby widzieć zwierzęta nie będąc samemu widzianym,
14:17
get the electronicelektroniczny jellyfishmeduzy workingpracujący.
360
842000
3000
sprawdzić działającą elektryczną meduzę.
14:20
And you can see just what a shoestringShoestring operationoperacja this really was,
361
845000
3000
Możecie zobaczyć, jak niskobudżetowa była to operacja,
14:23
because we castodlew these 16 blueniebieski LEDsDiody LED in epoxyepoksydowa
362
848000
3000
kiedy umieściłam te 16 diód w tworzywie sztucznym,
14:26
and you can see in the epoxyepoksydowa moldforma that we used,
363
851000
2000
na filmie możecie obejrzeć formę, której użyliśmy,
14:28
the wordsłowo ZiplocZiploc is still visiblewidoczny.
364
853000
3000
słowo "Ziploc" wciąż jest widoczne.
14:31
NeedlessNie trzeba chyba wspominać to say, when it's klugedkluged togetherRazem like this,
365
856000
3000
Nie muszę chyba mówić, że wszysto zebrane w ten sposób
14:34
there were a lot of trialspróby and tribulationsucisków gettinguzyskiwanie this workingpracujący.
366
859000
3000
wymagało mnóstwa prób i trosk, aby zaczęło funkcjonować.
14:37
But there cameoprawa ołowiana witrażu a momentza chwilę when it all cameoprawa ołowiana witrażu togetherRazem,
367
862000
2000
Nadeszła jednak w końcu chwila, kiedy to się udało
14:39
and everything workedpracował.
368
864000
2000
i wszystko zadziałało,
14:41
And, remarkablywybitnie, that momentza chwilę got caughtzłapany on filmfilm
369
866000
2000
a najważniejsze, że ten moment został uchwycony na filmie
14:43
by photographerfotograf MarkMark RichardsRichards,
370
868000
2000
przez fotografa Marka Richardsa,
14:45
who happenedstało się to be there at the preciseprecyzyjny momentza chwilę
371
870000
2000
który szczęśliwie znalazł się w odpowiednim momencie
14:47
that we discoveredodkryty that it all cameoprawa ołowiana witrażu togetherRazem.
372
872000
3000
kiedy odkryliśmy, że wszystko zadziałało.
14:50
That's me on the left,
373
875000
2000
To ja, po lewej,
14:52
my graduateukończyć studentstudent at the time, ErikaErika RaymondRaymond,
374
877000
2000
moi ówcześni doktoranci, Erica Raymond
14:54
and LeeLee FrySmażyć, who was the engineerinżynier on the projectprojekt.
375
879000
3000
oraz Lee Fry, który był iżynierem projektu.
14:57
And we have this photographfotografia postedopublikowany in our lablaboratorium in a placemiejsce of honorhonor
376
882000
3000
Umieściliśmy tę fotografię na honorowym miejscu w naszym labolatorium
15:00
with the captionpodpis: "EngineerInżynier satisfyingsatysfakcjonujące two womenkobiety at oncepewnego razu." (LaughterŚmiech)
377
885000
3000
z podpisem: "Inżynier zadowala dwie kobiety na raz".
15:04
And we were very, very happyszczęśliwy.
378
889000
2000
Byliśmy bardzo, bardzo szczęśliwi.
15:06
So now we had a systemsystem
379
891000
2000
Teraz mamy więc system,
15:08
that we could actuallytak właściwie take to some placemiejsce
380
893000
2000
który można by przenieść w dowolne miejsce
15:10
that was kinduprzejmy of like an oasisOasis on the bottomDolny of the oceanocean
381
895000
2000
będące niczym oaza na dnie oceanu,
15:12
that mightmoc be patrolledpatrolował by largeduży predatorsdrapieżniki.
382
897000
3000
która może być patrolowana przez duże drapieżniki.
15:16
And so, the placemiejsce that we tookwziął it to
383
901000
2000
Tak więc, zabraliśmy go w miejsce
15:18
was this placemiejsce callednazywa a BrineSolanki PoolBasen,
384
903000
2000
zwane basenem solankowym
15:20
whichktóry is in the northernpółnocny partczęść of the GulfZatoka of MexicoMeksyk.
385
905000
2000
które znajduje się w północnej części Zatoki Meksykańskiej.
15:22
It's a magicalmagiczny placemiejsce.
386
907000
2000
To jest magiczne miejsce.
15:24
And I know this footagenagranie isn't going to look like anything to you --
387
909000
2000
Wiem, że ten filmik nie odda Wam wiele -
15:26
we had a crummyforsą cameraaparat fotograficzny at the time --
388
911000
2000
mieliśmy wtedy kiepską kamerę -
15:28
but I was ecstaticwniebowzięci.
389
913000
2000
jednak ja byłam oczarowana.
15:30
We're at the edgekrawędź of the BrineSolanki PoolBasen,
390
915000
2000
Jesteśmy na krawędzi basenu,
15:32
there's a fishryba that's swimmingpływanie towardsw kierunku the cameraaparat fotograficzny.
391
917000
3000
jest tam ryba płynąca wprost na kamerę.
15:35
It's clearlywyraźnie undisturbedniezakłócony by us.
392
920000
2000
Jest przez nas całkowicie nie niepokojona.
15:37
And I had my windowokno into the deepgłęboki seamorze.
393
922000
3000
A ja mam swoje okno na morskie głębiny.
15:40
I, for the first time, could see what animalszwierzęta were doing down there
394
925000
3000
Ja po raz pierwszy mogłam ujrzeć, co robią tam na dole zwierzęta,
15:43
when we weren'tnie były down there disturbingniepokojące them in some way.
395
928000
3000
kiedy nie są przez nas niepokojone.
15:47
FourCztery hoursgodziny into the deploymentwdrażania,
396
932000
2000
Cztery godziny przed "odpaleniem"
15:49
we had programmedzaprogramowany the electronicelektroniczny jellyfishmeduzy
397
934000
2000
zaprogramowaliśmy elektryczną meduzę,
15:51
to come on for the first time.
398
936000
2000
aby wypłynęła po raz pierwszy.
15:53
Eighty-sixOsiemdziesiąt sześć secondstowary drugiej jakości after
399
938000
2000
86 sekund po tym,
15:55
it wentposzedł into its pinwheelWiatraczek displaypokaz,
400
940000
2000
rozpoczęła swój pokaz,
15:57
we recordednagrany this:
401
942000
2000
który nagraliśmy.
16:00
This is a squidkałamarnica, over sixsześć feetstopy long,
402
945000
2000
Oto kałamarnica, mająca prawie 2 metry długości
16:02
that is so newNowy to sciencenauka,
403
947000
2000
i będąca dla nauki taką nowością,
16:04
it cannotnie może be placedumieszczony in any knownznany scientificnaukowy familyrodzina.
404
949000
3000
że nie może być sklasyfikowana w żadnej znanej rodzinie.
16:08
I could not have askedspytał for a better proofdowód of conceptpojęcie.
405
953000
3000
Nie mogłam marzyć o lepszym dowodzie na działanie mojego pomysłu.
16:11
And basedna podstawie on this, I wentposzedł back to the NationalKrajowe ScienceNauka FoundationFundacja
406
956000
2000
Bazując na tym, udałam się do Narodowej Fundacji Naukowej (NSF)
16:13
and said, "This is what we will discoverodkryć."
407
958000
3000
i stwierdziłam: "Oto, co zamierzamy wynaleźć".
16:16
And they gavedał me enoughdość moneypieniądze to do it right,
408
961000
2000
Dostałam wystarczająco duże fundusze, aby zrobić to tak, jak należało,
16:18
whichktóry has involvedzaangażowany developingrozwijanie the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy first deep-seagłębinowych webcamKamerka Internetowa --
409
963000
3000
co pociągnęło za sobą wynalezienie pierwszej na świecie kamery głębinowej,
16:21
whichktóry has been installedzainstalowany in
410
966000
2000
która była zainstalowana
16:23
the MontereyMonterey CanyonKanion for the pastprzeszłość yearrok --
411
968000
2000
w Kanionie Monterey przez ostatni rok.
16:25
and now, more recentlyostatnio,
412
970000
2000
A teraz, zupełnie niedawno
16:27
a modularmodułowe formformularz of this systemsystem,
413
972000
2000
modułowa wersja tego systemu,
16:29
a much more mobilemobilny formformularz
414
974000
2000
znacznie bardziej mobilna,
16:31
that's a lot easierłatwiejsze to launchuruchomić and recoverwyzdrowieć,
415
976000
2000
będąca łatwiejsza w wystartowaniu i obsłudze
16:33
that I hopenadzieja can be used on Sylvia'sSylvia "hopenadzieja spotskropki"
416
978000
3000
może zostać użyta (mam nadzieję) w "punktach nadziei" Sylwii,
16:36
to help explorebadać
417
981000
2000
aby pomóc je zbadać
16:38
and protectochraniać these areasobszary,
418
983000
2000
oraz chronić,
16:40
and, for me, learnuczyć się more about
419
985000
2000
a dla mnie osobiście. aby dowiedzieć się więcej
16:42
the bioluminescenceBioluminescencja in these "hopenadzieja spotskropki."
420
987000
3000
o bioluminescencji w tychże punktach.
16:45
So one of these take-homezabrać do domu messageswiadomości here
421
990000
3000
Tak więc jedną z wiadomości, jakie chciałam Wam przekazać
16:48
is, there is still a lot to explorebadać in the oceansoceany.
422
993000
3000
jest fakt, że wciąż jest jeszcze mnóstwo do zbadania w oceanach,
16:51
And SylviaSylvia has said
423
996000
2000
a Sylwia twierdzi,
16:53
that we are destroyingniszczenie the oceansoceany before we even know what's in them,
424
998000
3000
że zniszczymy oceany, zanim dowiemy się, co w nich jest
16:56
and she's right.
425
1001000
2000
i niestety ma rację.
16:58
So if you ever, ever get an opportunityokazja
426
1003000
2000
Więc jeśli kiedykolwiek nadarzy Wam się okazja
17:00
to take a divenurkować in a submersibleZatapialne,
427
1005000
2000
zejścia pod wodę w mini-łodzi,
17:02
say yes -- a thousandtysiąc timesczasy, yes --
428
1007000
3000
powiedzcie "tak", po tysiąckroć "tak"
17:05
and please turnskręcać out the lightsświatła.
429
1010000
2000
i proszę Was, zgaście światła.
17:07
I promiseobietnica, you'llTy będziesz love it.
430
1012000
2000
Obiecuję Wam, pokochacie to.
17:09
Thank you.
431
1014000
2000
Dziękuję
17:11
(ApplauseAplauz)
432
1016000
2000
(brawa)
Translated by Paweł Jaworski
Reviewed by Marcin Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Edith Widder - Marine biologist
Edith Widder combines her expertise in research and technological innovation with a commitment to stopping and reversing the degradation of our marine environment.

Why you should listen

A specialist in bioluminescence, Edith Widder helps design and invent new submersible instruments and equipment to study bioluminescence and enable unobtrusive observation of deep-sea environments. Her innovative tools for exploration have produced footage of rare and wonderful bioluminescent displays and never-before-seen denizens of the deep, including, most recently, the first video ever recorded of the giant squid, Architeuthis, in its natural habitat.

In 2005 she founded the Ocean Research & Conservation Association (ORCA), which is dedicated to protecting aquatic ecosystems and the species they sustain through the development of innovative technologies and science-based conservation action.;  In an effort to protect and revitalize the ocean she loves she has been focusing on developing tools for finding and tracking pollution -- a major threat to all of our water ecosystems and ultimately to human health. She was awarded a MacArthur "genius" grant in 2006.

In 2012, Widder was among the team that filmed the giant squid (Architeuthis) for the first time in its home ocean.

More profile about the speaker
Edith Widder | Speaker | TED.com