ABOUT THE SPEAKER
Elif Shafak - Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature.

Why you should listen

Elif Shafak is an award-winning novelist and the most widely read female writer in Turkey. She is also a political commentator and an inspirational public speaker.

She writes in both Turkish and English and has published 15 books, 10 of which are novels, including the bestselling The Bastard of IstanbulThe Forty Rules of Love and her most recent, Three Daughters of Eve. Her books have been published in 48 languages. She is published by Penguin in the UK and represented by Curtis Brown globally.

Shafak is a TEDGlobal speaker, a member of Weforum Global Agenda Council on Creative Economy in Davos and a founding member of ECFR (European Council on Foreign Relations). She has been awarded the title of Chevalier des Arts et des Lettres in 2010 by the French government.

She has been featured in and contributes to major newspapers and periodicals around the world, including the Financial Times, The Guardian, the New York Times, the Wall Street Journal, Der Spiegel and La Repubblica.  

Shafak has an academic background and has taught at various universities in Turkey, UK and USA. She holds a degree in International Relations, a masters degree in gender and women's studies and a PhD in political science. She is known as a women's rights, minority rights and LGBT rights advocate.

Shafak has been longlisted for the Orange Prize, MAN Asian Prize, the Baileys Prize and the IMPAC Dublin Award, and shortlisted for the Independent Foreign Fiction Prize and RSL Ondaatje Prize. She sat on the judging panel for the Independent Foreign Fiction Prize (2013); Sunday Times Short Story Award (2014, 2015), 10th Women of the Future Awards (2015); FT/Oppenheimer Funds Emerging Voices Awards (2015, 2016); Baileys Women’s Prize for Fiction (2016) and Man Booker International Prize (2017).

As a public speaker, Shafak is represented by The London Speaker Bureau and Chartwell Speakers and Penguin Speakers Bureau. She lives in London.

More profile about the speaker
Elif Shafak | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2010

Elif Shafak: The politics of fiction

Elif Shafak: Polityka fikcji

Filmed:
2,249,017 views

Słuchanie opowieści rozszerza wyobraźnię; ich opowiadanie pozwala nam przeskakiwać mury kulturowe, ogarniać przeróżne doświadczenia, czuć to, co odczuwają inni. Elif Shafak na podstawie tej prostej idei argumentuje, że fikcja może przezwyciężyć politykę tożsamości.
- Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I'm a storytellergawędziarz.
0
0
2000
Jestem baśniarką.
00:17
That's what I do in life -- tellingwymowny storieshistorie,
1
2000
2000
Tym się zajmuję w życiu - opowiadam historie,
00:19
writingpisanie novelspowieści --
2
4000
2000
piszę powieści.
00:21
and todaydzisiaj I would like to tell you a fewkilka storieshistorie
3
6000
2000
A dzisiaj, chciałabym państwu opowiedzieć kilka historii
00:23
about the artsztuka of storytellingopowiadanie historii
4
8000
2000
o sztuce baśniarstwa,
00:25
and alsorównież some supernaturalnadprzyrodzony creaturesstworzenia
5
10000
2000
a także o pewnych nadprzyrodzonych istotach
00:27
callednazywa the djinniDjinni.
6
12000
2000
zwanych dżinnami.
00:29
But before I go there, please allowdopuszczać me to sharedzielić with you
7
14000
3000
Zanim jednak do tego przystąpie, pozwólcie mi podzielić się z wami
00:32
glimpsesprzebłyski of my personalosobisty storyfabuła.
8
17000
2000
momentami mojej własnej historii.
00:34
I will do so with the help of wordssłowa, of coursekurs,
9
19000
3000
Zrobię to za pomocą słów oczywiście,
00:37
but alsorównież a geometricalgeometryczne shapekształt, the circleokrąg,
10
22000
3000
oraz geometrycznego kształtu, krągu.
00:40
so throughoutpoprzez my talk,
11
25000
2000
Podczas mojego przemówienia,
00:42
you will come acrossprzez severalkilka circleskółka.
12
27000
3000
napotkacie wiele kręgów.
00:45
I was bornurodzony in StrasbourgStrasburg, FranceFrancja
13
30000
3000
Urodziłam się w Strasbourgu, we Francji
00:48
to TurkishTurecki parentsrodzice.
14
33000
2000
w Tureckiej rodzinie.
00:50
ShortlyWkrótce after, my parentsrodzice got separatedrozdzielony,
15
35000
2000
Wkrótce po moim urodzeniu moi rodzice się rozstali,
00:52
and I cameoprawa ołowiana witrażu to TurkeyTurcja with my mommama.
16
37000
2000
a ja wróciłam z mamą do Turcji.
00:54
From then on, I was raisedpodniesiony
17
39000
2000
Od tamtej pory byłam wychowywana,
00:56
as a singlepojedynczy childdziecko by a singlepojedynczy mothermama.
18
41000
2000
jako jedynaczka przez samotną matkę.
00:58
Now in the earlywcześnie 1970s, in AnkaraAnkara,
19
43000
2000
Na początku lat 70-tych w Ankarze,
01:00
that was a bitkawałek unusualniezwykły.
20
45000
2000
było to nieco niezwykłe.
01:02
Our neighborhoodsąsiedztwo was fullpełny of largeduży familiesrodziny,
21
47000
2000
Nasza okolica była pełna wielkich rodzin,
01:04
where fathersojcowie were the headsgłowy of householdsGospodarstwa domowe,
22
49000
3000
gdzie ojcowie byli głowami rodzin.
01:07
so I grewrósł up seeingwidzenie my mothermama as a divorceerozwódka
23
52000
3000
Dorastałam więc śledząc moją matkę rozwódkę
01:10
in a patriarchalpatriarchalnych environmentśrodowisko.
24
55000
2000
w patriarchalnym środowisku.
01:12
In factfakt, I grewrósł up observingobserwując
25
57000
2000
Faktycznie, to dorastałam obserwując
01:14
two differentróżne kindsrodzaje of womanhoodkobiecości.
26
59000
2000
dwa różne typy kobiecości.
01:16
On the one handdłoń was my mothermama,
27
61000
2000
Z jednej strony była moja matka,
01:18
a well-educateddobrze wykształconych, secularświecka, modernnowoczesny, westernizedarabski, TurkishTurecki womankobieta.
28
63000
3000
wykształcona, świecka, nowoczesna i zwesternizowana Turczynka.
01:21
On the other handdłoń was my grandmotherbabcia,
29
66000
2000
Z drugiej strony natomiast była moja babcia,
01:23
who alsorównież tookwziął careopieka of me
30
68000
2000
- która również się mną opiekowała -
01:25
and was more spiritualduchowy, lessmniej educatedwykształcony
31
70000
3000
bardziej uduchowiona, mniej wykształcona
01:28
and definitelyZdecydowanie lessmniej rationalracjonalny.
32
73000
2000
i wyraźnie mniej racjonalna.
01:30
This was a womankobieta who readczytać coffeeKawa groundsfusy to see the futureprzyszłość
33
75000
3000
Była to kobieta, która wróżyła z fusów kawy
01:33
and meltedstopiony leadprowadzić into mysterioustajemniczy shapeskształty
34
78000
2000
i topiła ołów w tajemnicze kształty,
01:35
to fendobronić off the evilzło eyeoko.
35
80000
3000
aby chronić przed złym okiem.
01:38
ManyWiele people visitedodwiedzone my grandmotherbabcia,
36
83000
2000
Moją babcię odwiedzało mnóstwo osób.
01:40
people with severesilny acnetrądziku on theirich facestwarze
37
85000
2000
Ludzie z uporczywym trądzikiem na twarzy
01:42
or wartsbrodawki on theirich handsręce.
38
87000
3000
czy kurzajkami na rękach.
01:45
EachKażdy time, my grandmotherbabcia would utterwypowiem some wordssłowa in ArabicArabski,
39
90000
3000
Za każdym razem, moja babcia wyszeptywała kilka słów po arabsku,
01:48
take a redczerwony applejabłko and stabstab it
40
93000
2000
brała czerwone jabłko i nakłuwała je
01:50
with as manywiele roseRóża thornsciernie
41
95000
2000
tyloma kolcami róż
01:52
as the numbernumer of wartsbrodawki she wanted to removeusunąć.
42
97000
3000
ile kurzajek chciała usunąć.
01:55
Then one by one, she would
43
100000
2000
Potem jedno za drugim
01:57
encircleotaczać these thornsciernie with darkciemny inkatrament.
44
102000
3000
okrążała każdy kolec ciemnym atramentem.
02:00
A weektydzień laterpóźniej, the patientcierpliwy would come back
45
105000
2000
Tydzień później pacjent wracał
02:02
for a follow-updziałania następcze examinationbadania.
46
107000
2000
na wizytę kontrolną.
02:04
Now, I'm awareświadomy that I should not be sayingpowiedzenie suchtaki things
47
109000
3000
Wiem, że nie powinnam mówić o takich rzeczach
02:07
in frontz przodu of an audiencepubliczność of scholarsuczonych and scientistsnaukowcy,
48
112000
3000
przed publicznością uczonych i naukowców,
02:10
but the truthprawda is, of all the people
49
115000
2000
ale prawda jest taka, że spośród wszystkich ludzi, którzy
02:12
who visitedodwiedzone my grandmotherbabcia for theirich skinskóra conditionswarunki,
50
117000
3000
odwiedzili moją babcię w związku z dolegliwościami cery,
02:15
I did not see anyonektokolwiek go back
51
120000
2000
nie widziałam nikogo, kto by wracał
02:17
unhappynieszczęśliwy or unhealedzagojone.
52
122000
3000
niezadowolny, albo niewyleczony.
02:20
I askedspytał her how she did this. Was it the powermoc of prayingmodląc się?
53
125000
3000
Spytałam się jej jak ona to robi. Czy była to siła modlitwy?
02:23
In responseodpowiedź she said, "Yes, prayingmodląc się is effectiveefektywny,
54
128000
3000
Odpowiadając rzekła: "Tak, modlitwa jest skuteczna.
02:26
but alsorównież bewareUważaj na of the powermoc of circleskółka."
55
131000
3000
Jednak strzeż się zawsze siły okrągów."
02:29
From her, I learnednauczyli, amongstwśród manywiele other things,
56
134000
3000
To od niej nauczyłam się, pośród wielu innych rzeczy,
02:32
one very preciouscenny lessonlekcja --
57
137000
2000
jedną, bardzo cenną lekcję:
02:34
that if you want to destroyzniszczyć something in this life,
58
139000
2000
jeśli kiedykolwiek w życiu chcelibyśmy coś zniszczyć,
02:36
be it an acnetrądziku, a blemishskazy
59
141000
2000
niech będzie to trądzik, skaza
02:38
or the humanczłowiek souldusza,
60
143000
2000
czy ludzka dusza,
02:40
all you need to do is to surroundotaczać it with thickgruby wallsściany.
61
145000
3000
wystarczy je ogrodzić grubymi murami.
02:43
It will drysuchy up insidewewnątrz.
62
148000
2000
Wysuszy się wtedy od wewnątrz.
02:45
Now we all liverelacja na żywo in some kinduprzejmy of a socialspołeczny and culturalkulturalny circleokrąg.
63
150000
3000
Wszyscy żyjemy w pewnym kręgu społecznym i kulturowym.
02:48
We all do.
64
153000
2000
Wszyscy.
02:50
We're bornurodzony into a certainpewny familyrodzina, nationnaród, classklasa.
65
155000
3000
Rodzimy się w pewnej rodzinie, narodzie, klasie.
02:53
But if we have no connectionpołączenie whatsoevercokolwiek
66
158000
3000
Jeżeli jednak nie mamy jakiegokolwiek połączenia
02:56
with the worldsświaty beyondpoza the one we take for grantedZgoda,
67
161000
2000
ze światami poza tym, który uważamy za oczywisty,
02:58
then we too runbiegać the riskryzyko
68
163000
2000
my również ryzykujemy
03:00
of dryingsuszenie up insidewewnątrz.
69
165000
2000
wysychanie od wewnątrz.
03:02
Our imaginationwyobraźnia mightmoc shrinkkurczyć się;
70
167000
2000
Nasza wyobraźnia może się skurczyć,
03:04
our heartskiery mightmoc dwindlekurczące się,
71
169000
2000
nasze serca słabnąć,
03:06
and our humannessczłowieczeństwa mightmoc witherwiędną
72
171000
2000
a nasza ludzkość więdnąć,
03:08
if we stayzostać for too long
73
173000
2000
jeśli za długo się trzymamy
03:10
insidewewnątrz our culturalkulturalny cocoonsKokony.
74
175000
2000
wewnątrz naszych kulturowych kokonów.
03:12
Our friendsprzyjaciele, neighborssąsiedzi, colleagueskoledzy, familyrodzina --
75
177000
3000
Nasi przyjaciele, sąsiedzi, koledzy, rodzina --
03:15
if all the people in our innerwewnętrzny circleokrąg resembleprzypominają us,
76
180000
2000
jeśli wszyscy ludzie w naszym kręgu są do nas podobni,
03:17
it meansznaczy we are surroundedotoczony
77
182000
2000
oznacza to, że jesteśmy otoczeni
03:19
with our mirrorlustro imageobraz.
78
184000
2000
własnym zwierciedlanym odbiciem.
03:21
Now one other thing womenkobiety like my grandmababcia do in TurkeyTurcja
79
186000
3000
Inną rzeczą, którą kobiety jak moja babcia robią w Turcji,
03:24
is to coverpokrywa mirrorslustra with velvetaksamit
80
189000
2000
to przykrywanie zwierciadeł aksamitem,
03:26
or to hangpowiesić them on the wallsściany with theirich backsplecy facingokładzina out.
81
191000
3000
albo wieszanie ich na ścianie tyłem do środka pokoju.
03:29
It's an oldstary EasternWschodniej traditiontradycja
82
194000
2000
To dawna wschodnia tradycja,
03:31
basedna podstawie on the knowledgewiedza, umiejętności that it's not healthyzdrowy
83
196000
2000
mająca źródło w wiedzy tego, że niezdrowo jest
03:33
for a humanczłowiek beingistota to spendwydać too much time
84
198000
3000
ludzkiej istocie spędzać za wiele czasu
03:36
staringgapiowski at his ownwłasny reflectionodbicie.
85
201000
2000
wpartrując się we własne odbicie.
03:38
IronicallyJak na ironię, [livingżycie in] communitiesspołeczności of the like-mindedo podobnych poglądach
86
203000
3000
Ironicznie, życie we wspólnotach ludzi o podobnych poglądach
03:41
is one of the greatestnajwiększy dangersniebezpieczeństwa
87
206000
2000
jest jednym z największych niebezpieczeństw
03:43
of today'sdzisiaj globalizedzglobalizowany worldświat.
88
208000
2000
czychających na nasz zglobalizowany świat.
03:45
And it's happeningwydarzenie everywherewszędzie,
89
210000
2000
Dzieje się to wszędzie:
03:47
amongpośród liberalsLiberałowie and conservativesKonserwatyści,
90
212000
2000
między liberałami i konserwatywnymi,
03:49
agnosticsagnostyków and believerswierzących, the richbogaty and the poorubogi,
91
214000
2000
agnostykami i wierzącymi, bogatymi i biednymi,
03:51
EastWschód and WestWest alikezarówno.
92
216000
2000
Wschodem i Zachodem zarówno.
03:53
We tendzmierzać to formformularz clustersklastry
93
218000
2000
Jesteśmy skłonni do gromadzenia się w grupy
03:55
basedna podstawie on similaritypodobieństwa,
94
220000
2000
na podstawie podobieństwa,
03:57
and then we produceprodukować stereotypesstereotypy
95
222000
2000
a potem tworzyć własne stereotypy
03:59
about other clustersklastry of people.
96
224000
2000
o zgromadzeniach innych ludzi.
04:01
In my opinionopinia, one way of transcendingPrzekraczanie
97
226000
2000
Moim zdaniem, jednen sposób na przekraczanie
04:03
these culturalkulturalny ghettosgetta
98
228000
2000
granic tych kulturowych gett,
04:05
is throughprzez the artsztuka of storytellingopowiadanie historii.
99
230000
2000
jest poprzez sztukę opowiadania historii.
04:07
StoriesHistorie cannotnie może demolishwyburzyć frontiersgranic,
100
232000
3000
Opowiadania nie mogą zburzyć granic,
04:10
but they can punchPunch holesdziury in our mentalpsychiczny wallsściany.
101
235000
3000
ale mogą przebić otwory w naszych mentalnych ścianach.
04:13
And throughprzez those holesdziury, we can get a glimpsedojrzeć of the other,
102
238000
3000
A przez te otwory możemy ujrzeć innych,
04:16
and sometimesczasami even like what we see.
103
241000
3000
a czasami nawet to coś może się nam spodobać!
04:19
I startedRozpoczęty writingpisanie fictionfikcja at the agewiek of eightosiem.
104
244000
3000
Zaczęłam pisać fikcję w wieku ośmiu lat.
04:22
My mothermama cameoprawa ołowiana witrażu home one day with a turquoiseturkusowy notebookNotatnik
105
247000
3000
Pewnego dnia moja mama wróciłą do domu z turkusowym notatnikiem
04:25
and askedspytał me if I'd be interestedzainteresowany in keepingkonserwacja a personalosobisty journaldziennik.
106
250000
3000
i spytała czy bym chciała prowadzić pamiętnik.
04:28
In retrospectpatrząc wstecz, I think she was slightlynieco worriedzmartwiony
107
253000
2000
Z perspektywy czasu, myślę, że się nieco martwiła
04:30
about my sanityzdrowie psychiczne.
108
255000
2000
o moje zdrowie psychiczne.
04:32
I was constantlystale tellingwymowny storieshistorie at home, whichktóry was good,
109
257000
3000
W domu bezustannie opowiadałam historyjki, co było dobre,
04:35
exceptz wyjątkiem I told this to imaginaryurojona friendsprzyjaciele around me,
110
260000
2000
z tym że opowiadałam je wymyślonym przyjaciołom wokół mnie,
04:37
whichktóry was not so good.
111
262000
2000
co nie było aż tak dobre.
04:39
I was an introvertedzamknięty w sobie childdziecko,
112
264000
2000
Byłam dzieckiem zamkniętym w sobie
04:41
to the pointpunkt of communicatingprzyległy with coloredkolorowy crayonskredki
113
266000
3000
na tyle, że rozmawiałam z kolorowymi kredkami
04:44
and apologizingprzeprosin to objectsobiekty
114
269000
2000
i przepraszałam przedmioty,
04:46
when I bumpedpotrącił into them,
115
271000
2000
kiedy na nie wpadałam.
04:48
so my mothermama thought it mightmoc do me good
116
273000
2000
Moja mama pomyślała więc, że może mi dobrze zrobić
04:50
to writepisać down my day-to-daydzień do dnia experienceswzruszenie religijne
117
275000
2000
opisywanie moich codziennych doświadczeń
04:52
and emotionsemocje.
118
277000
2000
i uczuć.
04:54
What she didn't know was that I thought my life was terriblyniemożliwie boringnudny,
119
279000
3000
O czym nie wiedziała, to że uważałam własne życie za niesamowicie nudne,
04:57
and the last thing I wanted to do
120
282000
2000
i ostatnią rzeczą którą chciałabym robić,
04:59
was to writepisać about myselfsiebie.
121
284000
2000
było pisanie o sobie.
05:01
InsteadZamiast tego, I beganrozpoczął się to writepisać about people other than me
122
286000
3000
Zaczęłam zatem pisać o ludziach innych niż ja
05:04
and things that never really happenedstało się.
123
289000
2000
i rzeczach, które się nigdy nie wydarzyły.
05:06
And thusa zatem beganrozpoczął się my life-longprzez całe życie passionpasja
124
291000
2000
Tak więc zaczęła się moja dożywotnia pasja
05:08
for writingpisanie fictionfikcja.
125
293000
2000
do pisania fikcji.
05:10
So from the very beginningpoczątek, fictionfikcja for me
126
295000
3000
Fikcja od samego początku była dla mnie
05:13
was lessmniej of an autobiographicalautobiograficzna manifestationmanifestacja
127
298000
3000
mniej autobiograficzną manifestacją
05:16
than a transcendentaltranscendentalne journeypodróż
128
301000
2000
a bardziej transcendentalną podróżą
05:18
into other liveszyje, other possibilitiesmożliwości.
129
303000
2000
do innych żyć, innych możliwości.
05:20
And please bearNiedźwiedź with me:
130
305000
2000
Wytrzymajcie jeszcze, proszę.
05:22
I'll drawrysować a circleokrąg and come back to this pointpunkt.
131
307000
3000
Narysuję krąg i wrócimy to tego.
05:25
Now one other thing happenedstało się around this samepodobnie time.
132
310000
2000
Mniej więcej w tym samym czasie stała się też inna rzecz.
05:27
My mothermama becamestał się a diplomatdyplomata.
133
312000
2000
Moja mama została dyplomatką.
05:29
So from this smallmały, superstitiousprzesądny,
134
314000
2000
Tak więc z tego małego, zabobonnego,
05:31
middle-classśredniej klasy neighborhoodsąsiedztwo of my grandmotherbabcia,
135
316000
3000
średniej klasy sąsiedztwa mojej babci,
05:34
I was zoomedpowiększony into this
136
319000
2000
znalazłam się w
05:36
poshPosh, internationalmiędzynarodowy schoolszkoła [in MadridMadryt],
137
321000
2000
szykownej, międzynarodowej szkolę [w Madrycie]
05:38
where I was the only TurkTurek.
138
323000
2000
gdzie byłam jedyną Turczynką.
05:40
It was here that I had my first encounterspotkanie
139
325000
2000
To tutaj miałam moje pierwsze spotkanie
05:42
with what I call the "representativeprzedstawiciel foreignercudzoziemiec."
140
327000
3000
z czymś, co nazywam "reprezentatywnym obcokrajowcem".
05:45
In our classroomklasa, there were childrendzieci from all nationalitiesnarodowości,
141
330000
3000
W naszej klasie były dzieci wszystkich narodowości.
05:48
yetjeszcze this diversityróżnorodność did not necessarilykoniecznie leadprowadzić
142
333000
3000
Ta różnorodność jednak niekoniecznie prowadziła
05:51
to a cosmopolitanCosmopolitan, egalitarianegalitarne
143
336000
3000
do kosmopolitycznej, egalitarnej
05:54
classroomklasa democracydemokracja.
144
339000
2000
demokracji wewnątrz klasy.
05:56
InsteadZamiast tego, it generatedwygenerowany an atmosphereatmosfera
145
341000
2000
Zamiast, generowało to atmosferę,
05:58
in whichktóry eachkażdy childdziecko was seenwidziany --
146
343000
2000
gdzie każde dziecko było spostrzegane
06:00
not as an individualindywidualny on his ownwłasny,
147
345000
2000
nie jako indywiduum same w sobie,
06:02
but as the representativeprzedstawiciel of something largerwiększy.
148
347000
3000
lecz przedstawiciel czegoś większego.
06:05
We were like a miniatureminiaturowe UnitedStany Zjednoczone NationsNarodów, whichktóry was funzabawa,
149
350000
3000
Byliśmy jak mini Narody Zjednoczone, co było zabawne,
06:08
exceptz wyjątkiem wheneverkiedy tylko something negativenegatywny,
150
353000
2000
z wyjątkiem kiedy coś negatywnego
06:10
with regardspozdrowienia to a nationnaród
151
355000
2000
ze względu na pewien naród,
06:12
or a religionreligia, tookwziął placemiejsce.
152
357000
2000
czy religię miało miejsce.
06:14
The childdziecko who representedreprezentowany it was mockedszydzili z,
153
359000
3000
Z dziecka, które je/ją przedstawiało drwiono,
06:17
ridiculedwyśmiewane and bulliedprześladowane endlesslybez końca.
154
362000
3000
wyśmiewano się i było ono prześladowane w nieskończoność.
06:20
And I should know, because duringpodczas the time I attendedUczęszczał do that schoolszkoła,
155
365000
3000
A ja to wiem, bo w czasie kiedy chodziłam do tej szkoły
06:23
a militarywojskowy takeoverprzejęcie happenedstało się in my countrykraj,
156
368000
3000
w moim kraju doszło do wojskowego zamachu stanu,
06:26
a gunmanbandyta of my nationalityNarodowość nearlyprawie killedzabity the PopePapież,
157
371000
3000
bandyta mojej narodowości o mało nie zabił Papieża,
06:29
and TurkeyTurcja got zerozero pointszwrotnica in [the] EurovisionEurowizji SongPiosenka ContestKonkurs.
158
374000
3000
i Turcja dostała zero punktów w konkursie Eurowizji.
06:32
(LaughterŚmiech)
159
377000
2000
(Śmiech)
06:34
I skippedpominięte schoolszkoła oftenczęsto and dreamedśnić of becomingtwarzowy a sailormarynarz
160
379000
2000
Często urywałam się ze szkoły i marzyłam o byciu marynarzem
06:36
duringpodczas those daysdni.
161
381000
2000
w tamtych czasach.
06:38
I alsorównież had my first tastesmak
162
383000
2000
Po raz pierwszy też zasmakowałam
06:40
of culturalkulturalny stereotypesstereotypy there.
163
385000
2000
tam stereotypów kulturowych.
06:42
The other childrendzieci askedspytał me about the moviefilm
164
387000
2000
Dzieci pytały się mnie o film pt.
06:44
"MidnightPółnocy ExpressExpress," whichktóry I had not seenwidziany;
165
389000
2000
"Ekspres o północy", którego nie oglądałam.
06:46
they inquiredzapytał how manywiele cigarettespapierosy a day I smokedwędzone,
166
391000
3000
Dopytywały się ile papierosów palę dziennie,
06:49
because they thought all TurksTurcy were heavyciężki smokerspalaczy,
167
394000
3000
bo myślały, że wszyscy Turcy to nałogowi palacze.
06:52
and they wonderedzastanawiałem się at what agewiek
168
397000
2000
Rozmyślały też w jakim wieku
06:54
I would startpoczątek coveringkrycia my hairwłosy.
169
399000
2000
zacznę zakrywać włosy.
06:56
I cameoprawa ołowiana witrażu to learnuczyć się that these were
170
401000
2000
Nauczyłam się, że były to
06:58
the threetrzy mainGłówny stereotypesstereotypy about my countrykraj:
171
403000
2000
trzy główne stereotypy dotyczące mojego kraju:
07:00
politicsPolityka, cigarettespapierosy
172
405000
2000
polityka, papierosy,
07:02
and the veilwelon.
173
407000
2000
no i hidżab.
07:04
After SpainHiszpania, we wentposzedł to JordanJordania, GermanyNiemcy
174
409000
2000
Po Hiszpanii pojechałyśmy do Jordanii, Niemiec
07:06
and AnkaraAnkara again.
175
411000
2000
i znów Ankary.
07:08
EverywhereWszędzie I wentposzedł, I feltczułem like
176
413000
2000
Gdziekolwiek jechałam, czułam że
07:10
my imaginationwyobraźnia was the only suitcasewalizka
177
415000
2000
moja wyobraźnia była jedyną walizką,
07:12
I could take with me.
178
417000
2000
którą mogłąm ze sobą zabrać.
07:14
StoriesHistorie gavedał me a sensesens of centercentrum,
179
419000
2000
Historie dawały mi sens środka,
07:16
continuityciągłość and coherencekonsekwencja,
180
421000
2000
ciągłości i spójności,
07:18
the threetrzy bigduży CsCS that I otherwisew przeciwnym razie lackedbrakowało.
181
423000
3000
wielkie ŚCS, których brakowałoby mi inaczej.
07:21
In my mid-twentiespołowie lat dwudziestych, I movedprzeniósł to IstanbulIstanbul,
182
426000
2000
Jak miałam dwadzieściakilka lat, przeprowadziłam się do Istambułu,
07:23
the cityMiasto I adoreUwielbiam.
183
428000
2000
miasta którego uwielbiam.
07:25
I livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj in a very vibrantwibrujący, diverseróżnorodny neighborhoodsąsiedztwo
184
430000
3000
Mieszkałam w bardzo wibrującej, różnorodnej dzielnicy,
07:28
where I wrotenapisał severalkilka of my novelspowieści.
185
433000
2000
gdzie napisałam kilka swoich powieści.
07:30
I was in IstanbulIstanbul when the earthquaketrzęsienie ziemi hittrafienie
186
435000
2000
Byłam w Istambułu, kiedy trzęsienie ziemi uderzyło
07:32
in 1999.
187
437000
2000
w 1999.
07:34
When I ranpobiegł out of the buildingbudynek at threetrzy in the morningranek,
188
439000
3000
Jak wybiegłam z budynku o trzeciej nad ranem,
07:37
I saw something that stoppedzatrzymany me in my tracksutwory.
189
442000
3000
zobaczyłam coś, co zbiło mnie z tropu.
07:40
There was the locallokalny grocerSklep spożywczy there --
190
445000
2000
Był tam miejscowy sklepikarz --
07:42
a grumpyw złym humorze, oldstary man who didn't sellSprzedać alcoholalkohol
191
447000
2000
stary zrzęda, który nie sprzedawał alkoholu
07:44
and didn't speakmówić to marginalsnotatek.
192
449000
2000
i nie rozmawiał z krańcowymi.
07:46
He was sittingposiedzenie nextNastępny to a transvestitetranswestyta
193
451000
3000
Siedział obok transwestyty
07:49
with a long blackczarny wigWIG
194
454000
2000
z długą czarną peruką
07:51
and mascaratusz do rzęs runningbieganie down her cheekspoliczki.
195
456000
2000
i spływającym po policzkach tuszem do rzęs.
07:53
I watchedoglądaliśmy the man openotwarty a packpakiet of cigarettespapierosy
196
458000
2000
Oglądałąm jak pan otworzył paczkę papierosów
07:55
with tremblingdrżenie handsręce
197
460000
2000
z trzęsącymi się rękoma
07:57
and offeroferta one to her,
198
462000
2000
i poczęstował ją.
07:59
and that is the imageobraz of the night of the earthquaketrzęsienie ziemi
199
464000
2000
I to jest obraz nocy trzęsienia ziemi tkwiący
08:01
in my mindumysł todaydzisiaj --
200
466000
2000
w moim umyśle dzisiaj --
08:03
a conservativekonserwatywny grocerSklep spożywczy and a cryingpłacz transvestitetranswestyta
201
468000
3000
konserwatywny sklepikarz i płaczący transwestyta
08:06
smokingpalenie togetherRazem on the sidewalkchodnik.
202
471000
2000
palący razem na chodniku.
08:08
In the facetwarz of deathśmierć and destructionzniszczenie,
203
473000
3000
W obliczu śmierci i zniszczenia
08:11
our mundanedoczesny differencesróżnice evaporatedwyparowała,
204
476000
2000
nasze codzienne różnice wyparowały
08:13
and we all becamestał się one
205
478000
2000
i wszyscy staliśmy się jednym,
08:15
even if for a fewkilka hoursgodziny.
206
480000
2000
nawet jeśli tylko na kilka godzin.
08:17
But I've always believeduwierzyli that storieshistorie, too, have a similarpodobny effectefekt on us.
207
482000
3000
Zawsze jednak wierzyłam, że opowiadania mają podobny efekt.
08:20
I'm not sayingpowiedzenie that fictionfikcja has the magnitudewielkość of an earthquaketrzęsienie ziemi,
208
485000
3000
Nie mówię, że fikcja ma wielkość trzęsienia ziemi.
08:23
but when we are readingczytanie a good novelpowieść,
209
488000
2000
Jednak, kiedy czytamy dobrą powieść,
08:25
we leavepozostawiać our smallmały, cozyCozy apartmentsmieszkanie behindza,
210
490000
3000
pozostawiamy swoje małe, wygodne mieszkania w tyle,
08:28
go out into the night alonesam
211
493000
2000
ruszamy w noc sami
08:30
and startpoczątek gettinguzyskiwanie to know people we had never metspotkał before
212
495000
3000
i zaczynamy poznawać ludzi, których nigdy wcześniej nie spotkaliśmy
08:33
and perhapsmoże had even been biasedstronniczy againstprzeciwko.
213
498000
3000
a nawet mogliśmy mieć wobec nich uprzedzenia.
08:36
ShortlyWkrótce after, I wentposzedł
214
501000
2000
Wkrótce później poszłam
08:38
to a women'skobiet collegeSzkoła Wyższa in BostonBoston, then MichiganMichigan.
215
503000
3000
na uczelnie dla kobiet w Bostonie, potem w Michigan.
08:41
I experienceddoświadczony this, not so much as a geographicalgeograficznych shiftprzesunięcie,
216
506000
3000
Odczułam to nie na tyle jako zmianę geograficzną,
08:44
as a linguisticlingwistyczny one.
217
509000
2000
jak językową.
08:46
I startedRozpoczęty writingpisanie fictionfikcja in EnglishAngielski.
218
511000
2000
Zaczęłam pisać fikcję po angielsku.
08:48
I'm not an immigrantimigrantów, refugeeuchodźca or exilewygnanie --
219
513000
2000
Nie jestem imigrantką, uchodźcą, ani wygnaną.
08:50
they askzapytać me why I do this --
220
515000
2000
Pytają się dlaczego to robię.
08:52
but the commuteDojazd do pracy betweenpomiędzy languagesJęzyki
221
517000
2000
Ale podróż pomiędzy językami
08:54
givesdaje me the chanceszansa to recreateodtworzyć myselfsiebie.
222
519000
3000
daje mi szansę odtwarzania siebie.
08:57
I love writingpisanie in TurkishTurecki,
223
522000
2000
Uwielbiam pisać w języku tureckim,
08:59
whichktóry to me is very poeticpoetyckie and very emotionalemocjonalny,
224
524000
3000
który jest dla mnie bardzo poetycki i emocjonalny.
09:02
and I love writingpisanie in EnglishAngielski, whichktóry to me
225
527000
2000
I uwielbiam pisać po angielsku, który jest dla mnie
09:04
is very mathematicalmatematyczny and cerebralmózgowy.
226
529000
2000
bardzo matematyczny i mózgowy.
09:06
So I feel connectedpołączony to eachkażdy languagejęzyk in a differentróżne way.
227
531000
3000
Czuję się więc związana z każdym językiem na inny sposób.
09:09
For me, like millionsmiliony of other people
228
534000
2000
Dla mnie, jak i dla millionów innych ludzi
09:11
around the worldświat todaydzisiaj,
229
536000
2000
na świecie dzisiaj,
09:13
EnglishAngielski is an acquirednabyte languagejęzyk.
230
538000
2000
angielski jest nabytym językiem.
09:15
When you're a latecomerlatecomer to a languagejęzyk,
231
540000
2000
Kiedy się oswaja z językiem nieco później,
09:17
what happensdzieje się is you liverelacja na żywo there
232
542000
3000
żyje się w nim
09:20
with a continuousciągły
233
545000
2000
z pewną stałą
09:22
and perpetualwieczyste frustrationudaremnienie.
234
547000
2000
i wieczystą frustracją.
09:24
As latecomersspóźnialskich, we always want to say more, you know,
235
549000
2000
Jako ci spóźnialscy, wiecie, zawsze chcemy powiedzieć więcej,
09:26
crackpęknięcie better jokesDowcipy, say better things,
236
551000
3000
mieć lepsze dowcipcy, mówić lepsze rzeczy.
09:29
but we endkoniec up sayingpowiedzenie lessmniej
237
554000
2000
Kończymy jednak mówiąc mniej,
09:31
because there's a gapszczelina betweenpomiędzy the mindumysł and the tonguejęzyk.
238
556000
2000
bo między umysłem a językiem jest luka
09:33
And that gapszczelina is very intimidatingzastraszenia.
239
558000
3000
i jest ona bardzo onieśmielająca.
09:36
But if we managezarządzanie not to be frightenedprzerażony by it,
240
561000
2000
Jednak jeśli zdołamy się jej nie przerażać,
09:38
it's alsorównież stimulatingstymulowanie.
241
563000
2000
potrafi być ożywiająca.
09:40
And this is what I discoveredodkryty in BostonBoston --
242
565000
2000
To własnie odkryłam w Bostonie --
09:42
that frustrationudaremnienie was very stimulatingstymulowanie.
243
567000
3000
tamta frustracja była bardzo ożywiająca.
09:45
At this stageetap, my grandmotherbabcia,
244
570000
1000
Na tym etapie moja babcia,
09:46
who had been watchingoglądanie the coursekurs of my life
245
571000
2000
która śledziła jak moje życie się toczy
09:48
with increasingwzrastający anxietylęk,
246
573000
2000
z narastającą dawką niepokoju,
09:50
startedRozpoczęty to includezawierać in her dailycodziennie prayersmodły
247
575000
2000
w swoich dziennych modlitwach prosiła
09:52
that I urgentlypilnie get marriedżonaty
248
577000
2000
bym pilnie wyszła za mąż
09:54
so that I could settlerozliczenia down oncepewnego razu and for all.
249
579000
3000
i mogła raz na zawsze się gdzieś osiedlić.
09:57
And because God loveskocha her, I did get marriedżonaty.
250
582000
3000
A że Bóg ją miłuje, wyszłam za mąż.
10:00
(LaughterŚmiech)
251
585000
2000
(Śmiech)
10:02
But insteadzamiast of settlingrozliczenia down,
252
587000
2000
Zamiast osiedlania się jednak,
10:04
I wentposzedł to ArizonaArizona.
253
589000
2000
wylądowałam w Arizonie.
10:06
And sinceod my husbandmąż is in IstanbulIstanbul,
254
591000
2000
A ponieważ mój mąż jest w Istanbule,
10:08
I startedRozpoczęty commutingdojazdów do pracy betweenpomiędzy ArizonaArizona and IstanbulIstanbul --
255
593000
3000
zaczęłąm podróżować między Arizoną a Istambułem.
10:11
the two placesmiejsca on the surfacepowierzchnia of earthZiemia
256
596000
2000
Dwa miejsca na ziemi ,
10:13
that couldn'tnie mógł be more differentróżne.
257
598000
2000
które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić.
10:15
I guessodgadnąć one partczęść of me has always been a nomadNomad,
258
600000
3000
Domyślam się, że część mnie, zawsze była koczownicza
10:18
physicallyfizycznie and spirituallyduchowo.
259
603000
2000
fizycznie i duchowo.
10:20
StoriesHistorie accompanytowarzyszyć me,
260
605000
2000
Opowieści towarzyszą mi
10:22
keepingkonserwacja my piecessztuk and memorieswspomnienia togetherRazem,
261
607000
2000
sklupiając moje cząstki i wspomnienia,
10:24
like an existentialegzystencjalny gluekleju.
262
609000
2000
niczym egzystencjalny klej.
10:26
YetJeszcze as much as I love storieshistorie,
263
611000
2000
Na tyle ile kocham opowiadania,
10:28
recentlyostatnio, I've alsorównież begunzaczął to think
264
613000
3000
ostatnio zaczęłam myśleć nad tym,
10:31
that they losestracić theirich magicmagia
265
616000
2000
że tracą one swój czar
10:33
if and when a storyfabuła is seenwidziany as more than a storyfabuła.
266
618000
3000
jeśli i kiedy opowiadanie uważa się za coś więcej.
10:36
And this is a subjectPrzedmiot that I would love
267
621000
2000
Jest to temat o którym bardzo bym chciała
10:38
to think about togetherRazem.
268
623000
2000
wspólnie rozmyślać.
10:40
When my first novelpowieść writtenpisemny in EnglishAngielski cameoprawa ołowiana witrażu out in AmericaAmeryka,
269
625000
3000
Kiedy wyszła moja pierwsza anglojęzyczna opowieść w Stanach,
10:43
I heardsłyszał an interestingciekawy remarkuwaga from a literaryliteracki critickrytyk.
270
628000
3000
usłyszałam ciekawą uwagę od krytyka literackiego.
10:46
"I likedlubiany your bookksiążka," he said, "but I wishżyczenie you had writtenpisemny it differentlyróżnie."
271
631000
3000
"Podobała mi się twoja książka" powiedział "szkoda, że nie napisałaś jej inaczej."
10:49
(LaughterŚmiech)
272
634000
4000
(Śmiech)
10:53
I askedspytał him what he meantOznaczało by that.
273
638000
2000
Spytałam go co miał na myśli.
10:55
He said, "Well, look at it. There's so manywiele
274
640000
2000
Powiedział "Popatrz na nią! Jest w niej tyle
10:57
SpanishHiszpański, AmericanAmerykański, HispanicHiszpanie characterspostacie in it,
275
642000
2000
hiszpańskich, amerykańskich, latynoskich postaci,
10:59
but there's only one TurkishTurecki characterpostać and it's a man."
276
644000
3000
i jedynie jedna turecka, i to męska."
11:02
Now the novelpowieść tookwziął placemiejsce on a universityUniwersytet campuskampus in BostonBoston,
277
647000
3000
Ponieważ powieść toczyła się na bostońskim kampusie uniwersyteckim
11:05
so to me, it was normalnormalna
278
650000
2000
wydawało mi się, że to normalne,
11:07
that there be more internationalmiędzynarodowy characterspostacie in it
279
652000
2000
że jest w niej więcej postaci międzynarodowych
11:09
than TurkishTurecki characterspostacie,
280
654000
2000
niż tureckich.
11:11
but I understoodzrozumiany what my critickrytyk was looking for.
281
656000
2000
Rozumiałam jednak czego mój krytyk szukał.
11:13
And I alsorównież understoodzrozumiany that I
282
658000
2000
Zrozumiałam też to, że
11:15
would keep disappointingKiepski him.
283
660000
2000
będę go wciąż rozczarowywała.
11:17
He wanted to see the manifestationmanifestacja of my identitytożsamość.
284
662000
3000
On chciał uwidzieć manifestację mojej tożsamości.
11:20
He was looking for a TurkishTurecki womankobieta in the bookksiążka
285
665000
3000
Szukał w książce Turczynki,
11:23
because I happenedstało się to be one.
286
668000
2000
ponieważ nią byłam.
11:25
We oftenczęsto talk about how storieshistorie changezmiana the worldświat,
287
670000
3000
Często mówimy o tym jak opowiadania zmieniają świat.
11:28
but we should alsorównież see how the worldświat of identitytożsamość politicsPolityka
288
673000
3000
Powinniśmy jednak widzieć też jak świat polityki tożsamościowej
11:31
affectsma wpływ the way storieshistorie
289
676000
2000
wpływa na to, jak opowiadania
11:33
are beingistota circulatedw obiegu,
290
678000
2000
są przekazywane,
11:35
readczytać and reviewedrecenzja.
291
680000
2000
czytane i recenzowane.
11:37
ManyWiele authorsautorski feel this pressurenacisk,
292
682000
2000
Wielu autorów czuje tą presję,
11:39
but non-WesternNon-Western authorsautorski feel it more heavilyciężko.
293
684000
3000
a na nie-Zachodnich autorach ciąży ona jeszcze bardziej.
11:42
If you're a womankobieta writerpisarz from the MuslimMuzułmanin worldświat, like me,
294
687000
3000
Jeśli jest się pisarką z muzułmańskiego świata, jak ja,
11:45
then you are expectedspodziewany to writepisać
295
690000
2000
oczekuje się od nas pisać
11:47
the storieshistorie of MuslimMuzułmanin womenkobiety
296
692000
2000
opowiadania o kobietach muzułmańskich.
11:49
and, preferablyraczej, the unhappynieszczęśliwy storieshistorie
297
694000
2000
Najchętniej nieszczęśliwe historie
11:51
of unhappynieszczęśliwy MuslimMuzułmanin womenkobiety.
298
696000
2000
nieszczęśliwych muzułmańskich kobiet.
11:53
You're expectedspodziewany to writepisać
299
698000
2000
Oczekuje się od nas pisania
11:55
informativepouczające, poignantwzruszający and characteristicCharakterystyka storieshistorie
300
700000
3000
pouczających, wzruszających i charakterystychnych historii
11:58
and leavepozostawiać the experimentaleksperymentalny and avant-gardeawangardy
301
703000
2000
i pozostawienia eksperymentów i awangardy
12:00
to your WesternWestern colleagueskoledzy.
302
705000
2000
swoim koleżankom z Zachodu
12:02
What I experienceddoświadczony as a childdziecko in that schoolszkoła in MadridMadryt
303
707000
3000
Czego doświadczyłam w tamtej madryckiej szkole jako dziecko,
12:05
is happeningwydarzenie in the literaryliteracki worldświat todaydzisiaj.
304
710000
3000
dzieje się dziś w świecie literatury.
12:08
WritersPisarze are not seenwidziany
305
713000
2000
Pisarzy nie postrzega się
12:10
as creativetwórczy individualsosoby prywatne on theirich ownwłasny,
306
715000
2000
jako twórczych jednostek samych w sobie,
12:12
but as the representativesprzedstawiciele
307
717000
2000
lecz jako przedstawicieli
12:14
of theirich respectiveposzczególny cultureskultury:
308
719000
2000
swoich kultur.
12:16
a fewkilka authorsautorski from ChinaChiny, a fewkilka from TurkeyTurcja,
309
721000
3000
Kilku autorów z Chin, kilku z Turcji,
12:19
a fewkilka from NigeriaNigeria.
310
724000
2000
kilku z Nigerii.
12:21
We're all thought to have something very distinctivecharakterystyczny,
311
726000
2000
Uważa się, że każde z nas ma w sobie coś charakterystycznego
12:23
if not peculiarPeculiar.
312
728000
2000
czy nawet dziwnego.
12:25
The writerpisarz and commuterpodmiejskich JamesJames BaldwinBaldwin
313
730000
3000
Pisarz i podróżnik James Baldwin
12:28
gavedał an interviewwywiad in 1984
314
733000
2000
udzielił wywiadu w 1984 r.
12:30
in whichktóry he was repeatedlywielokrotnie askedspytał about his homosexualityhomoseksualizm.
315
735000
3000
w którym wciąż pytano go o jego homoseksualizm.
12:33
When the interviewerprzeprowadzający wywiad triedwypróbowany to pigeonholeszufladkowa Dirichleta him
316
738000
2000
Kiedy reporter spróbował go zaszufladkować
12:35
as a gaywesoły writerpisarz,
317
740000
2000
jako pisarza geja,
12:37
BaldwinBaldwin stoppedzatrzymany and said,
318
742000
2000
Baldwin zatrzymał się i powiedział:
12:39
"But don't you see? There's nothing in me
319
744000
2000
"Czyżbyście nie widzieli? Nie ma we mnie niczego,"
12:41
that is not in everybodywszyscy elsejeszcze,
320
746000
2000
czego nie ma we wszystkich innych ludziach,
12:43
and nothing in everybodywszyscy elsejeszcze
321
748000
2000
i nie ma niczego we wszystkich innych
12:45
that is not in me."
322
750000
2000
czego nie ma we mnie."
12:47
When identitytożsamość politicsPolityka triespróbuje to put labelsetykiety on us,
323
752000
3000
Kiedy polityka tożsamości próbuje nas szufladkować,
12:50
it is our freedomwolność of imaginationwyobraźnia that is in dangerniebezpieczeństwo.
324
755000
3000
wolność naszej wyobraźni jest wtedy w niebezpieczeństwie.
12:53
There's a fuzzyzamazany categoryKategoria callednazywa
325
758000
2000
Jest taka niewyraźna kategoria zwana
12:55
multiculturalwielokulturowe literatureliteratura
326
760000
2000
literaturą wielokulturową,
12:57
in whichktóry all authorsautorski from outsidena zewnątrz the WesternWestern worldświat
327
762000
2000
do której wszystkich autorów z poza Zachodu
12:59
are lumpedzalicza togetherRazem.
328
764000
2000
zalicza się razem wziętych.
13:01
I never forgetzapomnieć my first multiculturalwielokulturowe readingczytanie,
329
766000
2000
Nigdy nie zapomnę pierwszego wielokulturowego odczytu
13:03
in HarvardHarvard SquarePlac about 10 yearslat agotemu.
330
768000
3000
na placu Harvard ok. 10 lat temu.
13:06
We were threetrzy writerspisarze, one from the PhilippinesFilipiny,
331
771000
3000
Byliśmy w trójkę, pisarzy: jeden z Filipin,
13:09
one TurkishTurecki and one IndonesianIndonezyjski --
332
774000
2000
ja jedna z Turcji i jeden z Indonezji --
13:11
like a jokeżart, you know.
333
776000
2000
wiecie, jak w dowcipie.
13:13
(LaughterŚmiech)
334
778000
2000
(Śmiech)
13:15
And the reasonpowód why we were broughtprzyniósł togetherRazem
335
780000
2000
A powodem dlaczego nas pobratali,
13:17
was not because we sharedudostępniony an artisticartystyczny stylestyl
336
782000
2000
nie był podobny styl artystyczny,
13:19
or a literaryliteracki tastesmak.
337
784000
2000
czy smak literacki.
13:21
It was only because of our passportspaszporty.
338
786000
2000
Jedynym powodem były nasze paszporty.
13:23
MulticulturalWielokulturowe writerspisarze are expectedspodziewany to tell realreal storieshistorie,
339
788000
3000
Od wielokulturowych pisarzy oczekuje się prawdziwych historii,
13:26
not so much the imaginaryurojona.
340
791000
2000
a tych wymyślonych, nie za bardzo.
13:28
A functionfunkcjonować is attributedprzypisać to fictionfikcja.
341
793000
3000
Fikcji przypisuje się funkcję.
13:31
In this way, not only the writerspisarze themselvessami,
342
796000
2000
W ten sposób nie tylko sami autorzy,
13:33
but alsorównież theirich fictionalfikcyjna characterspostacie
343
798000
3000
ale ich fikcyjne postacie
13:36
becomestają się the representativesprzedstawiciele of something largerwiększy.
344
801000
3000
stają się przedstawicielami czegoś większego.
13:39
But I mustmusi quicklyszybko addDodaj
345
804000
2000
Muszę szybciutko jednak dodać,
13:41
that this tendencytendencja to see a storyfabuła
346
806000
2000
że ta tendencja spostrzegania opowiadań
13:43
as more than a storyfabuła
347
808000
2000
jako czegoś więcej
13:45
does not solelywyłącznie come from the WestWest.
348
810000
2000
nie pochodzi jedynie z Zachodu.
13:47
It comespochodzi from everywherewszędzie.
349
812000
2000
Pochodzi zewsząd.
13:49
And I experienceddoświadczony this firsthandz pierwszej ręki
350
814000
2000
Odczułam to na własnej skórze,
13:51
when I was put on trialpróba in 2005
351
816000
3000
kiedy w 2005 roku stanęłąm przed sądem
13:54
for the wordssłowa my fictionalfikcyjna characterspostacie utteredwypowiedziane in a novelpowieść.
352
819000
3000
za słowa, wypowiedziane przez moje zmyślone postacie w opowieści.
13:57
I had intendedzamierzony to writepisać
353
822000
2000
Intencją moją było napisanie
13:59
a constructivekonstruktywny, multi-layeredwielowarstwowe novelpowieść
354
824000
3000
budującej, wielopłaszczyznowej powieści
14:02
about an ArmenianArmeński and a TurkishTurecki familyrodzina
355
827000
2000
o ormiańskiej i o tureckiej rodzinie
14:04
throughprzez the eyesoczy of womenkobiety.
356
829000
2000
oczyma kobiety.
14:06
My micromikro storyfabuła becamestał się a macromakro issuekwestia
357
831000
3000
Moja mikropowieść stała się makrosprawą,
14:09
when I was prosecutedścigany.
358
834000
2000
kiedy mnie sądzono.
14:11
Some people criticizedkrytykowane, othersinni praisedpochwalił me
359
836000
2000
Niektórzy mnie krytykowali, a inni wychwalali
14:13
for writingpisanie about the Turkish-ArmenianTurecko armeńskiego conflictkonflikt.
360
838000
3000
za to, żę piszę o tureckim, ormiańskim konflikcie.
14:16
But there were timesczasy when I wanted to remindprzypominać bothobie sidesboki
361
841000
3000
Były jednak też czasy, kiedy oby stronom chciałąm wyjaśnić,
14:19
that this was fictionfikcja.
362
844000
2000
że to tylko fikcja.
14:21
It was just a storyfabuła.
363
846000
2000
Była to tylko powieść.
14:23
And when I say, "just a storyfabuła,"
364
848000
2000
Kiedy mówię "tylko powieść",
14:25
I'm not tryingpróbować to belittleumniejszać my work.
365
850000
2000
nie próbuję pomniejszać swojej pracy.
14:27
I want to love and celebrateświętować fictionfikcja
366
852000
2000
Chcę jednak kochać i czcić fikcję
14:29
for what it is,
367
854000
2000
za to czym jest,
14:31
not as a meansznaczy to an endkoniec.
368
856000
2000
a nie jako środek do pewnego celu.
14:33
WritersPisarze are entitleduprawniona to theirich politicalpolityczny opinionsopinie,
369
858000
2000
Pisarze mają prawo do swoich poglądów politycznych,
14:35
and there are good politicalpolityczny novelspowieści out there,
370
860000
3000
i jest kilka dobrych powieści politycznych,
14:38
but the languagejęzyk of fictionfikcja
371
863000
2000
lecz język fikcji
14:40
is not the languagejęzyk of dailycodziennie politicsPolityka.
372
865000
2000
nie jest językiem codziennej polityki.
14:42
ChekhovCzechow said,
373
867000
2000
Czechov powiedział:
14:44
"The solutionrozwiązanie to a problemproblem
374
869000
2000
"Rozwiązanie problemu
14:46
and the correctpoprawny way of posingpozowanie the questionpytanie
375
871000
2000
i odpowiednie zadanie pytania,
14:48
are two completelycałkowicie separateoddzielny things.
376
873000
3000
to dwie zupełnie oddzielne rzeczy.
14:51
And only the latterte ostatnie is an artist'sartysty responsibilityodpowiedzialność."
377
876000
3000
Tylko ta druga jest odpowiedzialnością artysty."
14:55
IdentityTożsamości politicsPolityka dividesdzieli się us. FictionFikcja connectsłączy.
378
880000
3000
Polityka tożsamości nas dzieli. Fikcja łączy.
14:58
One is interestedzainteresowany in sweepingzamaszysty generalizationsuogólnienia.
379
883000
3000
Jedno jest zainteresowane szerzeniem uogólnień,
15:01
The other, in nuancesniuanse.
380
886000
2000
drugie niuansami.
15:03
One drawsRysuje boundariesGranic.
381
888000
2000
Jedno wyznacza granice,
15:05
The other recognizesrozpoznaje no frontiersgranic.
382
890000
2000
drugie nie uznaje żadnych granic.
15:07
IdentityTożsamości politicsPolityka is madezrobiony of solidsolidny brickscegły.
383
892000
3000
Polityka tożsamości to solidne cegły,
15:10
FictionFikcja is flowingpłynący waterwoda.
384
895000
3000
fikcja to płynąca woda.
15:13
In the OttomanImperium Osmańskiego timesczasy, there were itinerantwędrowny storytellersgawędziarzy callednazywa "meddahmeddah."
385
898000
3000
W czasach ottomańskich żyli wędrowni baśniarze zwani "meddah".
15:16
They would go to coffeeKawa housesdomy,
386
901000
2000
Wędrowali z kawiarni do kawiarni,
15:18
where they would tell a storyfabuła in frontz przodu of an audiencepubliczność,
387
903000
2000
opowiadając historie przed publicznością,
15:20
oftenczęsto improvisingimprowizacji.
388
905000
2000
często improwizując.
15:22
With eachkażdy newNowy personosoba in the storyfabuła,
389
907000
2000
Z każdą nową postacią w opowieści,
15:24
the meddahmeddah would changezmiana his voicegłos,
390
909000
2000
meddah zmieniał głos,
15:26
impersonatingPodszywanie się pod that characterpostać.
391
911000
2000
uosobniając tą postać.
15:28
EverybodyKażdy could go and listen, you know --
392
913000
2000
Wszyscy mogli sobie iść do kawiarni posłuchać --
15:30
ordinaryzwykły people, even the sultanSultan, MuslimsMuzułmanie and non-Muslimsnie muzułmanów.
393
915000
3000
zwykli ludzie, a nawer sultan. Muzułmanie i nie-muzułmanie.
15:33
StoriesHistorie cutciąć acrossprzez all boundariesGranic,
394
918000
3000
Opowiadania przemierzają wszelkie granice.
15:36
like "The TalesOpowieści of NasreddinNasreddin HodjaHodja,"
395
921000
2000
Tak jak "Bajki Nasreddina Hodja",
15:38
whichktóry were very popularpopularny throughoutpoprzez the MiddleŚrodkowy EastWschód,
396
923000
2000
które były bardzo popularne na Bliskim-Wschodzie,
15:40
NorthPółnoc AfricaAfryka, the BalkansBałkany and AsiaAsia.
397
925000
3000
w Północnej-Afryce, na Bałkanach i w Azji.
15:43
TodayDzisiaj, storieshistorie continueKontyntynuj
398
928000
2000
Dziś, opowiadania niezaprzestają
15:45
to transcendprzekroczyć bordersgranice.
399
930000
2000
przekraczać granic.
15:47
When PalestinianPalestyńskich and IsraeliIzraelski politicianspolitycy talk,
400
932000
3000
Kiedy Palestyńscy i Izraelscy politycy rozmawiają,
15:50
they usuallyzazwyczaj don't listen to eachkażdy other,
401
935000
2000
na ogół nie słuchają tego, co jedno do drugiego mówi.
15:52
but a PalestinianPalestyńskich readerczytelnik
402
937000
2000
Jednak palestyńscy czytelnicy
15:54
still readsczyta a novelpowieść by a JewishŻydowskie authorautor,
403
939000
2000
nadal czytają opowiadania Żydowskich autorów
15:56
and vicewice versaversa, connectingzłączony and empathizingempathizing
404
941000
3000
i na odwrót, łącząc się i wczuwając
15:59
with the narratornarrator.
405
944000
2000
w sytuację narratora.
16:01
LiteratureLiteratury has to take us beyondpoza.
406
946000
2000
Literatura powinna pozwalać nam pójść poza.
16:03
If it cannotnie może take us there,
407
948000
2000
Jeśli nie potrafi nas tam zabrać,
16:05
it is not good literatureliteratura.
408
950000
2000
nie jest dobra.
16:07
BooksKsiążki have savedzapisane the introvertedzamknięty w sobie,
409
952000
2000
Książki ocaliły zamknięte w sobie,
16:09
timidnieśmiała childdziecko that I was -- that I oncepewnego razu was.
410
954000
3000
bojaźlie dziecko, którym kiedyś byłam.
16:12
But I'm alsorównież awareświadomy of the dangerniebezpieczeństwo
411
957000
2000
Jestem jednak świadoma niebezpieczeństwa
16:14
of fetishizingfetyszyzowanie them.
412
959000
2000
ich fetyszyzowania.
16:16
When the poetpoeta and mysticMystic, RumiRumi,
413
961000
2000
Kiedy poeta i mistyk Rumi
16:18
metspotkał his spiritualduchowy companiontowarzysz, ShamsShams of TabrizTabriz,
414
963000
3000
swojego spirytualnego towarzysza Shamsa z Tabryzu,
16:21
one of the first things the latterte ostatnie did
415
966000
2000
jedną z pierwszych rzeczy, którą Shams zrobił,
16:23
was to tosspodrzucenie Rumi'sRumi booksksiążki into waterwoda
416
968000
2000
to wrzucił książki Rumiego do wody
16:25
and watch the letterslisty dissolverozwiązać.
417
970000
2000
i patrzył jak się litery rozmywają.
16:27
The SufisSufich say, "KnowledgeWiedza that takes you not beyondpoza yourselfsiebie
418
972000
4000
Jak Sufi mówią "Wiedza, która nie porywa nas poza samych siebie
16:31
is fardaleko worsegorzej than ignoranceignorancja."
419
976000
3000
jest gorsza od niewiedzy."
16:34
The problemproblem with today'sdzisiaj culturalkulturalny ghettosgetta
420
979000
2000
Problemem dzisiejszych kulturowych gett,
16:36
is not lackbrak of knowledgewiedza, umiejętności --
421
981000
2000
nie jest brak wiedzy.
16:38
we know a lot about eachkażdy other, or so we think --
422
983000
3000
Wiemy mnóstwo o sobie wzajemnie. Tak przynajmniej myślimy.
16:41
but knowledgewiedza, umiejętności that takes us not beyondpoza ourselvesmy sami:
423
986000
3000
Wiedza jednak, która nie daje nam względu poza nasz świat,
16:44
it makesczyni us elitistelitarne,
424
989000
2000
czyni z nas elitystów.
16:46
distantodległy and disconnectedniepowiązany.
425
991000
2000
Oddalonych i odlączonych.
16:48
There's a metaphormetafora whichktóry I love:
426
993000
2000
Jest to metafora, którą uwielbiam:
16:50
livingżycie like a drawingrysunek compasskompas.
427
995000
2000
żyć jak kreślący kompas.
16:52
As you know, one legnogi of the compasskompas is staticstatyczne, rootedukorzeniony in a placemiejsce.
428
997000
3000
Jak sami wiecie, jeden koniec kompasu jest statyczny, osadzony w miejscu.
16:55
MeanwhileTymczasem, the other legnogi
429
1000000
2000
Tymczasem drugi,
16:57
drawsRysuje a wideszeroki circleokrąg, constantlystale movingw ruchu.
430
1002000
2000
rysuje szeroki okrąg wciąż się poruszając.
16:59
Like that, my fictionfikcja as well.
431
1004000
2000
Właśnie taka jest moja fikcja.
17:01
One partczęść of it is rootedukorzeniony in IstanbulIstanbul,
432
1006000
2000
Część jej jest zakorzeniona w Istambułu
17:03
with strongsilny TurkishTurecki rootskorzenie,
433
1008000
3000
mocnymi tureckimi korzeniami,
17:06
but the other partczęść travelspodróże the worldświat,
434
1011000
2000
lecz jej druga część podróżuje po świecie
17:08
connectingzłączony to differentróżne cultureskultury.
435
1013000
2000
łącząc różne kultury.
17:10
In that sensesens, I like to think of my fictionfikcja
436
1015000
2000
W pewnym sensie, lubię myśleć, że moja fikcja
17:12
as bothobie locallokalny and universaluniwersalny,
437
1017000
3000
jest jednocześnie lokalna i uniwersalna,
17:15
bothobie from here and everywherewszędzie.
438
1020000
2000
jest zarazem stąd i zewsząd.
17:17
Now those of you who have been to IstanbulIstanbul
439
1022000
2000
Ci, którzy z Was byli już w Istambule
17:19
have probablyprawdopodobnie seenwidziany TopkapiTopkapi PalacePałac,
440
1024000
2000
pewnie widzieli już Pałac Topkapi
17:21
whichktóry was the residenceResidence of OttomanImperium Osmańskiego sultanssułtanów
441
1026000
2000
który był rezydencją ottomańskich sułtanów
17:23
for more than 400 yearslat.
442
1028000
3000
przez ponad 400 lat.
17:26
In the palacePałac, just outsidena zewnątrz the quartersmieszkanie
443
1031000
2000
W pałacu, tuż przed kwaterami
17:28
of the favoriteulubiony concubinesnałożnic,
444
1033000
2000
ulubionych konkubin,
17:30
there's an areapowierzchnia callednazywa The GatheringSpotkanie PlaceMiejsce of the DjinnDjinnów..
445
1035000
3000
jest tak zwane Miejsce Spotkań Dżinna.
17:33
It's betweenpomiędzy buildingsBudynki.
446
1038000
2000
Jest pomiędzy budynkami.
17:35
I'm intriguedintryguje by this conceptpojęcie.
447
1040000
2000
Ta koncepcja mnie niesamowicie ciekawi.
17:37
We usuallyzazwyczaj distrustnieufność those areasobszary
448
1042000
2000
Na ogół nie ufamy miejscom,
17:39
that fallspadek in betweenpomiędzy things.
449
1044000
2000
które wypadają pomiędzy rzeczami.
17:41
We see them as the domaindomena
450
1046000
2000
Widzimy je jako domeny
17:43
of supernaturalnadprzyrodzony creaturesstworzenia like the djinnDjinnów.,
451
1048000
2000
nadprzyrodzonych stworów jak dżinów,
17:45
who are madezrobiony of smokelessbezdymne fireogień
452
1050000
2000
którzy są z bezdymnego ognia
17:47
and are the symbolsymbol of elusivenessnieuchwytność.
453
1052000
2000
oraz są symbolem nieuchwytności.
17:49
But my pointpunkt is perhapsmoże
454
1054000
2000
Do czego dążę to może
17:51
that elusivenieuchwytny spaceprzestrzeń
455
1056000
2000
to nieuchwytne miejsce
17:53
is what writerspisarze and artistsartyści need mostwiększość.
456
1058000
3000
jest tym, czego pisarzom i artystom najbardziej potrzeba.
17:56
When I writepisać fictionfikcja
457
1061000
2000
Kiedy piszę fikcję,
17:58
I cherishpielęgnować elusivenessnieuchwytność and changeabilityzmienność.
458
1063000
2000
miłuje się w nieuchwytności i zmienności.
18:00
I like not knowingporozumiewawczy what will happenzdarzyć 10 pagesstrony laterpóźniej.
459
1065000
3000
Lubię nie wiedzieć co się wydarzy 10 stron później.
18:03
I like it when my characterspostacie surpriseniespodzianka me.
460
1068000
2000
Lubię kiedy moje postacie mnie zaskakują.
18:05
I mightmoc writepisać about
461
1070000
2000
Mogę pisać
18:07
a MuslimMuzułmanin womankobieta in one novelpowieść,
462
1072000
2000
muzułmańskiej kobiecie w jednej powieści.
18:09
and perhapsmoże it will be a very happyszczęśliwy storyfabuła,
463
1074000
2000
Może nawet będzie to szczęśliwa historia.
18:11
and in my nextNastępny bookksiążka, I mightmoc writepisać
464
1076000
2000
A w następnej książce, mogę napisać
18:13
about a handsomeprzystojny, gaywesoły professorprofesor in NorwayNorwegia.
465
1078000
3000
o przystojnym profesorze geju w Norwegii.
18:16
As long as it comespochodzi from our heartskiery,
466
1081000
2000
Dopóki jest to z naszego serca,
18:18
we can writepisać about anything and everything.
467
1083000
3000
możemy pisać o czymkolwiek i o wszystkim.
18:21
AudreAudre LordeLorde oncepewnego razu said,
468
1086000
2000
Audre Lorde kiedyś powiedziała,
18:23
"The whitebiały fathersojcowie taughtnauczony us to say,
469
1088000
3000
"Biali ojcowie nauczyli nas mówić
18:26
'I think, thereforew związku z tym I am.'"
470
1091000
2000
"Myślę, więc jestem.""
18:28
She suggestedzasugerował, "I feel, thereforew związku z tym I am freewolny."
471
1093000
3000
Ona zaproponowała "Czuję, więc jestem wolna."
18:31
I think it was a wonderfulwspaniale paradigmparadygmat shiftprzesunięcie.
472
1096000
3000
Myślę, że to wspaniała zmiana paradygmatu.
18:34
And yetjeszcze, why is it that,
473
1099000
2000
Czemu więc
18:36
in creativetwórczy writingpisanie courseskursy todaydzisiaj,
474
1101000
2000
na dzisiejszych kursach kreatywnego pisania
18:38
the very first thing we teachnauczać studentsstudenci is
475
1103000
2000
jedną z pierwszych rzeczy, której uczą studetom jest
18:40
"writepisać what you know"?
476
1105000
2000
pisz o tym co znasz?
18:42
PerhapsByć może that's not the right way to startpoczątek at all.
477
1107000
3000
Może to wcale nie tak powinno się zaczynać.
18:45
ImaginativePomysłowe literatureliteratura is not necessarilykoniecznie about
478
1110000
3000
Literatura wyobraźni niekoniecznie jest o
18:48
writingpisanie who we are or what we know
479
1113000
3000
pisaniu kim jesteśmy i co znamy,
18:51
or what our identitytożsamość is about.
480
1116000
3000
albo co oznacza nasza tożsamość.
18:54
We should teachnauczać youngmłody people and ourselvesmy sami
481
1119000
2000
Powinniśmy nauczać młodzież i samych siebie,
18:56
to expandrozszerzać our heartskiery
482
1121000
2000
otworzyć serca
18:58
and writepisać what we can feel.
483
1123000
2000
i pisali o tym co potrafimy czuć.
19:00
We should get out of our culturalkulturalny ghettogetto
484
1125000
2000
Powinniśmy wyjść poza swoje kulturowe getta
19:02
and go visitodwiedzić the nextNastępny one and the nextNastępny.
485
1127000
3000
i odwiedzić następne i następne.
19:05
In the endkoniec, storieshistorie moveruszaj się like whirlingłuszczenie dervishesDerwisze,
486
1130000
3000
W końcu, historie podróżują jak wirujące derwisze,
19:08
drawingrysunek circleskółka beyondpoza circleskółka.
487
1133000
3000
rysujące kręgi poza kręgami.
19:11
They connectpołączyć all humanityludzkość,
488
1136000
2000
Łączą one całą ludzkość,
19:13
regardlessbez względu of identitytożsamość politicsPolityka,
489
1138000
2000
bez względu na polityki tożsamości.
19:15
and that is the good newsAktualności.
490
1140000
2000
A to są dobre wieści.
19:17
And I would like to finishkoniec with an oldstary SufiSufi poemwiersz:
491
1142000
2000
Chciałabym zakończyć dawnym wierszem Sufi.
19:19
"Come, let us be friendsprzyjaciele for oncepewnego razu;
492
1144000
3000
"Chodzmy, zostańmy w końcu przyjaciółmi;
19:22
let us make life easyłatwo on us;
493
1147000
2000
ułatwmy sobie życie;
19:24
let us be loversKochankowie and lovedkochany oneste;
494
1149000
2000
bądźmy kochankami i kochanymi;
19:26
the earthZiemia shallpowinien be left to no one."
495
1151000
3000
ziemi nie powinno się powierzać nikomu."
19:29
Thank you.
496
1154000
2000
Dziękuję.
19:31
(ApplauseAplauz)
497
1156000
7000
(Oklaski)
Translated by A. Karolina Romanek
Reviewed by Agnieszka Krause

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Elif Shafak - Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature.

Why you should listen

Elif Shafak is an award-winning novelist and the most widely read female writer in Turkey. She is also a political commentator and an inspirational public speaker.

She writes in both Turkish and English and has published 15 books, 10 of which are novels, including the bestselling The Bastard of IstanbulThe Forty Rules of Love and her most recent, Three Daughters of Eve. Her books have been published in 48 languages. She is published by Penguin in the UK and represented by Curtis Brown globally.

Shafak is a TEDGlobal speaker, a member of Weforum Global Agenda Council on Creative Economy in Davos and a founding member of ECFR (European Council on Foreign Relations). She has been awarded the title of Chevalier des Arts et des Lettres in 2010 by the French government.

She has been featured in and contributes to major newspapers and periodicals around the world, including the Financial Times, The Guardian, the New York Times, the Wall Street Journal, Der Spiegel and La Repubblica.  

Shafak has an academic background and has taught at various universities in Turkey, UK and USA. She holds a degree in International Relations, a masters degree in gender and women's studies and a PhD in political science. She is known as a women's rights, minority rights and LGBT rights advocate.

Shafak has been longlisted for the Orange Prize, MAN Asian Prize, the Baileys Prize and the IMPAC Dublin Award, and shortlisted for the Independent Foreign Fiction Prize and RSL Ondaatje Prize. She sat on the judging panel for the Independent Foreign Fiction Prize (2013); Sunday Times Short Story Award (2014, 2015), 10th Women of the Future Awards (2015); FT/Oppenheimer Funds Emerging Voices Awards (2015, 2016); Baileys Women’s Prize for Fiction (2016) and Man Booker International Prize (2017).

As a public speaker, Shafak is represented by The London Speaker Bureau and Chartwell Speakers and Penguin Speakers Bureau. She lives in London.

More profile about the speaker
Elif Shafak | Speaker | TED.com