ABOUT THE SPEAKER
Scilla Elworthy - Peace builder
Scilla Elworthy founded Oxford Research Group in 1982, to promote effective dialogue between nuclear weapons policy-makers and their opponents.

Why you should listen

When Scilla Elworthy was 13, she sat in front of her television set watching as Soviet tanks rolled into Budapest. Immediately she started packing her bags. "What are you doing?" her mother said. "I'm going to Budapest," she said. "They're doing something awful and I have to go." Years later, Elworthy is a three-time Nobel Peace Prize nominee and a recipient of the Niwano Peace Prize. In 2002 Elworthy founded Peace Direct, which supports local action against conflict, and in 1982 founded Oxford Research Group, a think-tank devoted to developing effective dialogue between nuclear weapons policy-makers and their critics. Beginning in 2005 she helped set up The Elders initiative as an adviser to Sir Richard Branson, Peter Gabriel and Archbishop Desmond Tutu.

More profile about the speaker
Scilla Elworthy | Speaker | TED.com
TEDxExeter

Scilla Elworthy: Fighting with nonviolence

Scilla Elworthy: Të luftosh pa dhunë

Filmed:
1,241,517 views

Si të përballesh me një agresor pa u bërë kriminel? Në këtë diskutim të urtë dhe të ndjeshëm, aktivistja e paqes Scilla Elworthy shpjegon shkathtësitë që na duhen - si kombe dhe si individë - për ta luftuar forcën ekstreme pa u kundërpërgjigjur me forcë. Për t'u përgjigjur se pse dhe si jo-dhuna funksionon, ajo përkujton heronjtë historikë - Aung San Suu Kyi, Mahatma Gandhi, Nelson Mandela - dhe filozofitë personale që fuqizuan protestat e tyre paqësore. (Xhiruar në TEDxExeter).
- Peace builder
Scilla Elworthy founded Oxford Research Group in 1982, to promote effective dialogue between nuclear weapons policy-makers and their opponents. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
In half a century of trying to help prevent wars,
0
360
4134
Pas gjysmë shekulli përpjekje për
parandalimin e luftërave,
00:20
there's one question that never leaves me:
1
4494
3515
është një pyetje që ende vazhdoj ta kem:
00:23
How do we deal with extreme violence
2
8025
3700
Si të përballemi me dhunën ekstreme
00:27
without using force in return?
3
11725
3501
pa u kundërpërgjigjur me forcë?
00:31
When you're faced with brutality,
4
15226
2551
Kur ke të bësh me brutalitet,
00:33
whether it's a child facing a bully on a playground
5
17777
2916
qoftë një fëmijë përballë një
ngacmuesi në parkun e lojërave
00:36
or domestic violence --
6
20693
1700
apo dhuna në familje -
00:38
or, on the streets of Syria today,
7
22393
2916
apo sot, në rrugët e Sirisë,
00:41
facing tanks and shrapnel,
8
25309
2551
përballë tankeve dhe shrapnelave,
00:43
what's the most effective thing to do?
9
27860
3347
cila është gjëja më efektive që
duhet bërë?
00:47
Fight back? Give in?
10
31207
2598
Të kundërpërgjigjesh? Të dorëzohesh?
00:49
Use more force?
11
33805
3341
Të përdorësh më shumë forcë?
00:53
This question: "How do I deal with a bully
12
37176
3962
Këtë pyetje: "Si të përballem me një
agresor
00:57
without becoming a thug in return?"
13
41138
3750
pa u bërë edhe vetë kriminel"?
01:00
has been with me ever since I was a child.
14
44888
3016
vazhdoj ta kem që nga fëmijëria.
01:03
I remember I was about 13,
15
47904
2551
Më kujtohet kur isha rreth 13 vjeç,
01:06
glued to a grainy black and white television in my parents' living room
16
50455
4986
po shihja ne një televizor bardhë e zi me
miza në dhomën e prindërve
01:11
as Soviet tanks rolled into Budapest,
17
55441
4265
teksa tanket sovjetike u futën në
Budapest,
01:15
and kids not much older than me
18
59706
2799
dhe disa fëmijë jo shumë më të mëdhenj
se unë
01:18
were throwing themselves at the tanks
19
62505
2501
hidheshin në drejtim të tankeve
01:20
and getting mown down.
20
65006
2168
dhe masakroheshin.
01:23
And I rushed upstairs and started packing my suitcase.
21
67174
3801
Unë vrapova shkallëve dhe fillova
të paketoj valixhen.
01:26
And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"
22
70975
2714
Nëna ime erdhi dhe më tha, "Çfarë
të ka shkuar ne mendje te bësh"?
01:29
And I said, "I'm going to Budapest."
23
73689
2282
Dhe unë i thashë, "Po shkoj në Budapest".
01:31
And she said, "What on Earth for?"
24
75971
2634
Dhe ajo më tha, "Përse"?
01:34
And I said, "Kids are getting killed there.
25
78605
2049
Unë i thashë, "Fëmijët po vriten atje.
01:36
There's something terrible happening."
26
80654
1852
Është e tmerrshme ajo që po ndodh".
01:38
And she said, "Don't be so silly."
27
82506
2017
Dhe ajo tha, "Mos u bëj budallaqe".
01:40
And I started to cry.
28
84523
2600
Unë fillova të qaj.
01:43
And she got it, she said,
29
87123
2215
Ajo e kuptoi dhe tha,
01:45
"Okay, I see it's serious.
30
89338
1767
"E shoh që është serioze.
01:47
You're much too young to help.
31
91105
2834
Je tepër e re të ndihmosh.
01:49
You need training. I'll help you.
32
93939
2635
Të duhet trajnim. Unë do të të ndihmoj.
01:52
But just unpack your suitcase."
33
96574
2165
Por cpaketoje njëherë valixjen".
01:54
And so I got some training
34
98739
3566
Dhe kështu unë u trajnova
01:58
and went and worked in Africa during most of my 20s.
35
102305
3933
dhe shkova e punova
në Afrikë në të njëzetat.
02:02
But I realized that what I really needed to know
36
106238
3701
Por e kuptova që atë çfarë duhet
ta di në të vërtetë
02:05
I couldn't get from training courses.
37
109939
2399
nuk mund ta marr nga kurset trajnuese.
02:08
I wanted to understand
38
112338
2186
Doja të kuptoja
02:10
how violence, how oppression, works.
39
114524
4450
si funksionojnë dhuna dhe shtypja.
02:14
And what I've discovered since is this:
40
118974
4948
Dhe ajo që kam zbuluar që atëherë është:
02:19
Bullies use violence in three ways.
41
123922
4066
Agresorët e përdorin dhunën
në tri mënyra.
02:23
They use political violence to intimidate,
42
127988
5303
Përdorin dhunën politike për të frikësuar,
02:29
physical violence to terrorize
43
133291
5414
dhunën fizike për të tmerruar
02:34
and mental or emotional violence to undermine.
44
138705
7524
dhe dhunën mendore apo emocionale
për të nënçmuar.
02:42
And only very rarely in very few cases
45
146229
3227
Dhe rrallë, në shumë pak raste
02:45
does it work to use more violence.
46
149456
3516
funksionon të përdorësh më shumë dhunë.
02:48
Nelson Mandela went to jail believing in violence,
47
152972
6209
Nelson Mandela u burgos
duke besuar në dhunë
02:55
and 27 years later
48
159181
2024
dhe 27 vite më vonë
02:57
he and his colleagues
49
161205
1983
ai dhe kolegët e tij,
02:59
had slowly and carefully
50
163188
1985
ngadalë dhe me kujdes,
03:01
honed the skills, the incredible skills, that they needed
51
165173
4966
mprehën aftësitë, aftësitë e
jashtëzakonshme, që iu duheshin
03:06
to turn one of the most vicious governments the world has known
52
170139
4200
për ta shndërruar një ndër qeveritë më të
egra që ka njohur bota
03:10
into a democracy.
53
174339
1866
në një demokraci.
03:12
And they did it in a total devotion to non-violence.
54
176205
4732
Dhe ia arritën me një përkushtim të plotë
ndaj jo-dhunës.
03:16
They realized that using force against force
55
180937
7167
Ata e kuptuan që të përdorësh forcë
kundër forcës
03:24
doesn't work.
56
188104
5196
nuk funksionon.
03:29
So what does work?
57
193300
2193
Pra, çfarë funksionon?
03:31
Over time I've collected about a half-dozen methods
58
195493
3469
Kam gjetur shumë metoda
03:34
that do work -- of course there are many more --
59
198962
1833
që funksionojnë, - ka shumë të tjera -
03:36
that do work and that are effective.
60
200795
2346
që kryejnë punë dhe janë efektive.
03:39
And the first is
61
203141
1367
Dhe e para është
03:40
that the change that has to take place
62
204508
2518
që ndryshimi duhet të ndodhë
03:42
has to take place here, inside me.
63
207026
4465
duhet të ndodhë këtu, brenda meje.
03:47
It's my response, my attitude, to oppression
64
211491
4100
Është reagimi im, qëndrimi im,
ndaj shtypjes
03:51
that I've got control over,
65
215591
2851
të cilin unë mund ta kontrolloj,
03:54
and that I can do something about.
66
218442
2300
dhe që mund të bëj diçka rreth tij.
03:56
And what I need to develop is self-knowledge to do that.
67
220742
4183
Për këtë duhet të zhvilloj vetëdijen.
04:00
That means I need to know how I tick,
68
224925
2499
Duhet ta njoh veten time,
04:03
when I collapse,
69
227424
2251
kur rrëzohem,
04:05
where my formidable points are,
70
229675
4334
cilat janë pikat e mia të forta,
04:09
where my weaker points are.
71
234009
2498
cilat janë pikat e mia të dobta.
04:12
When do I give in?
72
236507
1468
Kur dorëzohem?
04:13
What will I stand up for?
73
237975
5263
Për çka do ta ngre zërin?
04:19
And meditation or self-inspection
74
243238
5139
Meditimi apo vetë-inspektimi
04:24
is one of the ways -- again it's not the only one --
75
248377
2534
është një mënyrë - pra, jo e vetmja -
04:26
it's one of the ways
76
250911
1118
është një ndër mënyrat
04:27
of gaining this kind of inner power.
77
252029
4117
për ta fituar këtë lloj fuqie të
brendshme.
04:32
And my heroine here -- like Satish's --
78
256146
2482
Dhe heroina ime këtu - si e Satishit -
04:34
is Aung San Suu Kyi in Burma.
79
258628
3033
është Aung San Suu Kyi në Burma.
04:37
She was leading a group of students
80
261661
3633
Ajo po udhëhiqte një grup studentësh
04:41
on a protest in the streets of Rangoon.
81
265294
2400
në një protestë në rrugët e Rangoon-it.
04:43
They came around a corner faced with a row of machine guns.
82
267694
4183
Ata u gjendën përballë mitralozëve.
04:47
And she realized straight away
83
271877
1167
Dhe ajo kuptoi menjëherë
04:48
that the soldiers with their fingers shaking on the triggers
84
273044
3918
që ushtarëve iu dridheshin gishtat
nën këmbëz
04:52
were more scared than the student protesters behind her.
85
276962
5698
dhe ishin më të frikësuar se protestuesit
prapa saj.
04:58
But she told the students to sit down.
86
282660
2705
Por ajo iu tha studentëve të ulen.
05:01
And she walked forward with such calm and such clarity
87
285365
7296
Dhe eci përpara me qetësi dhe qartësi
05:08
and such total lack of fear
88
292661
3450
duke mos pasur aspak frikë
05:12
that she could walk right up to the first gun,
89
296111
4100
që të afrohet te arma e parë
05:16
put her hand on it and lower it.
90
300211
4076
ta vë dorën mbi të dhe ta ulë.
05:24
And no one got killed.
91
308564
3518
Dhe askush nuk u vra.
05:27
So that's what the mastery of fear can do --
92
312097
3942
Ja ç'mund të bëjë mjeshtëria ndaj frikës
05:31
not only faced with machine guns,
93
316039
2301
jo vetëm përballë mitralozëve.
05:34
but if you meet a knife fight in the street.
94
318340
4166
por nëse përballeni me një përleshje
me thika në rrugë.
05:38
But we have to practice.
95
322506
2365
Por duhet të ushtrohemi.
05:40
So what about our fear?
96
324871
1901
E çfarë sa i përket frikës?
05:42
I have a little mantra.
97
326772
4954
Kam një mantra të vogël.
05:47
My fear grows fat
98
331726
3441
Frika ime shëndoshet
05:51
on the energy I feed it.
99
335167
2217
me energjinë që ia ushqej unë.
05:53
And if it grows very big
100
337384
2287
Dhe nëse bëhet shumë e madhe
05:55
it probably happens.
101
339671
2362
me siguri ndodh.
05:57
So we all know the three o'clock in the morning syndrome,
102
342033
4435
Ne e dimë sindromën tre i mëngjesit,
06:02
when something you've been worrying about wakes you up --
103
346468
2716
kur diçka që të brengos,
të zgjon nga gjumi
06:05
I see a lot of people --
104
349184
2390
Unë shoh shumë njerëz -
06:07
and for an hour you toss and turn,
105
351574
3610
dhe rrotullohesh në shtrat për një orë,
06:11
it gets worse and worse,
106
355184
1678
vetëm sa bëhet më keq,
06:12
and by four o'clock you're pinned to the pillow
107
356862
3122
dhe në ora katër je ngjitur në jastëk
06:15
by a monster this big.
108
359984
2203
nga një përbindësh kaq i madh.
06:18
The only thing to do
109
362187
1934
E vetmja gjë për t'u bërë
06:20
is to get up, make a cup of tea
110
364121
1834
është të ngrihesh, bën një filxhan çaj
06:21
and sit down with the fear like a child beside you.
111
365955
5316
dhe ulu të flasësh me frikën si
me një fëmijë.
06:27
You're the adult.
112
371271
2481
Ti je i rrituri.
06:29
The fear is the child.
113
373752
1887
Frika është fëmija.
06:31
And you talk to the fear
114
375639
1445
Dhe ti flet me frikën
06:32
and you ask it what it wants, what it needs.
115
377084
3186
dhe e pyet çfarë do, për çfarë ka nevojë.
06:36
How can this be made better?
116
380270
4617
Si mund të përmirësohet?
06:40
How can the child feel stronger?
117
384887
1750
Si mund fëmija të ndihet më i fortë?
06:42
And you make a plan.
118
386637
1449
Dhe harton një plan.
06:43
And you say, "Okay, now we're going back to sleep.
119
388086
2005
Thua, "Në rregull, tani kthehemi në gjumë.
06:45
Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."
120
390091
3767
Në gjashtë e gjysmë, ngrihemi dhe
veprojmë".
06:49
I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday --
121
393858
5732
Unë pata një nga këto episode të dielën
06:55
paralyzed with fear at coming to talk to you.
122
399606
3985
e paralizuar me frikën
se do të flas para jush.
06:59
(Laughter)
123
403591
1998
(Të qeshura)
07:01
So I did the thing.
124
405589
1507
Kështu që veprova ashtu.
07:02
I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all
125
407096
4129
U zgjova, bëra çajin, fola me të,
dhe kështu
07:07
and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.
126
411225
4156
jam këtu - ende pjesërisht e paralizuar,
por jam këtu.
07:11
(Applause)
127
415381
4399
(Duartrokitje)
07:15
So that's fear. What about anger?
128
419780
2516
Kjo ishte frika. E çfarë sa i përket
zemërimit?
07:18
Wherever there is injustice there's anger.
129
422296
4402
Kudo që ka padrejtësi, ka zemërim.
07:22
But anger is like gasoline,
130
426698
2848
Por zemërimi është si benzinë,
07:25
and if you spray it around and somebody lights a match,
131
429546
3454
nëse e hedh përreth e dikush ndezë një
kokërr çibriti,
07:28
you've got an inferno.
132
433000
2000
krijohet një ferr.
07:30
But anger as an engine -- in an engine -- is powerful.
133
435000
5117
Por zemërimi si motor - brenda një
motori - është i fuqishëm.
07:36
If we can put our anger inside an engine,
134
440117
4166
Nëse mund ta vendosim zemërimin tonë
brenda një motori,
07:40
it can drive us forward,
135
444283
1783
ai mund të na shtyjë para,
07:41
it can get us through the dreadful moments
136
446066
2988
mund të na nxjerrë nga momentet e vështira
07:44
and it can give us real inner power.
137
449054
3963
dhe mund të na japë forcë të brendshme
të vërtetë.
07:48
And I learned this in my work
138
453017
3118
Këtë e kam mësuar në punën time
07:52
with nuclear weapon policy-makers.
139
456135
2264
me politikëbërësit e armëve nukleare.
07:54
Because at the beginning I was so outraged
140
458399
2719
Sepse në fillim isha aq e indinjuar
07:57
at the dangers they were exposing us to
141
461118
3316
ndaj rreziqeve që ata po na ekspozonin
08:00
that I just wanted to argue and blame and make them wrong.
142
464434
5134
sa vetëm doja të grindesha, t'i fajësoja,
që ata ta kenë gabim.
08:05
Totally ineffective.
143
469568
2533
Krejtësisht joefektive.
08:08
In order to develop a dialogue for change
144
472101
3749
Në mënyrë që të zhvillohet dialogu për
ndryshim
08:11
we have to deal with our anger.
145
475850
2073
duhet të përballemi me zemërimin tonë.
08:13
It's okay to be angry with the thing --
146
477923
4677
Është në rregull të zemërohesh ndaj
gjërave -
08:18
the nuclear weapons in this case --
147
482600
2100
në këtë rast, armëve nukleare -
08:20
but it is hopeless to be angry with the people.
148
484700
3851
por nuk ia vlen të zemërohesh me njerëzit.
08:24
They are human beings just like us.
149
488551
2615
Ata janë qenie njerëzore siç jemi ne.
08:27
And they're doing what they think is best.
150
491166
2651
Dhe po bëjnë çfarë mendojnë se është
më së miri.
08:29
And that's the basis on which we have to talk with them.
151
493817
3983
Dhe mbi këtë bazë ne duhet të flasim
me ta.
08:33
So that's the third one, anger.
152
497800
2917
Pra, ky ishte i treti, zemërimi.
08:36
And it brings me to the crux
153
500717
1400
Që më sjell te thelbi
08:38
of what's going on, or what I perceive as going on,
154
502117
3234
i asaj që po ndodh, ose që unë kam
kuptuar se po ndodh,
08:41
in the world today,
155
505351
1065
me botën sot,
08:42
which is that last century was top-down power.
156
506416
4018
që është se shekullin që shkoi fuqia
vinte nga lart-poshtë.
08:46
It was still governments telling people what to do.
157
510434
4265
Qeveritë ende iu tregonin njerëzve çfarë
të bëjnë.
08:50
This century there's a shift.
158
514699
2035
Këtë shekull, ka një ndryshim.
08:52
It's bottom-up or grassroots power.
159
516734
3883
Fuqia është nga poshtë-lart, nga populli.
08:56
It's like mushrooms coming through concrete.
160
520617
3216
Si kërpudhat që rriten përmes betonit.
08:59
It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away
161
523833
6681
Është bashkimi i njerzëve, siç e tha tani
Bundy, milje larg
09:06
to bring about change.
162
530514
2273
për të sjellur ndryshimin.
09:08
And Peace Direct spotted quite early on
163
532787
4266
Dhe Peace Direct e hetoi mjaft herët
09:12
that local people in areas of very hot conflict
164
537053
3551
që vendësit në zonat
e konfliktit të nxehtë
09:16
know what to do.
165
540604
2436
dinë çfarë të bëjnë.
09:18
They know best what to do.
166
543040
2216
E dinë më së miri.
09:21
So Peace Direct gets behind them to do that.
167
545256
3282
Prandaj Peace Direct i përkrah ata.
09:24
And the kind of thing they're doing
168
548538
2199
Ajo çfarë po bëjnë është që
09:26
is demobilizing militias,
169
550737
3168
po i çmobilizojnë milicitë,
09:29
rebuilding economies,
170
553905
2603
po i rindërtojnë ekonomitë,
09:32
resettling refugees,
171
556508
2350
po i rikthejnë refugjatët,
09:34
even liberating child soldiers.
172
558858
5501
madje po i lirojnë fëmijët ushtarë.
09:40
And they have to risk their lives almost every day
173
564359
2866
Dhe atyre u duhet ta rrezikojnë jetën
pothuajse çdo ditë
09:43
to do this.
174
567225
3219
për ta bërë këtë.
09:46
And what they've realized
175
570444
3814
Dhe ajo çfarë kanë kuptuar
09:50
is that using violence in the situations they operate in
176
574258
4933
është se përdorimi i dhunës në këto
situata ku ata veprojnë
09:55
is not only less humane,
177
579191
4519
jo vetëm që është më pak njerëzore,
09:59
but it's less effective
178
583710
2135
por është më pak efektive
10:01
than using methods that connect people with people, that rebuild.
179
585845
6531
sesa përdorimi i metodave që lidhin
njerëzit mes vete, që rindërtojnë.
10:08
And I think that the U.S. military
180
592376
3932
Dhe mendoj që ushtria e ShBA
10:12
is finally beginning to get this.
181
596308
6880
më në fund po e kupton këtë.
10:19
Up to now their counter-terrorism policy
182
603188
2709
Deri më tani, politika e tyre kundër
terroristëve
10:21
has been to kill insurgents at almost any cost,
183
605897
4833
kanë qenë vrasja e kryengritësve për
pothuajse çfarëdo çmimi,
10:26
and if civilians get in the way,
184
610730
3203
edhe kur përfshihen civilët;
10:29
that's written as "collateral damage."
185
613933
4266
atëherë konsiderohet si "dëm anësor".
10:34
And this is so infuriating and humiliating
186
618199
6733
Dhe kjo e zemëron dhe e poshtëron
10:40
for the population of Afghanistan,
187
624932
2350
aq shumë popullin e Afganistanit,
10:43
that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy,
188
627282
4348
saqë e bën rekrutimin në al-Qaeda
shumë të lehtë,
10:47
when people are so disgusted by, for example,
189
631630
3170
kur njerëzit janë kaq të neveritur nga,
për shembull,
10:50
the burning of the Koran.
190
634800
2379
djegia e Kuranit.
10:53
So the training of the troops has to change.
191
637179
3001
Prandaj trajnimi i trupave duhet të
ndryshojë.
10:56
And I think there are signs that it is beginning to change.
192
640180
5108
Dhe besoj që ka shenja që ka filluar
të ndryshojë.
11:01
The British military have always been much better at this.
193
645288
2784
Ushtria britanike gjithnjë ka qenë më e
aftë këtu.
11:03
But there is one magnificent example for them to take their cue from,
194
648072
5682
Por ekziston një shembull i shkëlqyer
për ta përcjellur
11:09
and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel
195
653754
3168
dhe ai është një toger kolonel amerikan
i mrekullueshëm
11:12
called Chris Hughes.
196
656922
1665
që quhet Chris Hughes.
11:14
And he was leading his men down the streets of Najaf --
197
658587
4217
Ai udhëhiqte ushtarët e tij në rrugët
e Najafit -
11:18
in Iraq actually --
198
662804
2168
në Irak, në fakt -
11:20
and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road,
199
664972
5033
dhe befas njerëzit po suleshin nga
shtëpitë në të dy anët e rrugës,
11:25
screaming, yelling, furiously angry,
200
670005
4598
duke bërtitur, uluritur, tejet të
acaruar
11:30
and surrounded these very young troops who were completely terrified,
201
674603
4468
dhe i rrethuan këta burra shumë të ri të
cilët ishin krejtësisht të tmerruar,
11:34
didn't know what was going on, couldn't speak Arabic.
202
679071
2500
nuk dinin çfarë po ndodhte, nuk dinin
arabisht.
11:37
And Chris Hughes strode into the middle of the throng
203
681571
4250
Dhe Chris Hughes u fut në mes të turmës
11:41
with his weapon above his head, pointing at the ground,
204
685821
3869
me armën përmbi kokë, te drejtuar nga toka
11:45
and he said, "Kneel."
205
689690
1698
dhe tha, "Gjunjëzohuni".
11:47
And these huge soldiers
206
691388
2800
Dhe këta ushtarë të mëdhenj
11:50
with their backpacks and their body armor,
207
694188
2633
me çantat dhe me armatosjen trupore,
11:52
wobbled to the ground.
208
696821
4474
u lëkundën në tokë.
11:57
And complete silence fell.
209
701295
6085
Dhe ra heshtje e plotë.
12:03
And after about two minutes,
210
707380
2558
Pas rreth dy minutash,
12:05
everybody moved aside and went home.
211
709938
4276
të gjithë u mënjanuan dhe shkuan
në shtëpi.
12:10
Now that to me is wisdom in action.
212
714214
5482
E kjo, për mua, është urtësi në veprim.
12:15
In the moment, that's what he did.
213
719696
4166
Në atë çast, kjo është çka ai bëri.
12:19
And it's happening everywhere now.
214
723862
5762
Dhe po ndodh kudo tani.
12:25
You don't believe me?
215
729624
1909
Nuk më besoni?
12:27
Have you asked yourselves
216
731533
3659
A e keni pyetur veten
12:31
why and how so many dictatorships have collapsed
217
735192
4440
pse dhe si janë rrëzuar
kaq shumë diktatura
12:35
over the last 30 years?
218
739632
3351
në 30 vitet e fundit?
12:38
Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany,
219
742983
5067
Diktaturat në Çekosllovaki,
Gjermaninë Lindore,
12:43
Estonia, Latvia, Lithuania,
220
748050
4215
Estoni, Letoni, Lituani,
12:48
Mali, Madagascar,
221
752265
2886
Mali, Madagaskar,
12:51
Poland, the Philippines,
222
755151
3782
Poloni, Filipine,
12:54
Serbia, Slovenia, I could go on,
223
758933
5083
Serbi, Slloveni, mund të vazhdoj,
12:59
and now Tunisia and Egypt.
224
764016
4590
dhe tani Tunizia dhe Egjipti.
13:04
And this hasn't just happened.
225
768606
4050
Dhe kjo nuk ka ndodhur rastësisht.
13:08
A lot of it is due to a book
226
772656
3151
Një pjesë e madhe vjen nga libri
13:11
written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp.
227
775807
4465
i një burri 80 vjeçar nga Bostoni,
Gene Sharp.
13:16
He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy"
228
780272
4017
Ai shkroi librin "Nga diktatura në
demokraci"
13:20
with 81 methodologies for non-violent resistance.
229
784289
5396
me 82 metodologji për rezistencë
jo të dhunshme.
13:25
And it's been translated into 26 languages.
230
789685
2087
Është përkthyer në 26 gjuhë.
13:27
It's flown around the world.
231
791772
2084
Ka bërë xhiron e botës.
13:29
And it's being used by young people and older people everywhere,
232
793856
7187
Dhe tani po përdoret nga njerëzit e ri
dhe të vjetër gjithkund,
13:36
because it works and it's effective.
233
801043
5422
sepse funksionon
dhe është efektive.
13:42
So this is what gives me hope --
234
806465
4558
Prandaj kjo është ajo që më jep shpresë -
13:46
not just hope, this is what makes me feel very positive right now.
235
811023
3753
jo vetëm shpresë, më bën
të ndihem shumë pozitive.
13:50
Because finally human beings are getting it.
236
814776
4016
Sepse më në fund, njerëzit po e kuptojnë.
13:54
We're getting practical, doable methodologies
237
818792
7618
Po e kuptojmë metodologjinë praktike,
të përdorshme
14:02
to answer my question:
238
826410
1584
për t'iu përgjigjur pyetjes time:
14:03
How do we deal with a bully without becoming a thug?
239
827994
6302
Si të përballemi me një agresor pa u bërë
vetë kriminel?
14:10
We're using the kind of skills that I've outlined:
240
834296
4410
Po përdorim shkathtësitë që përmenda:
14:14
inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge,
241
838706
3718
forcën e brendshme - zhvillimin e forcës
së brendshme - përmes vetë-dijes,
14:18
recognizing and working with our fear,
242
842424
3566
njohjen dhe punën me frikën tonë,
14:21
using anger as a fuel,
243
845990
3518
përdorimin e zemërimit si karburant,
14:25
cooperating with others,
244
849508
2565
bashkëpunimin me të tjerët,
14:27
banding together with others,
245
852073
1935
grupimin bashkë me tjerët,
14:29
courage,
246
854008
2182
guximin,
14:32
and most importantly, commitment to active non-violence.
247
856190
6969
dhe më e rëndësishmja, përkushtimin
ndaj jo-dhunës së vazhdueshme.
14:39
Now I don't just believe in non-violence.
248
863159
4114
Tani jo vetëm që besoj në jo-dhunë.
14:43
I don't have to believe in it.
249
867273
2935
Nuk më duhet të besoj në të.
14:46
I see evidence everywhere of how it works.
250
870208
3550
Gjithkund shoh dëshmi se si ajo
funksionon.
14:49
And I see that we, ordinary people,
251
873758
6050
Dhe shoh se si ne, njerëzit e zakonshëm,
14:55
can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did.
252
879808
6318
mund të bëjmë çka Aung San Suu Kyi dhe
Ghandi dhe Mandela bënë.
15:02
We can bring to an end
253
886126
2723
Mund t'i japim fund
15:04
the bloodiest century that humanity has ever known.
254
888849
4999
shekullit më të përgjakshëm
që ka njohur njerëzimi.
15:09
And we can organize to overcome oppression
255
893848
7941
Dhe mund të organizohemi për ta
mposhtur shtypjen
15:17
by opening our hearts
256
901789
2618
duke hapur zemrat tona
15:20
as well as strengthening this incredible resolve.
257
904407
5850
dhe duke forcuar këtë zgjidhje të
jashtëzakonshme.
15:26
And this open-heartedness is exactly what I've experienced
258
910257
4600
Kjo hapje e zemrës është pikërisht çfarë
kam përjetuar
15:30
in the entire organization of this gathering since I got here yesterday.
259
914857
4434
në tërë organizimin e këtij takimi që kur
kam ardhur dje.
15:35
Thank you.
260
919291
2121
Ju falemnderit.
15:37
(Applause)
261
921412
4569
(Duartrokitje)
Translated by shega bahtiri
Reviewed by Helena Bedalli

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Scilla Elworthy - Peace builder
Scilla Elworthy founded Oxford Research Group in 1982, to promote effective dialogue between nuclear weapons policy-makers and their opponents.

Why you should listen

When Scilla Elworthy was 13, she sat in front of her television set watching as Soviet tanks rolled into Budapest. Immediately she started packing her bags. "What are you doing?" her mother said. "I'm going to Budapest," she said. "They're doing something awful and I have to go." Years later, Elworthy is a three-time Nobel Peace Prize nominee and a recipient of the Niwano Peace Prize. In 2002 Elworthy founded Peace Direct, which supports local action against conflict, and in 1982 founded Oxford Research Group, a think-tank devoted to developing effective dialogue between nuclear weapons policy-makers and their critics. Beginning in 2005 she helped set up The Elders initiative as an adviser to Sir Richard Branson, Peter Gabriel and Archbishop Desmond Tutu.

More profile about the speaker
Scilla Elworthy | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM