TEDGlobal 2013
Xavier Vilalta: Architecture at home in its community
Xavier Vilalta: Një arkitekturë autoktone dhe komunitare
Filmed:
Readability: 4.1
1,048,889 views
Kur partneri i TED Xavier Vilalta u ftua të krijonte një qendër tregëtare në Addis Ababa, atij i hyri paniku. Qendrat e tjera paraqisnin cdo gjë që ai urrente rreth arkitekturës bashkëkohore: kulla prej xhami të panevojshme që kërkojnë shumë energji dhe me nje dizajn që s'ka të bëjë fare me Afrikën. Në këtë fjalim tërheqes, Vilalta tregon sesi ai mbron një trajtim alternativ: për të shfrytëzuar natyrën, i referohet arkitekturës lokale të traditës dhe krijon ndërtesa të bukura, emblematike e moderne që i përshtaten komunitetit.
Xavier Vilalta - Architect and urbanist
Barcelona-based architect Xavier Vilalta works in Europe, Africa and the Middle East. He adopts and updates traditional design principles to construct modern buildings that truly suit their environment. Full bio
Barcelona-based architect Xavier Vilalta works in Europe, Africa and the Middle East. He adopts and updates traditional design principles to construct modern buildings that truly suit their environment. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
My work focuses on the connection of
0
537
2517
Puna ime fokusohet në lidhjen
00:15
both thinking about our community life
1
3054
3507
ndërmjet të menduarit për jetën e komunitetit
00:18
being part of the environment
2
6561
1660
si pjesë e ambjentit
00:20
where architecture grows from the natural
3
8221
2288
ku arkitektura kultivohet nga kushtet natyrale lokale
00:22
local conditions and traditions.
4
10509
3472
dhe traditave.
00:25
Today I brought two recent projects
5
13981
2149
Sot, kam sjellë dy projekte te kohëve të fundit
00:28
as an example of this.
6
16130
2273
si shembull i kësaj.
00:30
Both projects are in emerging countries,
7
18403
2076
Te dy projektet janë në vendet në zhvillim
00:32
one in Ethiopia and another one in Tunisia.
8
20479
3039
një në Etiopi dhe tjetri në Tunizi.
00:35
And also they have in common
9
23518
1759
E përbashkëta e tyre është
00:37
that the different analyses from different perspectives
10
25277
3032
që analiza të ndryshme nga perspektiva të ndryshme
00:40
becomes an essential part of the final piece of architecture.
11
28309
4583
bëhen pjese esenciale e arkitektures finale.
00:44
The first example started with an invitation
12
32892
2742
Shembulli i parë filloi me një ftesë
00:47
to design a multistory shopping mall
13
35634
2023
për të krijuar një qendër tregtare shumëkateshe
00:49
in Ethiopia's capital city Addis Ababa.
14
37657
2305
në kryeqytetin e Etiopisë, Addis Ababa.
00:51
And this is the type of building
15
39962
2295
Ky është tipi i ndërtesës
00:54
we were shown as an example, to my team and myself,
16
42257
2825
që na treguan si shembull, mua dhe grupit tim,
00:57
of what we had to design.
17
45082
2164
të asaj që duhej të krijonim.
00:59
At first, the first thing I thought was,
18
47246
2075
Në fillim, gjëja e pare që mendova ishte,
01:01
I want to run away.
19
49321
1950
do iki nga sytë kembët.
01:03
(Laughter)
20
51271
2061
(Të qeshura)
01:05
After seeing a few of these buildings --
21
53332
2308
Mbasi pashë disa nga këto ndërtesa--
01:07
there are many in the city --
22
55640
1800
ka shumë te tilla në qytet--
01:09
we realized that they have three very big points.
23
57440
3442
kuptuam që ato ndajnë tre vecori kryesore.
01:12
First, these buildings, they are almost empty
24
60882
2096
E para, këto ndërtesa janë pothuajse bosh
01:14
because they have very large shops
25
62978
1781
sepse kanë dyqane shumë të mëdha
01:16
where people cannot afford to buy things.
26
64759
2971
ku njerëzit nuk i përballojnë dot cmimet.
01:19
Second, they need tons of energy to perform
27
67730
2840
E dyta, kërkojne shumë energji
01:22
because of the skin treatment with glass
28
70570
2168
për shkak të vetratave të gjera
01:24
that creates heat in the inside,
29
72738
1968
që krijojnë nxehtësi në ambientet e brendshme,
01:26
and then you need a lot of cooling.
30
74706
1640
dhe kanë kerkesë të lartë për ftohje.
01:28
In a city where this shouldn't happen
31
76346
1961
Në një qytet ku kjo s'është e nevojshme,
01:30
because they have really mild weather
32
78307
1895
sepse ata kanë kohë shumë të butë
01:32
that ranges from 20 to 25 degrees the whole year.
33
80202
3749
që varion nga 20 në 25 grade gjatë gjithë vitit.
01:35
And third is that their image has nothing to do
34
83951
3190
Dhe e treta është që pamja e tyre nuk ka të bejë fare
01:39
with Africa and with Ethiopia.
35
87141
2155
me Afrikën dhe Etiopinë.
01:41
It is a pity in a place that has such rich culture and traditions.
36
89296
5602
Eshtë mekat në atë vend me një kulturë e tradita
aq të pasura.
aq të pasura.
01:46
Also during our first visit to Ethiopia,
37
94898
2820
Gjatë vizitës sonë të parë në Etiopi,
01:49
I was really captivated by the old merkato
38
97718
2128
më tërhoqi shumë pazari i vjetër
01:51
that is this open-air structure
39
99846
2181
që është një strukturë e hapur
01:54
where thousands of people, they go and buy things
40
102027
1892
ku mijra njerëz shkojnë dhe blejnë
01:55
every day from small vendors.
41
103919
2367
cdo ditë nga shitësit e vegjël.
01:58
And also it has this idea of the public space
42
106286
2288
Po ashtu të jep idenë e një hapësire publike
02:00
that uses the outdoors to create activity.
43
108574
3242
që përdor hapësirat e jashtme për të bërë aktivitete.
02:03
So I thought, this is what I really want to design,
44
111816
3366
Kështu mendova, kjo është ajo që dua të krijoj
02:07
not a shopping mall.
45
115182
1789
e jo një qendër tregtare.
02:08
But the question was how we could do a multistory,
46
116971
3280
Por cështja ishte se si mund të konceptonim
një ndërtesë shumëkateshe
një ndërtesë shumëkateshe
02:12
contemporary building with these principles.
47
120251
2889
bashkëkohore me këto vecori.
02:15
The next challenge was when we looked at the site,
48
123140
2456
Sfida tjetër ishte kur pamë sheshin e ndërtimit,
02:17
that is, in a really growing area of the city,
49
125596
2548
që është në një zonë të qytetit që po rritet shpejt.
02:20
where most of these buildings that you see in the image,
50
128144
2484
Pjesa më e madhe e ndërtesave që shihni këtu
02:22
they were not there.
51
130628
1602
nuk ishin aty,
02:24
And it's also between two parallel streets
52
132230
2672
Ndodhet midis dy rrugëve paralele
02:26
that don't have any connection for hundreds of meters.
53
134902
2367
që s'kanë asnjë lidhje për qindra metra.
02:29
So the first thing we did was to create a connection
54
137269
3394
Puna e parë që bëmë ishte të krijonim nje lidhje
02:32
between these two streets,
55
140663
1736
midis këtyre dy rrugëve,
02:34
putting all the entrances of the building.
56
142399
2199
duke venë gjithë hyrjet e ndertesës.
02:36
And this extends with an inclined atrium
57
144598
2785
Kjo krijon një atrium të pjerrët
02:39
that creates an open-air space in the building
58
147383
2328
që krijon një hapsirë boshe në ndërtesë
02:41
that self-protects itself with its own shape
59
149711
2729
që me formën e saj mbron vetveten
02:44
from the sun and the rain.
60
152440
1802
nga dielli dhe shiu.
02:46
And around this void
61
154242
1656
Rreth kësaj hapsire boshe
02:47
we placed this idea of the market with small shops,
62
155898
3303
ne hodhëm idenë e nje tregu me dyqane të vogla
02:51
that change in each floor because of the shape of the void.
63
159201
3770
që ndryshon në cdo kat për shkak të formës boshe.
02:54
I also thought, how to close the building?
64
162971
2271
Po mendoja, si do ta mbyllim godinën?
02:57
And I really wanted to find a solution
65
165242
1910
Doja të gjeja një zgjidhje
02:59
that would respond to the local climate conditions.
66
167152
3463
që t'i përgjigjej kushteve klimaterike lokale.
03:02
And I started thinking about the textile
67
170615
2108
Fillova të mendoj për një veshje
03:04
like a shell made of concrete
68
172723
1881
si një guackë prej betoni
03:06
with perforations that would let the air in,
69
174604
3571
me carje që lejojnë ajrin të hyjë brenda
03:10
and also the light, but in a filtered way.
70
178175
2624
dhe po ashtu dritën, por në mënyrë të filtruar.
03:12
And then the inspiration came from these beautiful
patterns of the Ethiopian women's dresses.
patterns of the Ethiopian women's dresses.
71
180799
5804
Më pas frymëzimi erdhi nga motivet e bukura
në fustanet e grave Etiopiane.
në fustanet e grave Etiopiane.
03:18
That they have fractal geometry properties
72
186603
2175
Ato kanë karakteristika gjeometrike fraktale
03:20
and this helped me to shape the whole facade.
73
188778
2131
gjë që më ndihmoi të zhvilloj krejt fasadën.
03:22
And we are building that
74
190909
1605
Po e ndërtojmë atë
03:24
with these small prefabricated pieces
75
192514
2141
me këto elemente të parafabrikuar
03:26
that are the windows that let the air and the light
76
194655
3438
që janë dritaret që lejojnë ajrin dhe dritën
03:30
in a controlled way inside the building.
77
198093
1982
në mënyrë të kontrolluar brenda ndërtesës.
03:32
And this is complemented by these small colored glasses
78
200075
2382
Kjo plotësohet nga këto xhama të ngjyrosura
03:34
that use the light from the inside of the building
79
202457
2603
që përdorin dritën nga brenda ndërtesës
03:37
to light up the building at night.
80
205060
2886
për të ndricuar godinën natën.
03:39
With these ideas it was not easy first to convince the developers
81
207946
4122
Në fillim nuk ishte e lehtë
të bindje zhvilluesit për këto ide
të bindje zhvilluesit për këto ide
03:44
because they were like,
82
212068
1156
sepse thoshin,
03:45
"This is not a shopping mall. We didn't ask for that."
83
213224
2688
Kjo nuk është qendër tregtare.
Ne nuk kërkuam këtë.
Ne nuk kërkuam këtë.
03:47
But then we all realized that this idea of the market
84
215912
5809
Por, më pas, të gjithë kuptuam se kjo ide e tregut
03:53
happened to be a lot more profitable than the idea of the shopping mall
85
221721
2774
krijonte fitime shumë më të mëdha
sesa ideja e qendrës tregtare.
sesa ideja e qendrës tregtare.
03:56
because basically they had more shops to sell.
86
224495
2720
sepse në fakt do të kishte më shumë dyqane për të shitur.
03:59
And also that the idea of the facade was much, much cheaper,
87
227215
4074
Madje, edhe ideja e fasadës ishte shumë më ekonomike,
04:03
not only because of the material compared with the glass,
88
231289
2228
jo vetëm për materialin e përdorur krahasuar me xhamin,
04:05
but also because we didn't need to have air conditioning anymore.
89
233517
2688
por edhe sepse nuk kishte më nevoje
për ajër të kondicionuar.
për ajër të kondicionuar.
04:08
So we created some budget savings
90
236205
2157
Kështu kursimet nga buxheti
04:10
that we used to implement the project.
91
238362
1897
i përdorëm për të implementuar projektin.
04:12
And the first implementation was to think
92
240259
1932
Aplikimi i parë ishte të mendonim
04:14
about how we could make the building self-sufficient in terms of energy
93
242191
3240
sesi mund ta bënim ndërtesën
të vetrregullueshme në termat e energjisë
të vetrregullueshme në termat e energjisë
04:17
in a city that has electricity cuts almost every day.
94
245431
3334
në një qytet që ka ndërprerje të përditshme te korrentit.
04:20
So we created a huge asset by placing photovoltaics there on the roof.
95
248765
4217
Krijuam nje avantazh të madh duke vendosur
panele fotovoltaike në tarracë.
panele fotovoltaike në tarracë.
04:24
And then under those panels
96
252982
2081
Nën këto panele
04:27
we thought about the roof like a new public space with gathering areas and bars
97
255063
3736
e menduam tarracën si hapsirë e re publike
për aktivitete dhe bare
për aktivitete dhe bare
04:30
that would create this urban oasis.
98
258799
2814
që do të krijojnte një oaz urban.
04:33
And these porches on the roof,
99
261613
1790
Këta portikë në cati, lejojnë
04:35
all together they collect the water to reuse for sanitation on the inside.
100
263403
4736
të grumbullohet uji për ripërdorim
për pajisjet hidrosanitare brenda.
për pajisjet hidrosanitare brenda.
04:40
Hopefully by the beginning of next year, because we are already on the fifth floor of the construction.
101
268139
5162
Shpresojmë në fillim të vitit tjetër,
sepse jemi tashmë në katin e pestë të konstruksionit.
sepse jemi tashmë në katin e pestë të konstruksionit.
04:45
The second example is a master plan
102
273301
3055
Shembulli i dytë është një master plan
04:48
of 2,000 apartments and facilities in the city of Tunis.
103
276356
3279
prej 2000 apartamentesh dhe ambientesh
në qytetin e Tunisit.
në qytetin e Tunisit.
04:51
And for doing such a big project, the biggest project I've ever designed,
104
279635
3934
Për të realizuar një projekt kaq të madh,
më i madhi që kam dizenjuar ndonjëhere,
më i madhi që kam dizenjuar ndonjëhere,
04:55
I really needed to understand the city of Tunis,
105
283569
2265
duhet patjetër të kuptoja qytetin e Tunisit,
04:57
but also its surroundings and the tradition and culture.
106
285834
4122
por edhe zonën përreth si dhe traditën e kulturën.
05:01
During that analysis I paid special attention to the medina
107
289956
3108
Gjatë kësaj analize i kushtova vëmendje të vecantë Medinës
05:05
that is this 1,000-year-old structure that used to be closed by a wall,
108
293064
3977
që është strukturë 1000 vjecare e mbyllur me mur,
05:09
opened by twelve different gates, connected by almost straight lines.
109
297041
4449
nga ku hapen 12 porta të ndryshme,
të lidhura me linja gati të drejta.
të lidhura me linja gati të drejta.
05:13
When I went to the site, the first design operation we did
110
301490
4369
Kur vajta në vend, puna e parë dizajnuese
05:17
was to extend the existing streets, creating 12 initial blocks
111
305859
4020
ishte të zgjeronim rrugët ekzistuese,
duke krijuar 12 blloqe
duke krijuar 12 blloqe
05:21
similar in size and characteristics to the ones we have in Barcelona
112
309879
3184
të ngjashme ne madhësi dhe karakteristika
me ato që kemi në Barcelona
me ato që kemi në Barcelona
05:25
and other cities in Europe with these courtyards.
113
313063
2991
dhe qytete të tjera europiane me këto oborre të brendshme.
05:28
On top of that, we selected some strategic points
114
316054
2785
Përvec kësaj, zgjodhëm pikat strategjike
05:30
reminded of this idea of the gates and connecting them by straight lines,
115
318839
3201
dhe i lidhem ato me linja te drejta
duke risjellë idenë e portave
duke risjellë idenë e portave
05:34
and this modified this initial pattern.
116
322040
2770
dhe kjo modifikoi konfiguracionin fillestar.
05:36
And the last operation was to think about the cell,
117
324810
2450
Nderhyrja e fundit ishte ta mendonim
05:39
the small cell of the project, like the apartment,
118
327260
2690
celulën e vogël të projektit, apartamentin,
05:41
as an essential part of the master plan.
119
329950
1778
si pjesë thelbësore të masterplanit.
05:43
And for that I thought, what would be the best orientation
120
331728
3173
Për këtë mendova, cili do të ishte orientimi më i mirë
05:46
in the Mediterranean climate for an apartment?
121
334901
2299
për një apartament në klimën mesdhetare?
05:49
And it's north-south, because it creates a thermal difference between both sides of the house
122
337200
4763
Eshtë veri-jug, sepse krijon diference termike
midis dy faqeve të shtëpise
midis dy faqeve të shtëpise
05:53
and then a natural ventilation.
123
341963
2863
dhe si rrjedhim ka ventilim natyral.
05:56
So we overlap a pattern that makes sure that most of the apartments
124
344826
3586
E pra kemi zgjedhur një skemë që siguron
që shumica e apartamenteve
që shumica e apartamenteve
06:00
are perfectly oriented in that direction.
125
348412
2140
janë të orientuara krejtesisht në atë drejtim.
06:02
And this is the result
126
350552
1460
Ky është rezultati,
06:04
that is almost like a combination of the European block and the Arab city.
127
352012
3765
është gati kombinimi i një blloku europian dhe një qyteti arab.
06:07
It has these blocks with courtyards,
128
355777
1598
Ka blloqe me oborre te brendshme,
06:09
and then on the ground floor
129
357375
1123
dhe në katin përdhe
06:10
you have all these connections for the pedestrians.
130
358498
2136
kemi gjithë lidhjet për këmbësoret.
06:12
And also it responds to the local regulations that establish
131
360634
3107
Po ashtu i përgjigjet rregulloreve lokale që kërkojnë
06:15
a higher density on the upper levels and a lower density on the ground floor.
132
363741
3663
një dendësi më të madhe në katet e larta
dhe më të vogël në katin përdhe.
dhe më të vogël në katin përdhe.
06:19
And it also reinforces this idea of the gates.
133
367404
3546
Po ashtu përforcon idenë e portave.
06:22
The volume has this connecting shape
134
370950
1892
Volumi ka këtë formë komunikuese
06:24
that shades itself with three different types of apartments
135
372842
3302
me tre tipe apartamentesh të ndryshme
06:28
and also lets the light go on the ground floor in a very dense neighborhood
136
376144
3643
dhe po ashtu lejon të hyjë dritë në katin përdhe
në një lagje shumë të dendur.
në një lagje shumë të dendur.
06:31
And in the courtyards there are the different facilities,
137
379787
2900
Në oborr gjenden shërbime të ndryshme,
06:34
such as a gym and a kindergarten
138
382687
1730
si palestër dhe kopësht fëmijësh
06:36
and close by, a series of commercial [spaces] that bring activity to the ground floor.
139
384417
4070
dhe aty afër, një seri hapsirash tregtare
që ofrojne sherbime në katin përdhe.
që ofrojne sherbime në katin përdhe.
06:40
The roof, which is my favorite space of the project
140
388487
2800
Tarraca, që është pjesa ime e preferuar e projektit,
06:43
is almost like giving back to the community the space taken by the construction.
141
391287
3710
është si ti rikthesh komunitetit hapsirën e zënë nga ndërtimi.
06:46
And it's where all the neighbors, they can go up and socialize,
142
394997
2284
Ai është vendi ku ata mund të mblidhen
06:49
and do activities such as having a two-kilometer run in the morning,
143
397281
3537
dhe të bëjnë aktivitete si vrapim 2 km në mëngjes,
06:52
jumping from one building to another.
144
400818
3384
duke kaluar nga një godinë në tjetrën.
06:56
These two examples,
145
404202
2359
Këto dy shembuj,
06:58
they have a common approach in the design process.
146
406561
3384
kanë ngjashmëri në mënyrën si janë konceptuar.
07:01
And also, they are in emerging countries where you can see
147
409945
2579
Po ashtu, gjenden në vendet në zhvillim
07:04
the cities literally growing.
148
412524
2146
ku po ndodh me shpejtesi rritja e qyteteve.
07:06
In these cities, the impact of architecture in people's lives of today and tomorrow
149
414670
4741
Në këto qytete, impakti i arkitekturës
në jetën e njerëzve sot dhe nesër
në jetën e njerëzve sot dhe nesër
07:11
changes the local communities and economies at the same speed as the buildings grow.
150
419411
5141
ndryshon komunitetet dhe ekonomitë lokale
me të njëjtën shpejtësi që ngrihen ndërtesat.
me të njëjtën shpejtësi që ngrihen ndërtesat.
07:16
For this reason, I see even more importance
151
424552
2608
Për këtë arsye, mendoj se ka akoma më shumë rëndësi
07:19
to look at architecture finding simple but affordable solutions
152
427160
5030
t'i drejtohesh arkitektures për të gjetur zgjidhje
të thjeshta por të përballueshme,
të thjeshta por të përballueshme,
07:24
that enhance the relationship between the community and the environment
153
432190
4061
që shtojnë raportin e komunitetit me mjedisin
07:28
and that aim to connect nature and people.
154
436251
3918
dhe që synojnë të lidhin natyrën dhe njerëzit.
07:32
Thank you very much.
155
440169
1898
Falemnderit
07:34
(Applause)
156
442067
1827
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Xavier Vilalta - Architect and urbanistBarcelona-based architect Xavier Vilalta works in Europe, Africa and the Middle East. He adopts and updates traditional design principles to construct modern buildings that truly suit their environment.
Why you should listen
Named young architect of the year at the Leaf Awards in 2008, Xavier Vilalta is the founder of XVA, a Barcelona-based design team operating in the fields of architecture, urbanism and research.
The TED Fellow and his team have worked on more than 60 projects, including homes, schools, cultural institutions and commercial buildings everywhere from Africa to the Middle East. Declaring that "we love nature and we care about people," the team's design philosophy is to connect the old and the new, co-opting and updating the best thinking of past traditions to create modern buildings that are both deeply respectful of the past and searingly contemporary.
Recent projects include the Lideta Mercato shopping mall in Addis Ababa, Ethiopia, and a concept for a series of urban gardens in Qatar.
Xavier Vilalta | Speaker | TED.com