TED2010
Michael Sandel: The lost art of democratic debate
Michael Sandel: Michael Sandel: Arti i humbur i debatit demokratik
Filmed:
Readability: 4.2
1,412,912 views
Demokracia lulëzon në debate qytetare, thotë Michael Sandel -- por fatkeqësisht nuk praktikohet. Ai udhëheq nje bashkëbisedim terheqes me TED-sterët, mbi ceshtjen e freskët të Gjykatës supreme (Rasti PGA Tour v. Martin) rezultati i të cilës shpalos përbërësit kritik të drejtësisë.
Michael Sandel - Political philosopher
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
One thing the world needs,
0
2000
2000
Një gjë i duhet botës,
00:19
one thing this country desperately needs
1
4000
2000
një gjë që këtij shteti i duhet mjaft,
00:21
is a better way
2
6000
2000
është një mënyrë më e mirë
00:23
of conducting our political debates.
3
8000
2000
e bërjes së debateve politike.
00:25
We need to rediscover
4
10000
2000
Ne duhet të rizbulojmë
00:27
the lost art of democratic argument.
5
12000
3000
artin e humbur të argumentimit demokratik.
00:30
(Applause)
6
15000
6000
(Duartrokitje)
00:36
If you think about the arguments we have,
7
21000
3000
Nëse mendoni për debatet qe behen,
00:39
most of the time it's shouting matches
8
24000
2000
shumica prej tyre janë ndeshje me te bertitura
00:41
on cable television,
9
26000
2000
në stacionet e kabllos,
00:43
ideological food fights on the floor of Congress.
10
28000
3000
konfrontime ideologjike
në sallën e Kongresit.
në sallën e Kongresit.
00:48
I have a suggestion.
11
33000
2000
Kam një propozim.
00:50
Look at all the arguments we have these days
12
35000
3000
Shihni të gjitha debatet që kemi këto kohë
00:53
over health care,
13
38000
2000
mbi sigurimin shëndetësor,
00:55
over bonuses and bailouts on Wall Street,
14
40000
3000
bonuset dhe nderhyrjet e Wall Street,
00:58
over the gap between rich and poor,
15
43000
3000
hendekun në mes të pasurve e të varfërve,
01:01
over affirmative action and same-sex marriage.
16
46000
3000
mbi diskriminimin pozitiv dhe
martesat e gjinisë së njëjtë.
martesat e gjinisë së njëjtë.
01:04
Lying just beneath the surface
17
49000
2000
Të fshehura direkt nen sipërfaqen
01:06
of those arguments,
18
51000
3000
e këtyre debateve
01:09
with passions raging on all sides,
19
54000
3000
me pasion të ndezur në t'gjitha anët
01:12
are big questions
20
57000
3000
ka pyetje të mëdha
01:15
of moral philosophy,
21
60000
2000
të filozofisë së moralit,
01:17
big questions of justice.
22
62000
2000
pyetje të mëdha mbi drejtësinë.
01:19
But we too rarely
23
64000
2000
Por shumë rrallë
01:21
articulate and defend
24
66000
3000
artikulojmë, mbrojmë
01:24
and argue about
25
69000
2000
dhe diskutojmë për
01:26
those big moral questions in our politics.
26
71000
3000
keto pyetje të mëdha morale
në politikën tonë.
në politikën tonë.
01:29
So what I would like to do today
27
74000
3000
Ajo çfarë dua të bëj sot
01:32
is have something of a discussion.
28
77000
2000
është- të kemi një lloj diskutimi.
01:34
First, let me take
29
79000
2000
Së pari, më lejoni të përmend
01:36
a famous philosopher
30
81000
2000
një filozof të famshëm
01:38
who wrote about those questions
31
83000
2000
i cili ka shkruar për këto pyetje
01:40
of justice and morality,
32
85000
2000
të drejtësisë e moralit;
01:42
give you a very short lecture
33
87000
2000
t'ju jap një ligjeratë të shkurtër
01:44
on Aristotle of ancient Athens,
34
89000
3000
mbi Aristotelin e Athines antike,
01:47
Aristotle's theory of justice,
35
92000
2000
teorinë e drejtësisë së Aristotelit,
01:49
and then have a discussion here
36
94000
3000
dhe pastaj t'kemi një diskutim
01:52
to see whether Aristotle's ideas
37
97000
2000
që të shohim nese idetë e Aristotelit
01:54
actually inform
38
99000
2000
në të vërtet përbejne bazen
01:56
the way we think and argue
39
101000
2000
per mënyrën se si mendojmë dhe debatojmë
01:58
about questions today.
40
103000
3000
mbi problemet sot.
02:01
So, are you ready for the lecture?
41
106000
3000
Pra, a jeni gati për ligjëratën?
02:05
According to Aristotle,
42
110000
2000
Sipas Aristotelit,
02:07
justice means giving people what they deserve.
43
112000
3000
drejtësia eshte të ju japësh njerëzve
atë që meritojnë.
atë që meritojnë.
02:13
That's it; that's the lecture.
44
118000
2000
Kjo është e gjitha; kjo ishte ligjërata.
02:15
(Laughter)
45
120000
3000
(të qeshura)
02:18
Now, you may say, well, that's obvious enough.
46
123000
2000
Tani ju mund të thoni,
paj kjo është e kuptueshme.
paj kjo është e kuptueshme.
02:20
The real questions begin
47
125000
2000
Problemi i vërtet fillon
02:22
when it comes to arguing about
48
127000
2000
kur diskutojmë për
02:24
who deserves what and why.
49
129000
3000
atë se kush meriton çfarë dhe pse.
02:28
Take the example of flutes.
50
133000
2000
Të marrim shembullin e flautit.
02:30
Suppose we're distributing flutes.
51
135000
3000
Supozojmë se jemi duke shpërndarë flaute.
02:33
Who should get the best ones?
52
138000
2000
Kush duhet t'i marrë më të mirat?
02:35
Let's see what people --
53
140000
2000
Të shohim se çfarë thone njerëzit --
02:37
What would you say?
54
142000
2000
Çfarë do të thonit ju?
02:39
Who should get the best flute?
55
144000
2000
Kush duhet të marrë flautet më të mira?
02:41
You can just call it out.
56
146000
2000
Mund të thoni me zë t'lartë.
02:43
(Audience: Random.)
57
148000
2000
Publiku: Pa zgjedhje.
02:45
Michael Sandel: At random. You would do it by lottery.
58
150000
2000
Michael Sandel: Pa zgjedhje.
Ju do t'i shpërndanit përmes lotarisë.
Ju do t'i shpërndanit përmes lotarisë.
02:47
Or by the first person to rush into the hall to get them.
59
152000
3000
Apo kush vjen i pari merr me te miren.
02:51
Who else?
60
156000
2000
Dikush tjetër?
02:53
(Audience: The best flute players.)
61
158000
2000
Audienca: Instrumentistët më të mirë të flautit.
02:55
MS: The best flute players. (Audience: The worst flute players.)
62
160000
2000
MS: Instrumentistët më të mirë të flautit.
Audienca: Instrumentistit më të këqij.
Audienca: Instrumentistit më të këqij.
02:57
MS: The worst flute players.
63
162000
3000
MS: Instrumentistët më të këqij.
03:00
How many say the best flute players?
64
165000
2000
Sa thonë "Instrumentistët më mirë?
03:04
Why?
65
169000
2000
Pse?
03:07
Actually, that was Aristotle's answer too.
66
172000
3000
Në fakt, kjo ishte edhe përgjigja e Aristotelit.
03:10
(Laughter)
67
175000
2000
(të qeshura)
03:12
But here's a harder question.
68
177000
2000
Ja një pyetje më të vështirë.
03:14
Why do you think,
69
179000
2000
Pse mendoni kete,
03:16
those of you who voted this way,
70
181000
2000
ata prej jush që votuat,
03:18
that the best flutes should go to the best flute players?
71
183000
3000
që flautet duhet të ju ndahen
Instrumentistëve më të mirë?
Instrumentistëve më të mirë?
03:21
Peter: The greatest benefit to all.
72
186000
2000
Peter: Për të mirën e përgjithshme.
03:23
MS: The greatest benefit to all.
73
188000
2000
MS: Për të mirën e përgjithshme.
03:25
We'll hear better music
74
190000
2000
Do te dëgjojmë muzikë më të mirë
03:27
if the best flutes should go to the best flute players.
75
192000
3000
nëse flautet më të mira shkojnë tek
Instrumentistët më të mirë.
Instrumentistët më të mirë.
03:30
That's Peter? (Audience: Peter.)
76
195000
2000
Ishit Peter? Publiku: Peter.
03:32
MS: All right.
77
197000
2000
MS: Ne rregull.
03:35
Well, it's a good reason.
78
200000
2000
Është një arsye e mirë.
03:37
We'll all be better off if good music is played
79
202000
2000
Do të ishte mirë për të gjithë nëse
do t'dëgjonim të luhet muzikë e mirë
do t'dëgjonim të luhet muzikë e mirë
03:39
rather than terrible music.
80
204000
3000
se sa e keqe.
03:43
But Peter,
81
208000
2000
Por Peter,
03:45
Aristotle doesn't agree with you that that's the reason.
82
210000
3000
Aristoteli nuk pajtohet me ju
se kjo është arsyeja.
se kjo është arsyeja.
03:48
That's all right.
83
213000
2000
Nuk ka problem.
03:50
Aristotle had a different reason
84
215000
2000
Aristoteli kishte një arsye tjetër
03:52
for saying the best flutes should go to the best flute players.
85
217000
3000
kur tha se flautet duhet të shkojnë
tek Instrumentistët më të mirë.
tek Instrumentistët më të mirë.
03:55
He said,
86
220000
2000
Ai tha
03:57
that's what flutes are for --
87
222000
2000
se flautet janë ndertuar --
03:59
to be played well.
88
224000
3000
për t'u lozur mirë.
04:02
He says that to reason about
89
227000
2000
Ai thotë se arsyeja e
04:04
just distribution of a thing,
90
229000
3000
thjesht ndarjes së drejte te një gjëje
04:07
we have to reason about,
91
232000
3000
për të cilën duhet të arsyetojmë,
04:10
and sometimes argue about,
92
235000
2000
e ndonjëherë edhe debatojmë;
04:12
the purpose of the thing,
93
237000
2000
mbi qëllimin e një gjëje,
04:14
or the social activity --
94
239000
2000
apo aktivitetit social --
04:16
in this case, musical performance.
95
241000
2000
në këtë rast performancës muzikore.
04:18
And the point, the essential nature,
96
243000
2000
Qëllimi, natyra esenciale
04:20
of musical performance
97
245000
2000
e performancës muzikore
04:22
is to produce excellent music.
98
247000
2000
është që të bëjë muzikë të shkëlqyeshme.
04:24
It'll be a happy byproduct
99
249000
2000
Do të ishte një konseguence e lumtur
04:26
that we'll all benefit.
100
251000
3000
të cilen do ta gëzonim të gjithë.
04:30
But when we think about justice,
101
255000
3000
Por kur mendojmë për drejtësinë,
04:33
Aristotle says,
102
258000
2000
thotë Aristoteli,
04:35
what we really need to think about
103
260000
2000
për çfarë duhet vërtet të mendojmë
04:37
is the essential nature of the activity in question
104
262000
3000
është natyra esenciale
e aktiviteteve në fjalë
e aktiviteteve në fjalë
04:41
and the qualities that are worth
105
266000
3000
dhe kualitetet që vlejnë
04:44
honoring and admiring and recognizing.
106
269000
3000
të nderohen, admirohen e njihen.
04:47
One of the reasons
107
272000
2000
Një nga arsyet
04:49
that the best flute players should get the best flutes
108
274000
2000
se Instrumentistët më të mirë duhet
të marrin flautet më të mira
të marrin flautet më të mira
04:51
is that musical performance
109
276000
2000
është se performanca muzikore
04:53
is not only to make the rest of us happy,
110
278000
2000
nuk bëhet vetëm për t'na bërë
te gjithe ne me te lumtur
te gjithe ne me te lumtur
04:55
but to honor
111
280000
2000
por për të nderuar
04:57
and recognize
112
282000
2000
dhe njohur
04:59
the excellence
113
284000
2000
ekselencen
05:01
of the best musicians.
114
286000
2000
e muzikantëve më të mirë.
05:03
Now, flutes may seem ... the distribution of flutes
115
288000
3000
Shpërndarja e flauteve
05:06
may seem a trivial case.
116
291000
3000
mund të duket rast i parëndësishëm.
05:09
Let's take a contemporary example
117
294000
2000
Por le të marrim një shembull bashkëkohor
05:11
of the dispute about justice.
118
296000
3000
të konfliktit mbi drejtësinë.
05:14
It had to do with golf.
119
299000
2000
Në lidhje me golfin.
05:16
Casey Martin -- a few years ago,
120
301000
2000
Casey Martin -- disa vjet më parë,
05:18
Casey Martin --
121
303000
2000
Casey Martin--
05:20
did any of you hear about him?
122
305000
2000
ka dëgjuar dikush për të?
05:22
He was a very good golfer,
123
307000
2000
Ishte një lojtar shumë i mirë golfi,
05:24
but he had a disability.
124
309000
2000
por kishte një paaftësi.
05:26
He had a bad leg, a circulatory problem,
125
311000
3000
Kishte një problem qarkullimi në këmbë
05:29
that made it very painful
126
314000
2000
që e bënte shumë të vështirë
05:31
for him to walk the course.
127
316000
3000
për të ecur në fushe.
05:34
In fact, it carried risk of injury.
128
319000
3000
Në fakt, kishte rrezik të lëndimit.
05:38
He asked the PGA,
129
323000
2000
Ai i kerkoi PGA-s,
05:40
the Professional Golfers' Association,
130
325000
2000
Asociacionit Profesional të Golfit
05:42
for permission to use a golf cart
131
327000
3000
për lejen e përdorimit të karrocën e golfit
05:45
in the PGA tournaments.
132
330000
2000
në turnet e PGA-së.
05:47
They said, "No.
133
332000
2000
Ata thanë "Jo.
05:49
Now that would give you an unfair advantage."
134
334000
2000
Kjo do t'jepte përparësi të padrejtë."
05:51
He sued,
135
336000
2000
Ai i paditi
05:53
and his case went all the way
136
338000
2000
dhe ceshtja e tij i shkoi deri tek
05:55
to the Supreme Court, believe it or not,
137
340000
2000
Gjykata Supreme, besoni ose jo,
05:57
the case over the golf cart,
138
342000
3000
ceshtja e karrocës së golfit-
06:00
because the law says
139
345000
2000
sepse ligji thotë
06:02
that the disabled
140
347000
2000
se personat me aftësi të kufizuara
06:04
must be accommodated,
141
349000
3000
duhet të akomodohen,
06:07
provided the accommodation does not
142
352000
3000
me kusht që akomodimi të mos
06:10
change the essential nature
143
355000
3000
ndryshojë natyrën esenciale
06:13
of the activity.
144
358000
2000
të aktivitetit.
06:15
He says, "I'm a great golfer.
145
360000
2000
Ai thotë, "Unë jam një lojtar i madh golfi.
06:17
I want to compete.
146
362000
2000
Dua të garoj.
06:19
But I need a golf cart
147
364000
2000
Por kam nevojë për karrocë golfi
06:21
to get from one hole to the next."
148
366000
2000
për të shkuar nga një vrimë tek tjetra."
06:23
Suppose you were
149
368000
2000
Supozoni të kishit qenë
06:25
on the Supreme Court.
150
370000
2000
në gjykatën supreme.
06:27
Suppose you were deciding
151
372000
2000
Supozoni se ju do të vendosnit
06:29
the justice of this case.
152
374000
3000
drejtësinë në këtë rast.
06:32
How many here would say
153
377000
2000
Sa prej jush këtu do të thonin
06:34
that Casey Martin does have a right to use a golf cart?
154
379000
3000
se Casey Martin ka të drejtë
të përdor karrocën e golfit?
të përdor karrocën e golfit?
06:37
And how many say, no, he doesn't?
155
382000
3000
Sa do të thonit, Jo, ai nuk ka të drejtë?
06:41
All right, let's take a poll, show of hands.
156
386000
2000
Në rregull, le të bëjmë sondazh,
me ngritjen e duarve.
me ngritjen e duarve.
06:43
How many would rule in favor of Casey Martin?
157
388000
2000
Sa do të vendosnin në favor
të rastit Casey Martin ?
të rastit Casey Martin ?
06:47
And how many would not? How many would say he doesn't?
158
392000
3000
Sa nuk do të vendosnin?
Sa do të thonin se ai nuk ka të drejtë?
Sa do të thonin se ai nuk ka të drejtë?
06:50
All right, we have a good division of opinion here.
159
395000
3000
Kemi një shtrirje të mirë të opinioneve.
06:54
Someone who would not
160
399000
2000
Kush nuk do t'i jepte
06:56
grant Casey Martin the right to a golf cart,
161
401000
2000
Casey Martin të drejtën për karrocën e golfit,
06:58
what would be your reason?
162
403000
2000
cili do të ishte arsyetimi juaj ?
07:00
Raise your hand, and we'll try to get you a microphone.
163
405000
2000
Ngrini duart, do t'mundohemi
t'ju sjellim një mikrofon.
t'ju sjellim një mikrofon.
07:02
What would be your reason?
164
407000
2000
Cfarë do t'ishte arsyeja e juaj?
07:05
(Audience: It'd be an unfair advantage.)
165
410000
2000
(Audienca: Do t'ishte përparësi e padrejtë.)
07:07
MS: It would be an unfair advantage
166
412000
3000
MS: Do të ishte përparësi e padrejtë
07:10
if he gets to ride in a golf cart.
167
415000
2000
nëse do të voziste me karrocë golfi.
07:12
All right, those of you,
168
417000
2000
Në rregull, ata nga ju
07:14
I imagine most of you who would not give him the golf cart
169
419000
3000
(mendoj shumica nga ju që nuk
do t'i jepnit karrocën e golfit)
do t'i jepnit karrocën e golfit)
07:17
worry about an unfair advantage.
170
422000
2000
brengosen për përparësinë e padrejtë.
07:19
What about those of you who say
171
424000
2000
Po ata të cilët thonë se
07:21
he should be given a golf cart?
172
426000
2000
atij do të duhej t'i jepet karroca e golfit?
07:23
How would you answer the objection?
173
428000
2000
Si do t'i përgjigjeshit kundërshtimit?
07:25
Yes, all right.
174
430000
2000
Po, ne rregull.
07:27
Audience: The cart's not part of the game.
175
432000
3000
Audienca: Karroca nuk është pjesë e lojës.
07:30
MS: What's your name? (Audience: Charlie.)
176
435000
3000
MS: Si quheni? (Audienca: Charlie)
07:33
MS: Charlie says --
177
438000
3000
MS:Charlie thotë --
07:36
We'll get Charlie a microphone in case someone wants to reply.
178
441000
2000
Do t'i sjellim Charlit një mikrofon,
në rast se dikush do t'i përgjigjet.
në rast se dikush do t'i përgjigjet.
07:38
Tell us, Charlie,
179
443000
2000
Na thuaj, Charlie,
07:40
why would you say he should be able to use a golf cart?
180
445000
3000
pse thoni se ai do të duhej të përdorte
karrocën e golfit?
karrocën e golfit?
07:43
Charlie: The cart's not part of the game.
181
448000
3000
Charlie: Karroca nuk është pjesë e lojës.
07:47
MS: But what about walking from hole to hole?
182
452000
3000
MS: Po ecja nga vrima në vrimë?
07:50
Charlie: It doesn't matter; it's not part of the game.
183
455000
3000
Charlie: S'ka rëndësi; nuk është pjesë e lojës.
07:53
MS: Walking the course is not part of the game of golf?
184
458000
3000
MS: Ecja ne fushe nuk është pjesë e lojës?
07:57
Charlie: Not in my book, it isn't.
185
462000
2000
Charlie: Jo sipas mendimit tim, nuk është.
07:59
MS: All right. Stay there, Charlie.
186
464000
2000
MS: Në rregull. Qëndro aty, Charlie.
08:01
(Laughter)
187
466000
2000
(të qeshura)
08:03
Who has an answer for Charlie?
188
468000
3000
Kush ka një përgjigje për Charlie-n?
08:06
All right, who has an answer for Charlie?
189
471000
2000
Në rregull, kush ka një përgjigje për Charlie-n?
08:08
What would you say?
190
473000
2000
Çfarë do të thonit ?
08:10
Audience: The endurance element is a very important part of the game,
191
475000
3000
Audienca: elementi i qëndrueshmërisë është
pjesë shumë e rëndësishme e lojës;
pjesë shumë e rëndësishme e lojës;
08:13
walking all those holes.
192
478000
2000
ecja e gjithë atyre vrimave.
08:15
MS: Walking all those holes?
193
480000
2000
MS: Ecja e gjithë atyre vrimave?
08:17
That's part of the game of golf? (Audience: Absolutely.)
194
482000
3000
Ajo është pjesë e lojës së golfit?
(Audienca: Plotësisht)
(Audienca: Plotësisht)
08:20
MS: What's your name? (Audience: Warren.)
195
485000
2000
MS: Si quheni? (Audienca: Warren.)
08:22
MS: Warren.
196
487000
2000
MS:Warren.
08:25
Charlie, what do you say to Warren?
197
490000
2000
Charlie, çfarë do t'i thoni Warren?
08:29
Charley: I'll stick to my original thesis.
198
494000
2000
Charlie: Mbetem tek hipoteza fillestare.
08:31
(Laughter)
199
496000
6000
(të qeshura)
08:37
MS: Warren, are you a golfer?
200
502000
2000
MS: Warren, a jeni lojtar golfi ?
08:39
Warren: I am not a golfer.
201
504000
2000
Warren: Nuk jam lojtar golfi.
08:41
Charley: And I am. (MS: Okay.)
202
506000
2000
Charley: Kurse unë jam. (MS:Okay).
08:43
(Laughter)
203
508000
2000
(të qeshura)
08:45
(Applause)
204
510000
4000
(Duartrokitje)
08:49
You know,
205
514000
2000
Disi
08:51
it's interesting.
206
516000
2000
është interesant.
08:55
In the case, in the lower court,
207
520000
2000
Gjatë ceshtjes, në gjykatën e ulët,
08:57
they brought in golfing greats
208
522000
3000
ata sollën me vete të mëdhenjtë e golfit
09:00
to testify on this very issue.
209
525000
3000
vetëm për të dëshmuar për rastin.
09:04
Is walking the course essential to the game?
210
529000
3000
Është të ecurit esencial në lojën e golfit?
09:07
And they brought in Jack Nicklaus and Arnold Palmer.
211
532000
3000
Sollën Jack Nicklaus e Arnold Palmer.
09:10
And what do you suppose they all said?
212
535000
2000
Dhe çfarë mendoni se thanë ata?
09:12
Yes. They agreed with Warren.
213
537000
3000
Po. Ata u pajtuan me Warren.
09:15
They said, yes, walking the course
214
540000
2000
Ata thanë, po, ecja e kursit
09:17
is strenuous physical exercise.
215
542000
2000
është aktivitet fizik i rendë.
09:19
The fatigue factor is an important part of golf.
216
544000
3000
Faktori i lodhjes është pjesë
e rëndësishme e golfit.
e rëndësishme e golfit.
09:22
And so it would change
217
547000
2000
Dhe kështu do të ndryshohej
09:24
the fundamental nature of the game
218
549000
3000
natyra fundamentale e lojës
09:27
to give him the golf cart.
219
552000
2000
nëse do t'i jepej karroca e golfit.
09:29
Now, notice,
220
554000
2000
Tani , vëreni
09:31
something interesting --
221
556000
2000
diçka interesante --
09:33
Well, I should tell you about the Supreme Court first.
222
558000
2000
Por, duhet të ju tregoj së pari
për Gjykatën supreme.
për Gjykatën supreme.
09:35
The Supreme Court
223
560000
2000
Gjykata supreme
09:37
decided.
224
562000
2000
vendosi.
09:39
What do you suppose they said?
225
564000
3000
Çfarë mendoni se thanë ata ?
09:42
They said yes,
226
567000
2000
Ata thanë Po,
09:44
that Casey Martin must be provided a golf cart.
227
569000
3000
Casey Martin-it duhet t'i lejohet karroca e golfit.
09:47
Seven to two, they ruled.
228
572000
2000
Vendosen shtatë me dy.
09:50
What was interesting about their ruling
229
575000
3000
Çfarë ishte interesante
rreth vendimit te tyre
rreth vendimit te tyre
09:54
and about the discussion we've just had
230
579000
3000
dhe me diskutimin që sapo patëm,
09:58
is that the discussion about
231
583000
2000
është se diskutimi mbi
10:00
the right, the justice, of the matter
232
585000
2000
të drejtën, drejtësinë e çështjes
10:02
depended on
233
587000
2000
u var nga
10:04
figuring out what is
234
589000
3000
të kuptuarit se çfarë
10:07
the essential nature of golf.
235
592000
3000
është natyra esenciale e golfit.
10:10
And the Supreme Court justices
236
595000
2000
Dhe drejtësia e gjykatës supreme
10:12
wrestled with that question.
237
597000
2000
u perpoq shume me atë pyetje.
10:14
And Justice Stevens, writing for the majority,
238
599000
2000
Ndërsa Justice Stevens,
duke shkruar për shumicën,
duke shkruar për shumicën,
10:16
said he had read all about the history of golf,
239
601000
3000
tha se ka lexuar gjithçka
mbi historinë e golfit,
mbi historinë e golfit,
10:21
and the essential point of the game
240
606000
3000
dhe se pika esenciale e lojës
10:24
is to get very small ball from one place
241
609000
2000
është që te zhvendosni
një top te vockel nga nje vend
një top te vockel nga nje vend
10:26
into a hole
242
611000
2000
në një vrimë
10:28
in as few strokes as possible,
243
613000
3000
në sa më pak goditje të jetë e mundur,
10:31
and that walking was not essential, but incidental.
244
616000
2000
dhe se të ecurit nuk ishte esencial por rastësi.
10:33
Now, there were two dissenters,
245
618000
2000
Tani, kishte dy kundërshtues,
10:35
one of whom was Justice Scalia.
246
620000
3000
njëri nga ata ishte Justice Scalia.
10:40
He wouldn't have granted the cart,
247
625000
3000
Ai nuk do t'i lejonte karrocën
10:43
and he had a very interesting dissent.
248
628000
2000
dhe për këtë kishte një mospajtim interesant.
10:45
It's interesting because
249
630000
2000
Interesant sepse
10:47
he rejected the Aristotelian premise
250
632000
3000
ai refuzoi premisën Aristoteliane
10:50
underlying the majority's opinion.
251
635000
2000
që qëndronte pas opinionit të shumicës.
10:52
He said it's not possible
252
637000
3000
Ai tha se nuk është e mundur
10:55
to determine the essential nature
253
640000
3000
të përcaktohet natyra esenciale
10:58
of a game like golf.
254
643000
2000
e një loje si golfi.
11:00
Here's how he put it.
255
645000
2000
Ja si e shprehi ai këtë:
11:02
"To say that something is essential
256
647000
2000
" Të thuash se diçka është esenciale
11:04
is ordinarily to say that it is necessary
257
649000
2000
është sikur të thuash se është e nevojshme
11:06
to the achievement of a certain object.
258
651000
3000
për arritjen e ndonjë objektivi të caktuar.
11:09
But since it is the very nature of a game
259
654000
2000
Por përderisa vetë natyra e një loje
11:11
to have no object except amusement,
260
656000
3000
është të mos pasurit e çfarëdo objektivi
tjetër veç argëtimit,
tjetër veç argëtimit,
11:15
(Laughter)
261
660000
4000
(Të qeshura)
11:19
that is, what distinguishes games
262
664000
2000
dhe kjo është ajo çfarë i dallon lojrat
11:21
from productive activity,
263
666000
2000
nga aktivitetet produktive
11:23
(Laughter)
264
668000
3000
(Të qeshura)
11:26
it is quite impossible to say
265
671000
2000
është disi e pamundur të thuhet
11:28
that any of a game's arbitrary rules
266
673000
3000
se cilado rregull vendimtare e lojës
11:31
is essential."
267
676000
2000
është esenciale."
11:33
So there you have Justice Scalia
268
678000
2000
Dhe ja tek kemi Justice Scalia
11:35
taking on the Aristotelian premise
269
680000
3000
duke kundërshtuar premisën Aristoteliane
11:38
of the majority's opinion.
270
683000
3000
të opinionit të shumicës.
11:41
Justice Scalia's opinion
271
686000
3000
Opinioni i Justice Scalia
11:44
is questionable
272
689000
2000
është i diskutueshem
11:46
for two reasons.
273
691000
2000
për dy arsye;
11:48
First, no real sports fan would talk that way.
274
693000
3000
E para, asnjë tifoz sporti s'do të fliste ashtu.
11:51
(Laughter)
275
696000
2000
(Të qeshura)
11:53
If we had thought that the rules
276
698000
2000
Po qëe se kemi menduar se rregullat
11:55
of the sports we care about
277
700000
2000
e sportit që pëlqejmë
11:57
are merely arbitrary,
278
702000
2000
janë thjeshtë të diktuara,
11:59
rather than designed to call forth
279
704000
3000
se sa të krijuara për të vene në pah
12:02
the virtues and the excellences
280
707000
3000
virtytet e përsosmëritë
12:05
that we think are worthy of admiring,
281
710000
2000
që i mendojmë si të denja për admirim,
12:07
we wouldn't care about the outcome of the game.
282
712000
3000
nuk do të brengoseshim
për rezultatin e lojës.
për rezultatin e lojës.
12:10
It's also objectionable
283
715000
3000
Është po ashtu e diskutueshme
12:13
on a second ground.
284
718000
2000
për një arsye të dytë.
12:15
On the face of it,
285
720000
2000
Në sipërfaqe
12:17
it seemed to be -- this debate about the golf cart --
286
722000
3000
dukej sikur të ishte --
debati për karrocën e golfit --
debati për karrocën e golfit --
12:20
an argument about fairness,
287
725000
3000
një argument mbi drejtësinë;
12:23
what's an unfair advantage.
288
728000
3000
çfarë është një përparësi e padrejtë.
12:27
But if fairness were the only thing at stake,
289
732000
3000
Por sikur drejtësia të ishte
e vetmja gjë në rrezik,
e vetmja gjë në rrezik,
12:30
there would have been an easy and obvious solution.
290
735000
3000
do të mund të kishte
një zgjidhje të lehtë dhe të qartë.
një zgjidhje të lehtë dhe të qartë.
12:33
What would it be? (Audience: Let everyone use the cart.)
291
738000
2000
Cila do të ishte ?
(Audienca: Le të përdorin të gjithë karrocat.)
(Audienca: Le të përdorin të gjithë karrocat.)
12:35
Let everyone ride in a golf cart
292
740000
3000
Lejojeni per të gjithë karrocën e golfit
12:38
if they want to.
293
743000
2000
nëse e duan.
12:40
Then the fairness objection goes away.
294
745000
3000
Keshtu pabarazia do te zhdukej.
12:43
But letting everyone ride in a cart
295
748000
3000
Por t'i lejosh të gjithëve përdorimin e karrocës,
12:46
would have been, I suspect,
296
751000
2000
dyshoj, se do të ishte
12:48
more anathema
297
753000
2000
shume e urryer
12:50
to the golfing greats
298
755000
2000
për të mëdhenjtë e golfit
12:52
and to the PGA,
299
757000
2000
dhe PGA
12:54
even than making an exception for Casey Martin.
300
759000
2000
madje më shumë se lejimi i një përjashtimi
për rastin e Casey Martin.
për rastin e Casey Martin.
12:56
Why?
301
761000
2000
Pse?
12:58
Because what was at stake
302
763000
2000
Sepse ajo çfarë ishte në pyetje,
13:00
in the dispute over the golf cart
303
765000
3000
në debatin rreth karrocës së golfit,
13:03
was not only the essential nature of golf,
304
768000
3000
nuk ishte vetëm natyra esenciale e golfit
13:06
but, relatedly, the question:
305
771000
3000
por, vazhdimisht, pyetja:
13:09
What abilities
306
774000
3000
Çfarë aftësish
13:12
are worthy
307
777000
2000
janë te denja
13:14
of honor and recognition
308
779000
2000
për te qene i njohur dhe i nderuar,
13:16
as athletic talents?
309
781000
3000
si talent atletik?
13:19
Let me put the point
310
784000
2000
Më lejoni ta shpjegoj
13:21
as delicately as possible:
311
786000
3000
në mënyrë sa më delikate të jetë e mundur:
13:24
Golfers are a little sensitive
312
789000
2000
Lojtarët e golfit janë shumë të ndjeshëm
13:26
about the athletic status of their game.
313
791000
3000
për statusin atletik të lojës së tyre.
13:29
(Laughter)
314
794000
5000
(Të qeshura)
13:35
After all, there's no running or jumping,
315
800000
3000
Në fund të fundit,
në golf s'ka as vrapim as kërcim
në golf s'ka as vrapim as kërcim
13:38
and the ball stands still.
316
803000
3000
kurse topi është i palëvizshem.
13:41
(Laughter)
317
806000
3000
(Të qeshura)
13:44
So if golfing is the kind of game
318
809000
3000
Pra nëse golfi do të ishte lloj loje
13:47
that can be played while riding around in a golf cart,
319
812000
3000
e cila mund të luhet duke ngarë
përreth në karrocë golfi,
përreth në karrocë golfi,
13:50
it would be hard to confer
320
815000
3000
do të ishte e vështirë
13:53
on the golfing greats
321
818000
2000
që të mëdhenjtë e golfit të cilësoheshin
13:55
the status that we confer,
322
820000
2000
me titujt që ne cilësojmë
13:57
the honor and recognition
323
822000
2000
nderimin e njohjen
13:59
that goes to truly great athletes.
324
824000
3000
që kanë vetëm atletët vërtet të mëdhenj.
14:03
That illustrates
325
828000
3000
Kjo ilustron
14:06
that with golf,
326
831000
3000
se në golf
14:09
as with flutes,
327
834000
2000
sikur flautet,
14:11
it's hard to decide the question
328
836000
3000
është e vështirë të vendoset
14:14
of what justice requires,
329
839000
3000
çfarë kërkon drejtësia,
14:17
without grappling with the question,
330
842000
2000
pa u përballur me pyetjen
14:19
"What is the essential nature
331
844000
2000
se : "Çfarë është natyra esenciale
14:21
of the activity in question,
332
846000
2000
e aktivitetit në fjale,
14:23
and what qualities,
333
848000
3000
dhe se çfarë kualitete
14:26
what excellences
334
851000
2000
çfarë virtyte
14:28
connected with that activity,
335
853000
2000
të atij aktiviteti
14:30
are worthy of honor and recognition?"
336
855000
3000
janë të vlefshme për nderim e njohje?"
14:34
Let's take a final example
337
859000
2000
Le të marrim një shembull të fundit
14:36
that's prominent in contemporary political debate:
338
861000
3000
të mirënjohur në debatet
e politikës bashkëkohore:
e politikës bashkëkohore:
14:39
same-sex marriage.
339
864000
2000
martesa në mes gjinise së njëjte.
14:43
There are those who favor state recognition
340
868000
3000
Disa janë pro njohjes shtetërore
14:46
only of traditional marriage
341
871000
2000
vetëm të martesave tradicionale
14:48
between one man and one woman,
342
873000
3000
në mes të burri dhe të gruaje,
14:51
and there are those who favor state recognition
343
876000
2000
dhe ka prej atyre që favorizojnë njohjen shtetërore
14:53
of same-sex marriage.
344
878000
2000
të martesave në mes gjinise së njëjte.
14:55
How many here
345
880000
2000
Sa prej jush këtu
14:57
favor the first policy:
346
882000
2000
favorizojnë politikën e parë:
14:59
the state should recognize traditional marriage only?
347
884000
3000
njohjen shtetërore
vetëm të martesave tradicionale?
vetëm të martesave tradicionale?
15:04
And how many favor the second, same-sex marriage?
348
889000
3000
Sa prej jush favorizojnë të dytën;
martesën mes gjinise së njëjte?
martesën mes gjinise së njëjte?
15:08
Now, put it this way:
349
893000
3000
Tani, ta shohim kështu:
15:11
What ways of thinking
350
896000
2000
Cilat mënyra të të menduarit
15:13
about justice and morality
351
898000
2000
mbi drejtësinë e moralitetin
15:15
underlie the arguments we have
352
900000
2000
mbështesin argumentet që kemi
15:17
over marriage?
353
902000
2000
mbi martesën?
15:19
The opponents of same-sex marriage say
354
904000
3000
Kundërshtuesit e martesës
mes gjinise së njëjte thonë
mes gjinise së njëjte thonë
15:22
that the purpose of marriage,
355
907000
2000
se qëllimi i martesës,
15:24
fundamentally, is procreation,
356
909000
2000
përfundimisht, është riprodhimi,
15:26
and that's what's worthy of honoring
357
911000
2000
dhe kjo është ajo çfarë duhet të çmohet
15:28
and recognizing and encouraging.
358
913000
3000
njihet e inkurajohet.
15:31
And the defenders of same-sex marriage say no,
359
916000
3000
Ndërkaq përkrahësit e martesave
në mes gjinise së njëjte thonë jo,
në mes gjinise së njëjte thonë jo,
15:34
procreation is not the only purpose of marriage;
360
919000
3000
riprodhimi nuk është
qëllimi i vetëm i martesës;
qëllimi i vetëm i martesës;
15:38
what about a lifelong, mutual, loving commitment?
361
923000
3000
po përkushtimi i përbashkët,
jetësor e dashuria?
jetësor e dashuria?
15:41
That's really what marriage is about.
362
926000
3000
Këto janë ato për çfarë është martesa.
15:45
So with flutes, with golf carts,
363
930000
3000
Njëjtë si me flautet, karrocën e golfit,
15:48
and even with a fiercely contested question
364
933000
3000
e madje edhe me një çështje,
të kundërshtuar ashpërsisht
të kundërshtuar ashpërsisht
15:51
like same-sex marriage,
365
936000
3000
siç është martesa mes gjinise së njëjte,
15:54
Aristotle has a point.
366
939000
3000
Aristoteli ka të drejtë;
15:57
Very hard to argue about justice
367
942000
2000
Është shumë e vështirë të argumentohet
mbi drejtësinë
mbi drejtësinë
15:59
without first arguing
368
944000
3000
pa argumentuar së pari
16:02
about the purpose of social institutions
369
947000
3000
mbi qëllimin e institucioneve sociale
16:05
and about what qualities are worthy
370
950000
2000
dhe mbi atë se cilat kualitete ja vlejnë
16:07
of honor and recognition.
371
952000
3000
nderimin e njohjen.
16:10
So let's step back from these cases
372
955000
3000
Pra le të tërhiqemi nga këto raste
16:13
and see how they shed light
373
958000
3000
dhe të shohim se si ato hedhin dritë
16:16
on the way we might improve, elevate,
374
961000
3000
mbi mënyrat se si mund të përmirësojmë,
16:19
the terms of political discourse
375
964000
3000
në kuptimin e diskursit politik,
16:22
in the United States,
376
967000
2000
në Shtetet e Bashkuara,
16:24
and for that matter, around the world.
377
969000
3000
e po ashtu nëpër botë.
16:27
There is a tendency to think
378
972000
2000
Ka një prirje për të menduar
16:29
that if we engage too directly
379
974000
3000
se nëse angazhimi shumë i drejtpërdrejtë
16:32
with moral questions in politics,
380
977000
2000
me pyetjet morale në politikë,
16:34
that's a recipe for disagreement,
381
979000
2000
është receta e mospajtimeve,
16:36
and for that matter, a recipe for
382
981000
2000
e për më tepër, një recetë për
16:38
intolerance and coercion.
383
983000
2000
jo tolerancë e detyrim.
16:40
So better to shy away from,
384
985000
2000
Kështu më mirë të qëndrojmë larg
16:42
to ignore,
385
987000
2000
të injorojmë,
16:44
the moral and the religious convictions
386
989000
2000
bindjet morale e religjioze
16:46
that people bring to civic life.
387
991000
2000
që njerëzit sjellin në jetën qytetare.
16:48
It seems to me that our discussion
388
993000
3000
Më duket mua se diskutimi ynë
16:51
reflects the opposite,
389
996000
2000
reflekton të kundërtën,
16:53
that a better way
390
998000
3000
se rruga më e mirë
16:56
to mutual respect
391
1001000
2000
drejt respektit të përbashkët
16:58
is to engage directly
392
1003000
2000
është angazhimi direkt
17:00
with the moral convictions
393
1005000
2000
me bindjet morale
17:02
citizens bring to public life,
394
1007000
3000
që qytetarët sjellin në jetën publike,
17:05
rather than to require
395
1010000
2000
se sa t'ju kërkohet njerëzve
17:07
that people leave their deepest moral convictions
396
1012000
3000
që t'i lënë bindjet e thella morale të tyre
17:10
outside politics
397
1015000
2000
jashtë politikës
17:12
before they enter.
398
1017000
2000
para se të hyjnë brenda.
17:14
That, it seems to me, is a way
399
1019000
2000
Kjo më duket mua si rruga
17:16
to begin to restore
400
1021000
2000
e fillimit të kthimit
17:18
the art of democratic argument.
401
1023000
2000
të artit demokratit të argumentimit.
17:20
Thank you very much.
402
1025000
2000
Ju faleminderit shumë.
17:22
(Applause)
403
1027000
3000
(Duartrokitje)
17:25
Thank you.
404
1030000
2000
Faleminderit.
17:27
(Applause)
405
1032000
3000
(Duartrokitje)
17:30
Thank you.
406
1035000
2000
Faleminderit.
17:32
(Applause)
407
1037000
2000
(Duartrokitje)
17:34
Thank you very much.
408
1039000
2000
Ju faleminderit shumë.
17:36
Thanks. Thank you.
409
1041000
2000
Faleminderit. Ju faleminderit.
17:39
Chris.
410
1044000
2000
Chris.
17:41
Thanks, Chris.
411
1046000
2000
Faleminderit, Chris.
17:44
Chris Anderson: From flutes to golf courses
412
1049000
2000
Chris Anderson: Nga flautet tek rruga e golfit,
17:46
to same-sex marriage --
413
1051000
2000
tek martesat e gjinisë së njëjtë --
17:48
that was a genius link.
414
1053000
2000
kjo ishte një lidhje gjeniale.
17:50
Now look, you're a pioneer of open education.
415
1055000
3000
Ti je një pionier i edukimit të hapur.
17:53
Your lecture series was one of the first to do it big.
416
1058000
2000
Seria e ligjëratave tua ishte
ndër të parat që patën sukses.
ndër të parat që patën sukses.
17:55
What's your vision for the next phase of this?
417
1060000
3000
Cili është vizioni juaj
për fazën e ardhshme të saj?
për fazën e ardhshme të saj?
17:58
MS: Well, I think that it is possible.
418
1063000
3000
MS: Mendoj se është e mundur.
18:01
In the classroom, we have arguments
419
1066000
3000
Në klasë ne diskutojmë mbi
18:04
on some of the most fiercely held
420
1069000
3000
disa nga bindjet më të ashpra
18:07
moral convictions that students have
421
1072000
2000
morale që kanë studentët
18:09
about big public questions.
422
1074000
2000
mbi pyetjet e mëdha publike.
18:11
And I think we can do that in public life more generally.
423
1076000
3000
Dhe mendoj se të njëjtën mund ta bëjmë
më gjerësisht në jetën publike.
më gjerësisht në jetën publike.
18:14
And so my real dream would be
424
1079000
2000
Ëndrra ime do të ishte
18:16
to take the public television series
425
1081000
2000
përdorimi i serisë publike televizive
18:18
that we've created of the course --
426
1083000
2000
të cilën e krijuam nga kursi --
18:20
it's available now, online,
427
1085000
2000
e cila është e qasshme online tani
18:22
free for everyone anywhere in the world --
428
1087000
2000
falas për të gjithë kudo në botë --
18:24
and to see whether we can partner with institutions,
429
1089000
3000
dhe të shohim nëse mund
të bashkëpunojmë me institucione
të bashkëpunojmë me institucione
18:27
at universities in China, in India,
430
1092000
2000
në universitete në Kinë, Indi
18:29
in Africa, around the world,
431
1094000
2000
Afrikë e mbarë botën,
18:31
to try to promote
432
1096000
3000
për të provuar promovimin
18:34
civic education
433
1099000
2000
e edukimit qytetar
18:36
and also a richer kind
434
1101000
2000
e po ashtu të një
18:38
of democratic debate.
435
1103000
2000
debati më të pasur demokratik.
18:41
CA: So you picture, at some point,
436
1106000
2000
CA: Pra ju parafytyroni që në një kohë,
18:43
live, in real time,
437
1108000
2000
drejtpërdrejt
18:45
you could have this kind of conversation, inviting questions,
438
1110000
3000
ju mund të bëni diskutime të këtilla,
të ftoni në pyetje,
të ftoni në pyetje,
18:48
but with people from China and India joining in?
439
1113000
3000
por me përfshirjen e njerëzve
nga Kina e India ?
nga Kina e India ?
18:51
MS: Right. We did a little bit of it here
440
1116000
2000
MS: E saktë. Ne kemi bërë diçka të tillë
18:53
with 1,500 people in Long Beach,
441
1118000
2000
me 1,500 njerëz, në Long Beach,
18:55
and we do it in a classroom at Harvard
442
1120000
3000
e po ashtu në klasë në Harvard,
18:58
with about 1,000 students.
443
1123000
2000
me rreth 1,000 studentë.
19:00
Wouldn't it be interesting
444
1125000
2000
A nuk do të ishte interesant
19:02
to take this way
445
1127000
3000
përdorimi i kësaj mënyre
të menduari e argumentimi,
19:05
of thinking and arguing,
446
1130000
2000
angazhimi serioz në pyetje të mëdha morale,
19:07
engaging seriously with big moral questions,
447
1132000
3000
hulumtimi i ndryshimeve kulturore
19:10
exploring cultural differences
448
1135000
2000
dhe lidhja e drejtpërdrejtë përmes videove
19:12
and connect through a live video hookup,
449
1137000
3000
me studentë nga Pekin, Mumbai
19:16
students in Beijing and Mumbai
450
1141000
2000
dhe Cambridge, Massachusetts
19:18
and in Cambridge, Massachusetts
451
1143000
2000
dhe të krijojmë një klasë globale.
19:20
and create a global classroom.
452
1145000
2000
Kjo është ajo çfarë do të doja të bëja.
19:22
That's what I would love to do.
453
1147000
2000
(Duartrokitje)
19:24
(Applause)
454
1149000
4000
CA: Imagjinoj
19:28
CA: So, I would imagine
455
1153000
2000
se ka shumë njerëz të gatshëm
për t'u bashkuar në përpjekjet tuaja.
për t'u bashkuar në përpjekjet tuaja.
19:30
that there are a lot of people who would love to join you in that endeavor.
456
1155000
3000
Michael Sandel: Ju faleminderit shumë.
19:33
Michael Sandel. Thank you so much. (MS: Thanks so much.)
457
1158000
2000
ABOUT THE SPEAKER
Michael Sandel - Political philosopherMichael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time.
Why you should listen
Michael Sandel is one of the best known American public intellectuals. The London Observer calls him "one of the most popular teachers in the world" and indeed his lectures at Harvard draw thousands of students eager to discuss big questions of modern political life: bioethics, torture, rights versus responsibilities, the value we put on things. Sandel's class is a primer on thinking through the hard choices we face as citizens. The course has been turned into a public TV series with companion website and book: Justice: What’s the Right Thing to Do? In his newest book, What Money Can't Buy, he challenges the idea that markets are morally neutral.
"To understand the importance of his purpose," a Guardian reviewer wrote of the book, "you first have to grasp the full extent of the triumph achieved by market thinking in economics, and the extent to which that thinking has spread to other domains. This school sees economics as a discipline that has nothing to do with morality, and is instead the study of incentives, considered in an ethical vacuum. Sandel's book is, in its calm way, an all-out assault on that idea, and on the influential doctrine that the economic approach to "utility maximisation" explains all human behaviour."
Read more about his thinking on markets and morality: "Lunch with Michael Sandel" on FT.com >>
Michael Sandel | Speaker | TED.com