ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com
TED2012

Jonathan Haidt: Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence

Jonathan Haidt: Din, evrim ve kendinden geçmenin coşkusu

Filmed:
1,335,755 views

Psikolog Jonathan Haidt basit ama yanıtlaması zor bir soru soruyor: neden kendimizden geçmeye çabalarız? Neden kendimizi kaybetmeyi deneriz? Grup seçimi ile oluşan evrim bilimine yapacağımız bir turla bizlere kışkırtıcı bir cevap veriyor.
- Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I have a questionsoru for you:
0
0
3000
Size bir sorum var:
00:18
Are you religiousdini?
1
3000
2000
Dindar mısınız?
00:20
Please raiseyükseltmek your handel right now
2
5000
2000
Kendinizi dindar olarak görüyorsanız
00:22
if you think of yourselfkendin as a religiousdini personkişi.
3
7000
3000
lütfen şimdi elinizi kaldırın.
00:25
Let's see, I'd say about threeüç or fourdört percentyüzde.
4
10000
3000
Bakalım, sanırım yüzde üç ya da dört kadar.
00:28
I had no ideaFikir there were so manyçok believersEy iman edenler at a TEDTED ConferenceKonferans.
5
13000
3000
Bir TED konferansında bu kadar inananın olduğunu bilmiyordum.
00:31
(LaughterKahkaha)
6
16000
2000
(Gülüşmeler)
00:33
Okay, here'sburada anotherbir diğeri questionsoru:
7
18000
2000
Peki, başka bir soru:
00:35
Do you think of yourselfkendin as spiritualmanevi
8
20000
2000
Herhangi bir şekilde ruhani olduğunuzu
00:37
in any way, shapeşekil or formform? RaiseZam your handel.
9
22000
2000
kabul ediyorsanız elinizi kaldırın.
00:39
Okay, that's the majorityçoğunluk.
10
24000
3000
Tamam, bu çoğunluğu oluşturuyor.
00:42
My Talk todaybugün
11
27000
2000
Bugünkü konuşmam, insanların
00:44
is about the mainana reasonneden, or one of the mainana reasonsnedenleri,
12
29000
2000
kendilerini ruhani olarak görmelerinin
00:46
why mostçoğu people considerdüşünmek themselveskendilerini
13
31000
2000
asıl nedeniyle, ya da asıl nedenlerden
00:48
to be spiritualmanevi in some way, shapeşekil or formform.
14
33000
2000
biriyle ilgili.
00:50
My Talk todaybugün is about self-transcendencekendini aşma.
15
35000
3000
Bugünkü konuşmam kendinden geçmekle ilgili.
00:53
It's just a basictemel factgerçek about beingolmak humaninsan
16
38000
3000
İnsan olmanın temel gerçeği,
00:56
that sometimesara sıra the selföz seemsgörünüyor to just melteritmek away.
17
41000
3000
bazen benlik kavramı ortadan kayboluverir.
00:59
And when that happensolur,
18
44000
2000
Ve bu gerçekleştiğinde,
01:01
the feelingduygu is ecstatickendinden geçmiş
19
46000
3000
ortaya çıkan duygu coşku vericidir
01:04
and we reachulaşmak for metaphorsmetaforlar of up and down
20
49000
2000
ve biz bu duyguları açıklamak için
01:06
to explainaçıklamak these feelingsduygular.
21
51000
2000
metaforlar yaratır dururuz.
01:08
We talk about beingolmak upliftedkoyulugunu asacak sekilde
22
53000
2000
Yukarı çekildiğimizi ya da yükseldiğimizi
01:10
or elevatedyüksek.
23
55000
2000
söyleriz.
01:12
Now it's really hardzor to think about anything abstractsoyut like this
24
57000
3000
Bunun gibi soyut bir şeyi iyi somut bir metafordan
01:15
withoutolmadan a good concretebeton metaphormecaz.
25
60000
2000
başkası açıklayamaz.
01:17
So here'sburada the metaphormecaz I'm offeringteklif todaybugün.
26
62000
3000
İşte bugün kullanacağım metafor.
01:20
Think about the mindus as beingolmak like a houseev with manyçok roomsOdalar,
27
65000
3000
Zihni, çoğunu bildiğimiz
01:23
mostçoğu of whichhangi we're very familiartanıdık with.
28
68000
3000
odalardan oluşan bir ev gibi düşünün.
01:26
But sometimesara sıra it's as thoughgerçi a doorwaykapı appearsbelirir
29
71000
3000
Ama birden bire hiç olmayan bir yerden
01:29
from out of nowhereHiçbir yerde
30
74000
2000
bir kapı oluşuverir
01:31
and it opensaçılan ontoüstüne a staircasemerdiven.
31
76000
3000
ve bu kapı merdivenlere açılır.
01:34
We climbtırmanış the staircasemerdiven
32
79000
2000
Merdivenleri tırmanırız
01:36
and experiencedeneyim a statebelirtmek, bildirmek of altereddeğişmiş consciousnessbilinç.
33
81000
4000
ve değişmiş bir bilinç durumunu yaşarız.
01:40
In 1902,
34
85000
2000
1902'de,
01:42
the great AmericanAmerikan psychologistpsikolog WilliamWilliam JamesJames
35
87000
2000
büyük Amerikan psikolog William James
01:44
wroteyazdı about the manyçok varietiesçeşitleri of religiousdini experiencedeneyim.
36
89000
3000
dini deneyimlerin türlü çeşidini yazmıştı.
01:47
He collectedtoplanmış all kindsçeşit of casedurum studiesçalışmalar.
37
92000
2000
Her çeşit durum çalışmalarını topladı.
01:49
He quotedalıntı the wordskelimeler of all kindsçeşit of people
38
94000
2000
Bu değişik deneyimleri yaşayan
01:51
who'dkim olur had a varietyvaryete of these experiencesdeneyimler.
39
96000
2000
insanların sözlerini yazdı.
01:53
One of the mostçoğu excitingheyecan verici to me
40
98000
2000
Benim için en heyecan vericisi
01:55
is this younggenç man, StephenStephen BradleyBradley,
41
100000
2000
Stephen Bradley adlı genç adamın,
01:57
had an encounterkarşılaşma, he thought, with Jesusİsa in 1820.
42
102000
3000
1820'de İsa'yla karşılaştığını sanıyor olmasıydı.
02:00
And here'sburada what BradleyBradley said about it.
43
105000
3000
Ve Bradley bu konuda şöyle demişti.
02:06
(MusicMüzik)
44
111000
2000
(Müzik)
02:09
(VideoVideo) StephenStephen BradleyBradley: I thought I saw the saviorkurtarıcı in humaninsan shapeşekil
45
114000
3000
(Video) Stephen Bradley: Bir saniye için, kurtarıcıyı odada
02:12
for about one secondikinci in the roomoda,
46
117000
2000
insan formunda gördüğümü sandım,
02:14
with armssilâh extendedGenişletilmiş,
47
119000
2000
kolları açık,
02:16
appearinggörünen to say to me, "Come."
48
121000
3000
bana "Gel." diyordu.
02:19
The nextSonraki day I rejoicedsevindi with tremblingtitreyen.
49
124000
3000
Ertesi gün sevinçten titriyordum.
02:22
My happinessmutluluk was so great that I said I wanted to dieölmek.
50
127000
3000
Mutluluğum o kadar büyüktü ki, ölmek istediğimi söyledim.
02:25
This worldDünya had no placeyer in my affectionssevgisini.
51
130000
3000
Duygularımın içinde bu dünyaya yer yoktu.
02:28
PreviousÖnceki to this time,
52
133000
2000
O ana kadar,
02:30
I was very selfishbencil and self-righteouskendini beğenmiş.
53
135000
2000
çok bencil ve kendini beğenmişin tekiydim.
02:32
But now I desiredistenen the welfarerefah of all mankindinsanlık
54
137000
3000
Ancak o an, tüm insanlık için iyi şeyler isteyip
02:35
and could, with a feelingduygu heartkalp,
55
140000
2000
hisseden bir kalple
02:37
forgiveaffetmek my worsten kötü enemiesdüşmanları.
56
142000
3000
tüm düşmanlarımı affedebildim.
02:41
JHJH: So noteNot
57
146000
2000
JH: Bradley'nin küçük
02:43
how Bradley'sCan'ın pettyküçük, moralisticahlaki selföz
58
148000
2000
ahlaki benliğinin merdivenleri çıkarken
02:45
just dieskalıp on the way up the staircasemerdiven.
59
150000
2000
nasıl öldüğüne bir bakın.
02:47
And on this higherdaha yüksek levelseviye
60
152000
2000
Ve bu yüksek seviyede
02:49
he becomesolur lovingseven and forgivingbağışlayıcı.
61
154000
3000
sevgi dolu ve affedici birine dönüşüyor.
02:53
The world'sDünyanın en manyçok religionsdinler have foundbulunan so manyçok waysyolları
62
158000
2000
Dünyadaki bir çok din, insanları merdivenlere
02:55
to help people climbtırmanış the staircasemerdiven.
63
160000
2000
tırmadırmak için yöntemlere sahip.
02:57
Some shutkapamak down the selföz usingkullanma meditationmeditasyon.
64
162000
2000
Kimisi benliği meditasyon kullanarak kapatıyor.
02:59
OthersDiğerleri use psychedelicpsychedelic drugsilaçlar.
65
164000
2000
Kimisi halüsinojen ilaçlar kullanıyor.
03:01
This is from a 16thinci centuryyüzyıl AztecAztek scrollkaydırma
66
166000
4000
Bu 16. yy Aztek yazısından,
03:05
showinggösterme a man about to eatyemek a psilocybinpsilosibin mushroommantar
67
170000
3000
psilosibin mantar yemek üzere olan bir adamı
03:08
and at the sameaynı momentan get yankedçekti up the staircasemerdiven by a god.
68
173000
4000
ve aynı anda tanrı tarafından merdivenlere çekilişini anlatıyor.
03:12
OthersDiğerleri use dancingdans, spinningdöndürme and circlingçember
69
177000
2000
Kimisi kendinden geçebilmek için
03:14
to promotedesteklemek self-transcendencekendini aşma.
70
179000
2000
dansı, dönmeyi, daireler çizmeyi kullanıyor.
03:16
But you don't need a religiondin to get you throughvasitasiyla the staircasemerdiven.
71
181000
3000
Ama merdivenleri çıkmak için bir dine ihtiyacınız yok.
03:19
Lots of people find self-transcendencekendini aşma in naturedoğa.
72
184000
3000
Çoğu insan doğada kendinden geçiyor.
03:22
OthersDiğerleri overcomeüstesinden gelmek theironların selföz at ravesÖvgüler.
73
187000
3000
Diğerleri benliklerinden çılgınlıklarla kurtuluyor.
03:25
But here'sburada the weirdestçok garip placeyer of all:
74
190000
3000
Hepsinden de tuhaf olan bir yer ise:
03:28
warsavaş.
75
193000
2000
savaş.
03:30
So manyçok bookskitaplar about warsavaş say the sameaynı thing,
76
195000
2000
Birçok kitap savaş için aynı şeyi söylüyor.
03:32
that nothing bringsgetiriyor people togetherbirlikte
77
197000
2000
Hiçbir şey, insanları savaşın yaptığı gibi
03:34
like warsavaş.
78
199000
2000
bir araya getiremez.
03:36
And that bringinggetiren them togetherbirlikte opensaçılan up the possibilityolasılık
79
201000
3000
Ve bu bir araya geliş sıradışı kendinden geçme
03:39
of extraordinaryolağanüstü self-transcendentÖz-aşkın experiencesdeneyimler.
80
204000
3000
deneyimlerini mümkün kılıyor.
03:42
I'm going to playoyun for you an excerptalıntı
81
207000
2000
Glenn Gray'in kitabından
03:44
from this bookkitap by GlennGlenn GrayGri.
82
209000
2000
bir pasaj çalacağım.
03:46
GrayGri was a soldierasker in the AmericanAmerikan armyordu in WorldDünya WarSavaş IIII.
83
211000
3000
Gray 2. Dünya Savaşında Amerikan ordusundaydı.
03:49
And after the warsavaş he interviewedgörüşülen a lot of other soldiersaskerler
84
214000
3000
Ve savaştan sonra birçok askerle röportaj yaptı
03:52
and wroteyazdı about the experiencedeneyim of menerkekler in battlesavaş.
85
217000
2000
ve savaşan adamların deneyimleri hakkında yazdı.
03:54
Here'sİşte a keyanahtar passagegeçit
86
219000
2000
İşte merdivenleri anlatan
03:56
where he basicallytemel olarak describesaçıklar the staircasemerdiven.
87
221000
3000
anahtar bölüm:
04:01
(VideoVideo) GlennGlenn GrayGri: ManyBirçok veteransGaziler will admititiraf etmek
88
226000
2000
(Video) Glenn Gray: Eski askerlerin çoğu
04:03
that the experiencedeneyim of communaltoplumsal effortçaba in battlesavaş
89
228000
3000
savaş esnasındaki ortak deneyimlerinin
04:06
has been the highyüksek pointpuan of theironların liveshayatları.
90
231000
3000
hayatlarının en üst noktası olduğunu söyler.
04:09
"I" passesgeçer insensiblyacımasızca into a "we,"
91
234000
3000
"Ben" farketmeden "Biz"e dönüşür
04:12
"my" becomesolur "our"
92
237000
2000
"benim" yerine "bizim" gelir
04:14
and individualbireysel faithinanç
93
239000
2000
ve bireysel inanç
04:16
loseskaybeder its centralmerkezi importanceönem.
94
241000
3000
merkezi önemini yitirir.
04:19
I believe that it is nothing lessaz
95
244000
2000
Bunun, ölümsüzlük teminatının
04:21
than the assurancegüvence of immortalityölümsüzlük
96
246000
3000
o anlarda kendini kurban etmeyi
04:24
that makesmarkaları self-sacrificekendini feda etmek at these momentsanlar
97
249000
3000
kolaylaştırmasından daha önemsiz
04:27
so relativelyNispeten easykolay.
98
252000
3000
olduğunu sanmıyorum.
04:30
I mayMayıs ayı falldüşmek, but I do not dieölmek,
99
255000
3000
Düşebilirim, ama ölmem,
04:33
for that whichhangi is realgerçek in me goesgider forwardileri
100
258000
3000
bunun için içimdeki gerçek ben ilerler
04:36
and liveshayatları on in the comradesYoldaşlar
101
261000
2000
ve onlar için hayatımdan vazgeçtiğim
04:38
for whomkime I gaveverdi up my life.
102
263000
2000
dostlarımla yaşamaya devam eder.
04:42
JHJH: So what all of these casesvakalar have in commonortak
103
267000
3000
JH: Tüm bu durumların arasındaki ortak özellik
04:45
is that the selföz seemsgörünüyor to thinince out, or melteritmek away,
104
270000
3000
öz-benliğin incelmesi ya da eriyip gitmesi,
04:48
and it feelshissediyor good, it feelshissediyor really good,
105
273000
2000
ve bu çok çok iyi hissettiriyor,
04:50
in a way totallybütünüyle unlikeaksine anything we feel in our normalnormal liveshayatları.
106
275000
3000
normal hayatlarımızı yaşarkenki hiçbir şeye benzemiyor.
04:53
It feelshissediyor somehowbir şekilde upliftingcanlandırıcı.
107
278000
3000
Canlandırıcı bir his yaratıyor.
04:56
This ideaFikir that we movehareket up was centralmerkezi in the writingyazı
108
281000
3000
Yükseldiğimiz firkri, Fransız sosyolog
04:59
of the great FrenchFransızca sociologistsosyolog EmileEmile DurkheimDurkheim.
109
284000
3000
Emile Durkheim'ın yazısında anafikirdi.
05:02
DurkheimDurkheim even calleddenilen us HomoHomo duplexÇift yönlü,
110
287000
2000
Hatta Durkheim bizi birbirini tamamlayan, iki seviyeli
05:04
or two-leveliki düzeyli man.
111
289000
2000
insan olarak tanımlıyor.
05:06
The loweralt levelseviye he calleddenilen the levelseviye of the profanesaygısız.
112
291000
3000
Bunun bir alt seviyesine dindışılık seviyesi diyor.
05:09
Now profanesaygısız is the oppositekarşısında of sacredkutsal.
113
294000
3000
Dindışı kutsallığın zıttı oluyor.
05:12
It just meansanlamına geliyor ordinarysıradan or commonortak.
114
297000
2000
Sadece sıradan anlamına geliyor.
05:14
And in our ordinarysıradan liveshayatları we existvar olmak as individualsbireyler.
115
299000
3000
Ve sıradan hayatlarımızda bireysel olarak varoluyoruz.
05:17
We want to satisfytatmin etmek our individualbireysel desiresarzuları.
116
302000
3000
Bireysel arzularımızı tatmin etmek istiyoruz.
05:20
We pursuesürdürmek our individualbireysel goalshedefleri.
117
305000
2000
Bireysel hedeflerimizi gerçekleştiriyoruz.
05:22
But sometimesara sıra something happensolur
118
307000
2000
Ama bazen bu seviyenin değişimini
05:24
that triggerstetikleyiciler a phaseAşama changedeğişiklik.
119
309000
2000
tetikleyen bir şeyler oluyor.
05:26
IndividualsBireyler unitebirleştirmek
120
311000
2000
Bireyler birleşiyor
05:28
into a teamtakım, a movementhareket or a nationulus,
121
313000
3000
ve bir takım, bir hareket ya da bir ulus oluyorlar,
05:31
whichhangi is faruzak more than the sumtoplam of its partsparçalar.
122
316000
3000
tek tek parçalarından çok farklı bir oluşum.
05:34
DurkheimDurkheim calleddenilen this levelseviye the levelseviye of the sacredkutsal
123
319000
3000
Durkheim bu seviyeye, kutsallık seviyesi diyor
05:37
because he believedinanılır that the functionfonksiyon of religiondin
124
322000
2000
çünkü dinin işlevinin insanları bir grup içinde,
05:39
was to unitebirleştirmek people into a groupgrup,
125
324000
2000
ahlaki bir topluluğa dönüştürmek
05:41
into a moralmanevi communitytoplum.
126
326000
3000
olduğuna inanıyordu.
05:44
DurkheimDurkheim believedinanılır that anything that unitesAmerika Birleşik Devletleri us
127
329000
3000
Durkheim bizi birleştiren her ne ise kutsallık
05:47
takes on an airhava of sacrednesskutsallık.
128
332000
2000
havasında yükseldiğine inanıyordu.
05:49
And oncebir Zamanlar people circledaire around
129
334000
2000
Ve insanlar kutsal bir değerin ya da nesnenin
05:51
some sacredkutsal objectnesne or valuedeğer,
130
336000
2000
etrafında döndüklerinde,
05:53
they'llacaklar then work as a teamtakım and fightkavga to defendsavunmak it.
131
338000
3000
onu savunmak için de beraber savaşabilecek bir takım oluveriyorlar.
05:56
DurkheimDurkheim wroteyazdı
132
341000
2000
Durkheim
05:58
about a setset of intenseyoğun collectivetoplu emotionsduygular
133
343000
2000
yoğun ortak duygularla ilgili
06:00
that accomplishbaşarmak this miraclemucize of E pluribusPluribus unumunum,
134
345000
3000
"Hepimiz biriz" mucizesini yaratabildiğini
06:03
of makingyapma a groupgrup out of individualsbireyler.
135
348000
2000
ve bireylerden bir grup oluşturabildiğini yazmıştı.
06:05
Think of the collectivetoplu joysevinç in Britainİngiltere
136
350000
3000
2. Dünya savaşı bittiğinde
06:08
on the day WorldDünya WarSavaş IIII endedbitti.
137
353000
3000
Britanya'daki ortak neşeyi bir düşünün.
06:11
Think of the collectivetoplu angeröfke in TahrirTahrir SquareKare,
138
356000
3000
Tahrir Meydanı'ndaki
06:14
whichhangi broughtgetirdi down a dictatordiktatör.
139
359000
3000
bir diktatörü deviren ortak öfkeyi.
06:17
And think of the collectivetoplu griefkeder
140
362000
2000
Ve 9/11'den sonra
06:19
in the UnitedAmerika StatesBirleşik
141
364000
2000
hepimizi bir araya getiren
06:21
that we all feltkeçe, that broughtgetirdi us all togetherbirlikte,
142
366000
3000
hepimizin hissettiği
06:24
after 9/11.
143
369000
3000
ortak acıyı.
06:27
So let me summarizeözetlemek where we are.
144
372000
3000
Nerede olduğumuzu özetleyecek olursam,
06:30
I'm sayingsöz that the capacitykapasite for self-transcendencekendini aşma
145
375000
2000
Diyorum ki, kendinden geçme kapasitesi
06:32
is just a basictemel partBölüm of beingolmak humaninsan.
146
377000
3000
sadece insan olmanın doğasında var.
06:35
I'm offeringteklif the metaphormecaz
147
380000
2000
Kafamızın içinde var olan bir
06:37
of a staircasemerdiven in the mindus.
148
382000
2000
merdiven metaforunu kullanıyorum.
06:39
I'm sayingsöz we are HomoHomo duplexÇift yönlü
149
384000
2000
Hepimizin aslında birbirini tamamladığını,
06:41
and this staircasemerdiven takes us up from the profanesaygısız levelseviye
150
386000
3000
ve bu merdivenlerin bizi dindışı seviyeden
06:44
to the levelseviye of the sacredkutsal.
151
389000
2000
kutsallığa taşıdığını söylüyorum.
06:46
When we climbtırmanış that staircasemerdiven,
152
391000
2000
Bu merdivene tırmandığımızda,
06:48
self-interestkişisel çıkar fadessönüyor away,
153
393000
2000
benliğimize olan ilgi azalıyor,
06:50
we becomeolmak just much lessaz self-interestedkendi kendine baktılar,
154
395000
2000
daha az bencil oluyoruz,
06:52
and we feel as thoughgerçi we are better, noblerasil
155
397000
2000
ve bu bizi daha iyi, daha asil ve yükselmiş
06:54
and somehowbir şekilde upliftedkoyulugunu asacak sekilde.
156
399000
3000
hissettiriyor.
06:57
So here'sburada the million-dollarmilyon dolar questionsoru
157
402000
3000
Şimdi benim gibi sosyal bilimciler için
07:00
for socialsosyal scientistsBilim adamları like me:
158
405000
2000
milyonluk sorumuza gelelim:
07:02
Is the staircasemerdiven
159
407000
2000
Bu merdiven
07:04
a featureözellik of our evolutionaryevrimsel designdizayn?
160
409000
3000
evrimsel tasarımın bir parçası mı?
07:07
Is it a productürün of naturaldoğal selectionseçim,
161
412000
3000
Doğal seleksiyonun, ellerimiz gibi
07:10
like our handseller?
162
415000
2000
birer ürünü mü?
07:12
Or is it a bugböcek, a mistakehata in the systemsistem --
163
417000
3000
Yoksa sistemdeki bir virüs mü --
07:15
this religiousdini stuffşey is just something
164
420000
2000
bu dini şeyler, beynimizde
07:17
that happensolur when the wiresteller crossçapraz in the brainbeyin --
165
422000
3000
bir şeylerin ters gitmesiyle oluşan bir hata mı --
07:20
JillJill has a strokeinme and she has this religiousdini experiencedeneyim,
166
425000
2000
Jill bir felç geçirdi ve bu dini deneyimi yaşadı,
07:22
it's just a mistakehata?
167
427000
2000
bu sadece bir hata mıydı?
07:24
Well manyçok scientistsBilim adamları who studyders çalışma religiondin take this viewgörünüm.
168
429000
4000
Din üzerine çalışan bilimadamları böyle diyorlar.
07:28
The NewYeni AtheistsAteistler, for exampleörnek,
169
433000
2000
Mesela, Yeni Ateistler
07:30
arguetartışmak that religiondin is a setset of memesmemlerimizin,
170
435000
2000
dinin parazit gen taklitlerinden
07:32
sortçeşit of parasiticparazit memesmemlerimizin,
171
437000
2000
ortaya çıktığını iddia ediyor,
07:34
that get insideiçeride our mindszihinler
172
439000
2000
bu parazitler zihnimize giriyor ve
07:36
and make us do all kindsçeşit of crazyçılgın religiousdini stuffşey,
173
441000
3000
her türlü çılgın dini şeyi yapmamızı sağlıyor.
07:39
self-destructivezarar veren stuffşey, like suicideintihar bombingbombalama.
174
444000
2000
Kendimizi yok eden şeyler, mesela intihar bombacılığı.
07:41
And after all,
175
446000
2000
Yine de,
07:43
how could it ever be good for us
176
448000
2000
kendimizi kaybetmenin
07:45
to losekaybetmek ourselveskendimizi?
177
450000
2000
bize ne yararı var?
07:47
How could it ever be adaptiveadaptif
178
452000
2000
Nasıl oluyor da organizmalar
07:49
for any organismorganizma
179
454000
2000
kişisel çıkarlardan vazgeçmenin
07:51
to overcomeüstesinden gelmek self-interestkişisel çıkar?
180
456000
3000
edinilmesi gereken bir özellik olduğuna karar veriyor?
07:54
Well let me showgöstermek you.
181
459000
2000
Şöyle göstereyim.
07:56
In "The Descentİniş of Man,"
182
461000
2000
"İnsanın Türeyişi" kitabında
07:58
CharlesCharles DarwinDarwin wroteyazdı a great dealanlaştık mı
183
463000
2000
Charles Darwin ahlakın evrimi üzerine
08:00
about the evolutionevrim of moralityahlâk --
184
465000
2000
çok şey yazmıştı --
08:02
where did it come from, why do we have it.
185
467000
3000
nereden geldiğini ve neden sahip olduğumuzu.
08:05
DarwinDarwin notedkaydetti that manyçok of our virtueserdemleri
186
470000
2000
Darwin erdemlerimizin çoğunun
08:07
are of very little use to ourselveskendimizi,
187
472000
2000
kendimize az yararı olduğunu,
08:09
but they're of great use to our groupsgruplar.
188
474000
2000
ama içinde yaşadığımız gruplar için yararlı olduğunu söyler.
08:11
He wroteyazdı about the scenariosenaryo
189
476000
2000
İlk insan kabilelerinden ikisinin
08:13
in whichhangi two tribeskabileler of earlyerken humansinsanlar
190
478000
2000
iletişime geçip, rekabete başladığı
08:15
would have come in contacttemas and competitionyarışma.
191
480000
2000
bir senaryosu vardı.
08:17
He said, "If the one tribekabile includeddahil
192
482000
3000
Şöyle anlatıyor: "Eğer bir kabilede
08:20
a great numbernumara of courageouscesur, sympatheticsempatik
193
485000
2000
hatrı sayılır sayıda cesur, anlayışlı
08:22
and faithfulsadık membersüyeler
194
487000
2000
ve inançlı üyeler varsa
08:24
who are always readyhazır to aidyardım and defendsavunmak eachher other,
195
489000
2000
ve bunlar birbirlerini korumaya hazırlarsa
08:26
this tribekabile would succeedbaşarılı olmak better
196
491000
2000
bu kabile başarılı olur
08:28
and conquerfethetmek the other."
197
493000
2000
ve diğerini fetheder."
08:30
He wentgitti on to say that "SelfishBencil and contentiousçekişmeli people
198
495000
2000
Şöyle devam ediyor: "Bencil ve çekişmeli bir halk
08:32
will not coheregereksiz,
199
497000
2000
birbirine tutunamaz
08:34
and withoutolmadan coherenceuyum
200
499000
2000
ve birlik olmayınca
08:36
nothing can be effectedetkilenen."
201
501000
2000
hiçbir etki yaratılamaz."
08:38
In other wordskelimeler,
202
503000
2000
Başka bir deyişle,
08:40
CharlesCharles DarwinDarwin believedinanılır
203
505000
2000
Charles Darwin
08:42
in groupgrup selectionseçim.
204
507000
2000
grup seleksiyonuna inanıyordu.
08:44
Now this ideaFikir has been very controversialtartışmalı for the last 40 yearsyıl,
205
509000
3000
Bu fikir, son 40 yıldır tartışmalı bir konu olmuştur,
08:47
but it's about to make a majormajör comebackgeri dönüş this yearyıl,
206
512000
3000
ama bu yıl büyük bir sonuca bağlanmak üzere,
08:50
especiallyözellikle after E.O. Wilson'sWilson'ın bookkitap comesgeliyor out in AprilNisan,
207
515000
3000
özellikle E. O. Wilson'ın kitabı nisanda çıktıktan sonra,
08:53
makingyapma a very stronggüçlü casedurum
208
518000
2000
bizim ve bazı başka türlerin
08:55
that we, and severalbirkaç other speciesTürler,
209
520000
2000
grup seleksiyonunun ürünleri olduğumuz
08:57
are productsÜrünler of groupgrup selectionseçim.
210
522000
2000
konusunda iddialı bir kitap.
08:59
But really the way to think about this
211
524000
2000
Ama bu konuyu düşünmenin yolu
09:01
is as multilevelçok düzeyli selectionseçim.
212
526000
2000
çok-seviyeli bir seçim.
09:03
So look at it this way:
213
528000
2000
Şimdi bir de bu yönden bakın:
09:05
You've got competitionyarışma going on withiniçinde groupsgruplar and acrosskarşısında groupsgruplar.
214
530000
3000
Kendi grubunuz içinde ve başka diğer gruplarla rekabet içerisindesiniz.
09:08
So here'sburada a groupgrup of guys on a collegekolej crewmürettebat teamtakım.
215
533000
3000
Bir üniversite kürek takımı.
09:11
Withinİçinde this teamtakım
216
536000
2000
Bu grup içinde
09:13
there's competitionyarışma.
217
538000
2000
rekabet var.
09:15
There are guys competingrakip with eachher other.
218
540000
2000
Birbiriyle yarışan gençler var.
09:17
The slowesten yavaş rowersRowers, the weakesten zayıf rowersRowers, are going to get cutkesim from the teamtakım.
219
542000
3000
En yavaş kürekçiler, en zayıfları, takımdan çıkarılacaklar.
09:20
And only a fewaz of these guys are going to go on in the sportspor.
220
545000
2000
Ve bu gençlerin sadece birkaçı bu spora devam edecek.
09:22
Maybe one of them will make it to the OlympicsOlimpiyatları.
221
547000
3000
Hatta biri olimpiyatlara bile katılabilir.
09:25
So withiniçinde the teamtakım,
222
550000
2000
Yani takım içinde,
09:27
theironların interestsilgi are actuallyaslında pittedçekirdeksiz againstkarşısında eachher other.
223
552000
3000
benlikleri birbirlerine karşı yarışıyor.
09:30
And sometimesara sıra it would be advantageousavantajlı
224
555000
2000
Ve bazen, birisinin diğerlerini
09:32
for one of these guys
225
557000
2000
sabotaj etmesi
09:34
to try to sabotagesabotaj the other guys.
226
559000
2000
kendisine avantaj sağlayabilir
09:36
Maybe he'llo olacak badmouthhakkında kötü konuşma his chiefşef rivalrakip
227
561000
2000
Belki de koça en iyi rakibini
09:38
to the coachKoç.
228
563000
2000
kötüleyecek.
09:40
But while that competitionyarışma is going on
229
565000
2000
Ama bot içindeki bu rekabet
09:42
withiniçinde the boattekne,
230
567000
2000
sürerken,
09:44
this competitionyarışma is going on acrosskarşısında boatstekneler.
231
569000
3000
botlar arası bir yarışma da devam ediyor.
09:47
And oncebir Zamanlar you put these guys in a boattekne competingrakip with anotherbir diğeri boattekne,
232
572000
3000
Ve bu çekişmeli gençleri başka bir botla yarışsın diye bir bota koyduğunuzda,
09:50
now they'veonlar ettik got no choiceseçim but to cooperateişbirliği
233
575000
2000
ortak çalışmak dışında bir şansları kalmıyor
09:52
because they're all in the sameaynı boattekne.
234
577000
3000
çünkü artık aynı bottalar.
09:55
They can only winkazanmak
235
580000
2000
Sadece takım olarak
09:57
if they all pullÇek togetherbirlikte as a teamtakım.
236
582000
2000
çalıştıklarında kazanabilirler.
09:59
I mean, these things soundses tritebasmakalıp,
237
584000
2000
Size klişe gibi gelebilir,
10:01
but they are deepderin evolutionaryevrimsel truthsgerçekler.
238
586000
2000
ama bunlar derin evrimsel gerçekler.
10:03
The mainana argumenttartışma againstkarşısında groupgrup selectionseçim
239
588000
2000
Grup seleksiyonuna karşı kullanılan argümanlar
10:05
has always been
240
590000
2000
her zaman şöyle olmuştur:
10:07
that, well sure, it would be niceGüzel to have a groupgrup of cooperatorscooperators,
241
592000
3000
grup içerisinde ortak çalışanların olması çok iyi ama
10:10
but as soonyakında as you have a groupgrup of cooperatorscooperators,
242
595000
2000
ortak çalışanlar varsa,
10:12
they're just going to get takenalınmış over by free-ridersÜcretsiz-binici,
243
597000
3000
diğerlerinin çalışmalarını sömürerek üstünleşecek
10:15
individualsbireyler that are going to exploitsömürmek the hardzor work of the othersdiğerleri.
244
600000
3000
beleşçiler de ortaya çıkacaktır.
10:18
Let me illustrateörneklemek this for you.
245
603000
2000
Şöyle açıklayayım.
10:20
SupposeVarsayalım we'vebiz ettik got a groupgrup of little organismsorganizmalar --
246
605000
3000
küçük organizmalardan oluşan bir grubunuz var --
10:23
they can be bacteriabakteriler, they can be hamstershamster; it doesn't mattermadde what --
247
608000
3000
bakteriler olabilir, hamsterlar olabilir; ne olduğu mühim değil. --
10:26
and let's supposevarsaymak that this little groupgrup here, they evolvedgelişti to be cooperativeKooperatif.
248
611000
3000
ve diyelim ki bu küçük grup ortak çalışmak üzere evriliyorlar.
10:29
Well that's great. They grazeotlatmak, they defendsavunmak eachher other,
249
614000
2000
Gayet iyi. Birbirlerine destek olup koruyorlar,
10:31
they work togetherbirlikte, they generateüretmek wealthservet.
250
616000
3000
beraber çalışıyor ve rahatlığa ulaşıyorlar.
10:34
And as you'llEğer olacak see in this simulationsimülasyon,
251
619000
2000
Bu simülasyonda göreceğiniz gibi,
10:36
as they interactetkileşim they gainkazanç pointsmakas, as it were, they growbüyümek,
252
621000
3000
kazanç noktalarına ulaştıklarında, büyüyorlar
10:39
and when they'veonlar ettik doubledkatına in sizeboyut, you'llEğer olacak see them splitBölünmüş,
253
624000
2000
ve boyutları iki katına ulaşınca, bölünüyorlar
10:41
and that's how they reproduceçoğaltmak and the populationnüfus growsbüyür.
254
626000
2000
ve böylece çoğalıyorlar ve nüfus artıyor.
10:43
But supposevarsaymak then that one of them mutatesmutasyona.
255
628000
3000
Ama diyelim ki, bir tanesi mutasyona uğruyor.
10:46
There's a mutationmutasyon in the genegen
256
631000
2000
Geninde bir mutasyon oluşuyor
10:48
and one of them mutatesmutasyona to followtakip et a selfishbencil strategystrateji.
257
633000
2000
ve bencil bir yol izlemeye programlanıyor.
10:50
It takes advantageavantaj of the othersdiğerleri.
258
635000
2000
Diğerlerini kullanmaya başlıyor.
10:52
And so when a greenyeşil interactsetkileşim with a bluemavi,
259
637000
3000
Ve bir yeşil, maviyle karşılaşınca,
10:55
you'llEğer olacak see the greenyeşil getsalır largerdaha büyük and the bluemavi getsalır smallerdaha küçük.
260
640000
2000
yeşilin büyüdüğünü ve mavinin küçüldüğünü görüyorsunuz.
10:57
So here'sburada how things playoyun out.
261
642000
2000
İşler bu şekilde yürüyor.
10:59
We startbaşlama with just one greenyeşil,
262
644000
2000
Sadece bir yeşille başlıyoruz,
11:01
and as it interactsetkileşim
263
646000
2000
ve diğerlerine ulaşınca
11:03
it gainskazançlar wealthservet or pointsmakas or foodGıda.
264
648000
3000
güçlerini, puanlarını ya da yiyeceklerini alıyor.
11:06
And in shortkısa ordersipariş, the cooperatorscooperators are donetamam for.
265
651000
3000
Ve kısa zamanda, ortak çalışmacılar tükeniyorlar.
11:09
The free-ridersÜcretsiz-binici have takenalınmış over.
266
654000
3000
Beleşçiler herşeyi ele geçiriyor.
11:12
If a groupgrup cannotyapamam solveçözmek the free-riderÜcretsiz rider problemsorun
267
657000
3000
Eğer bir grup beleşçi problemini çözmezse
11:15
then it cannotyapamam reapbiçmek the benefitsfaydaları of cooperationişbirliği
268
660000
3000
ortak çalışmanın faydalarından yararlanamaz
11:18
and groupgrup selectionseçim cannotyapamam get startedbaşladı.
269
663000
3000
ve grup seleksiyonu başlayamaz.
11:21
But there are solutionsçözeltiler to the free-riderÜcretsiz rider problemsorun.
270
666000
2000
Ancak, beleşçi probleminin çözümleri var.
11:23
It's not that hardzor a problemsorun.
271
668000
2000
O kadar da zor bir problem değil.
11:25
In factgerçek, naturedoğa has solvedçözülmüş it manyçok, manyçok timeszamanlar.
272
670000
3000
Aslında, doğa bunu pek çok kez çözdü.
11:28
And nature'sdoğanın favoritesevdiğim solutionçözüm
273
673000
2000
Ve doğanın en sevdiği çözüm
11:30
is to put everyoneherkes in the sameaynı boattekne.
274
675000
3000
herkesi aynı bota koymak.
11:33
For exampleörnek,
275
678000
2000
Mesela,
11:35
why is it that the mitochondriamitokondri in everyher cellhücre
276
680000
3000
her hücrede mitokondrinin neden
11:38
has its ownkendi DNADNA,
277
683000
2000
kendi DNAsı var?
11:40
totallybütünüyle separateayrı from the DNADNA in the nucleusÇekirdeği?
278
685000
3000
Neden çekirdeğin DNAsından tamamen ayrı?
11:43
It's because they used to be
279
688000
2000
Çünkü ikisi eskiden
11:45
separateayrı free-livingÖzgür Yaşam bacteriabakteriler
280
690000
2000
ayrı yaşayan bakterilerdi
11:47
and they camegeldi togetherbirlikte
281
692000
2000
ve biraraya gelerek
11:49
and becameoldu a superorganismyorulmayan.
282
694000
2000
bir süperorganizma oluşturdular.
11:51
SomehowBir şekilde or other -- maybe one swallowedyutulması anotherbir diğeri; we'lliyi never know exactlykesinlikle why --
283
696000
3000
Öyle ya da böyle -- belki biri birini yutuverdi; nasıl olduğunu asla bilemeyeceğiz --
11:54
but oncebir Zamanlar they got a membranezar around them,
284
699000
2000
ama çevrelerinde çeperleri oluşunca
11:56
they were all in the sameaynı membranezar,
285
701000
2000
artık aynı çeperin içinde olunca,
11:58
now all the wealth-createdservet tarafından oluşturulmuş divisionbölünme of laboremek,
286
703000
3000
çalışmalarının üreteceği bolluk ve güç,
12:01
all the greatnessbüyüklüğü createdoluşturulan by cooperationişbirliği,
287
706000
2000
ortaklığın yarattığı tüm iyilik,
12:03
stayskalır lockedkilitli insideiçeride the membranezar
288
708000
2000
çeperin içinde kalacak
12:05
and we'vebiz ettik got a superorganismyorulmayan.
289
710000
3000
ve artık bir süperorganizmamız var.
12:08
And now let's reruntekrar yayınlama the simulationsimülasyon
290
713000
2000
Hadi simülasyonu yeniden oynatalım
12:10
puttingkoyarak one of these superorganismssuperorganisms
291
715000
2000
ve bu sefer süperorganizmamızı
12:12
into a populationnüfus of free-ridersÜcretsiz-binici, of defectorsfabrikaları, of cheatersHile yapanlar
292
717000
3000
beleşçilerin, asalakların, sahtekarların olduğu topluluğun içine atalım
12:15
and look what happensolur.
293
720000
3000
ve bakın ne oluyor:
12:18
A superorganismyorulmayan can basicallytemel olarak take what it wants.
294
723000
2000
Bir süperorganizma istediği şeyi kolayca alıyor.
12:20
It's so bigbüyük and powerfulgüçlü and efficientverimli
295
725000
3000
O kadar büyük, güçlü ve etkili ki,
12:23
that it can take resourceskaynaklar
296
728000
2000
kaynakları yeşillerden,
12:25
from the greensYeşiller, from the defectorsfabrikaları, the cheatersHile yapanlar.
297
730000
4000
beleşçilerden, sahtekarlardan kolayca alıyor.
12:29
And prettygüzel soonyakında the wholebütün populationnüfus
298
734000
2000
Ve çok kısa sürede tüm popülasyon
12:31
is actuallyaslında composedoluşan of these newyeni superorganismssuperorganisms.
299
736000
3000
bu süperorganizmalardan oluşuyor.
12:34
What I've showngösterilen you here
300
739000
2000
Burada size gösterdiğim şeye
12:36
is sometimesara sıra calleddenilen a majormajör transitiongeçiş
301
741000
2000
bazen evrimsel tarihte
12:38
in evolutionaryevrimsel historytarih.
302
743000
3000
büyük geçiş deniyor.
12:41
Darwin'sDarwin'in lawsyasalar don't changedeğişiklik,
303
746000
2000
Darwin'in kanunları değişmez,
12:43
but now there's a newyeni kindtür of playeroyuncu on the fieldalan
304
748000
3000
ama şimdi sahada yeni bir tür oyuncu var
12:46
and things beginbaşla to look very differentfarklı.
305
751000
3000
ve herşey farklılaşmaya başlıyor.
12:49
Now this transitiongeçiş was not a one-timeTek seferlik freakanormal of naturedoğa
306
754000
2000
Bu geçiş doğada sadece bir defa ortaya çıkan
12:51
that just happenedolmuş with some bacteriabakteriler.
307
756000
2000
ve bazı bakterilerin başına gelen bir kaza değil.
12:53
It happenedolmuş again
308
758000
2000
120-140 milyon yıl önce
12:55
about 120 or a 140 millionmilyon yearsyıl agoönce
309
760000
2000
yine ortaya çıktı:
12:57
when some solitarysoliter waspsYaban arıları
310
762000
3000
yalnız yaşayan yaban arıları
13:00
beganbaşladı creatingoluşturma little simplebasit, primitiveilkel
311
765000
2000
basit ilkel yuvalarını,
13:02
nestsyuva, or hiveskovan.
312
767000
3000
kovanlarını yaparken.
13:05
OnceBir kez severalbirkaç waspsYaban arıları were all togetherbirlikte in the sameaynı hivekovan,
313
770000
3000
Birkaç yaban arısı aynı kovana yerleşince,
13:08
they had no choiceseçim but to cooperateişbirliği,
314
773000
2000
beraber çalışmaktan başka şansları kalmadı,
13:10
because prettygüzel soonyakında they were lockedkilitli into competitionyarışma
315
775000
2000
çünkü kısa sürede kendilerini diğer kovanlarla rekabet
13:12
with other hiveskovan.
316
777000
2000
içerisinde buldular.
13:14
And the mostçoğu cohesivetutarlı hiveskovan wonwon,
317
779000
2000
Ve Darwin'in dediği gibi
13:16
just as DarwinDarwin said.
318
781000
2000
en uyumlu çalışan kovan kazandı.
13:18
These earlyerken waspsYaban arıları
319
783000
2000
Bu ilkel yaban arıları
13:20
gaveverdi riseyükselmek to the beesArılar and the antskarıncalar
320
785000
2000
dünyayı kaplayan ve biyosferi değiştiren
13:22
that have coveredkapalı the worldDünya
321
787000
2000
arılara ve karıncalara
13:24
and changeddeğişmiş the biospherebiyosfer.
322
789000
2000
bir başlangıç oldular.
13:26
And it happenedolmuş again,
323
791000
2000
Ve sonra tekrar oldu,
13:28
even more spectacularlyolağanüstü,
324
793000
2000
bu defa daha olağanüstü şekilde,
13:30
in the last half-millionyarım milyon yearsyıl
325
795000
2000
son yarım milyon yıl önce
13:32
when our ownkendi ancestorsatalarımız
326
797000
2000
atalarımız toplumsal
13:34
becameoldu culturalkültürel creaturesyaratıklar,
327
799000
2000
varlıklar olmaya başladıklarında,
13:36
they camegeldi togetherbirlikte around a hearthOcak or a campfirekamp ateşi,
328
801000
3000
kamp ateşinin etrafında bir araya gelip
13:39
they dividedbölünmüş laboremek,
329
804000
2000
işleri paylaştıklarında,
13:41
they beganbaşladı paintingboyama theironların bodiesbedenler, they spokekonuştu theironların ownkendi dialectslehçeleri,
330
806000
3000
vücutlarını boyayıp, ortak dillerini konuşmaya başladılar
13:44
and eventuallysonunda they worshipedibadet theironların ownkendi godstanrılar.
331
809000
3000
ve zamanla ortak tanrılarına tapındılar.
13:47
OnceBir kez they were all in the sameaynı tribekabile,
332
812000
2000
Aynı kabileden olduklarında,
13:49
they could keep the benefitsfaydaları of cooperationişbirliği lockedkilitli insideiçeride.
333
814000
3000
ortaklıklarının faydalarını da içeride tuttular.
13:52
And they unlockedkilidi the mostçoğu powerfulgüçlü forcekuvvet
334
817000
2000
Ve bu gezegen üzerinde bilinen
13:54
ever knownbilinen on this planetgezegen,
335
819000
2000
en güçlü silahı buldular,
13:56
whichhangi is humaninsan cooperationişbirliği --
336
821000
2000
ortak çalışma --
13:58
a forcekuvvet for constructioninşaat
337
823000
2000
yapıcı olduğu kadar
14:00
and destructionimha.
338
825000
3000
yıkıcı bir silah.
14:03
Of coursekurs, humaninsan groupsgruplar are nowhereHiçbir yerde nearyakın as cohesivetutarlı
339
828000
2000
Elbette, insan grupları hiç bir zaman arı kovanlarındaki kadar
14:05
as beehivesArı kovanı.
340
830000
2000
uyumlu olmadılar.
14:07
Humanİnsan groupsgruplar mayMayıs ayı look like hiveskovan for briefkısa momentsanlar,
341
832000
3000
İlk başlarda arı kovanı gibi görünseler de
14:10
but they tendeğiliminde to then breakkırılma apartayrı.
342
835000
2000
sonradan dağılmaya meyilliler.
14:12
We're not lockedkilitli into cooperationişbirliği the way beesArılar and antskarıncalar are.
343
837000
3000
Bizler ortak çalışmaya arılar ya da karıncalar kadar sıkıca bağlı değiliz.
14:15
In factgerçek, oftensık sık,
344
840000
2000
Aslında, sık sık
14:17
as we'vebiz ettik seengörüldü happenolmak in a lot of the ArabArap SpringBahar revoltsisyanlar,
345
842000
2000
Arap Baharı ayaklanmalarında da gördüğümüz gibi,
14:19
oftensık sık those divisionsbölümler are alonguzun bir religiousdini lineshatlar.
346
844000
4000
bu bölünmeler dini çizgiler üzerinde ortaya çıkıyor.
14:23
NonethelessYine de, when people do come togetherbirlikte
347
848000
3000
Ancak, insanlar bir araya geldiklerinde
14:26
and put themselveskendilerini all into the sameaynı movementhareket,
348
851000
2000
ve aynı hareketin parçası olduklarında
14:28
they can movehareket mountainsdağlar.
349
853000
3000
dağları yerinden oynatabilirler.
14:31
Look at the people in these photosfotoğraflar I've been showinggösterme you.
350
856000
3000
Size gösterdiğim fotoğraflardaki insanlara bir bakın.
14:34
Do you think they're there
351
859000
2000
Sizce sadece kişisel çıkarları
14:36
pursuingpeşinde theironların self-interestkişisel çıkar?
352
861000
2000
için mi oradalar?
14:38
Or are they pursuingpeşinde communaltoplumsal interestfaiz,
353
863000
3000
Yoksa, kendilerinden vazgeçip
14:41
whichhangi requiresgerektirir them to losekaybetmek themselveskendilerini
354
866000
3000
bir bütünün parçası olmalarını sağlayan
14:44
and becomeolmak simplybasitçe a partBölüm of a wholebütün?
355
869000
4000
bir toplumsal çıkar için mi oradalar?
14:49
Okay, so that was my Talk
356
874000
2000
Tamam, işte bu, benim konuşmamın
14:51
deliveredteslim in the standardstandart TEDTED way.
357
876000
2000
TED standartlarında yapılmış haliydi.
14:53
And now I'm going to give the wholebütün Talk over again
358
878000
2000
Ve şimdi, tüm konuşmamı yeniden
14:55
in threeüç minutesdakika
359
880000
2000
üç dakika içinde
14:57
in a more full-spectrumtam spektrumlu sortçeşit of way.
360
882000
3000
görüntülü şekilde yapacağım.
15:00
(MusicMüzik)
361
885000
2000
(Müzik)
15:02
(VideoVideo) JonathanJonathan HaidtHaidt: We humansinsanlar have manyçok varietiesçeşitleri
362
887000
2000
(Video) Jonathan Haidt: Biz insanların çeşitli
15:04
of religiousdini experiencedeneyim,
363
889000
2000
dini deneyimleri vardır,
15:06
as WilliamWilliam JamesJames explainedaçıkladı.
364
891000
2000
diye açıklar William James.
15:08
One of the mostçoğu commonortak is climbingTırmanmak the secretgizli staircasemerdiven
365
893000
3000
En yaygını gizemli merdivenleri tırmanıp
15:11
and losingkaybetme ourselveskendimizi.
366
896000
2000
kendimizi kaybetmektir.
15:13
The staircasemerdiven takes us
367
898000
2000
Bu merdiven bizi
15:15
from the experiencedeneyim of life as profanesaygısız or ordinarysıradan
368
900000
3000
dindışı ya da sıradan hayatlarımızdan çıkarıp
15:18
upwardsyukarı doğru to the experiencedeneyim of life as sacredkutsal,
369
903000
2000
kutsal ya da derinden bağlı hayat deneyimlerine
15:20
or deeplyderinden interconnectedbirbirine bağlı.
370
905000
2000
götürür.
15:22
We are HomoHomo duplexÇift yönlü,
371
907000
2000
Durkheim'ın açıklamalarına göre
15:24
as DurkheimDurkheim explainedaçıkladı.
372
909000
2000
biz birbirimize bağlıyız.
15:26
And we are HomoHomo duplexÇift yönlü
373
911000
2000
Darwin'e göre de bağlıyız çünkü
15:28
because we evolvedgelişti by multilevelçok düzeyli selectionseçim,
374
913000
2000
çoklu seçimlerden geçerek
15:30
as DarwinDarwin explainedaçıkladı.
375
915000
3000
evrimleştik.
15:33
I can't be certainbelli if the staircasemerdiven is an adaptationadaptasyon
376
918000
2000
Bu merdivenlerin bir adaptasyon mu yoksa
15:35
ratherdaha doğrusu than a bugböcek,
377
920000
2000
sadece bir hata mı olduğunu bilemiyorum,
15:37
but if it is an adaptationadaptasyon,
378
922000
2000
ama adaptasyonsa,
15:39
then the implicationsetkileri are profoundderin.
379
924000
2000
bunu anlamı çok derin.
15:41
If it is an adaptationadaptasyon,
380
926000
2000
Adaptasyonsa,
15:43
then we evolvedgelişti to be religiousdini.
381
928000
3000
dindar olmak üzere evrildik.
15:46
I don't mean that we evolvedgelişti
382
931000
2000
Devasa dini oluşumlara katılmak
15:48
to joinkatılmak giganticDev organizedörgütlü religionsdinler.
383
933000
2000
için evrildiğimizi söylemiyorum.
15:50
Those things camegeldi alonguzun bir too recentlyson günlerde.
384
935000
2000
Tüm bunlar çok yeni ortaya çıktı.
15:52
I mean that we evolvedgelişti
385
937000
2000
Demek istediğim
15:54
to see sacrednesskutsallık all around us
386
939000
2000
etrafımızdaki kutsallığı görmek ve
15:56
and to joinkatılmak with othersdiğerleri into teamstakımlar
387
941000
2000
diğerlerine katılarak
15:58
and circledaire around sacredkutsal objectsnesneleri,
388
943000
2000
kutsal nesneleri, insanları ve düşünceleri
16:00
people and ideasfikirler.
389
945000
2000
tavaf etmek için evrildiğimiz.
16:02
This is why politicssiyaset is so tribalkabile.
390
947000
3000
Bu yüzden siyaset böylesine kabul görüyor.
16:05
PoliticsSiyaset is partlykısmen profanesaygısız, it's partlykısmen about self-interestkişisel çıkar,
391
950000
3000
Siyaset biraz profan, biraz da kişisel çıkarlara hitap ediyor.
16:08
but politicssiyaset is alsoAyrıca about sacrednesskutsallık.
392
953000
3000
Ama aynı zamanda da kutsallıkla ilgili.
16:11
It's about joiningbirleştirme with othersdiğerleri
393
956000
2000
Diğerleriyle bir araya gelip
16:13
to pursuesürdürmek moralmanevi ideasfikirler.
394
958000
2000
ahlaki fikirleri takip etmekle ilgil.
16:15
It's about the eternalsonsuz strugglemücadele betweenarasında good and evilkötülük,
395
960000
3000
İyi ile kötü arasındaki o sonsuz savaşla ilgili,
16:18
and we all believe we're on the good teamtakım.
396
963000
3000
ve hepimiz kendimizin iyi tarafta olduğuna inanıyoruz.
16:21
And mostçoğu importantlyönemlisi,
397
966000
2000
Ve daha da önemlisi,
16:23
if the staircasemerdiven is realgerçek,
398
968000
2000
merdiven gerçekse,
16:25
it explainsaçıklar the persistentkalıcı undercurrentdip akıntısı
399
970000
2000
bu bize modern hayattaki
16:27
of dissatisfactionmemnuniyetsizlik in modernmodern life.
400
972000
2000
daimi tatminsizlik eğilimini açıklar.
16:29
Because humaninsan beingsvarlıklar are, to some extentderece,
401
974000
3000
Çünkü insanoğlu, bir bakıma,
16:32
hivishhivish creaturesyaratıklar like beesArılar.
402
977000
2000
arılar gibi toplu yaşayan varlıklardır.
16:34
We're beesArılar. We bustedbaskın out of the hivekovan duringsırasında the EnlightenmentAydınlanma.
403
979000
3000
Biz arıyız. Aydınlanma sürecinde kovanlarımızdan çıktık.
16:37
We brokekırdı down the oldeski institutionskurumlar
404
982000
3000
Eski oluşumları yıktık ve
16:40
and broughtgetirdi libertyözgürlük to the oppressedezilen.
405
985000
2000
ezilenlere özgürlüğü getirdik.
16:42
We unleasheddışarı çıktı Earth-changingDünya değiştirme creativityyaratıcılık
406
987000
2000
Dünyayı değiştiren yaratıcılığı serbest bıraktık
16:44
and generatedoluşturulan vastgeniş wealthservet and comfortkonfor.
407
989000
3000
ve sonsuz rahatı ve zenginliği başlattık.
16:47
NowadaysGünümüzde we flyuçmak around
408
992000
2000
Bugünlerde ise yalnız arılar gibi
16:49
like individualbireysel beesArılar exultingexulting in our freedomözgürlük.
409
994000
2000
özgürlüğümüzü kutlayarak etrafta uçuşuyoruz.
16:51
But sometimesara sıra we wondermerak etmek:
410
996000
2000
Ama bazen de merak ediyoruz:
16:53
Is this all there is?
411
998000
2000
Hepsi bu mu?
16:55
What should I do with my life?
412
1000000
2000
Hayatımla ne yapmalıyım?
16:57
What's missingeksik?
413
1002000
2000
Eksik olan ne?
16:59
What's missingeksik is that we are HomoHomo duplexÇift yönlü,
414
1004000
2000
Eksik olan birbirimize bağlı olmamıza rağmen,
17:01
but modernmodern, secularlaik societytoplum was builtinşa edilmiş
415
1006000
3000
modern ve laik toplumun, dindışı ve sıradan olan
17:04
to satisfytatmin etmek our loweralt, profanesaygısız selvescanlarından.
416
1009000
3000
benliklerimizi tatmin etmek için kurulmuş olması.
17:07
It's really comfortablerahat down here on the loweralt levelseviye.
417
1012000
3000
Bu aşağı seviyede hayat gerçekten rahat.
17:10
Come, have a seatoturma yeri in my home entertainmenteğlence centermerkez.
418
1015000
3000
Gel ve ev-eğlence merkezimde yerini al.
17:13
One great challengemeydan okuma of modernmodern life
419
1018000
2000
Modern hayatın en zor yanı ise
17:15
is to find the staircasemerdiven amidortasında all the clutterkarmakarışık etmek
420
1020000
3000
merdivenleri tüm o karışıklığın ortasında bulmak
17:18
and then to do something good and nobleasil
421
1023000
3000
ve tepeye tırmanarak
17:21
oncebir Zamanlar you climbtırmanış to the topüst.
422
1026000
3000
asil ve iyi bir şey yapmak.
17:24
I see this desirearzu etmek in my studentsöğrencilerin at the UniversityÜniversitesi of VirginiaVirginia.
423
1029000
3000
Bu isteği Virginia Üniversitesi'ndeki öğrencilerimde görüyorum.
17:27
They all want to find a causesebeb olmak or callingçağrı
424
1032000
2000
Kendilerini içine atabilecekleri
17:29
that they can throwatmak themselveskendilerini into.
425
1034000
2000
bir çağrı ya da bir amaç bulmak istiyorlar.
17:31
They're all searchingArama for theironların staircasemerdiven.
426
1036000
3000
Hepsi kendi merdivenini arıyor.
17:34
And that givesverir me hopeumut
427
1039000
2000
Ve insanların sadece bencil
17:36
because people are not purelyyalnızca selfishbencil.
428
1041000
2000
olmadıklarını görmek bana umut veriyor.
17:38
MostÇoğu people long to overcomeüstesinden gelmek pettinessküçüklük
429
1043000
2000
Çoğu insan küçüklüklerinin üstesinden gelmek
17:40
and becomeolmak partBölüm of something largerdaha büyük.
430
1045000
2000
ve daha büyük bir şeyin parçası olmak istiyor.
17:42
And this explainsaçıklar the extraordinaryolağanüstü resonancerezonans
431
1047000
3000
Ve bu da 400 yıl önce ortaya çıkan
17:45
of this simplebasit metaphormecaz
432
1050000
2000
metaforun olağanüstü
17:47
conjuredconjured up nearlyneredeyse 400 yearsyıl agoönce.
433
1052000
3000
yankılanışını açıklıyor.
17:50
"No man is an islandada
434
1055000
2000
"Hiç kimse sadece kendinden oluşan
17:52
entiretüm of itselfkendisi.
435
1057000
2000
bir ada değildir.
17:54
EveryHer man is a pieceparça of the continentkıta,
436
1059000
3000
Herkes anakarayı oluşturan
17:57
a partBölüm of the mainana."
437
1062000
3000
bütünlüğün bir parçasıdır."
18:00
JHJH: Thank you.
438
1065000
2000
JH: Teşekkürler.
18:02
(ApplauseAlkış)
439
1067000
8000
(Alkışlar)
Translated by Diba Szamosi
Reviewed by Meric Aydonat

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com