ABOUT THE SPEAKER
Brian Greene - Physicist
Brian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe.

Why you should listen

Greene, a professor of physics and mathematics at Columbia University, has focused on unified theories for more than 25 years, and has written several best-selling and non-technical books on the subject including The Elegant Universe, a Pulitzer finalist, and The Fabric of the Cosmos — each of which has been adapted into a NOVA mini-series. His latest book, The Hidden Reality, explores the possibility that our universe is not the only universe.

Greene believes science must be brought to general audiences in new and compelling ways, such as his live stage odyssey, Icarus at the Edge of Time, with original orchestral score by Philip Glass, and the annual World Science Festival, which he co-founded in 2008 with journalist Tracy Day.

More profile about the speaker
Brian Greene | Speaker | TED.com
TED2012

Brian Greene: Is our universe the only universe?

Brian Greene: Tek evren bizim evrenimiz mi?

Filmed:
6,486,379 views

Birden fazla evren var mı? Bu zengin görselliğe sahip, heyecan dolu konuşmada Brian Greene fiziğin cevaplanmamış sorularının (çok büyük bir soruyla başlayarak: Büyük patlamaya sebep olan şey neydi?) nasıl olup da bizi, evrenimizin "çoklu evrenler" içinden yalnızca biri olduğu teorisine götürdüğünü gösteriyor.
- Physicist
Brian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
A fewaz monthsay agoönce
0
0
2000
Birkaç ay önce
00:17
the NobelNobel PrizeÖdülü in physicsfizik
1
2000
2000
fizik dalındaki Nobel ödülü
00:19
was awardedlayık to two teamstakımlar of astronomersastronomlar
2
4000
2000
bugüne kadarki en önemli astronomik
00:21
for a discoverykeşif that has been hailedselamladı
3
6000
3000
gözlemlerden biri olarak nitelendirilen
00:24
as one of the mostçoğu importantönemli
4
9000
2000
bir buluş için
00:26
astronomicalastronomik observationsgözlemler ever.
5
11000
2000
iki astronom ekibine verilmişti
00:28
And todaybugün, after brieflykısaca describingaçıklayan what they foundbulunan,
6
13000
2000
Ve bugün, buldukları şeyi kısaca anlatarak,
00:30
I'm going to tell you about a highlybüyük ölçüde controversialtartışmalı frameworkiskelet
7
15000
3000
onların buluşunu açıklayacak
00:33
for explainingaçıklayan theironların discoverykeşif,
8
18000
3000
son derece tartışmalı bir yapıyı anlatacağım,
00:36
namelyyani the possibilityolasılık
9
21000
2000
diğer bir deyişle
00:38
that way beyondötesinde the EarthDünya,
10
23000
2000
bir olasılık olarak Dünya'nın,
00:40
the MilkySütlü Way and other distantuzak galaxiesgalaksiler,
11
25000
3000
Samanyolu'nun ve diğer uzak galaksilerin ötesinde
00:43
we mayMayıs ayı find that our universeEvren
12
28000
2000
evrenimizin tek evren olmadığını,
00:45
is not the only universeEvren,
13
30000
2000
onun yerine
00:47
but is insteadyerine
14
32000
2000
çoklu evrenler adını verdiğimiz
00:49
partBölüm of a vastgeniş complexkarmaşık of universesevrenler
15
34000
2000
çok sayıda karmaşık evrenler yapısının
00:51
that we call the multiversemultiverse.
16
36000
2000
bir parçası olduğunu görebiliriz.
00:53
Now the ideaFikir of a multiversemultiverse is a strangegarip one.
17
38000
3000
Çoklu evren fikri gariptir.
00:56
I mean, mostçoğu of us were raisedkalkık to believe
18
41000
2000
Demek istediğim, birçoğumuz ''evren'' kelimesinin
00:58
that the wordsözcük "universeEvren" meansanlamına geliyor everything.
19
43000
3000
her şey demek olduğu inancıyla büyüdük.
01:01
And I say mostçoğu of us with forethoughtsağduyu,
20
46000
3000
Tedbirli olmak adına birçoğumuz diyorum çünkü
01:04
as my four-year-oldDört yaşındaki daughterkız evlat has heardduymuş me speakkonuşmak of these ideasfikirler sincedan beri she was borndoğmuş.
21
49000
3000
dört yaşındaki küçük kızım doğduğundan beri bu fikirlerden bahsettiğimi duyuyor.
01:07
And last yearyıl I was holdingtutma her
22
52000
2000
Geçen sene onu karşıma alıp
01:09
and I said, "SophiaSophia,
23
54000
2000
dedim ki, ''Sofia,
01:11
I love you more than anything in the universeEvren."
24
56000
3000
seni evrendeki her şeyden daha çok seviyorum.''
01:14
And she turneddönük to me and said, "DaddyBaba,
25
59000
2000
Bana dönüp şunu dedi, ''Baba,
01:16
universeEvren or multiversemultiverse?"
26
61000
2000
evren mi çoklu evrenler mi?''
01:18
(LaughterKahkaha)
27
63000
3000
(Gülüşmeler)
01:21
But barringolmazsa suchböyle an anomalousanormal upbringingyetiştirme,
28
66000
3000
Ama bunun gibi alışılmışın dışında bir yetiştirme tarzı olmadan
01:24
it is strangegarip to imaginehayal etmek
29
69000
2000
birçoğu temelden farklı özelliklere sahip,
01:26
other realmskrallıkları separateayrı from oursbizim,
30
71000
2000
kendi çaplarında evrenler olarak düşünülebilecek
01:28
mostçoğu with fundamentallyesasen differentfarklı featuresÖzellikler,
31
73000
2000
bizimkinden başka alemleri
01:30
that would rightlyhaklı olarak be calleddenilen universesevrenler of theironların ownkendi.
32
75000
3000
hayal etmek çok tuhaf.
01:33
And yethenüz,
33
78000
2000
Ve buna rağmen,
01:35
speculativespekülatif thoughgerçi the ideaFikir surelyelbette is,
34
80000
2000
bu fikir hakikaten ne kadar spekülatif de olsa
01:37
I aimamaç to convinceikna etmek you
35
82000
2000
sizleri bunu ciddiye almanız için
01:39
that there's reasonneden for takingalma it seriouslycidden mi,
36
84000
2000
geçerli sebepler olduğuna ikna etmeyi amaçlıyorum.
01:41
as it just mightbelki be right.
37
86000
2000
Çünkü bu doğru olabilir.
01:43
I'm going to tell the storyÖykü of the multiversemultiverse in threeüç partsparçalar.
38
88000
3000
Sizlere çoklu evrenin hikayesini üç kısımda anlatacağım.
01:46
In partBölüm one,
39
91000
2000
Birinci kısımda,
01:48
I'm going to describetanımlamak those NobelNobel Prize-winningÖdül-çekici resultsSonuçlar
40
93000
2000
şu Nobel ödülüne layık görülen sonuçları anlatacağım
01:50
and to highlightvurgulamak a profoundderin mysterygizem
41
95000
2000
ve bu sonuçların ortaya çıkarmış olduğu
01:52
whichhangi those resultsSonuçlar revealedortaya.
42
97000
2000
derin gizeme dikkat çekeceğim.
01:54
In partBölüm two,
43
99000
2000
İkinci kısımda,
01:56
I'll offerteklif a solutionçözüm to that mysterygizem.
44
101000
2000
bu gizem için bir çözüm önereceğim.
01:58
It's basedmerkezli on an approachyaklaşım calleddenilen stringsicim theoryteori,
45
103000
2000
Bu sicim teorisi denilen bir yaklaşıma dayanıyor
02:00
and that's where the ideaFikir of the multiversemultiverse
46
105000
2000
ve işte tam da burada çoklu evren fikri
02:02
will come into the storyÖykü.
47
107000
2000
devreye girecek.
02:04
FinallySon olarak, in partBölüm threeüç,
48
109000
2000
Son olarak, üçüncü kısımda
02:06
I'm going to describetanımlamak a cosmologicalkozmolojik theoryteori
49
111000
2000
şişme kuramı denen kozmoloji teorisini
02:08
calleddenilen inflationenflasyon,
50
113000
2000
açıklayacağım
02:10
whichhangi will pullÇek all the piecesparçalar of the storyÖykü togetherbirlikte.
51
115000
3000
ve bu hikayenin parçalarını bir araya getirecek.
02:13
Okay, partBölüm one startsbaşlar back in 1929
52
118000
4000
Evet, ilk kısım 1929 yılında başlıyor.
02:17
when the great astronomerastronom EdwinEdwin HubbleHubble
53
122000
2000
Büyük astronom Edwin Hubble'ın
02:19
realizedgerçekleştirilen that the distantuzak galaxiesgalaksiler
54
124000
3000
uzaktaki galaksilerin
02:22
were all rushingacele away from us,
55
127000
2000
bizden giderek uzaklaştığını fark ederek
02:24
establishingkurulması that spaceuzay itselfkendisi is stretchinggerme,
56
129000
2000
uzayın kendi kendine esnediğini,
02:26
it's expandinggenişleyen.
57
131000
2000
genişlediğini ortaya koymasıyla.
02:28
Now this was revolutionarydevrimci.
58
133000
3000
İşte bu devrim niteliğindeydi.
02:31
The prevailinggeçerli wisdombilgelik was that on the largesten büyük of scalesterazi
59
136000
3000
Bundan önceki birikimimiz tüm ölçeklerde
02:34
the universeEvren was staticstatik.
60
139000
2000
evrenin durağan olduğuna yönelikti.
02:36
But even so,
61
141000
2000
Öyle olmasa bile,
02:38
there was one thing that everyoneherkes was certainbelli of:
62
143000
3000
herkesin emin olduğu bir şey vardı:
02:41
The expansiongenişleme mustşart be slowingyavaşlatma down.
63
146000
3000
genişleme yavaşlıyor olmalı.
02:44
That, much as the gravitationalyerçekimi pullÇek of the EarthDünya
64
149000
3000
Tıpkı Dünya'nın kütle çekiminin
02:47
slowsyavaşlatır the ascenttırmanış of an appleelma tossedattı upwardyukarı doğru,
65
152000
3000
havaya fırlatılan bir elmanın yükselmesini yavaşlatması gibi,
02:50
the gravitationalyerçekimi pullÇek
66
155000
2000
her bir galaksinin kütle çekiminin
02:52
of eachher galaxygökada on everyher other
67
157000
2000
diğerlerine etkisi
02:54
mustşart be slowingyavaşlatma
68
159000
2000
uzayın genişlemesini
02:56
the expansiongenişleme of spaceuzay.
69
161000
2000
yavaşlatıyor olmalı.
02:58
Now let's fast-forwardHızlı ileri sarma to the 1990s
70
163000
3000
Şimdi 1990'lara gelelim
03:01
when those two teamstakımlar of astronomersastronomlar
71
166000
2000
sunumun başında bahsettiğim
03:03
I mentionedadı geçen at the outsetbaşından
72
168000
2000
şu iki astronom ekibi
03:05
were inspiredyaratıcı by this reasoningmuhakeme
73
170000
2000
bu akıl yürütmeden ilham alarak
03:07
to measureölçmek the rateoran
74
172000
2000
genişlemenin
03:09
at whichhangi the expansiongenişleme has been slowingyavaşlatma.
75
174000
2000
yavaşlama oranını ölçmüşlerdi.
03:11
And they did this
76
176000
2000
Ve bunu
03:13
by painstakingözenli observationsgözlemler
77
178000
2000
birçok uzak galaksi üzerinde kılı kırk yaran
03:15
of numeroussayısız distantuzak galaxiesgalaksiler,
78
180000
2000
gözlemler yapmaları sayesinde,
03:17
allowingizin them to chartgrafik
79
182000
2000
genişleme hızının zamana göre
03:19
how the expansiongenişleme rateoran has changeddeğişmiş over time.
80
184000
3000
nasıl değiştiğini kaydederek yaptılar.
03:22
Here'sİşte the surprisesürpriz:
81
187000
3000
İşte sürpriz de burada.
03:25
They foundbulunan that the expansiongenişleme is not slowingyavaşlatma down.
82
190000
3000
Genişlemenin hiç de yavaşlamadığını buldular.
03:28
InsteadBunun yerine they foundbulunan that it's speedinghız up,
83
193000
2000
Aksine genişlemenin hızlandığını,
03:30
going fasterDaha hızlı and fasterDaha hızlı.
84
195000
2000
hızının gitgide arttığını buldular.
03:32
That's like tossingsavurma an appleelma upwardyukarı doğru
85
197000
2000
Bu tıpkı havaya attığınız bir elmanın
03:34
and it goesgider up fasterDaha hızlı and fasterDaha hızlı.
86
199000
2000
gitgide hızlanarak yükselmesi gibi bir şey.
03:36
Now if you saw an appleelma do that,
87
201000
2000
Eğer bir elmanın bunu yaptığını görseniz,
03:38
you'dşimdi etsen want to know why.
88
203000
2000
neden olduğunu bilmek istersiniz.
03:40
What's pushingitme on it?
89
205000
2000
Bunu ittiren şey ne?
03:42
SimilarlyBenzer şekilde, the astronomers'astronomlar resultsSonuçlar
90
207000
2000
Benzer bir şekilde, astronomların bu buluşu
03:44
are surelyelbette well-deservingiyi hak of the NobelNobel PrizeÖdülü,
91
209000
3000
Nobel ödülünü şüphesiz gayet iyi bir şekilde hak ediyordu
03:47
but they raisedkalkık an analogousbenzer questionsoru.
92
212000
4000
ama buradan benzer bir soru çıkardılar.
03:51
What forcekuvvet is drivingsürme all galaxiesgalaksiler
93
216000
2000
Tüm bu galaksileri
03:53
to rushacele away from everyher other
94
218000
3000
sürekli artan bir hızla
03:56
at an ever-quickeningHiç hızlanması speedhız?
95
221000
3000
birbirinden uzaklaştıran kuvvet neydi?
03:59
Well the mostçoğu promisingumut verici answerCevap
96
224000
2000
Eh, bunun için en parlak cevap
04:01
comesgeliyor from an oldeski ideaFikir of Einstein'sEinstein'ın.
97
226000
3000
Einstein'ın eski bir fikrinden geliyor.
04:04
You see, we are all used to gravityyerçekimi
98
229000
2000
Görüyorsunuz ki, hepimiz kütleçekimin
04:06
beingolmak a forcekuvvet that does one thing,
99
231000
3000
tek bir şey yapan bir kuvvet olduğu fikrine alışkınız,
04:09
pullsçeker objectsnesneleri togetherbirlikte.
100
234000
2000
cisimleri birbirine çektiği fikrine.
04:11
But in Einstein'sEinstein'ın theoryteori of gravityyerçekimi,
101
236000
2000
Ama Einstein'ın kütleçekim teorisinde,
04:13
his generalgenel theoryteori of relativityizafiyet,
102
238000
2000
onun genel görelilik kuramında,
04:15
gravityyerçekimi can alsoAyrıca pushit things apartayrı.
103
240000
3000
kütleçekim cisimleri birbirinden uzklaştırabilir de.
04:18
How? Well accordinggöre to Einstein'sEinstein'ın mathmatematik,
104
243000
3000
Nasıl? Şöyle ki, Einstein'ın matematiğine göre
04:21
if spaceuzay is uniformlybirörnek filleddolu
105
246000
2000
eğer uzay düzgün dağılımlı olarak
04:23
with an invisiblegörünmez energyenerji,
106
248000
2000
görünmez bir enerji ile doluysa,
04:25
sortçeşit of like a uniformüniforma, invisiblegörünmez mistsis,
107
250000
3000
yani bir nevi homojen, görünmez bir pus gibi,
04:28
then the gravityyerçekimi generatedoluşturulan by that mistsis
108
253000
3000
öyleyse bu pus tarafından üretilen kütleçekim
04:31
would be repulsiveiğrenç,
109
256000
2000
itici olmalı,
04:33
repulsiveiğrenç gravityyerçekimi,
110
258000
2000
bu itici kütleçekim
04:35
whichhangi is just what we need to explainaçıklamak the observationsgözlemler.
111
260000
3000
tam da gözlemlerimizi açıklamak için ihtiyacımız olan şey.
04:38
Because the repulsiveiğrenç gravityyerçekimi
112
263000
2000
Çünkü uzaydaki görünmez bir enerjiye ait
04:40
of an invisiblegörünmez energyenerji in spaceuzay --
113
265000
2000
itici kütleçekim --
04:42
we now call it darkkaranlık energyenerji,
114
267000
2000
şimdilerde ona karanlık enerji diyoruz,
04:44
but I've madeyapılmış it smokeyAkıllı Bıdık whitebeyaz here so you can see it --
115
269000
3000
ama görebilesiniz diye burada onu beyaz bir pus haline getirdim --
04:47
its repulsiveiğrenç gravityyerçekimi
116
272000
2000
onun bu itici kütleçekimi
04:49
would causesebeb olmak eachher galaxygökada to pushit againstkarşısında everyher other,
117
274000
2000
her bir galaksinin birbirini itmesine sebep olarak,
04:51
drivingsürme expansiongenişleme to speedhız up,
118
276000
2000
genişlemenin hızlanmasını sağlardı,
04:53
not slowyavaş down.
119
278000
2000
yavaşlamasını değil.
04:55
And this explanationaçıklama
120
280000
2000
Ve bu açıklama
04:57
representstemsil great progressilerleme.
121
282000
2000
büyük bir yol katedildiğini gösteriyor.
04:59
But I promisedsöz verdim you a mysterygizem
122
284000
3000
Ama ben size burada birinci kısımda
05:02
here in partBölüm one.
123
287000
2000
bir gizem vadetmiştim.
05:04
Here it is.
124
289000
2000
O da şu.
05:06
When the astronomersastronomlar workedişlenmiş out
125
291000
2000
Astronomlar kozmik hızlanmayı açıklamak üzere
05:08
how much of this darkkaranlık energyenerji
126
293000
3000
uzayın ne kadarlık kısmının
05:11
mustşart be infusingbeslerken spaceuzay
127
296000
2000
bu karanlık enerjiyle dolu olması gerektiğini
05:13
to accounthesap for the cosmickozmik speedhız up,
128
298000
2000
hesapladıklarında
05:15
look at what they foundbulunan.
129
300000
2000
bulduklarına bir bakın.
05:24
This numbernumara is smallküçük.
130
309000
2000
Bu sayı çok küçük.
05:26
Expressedİfade in the relevantuygun unitbirim,
131
311000
2000
İlgili birimle ifade edildiğinde,
05:28
it is spectacularlyolağanüstü smallküçük.
132
313000
2000
inanılmaz derecede küçük.
05:30
And the mysterygizem is to explainaçıklamak this peculiartuhaf numbernumara.
133
315000
3000
Ve işte işin gizemli tarafı da bu tuhaf sayıyı açıklamak.
05:33
We want this numbernumara
134
318000
2000
Biz bu sayının
05:35
to emergeçıkmak from the lawsyasalar of physicsfizik,
135
320000
2000
fizik kanunlarından doğmasını isteriz,
05:37
but so faruzak no one has foundbulunan a way to do that.
136
322000
3000
ama şimdiye kadar bunun yolunu bulan kimse çıkmadı.
05:40
Now you mightbelki wondermerak etmek,
137
325000
3000
Şimdi şunu merak edebilirsiniz,
05:43
should you carebakım?
138
328000
2000
bunu umursamalı mıyız?
05:45
Maybe explainingaçıklayan this numbernumara
139
330000
2000
Belki bu sayıyı açıklamak
05:47
is just a technicalteknik issuekonu,
140
332000
2000
sadece teknik bir mesele,
05:49
a technicalteknik detaildetay of interestfaiz to expertsuzmanlar,
141
334000
3000
uzmanlardan başka hiç kimseyi
05:52
but of no relevanceilgi to anybodykimse elsebaşka.
142
337000
2000
ilgilendirmeyen teknik bir detay.
05:54
Well it surelyelbette is a technicalteknik detaildetay,
143
339000
3000
Eh, tabii ki bu teknik bir detay,
05:57
but some detailsayrıntılar really mattermadde.
144
342000
2000
ama bazı detaylar gerçekten önemlidir.
05:59
Some detailsayrıntılar providesağlamak
145
344000
2000
Bazı detaylar gerçekliğin
06:01
windowspencereler into unchartedmeçhul realmskrallıkları of realitygerçeklik,
146
346000
2000
henüz keşfedilememiş alemlerine bir pencere açar,
06:03
and this peculiartuhaf numbernumara mayMayıs ayı be doing just that,
147
348000
3000
ve bu tuhaf sayı tam da bunu yapıyor olabilir,
06:06
as the only approachyaklaşım that's so faruzak madeyapılmış headwayilerleme to explainaçıklamak it
148
351000
3000
zira bunu açıklamak üzere gelişme kaydedebilen tek yaklaşım
06:09
invokesçağırır the possibilityolasılık of other universesevrenler --
149
354000
3000
başka evrenlerin varlığı ihtimalini devreye sokuyor --
06:12
an ideaFikir that naturallydoğal olarak emergesortaya from stringsicim theoryteori,
150
357000
3000
sicim teorisinden doğal olarak ortaya çıkan bir fikir,
06:15
whichhangi takes me to partBölüm two: stringsicim theoryteori.
151
360000
3000
ki bu fikir beni ikinci kısma getiriyor: sicim teorisi.
06:18
So holdambar the mysterygizem of the darkkaranlık energyenerji
152
363000
4000
Öyleyse siz karanlık enerjinin gizemini
06:22
in the back of your mindus
153
367000
2000
aklınızın bir köşesinde tutarken,
06:24
as I now go on to tell you
154
369000
2000
bu arada ben devam edip sizlere
06:26
threeüç keyanahtar things about stringsicim theoryteori.
155
371000
3000
sicim teorisinin üç kilit noktasından bahsedeyim.
06:29
First off, what is it?
156
374000
2000
Her şeyden önce, sicim teorisi nedir?
06:31
Well it's an approachyaklaşım to realizegerçekleştirmek Einstein'sEinstein'ın dreamrüya
157
376000
3000
Einstein'ın hayali olan bir birleştirilmiş fizik teorisini,
06:34
of a unifiedbirleşik theoryteori of physicsfizik,
158
379000
3000
evrende geçerli olan tüm kuvvetleri
06:37
a singletek overarchingkapsamlı frameworkiskelet
159
382000
2000
açıklayabilen tek ve kapsayıcı
06:39
that would be ableyapabilmek to describetanımlamak
160
384000
2000
bir çerçeveyi gerçeğe dönüştürmek için
06:41
all the forcesgüçler at work in the universeEvren.
161
386000
2000
oluşturulan bir yaklaşım.
06:43
And the centralmerkezi ideaFikir of stringsicim theoryteori
162
388000
2000
Sicim teorisinin merkezindeki fikir
06:45
is quiteoldukça straightforwardbasit.
163
390000
2000
aslında gayet açık.
06:47
It saysdiyor that if you examineincelemek
164
392000
2000
Diyor ki, maddenin herhangi bir parçasını
06:49
any pieceparça of mattermadde ever more finelyince,
165
394000
2000
çok küçük boyutta incelerseniz,
06:51
at first you'llEğer olacak find moleculesmoleküller
166
396000
2000
öncelikle moleküllere rastlar
06:53
and then you'llEğer olacak find atomsatomları and subatomicAtom altı particlesparçacıklar.
167
398000
3000
sonra da atomları ve atom altı parçacıkları bulursunuz.
06:56
But the theoryteori saysdiyor that if you could probeincelemek, bulmak smallerdaha küçük,
168
401000
2000
Ama teoriye göre daha da ince detaya girerseniz,
06:58
much smallerdaha küçük than we can with existingmevcut technologyteknoloji,
169
403000
3000
şu anki teknolojiyle yapabileceğimizden daha küçük boyutta,
07:01
you'dşimdi etsen find something elsebaşka insideiçeride these particlesparçacıklar --
170
406000
3000
bu parçacıkların içinde farklı bir şey bulursunuz --
07:04
a little tinyminik vibratingTitreşimli filamentfilaman of energyenerji,
171
409000
3000
titreşen küçük enerji iplikçikleri,
07:07
a little tinyminik vibratingTitreşimli stringsicim.
172
412000
3000
küçücük titreyen sicimler.
07:10
And just like the stringsdizeleri on a violinkeman,
173
415000
2000
Ve tıpkı bir kemanın telleri gibi,
07:12
they can vibratetitreşim in differentfarklı patternsdesenler
174
417000
2000
farklı motiflerle titreşerek
07:14
producingüreten differentfarklı musicalmüzikal notesnotlar.
175
419000
2000
farklı müzikal notalar üretebilirler.
07:16
These little fundamentaltemel stringsdizeleri,
176
421000
2000
Bu küçük temel sicimler,
07:18
when they vibratetitreşim in differentfarklı patternsdesenler,
177
423000
2000
farklı motiflerle titreştiklerinde
07:20
they produceüretmek differentfarklı kindsçeşit of particlesparçacıklar --
178
425000
2000
farklı çeşitlerde parçacıklar üretirler --
07:22
so electronselektronlar, quarkskuarklar, neutrinosNötrinoları, photonsfotonlar,
179
427000
2000
işte elektronlar, kuarklar, nötrinolar, fotonlar,
07:24
all other particlesparçacıklar
180
429000
2000
ve diğer tüm parçacıklar
07:26
would be unitedbirleşmiş into a singletek frameworkiskelet,
181
431000
2000
titreşen sicimlerden ortaya çıktığına göre
07:28
as they would all ariseortaya from vibratingTitreşimli stringsdizeleri.
182
433000
3000
hepsi tek bir çerçeve içinde birleştirilmiş oluyor.
07:31
It's a compellingzorlayıcı pictureresim,
183
436000
3000
Bu çok cezbedici bir tablo,
07:34
a kindtür of cosmickozmik symphonySenfoni,
184
439000
2000
bir nevi kozmik senfoni gibi,
07:36
where all the richnesszenginlik
185
441000
2000
dünyada etrafımızda
07:38
that we see in the worldDünya around us
186
443000
2000
gördüğümüz tüm zenginliğin
07:40
emergesortaya from the musicmüzik
187
445000
2000
bu küçücük tellerin çalabildiği
07:42
that these little, tinyminik stringsdizeleri can playoyun.
188
447000
3000
müzikten ortaya çıkmış olması.
07:45
But there's a costmaliyet
189
450000
2000
Ama bu zarif birleştirmenin
07:47
to this elegantzarif unificationbirleşme,
190
452000
2000
bir bedeli var,
07:49
because yearsyıl of researchAraştırma
191
454000
2000
çünkü yıllar süren araştırmalar
07:51
have showngösterilen that the mathmatematik of stringsicim theoryteori doesn't quiteoldukça work.
192
456000
3000
sicim teorisinin matematiğinin pek iyi sonuç vermediğini gösterdi
07:54
It has internal inconsistenciestutarsızlıklar,
193
459000
2000
ve şayet çok alışılmadık bir şeye
07:56
unlessolmadıkça we allowizin vermek
194
461000
2000
izin vermediğimiz müddetçe
07:58
for something whollytamamen unfamiliaryabancı --
195
463000
3000
kendi içinde tutarsızlıkları oluyor --
08:01
extraekstra dimensionsboyutlar of spaceuzay.
196
466000
3000
o da uzaya ekstra boyutlar eklemek.
08:04
That is, we all know about the usualolağan threeüç dimensionsboyutlar of spaceuzay.
197
469000
3000
Şöyle ki, hepimiz uzayın olağan üç boyutunu biliyoruz.
08:07
And you can think about those
198
472000
2000
Ve bunları düşünebiliyorsunuz;
08:09
as heightyükseklik, widthGenişlik and depthderinlik.
199
474000
3000
yükseklik, genişlik ve derinlik.
08:12
But stringsicim theoryteori saysdiyor that, on fantasticallyfantastik smallküçük scalesterazi,
200
477000
3000
Ama sicim teorisine göre inanılmaz küçük ölçeklerde,
08:15
there are additionalek dimensionsboyutlar
201
480000
2000
tespit edemediğimiz şekilde
08:17
crumpledburuşuk to a tinyminik sizeboyut so smallküçük
202
482000
2000
öylesine minikçe içine kıvrılmış
08:19
that we have not detectedtespit them.
203
484000
2000
ek birtakım boyutlar var.
08:21
But even thoughgerçi the dimensionsboyutlar are hiddengizli,
204
486000
2000
Ama boyutlar gizlenmiş olsa bile,
08:23
they would have an impactdarbe on things that we can observegözlemlemek
205
488000
3000
bizim gözlemleyebildiğimiz şeyler üzerine etkisi olacaktır,
08:26
because the shapeşekil of the extraekstra dimensionsboyutlar
206
491000
3000
çünkü bu ek boyutların biçimleri
08:29
constrainssınırlar how the stringsdizeleri can vibratetitreşim.
207
494000
3000
sicimlerin ne şekilde titreşeceğini sınırlıyor.
08:32
And in stringsicim theoryteori,
208
497000
2000
Ve sicim teorisinde,
08:34
vibrationtitreşim determinesbelirleyen everything.
209
499000
3000
titreşim her şeyi belirler.
08:37
So particleparçacık masseskitleler, the strengthsgüçlü of forcesgüçler,
210
502000
2000
Öyleyse parçacıkların kütleleri, kuvvetlerin direnci,
08:39
and mostçoğu importantlyönemlisi, the amounttutar of darkkaranlık energyenerji
211
504000
3000
ve en önemlisi, karanlık enerjinin miktarı
08:42
would be determinedbelirlenen
212
507000
2000
bu ekstra boyutların
08:44
by the shapeşekil of the extraekstra dimensionsboyutlar.
213
509000
2000
şekli tarafından belirlenecektir.
08:46
So if we knewbiliyordum the shapeşekil of the extraekstra dimensionsboyutlar,
214
511000
3000
O halde eğer bu ekstra boyutların şeklini bilebileseydik,
08:49
we should be ableyapabilmek to calculatehesaplamak these featuresÖzellikler,
215
514000
3000
bu özellikleri hesaplamamız mümkün olacaktı,
08:52
calculatehesaplamak the amounttutar of darkkaranlık energyenerji.
216
517000
3000
karanlık enerjinin miktarını hesaplayabilecektik.
08:55
The challengemeydan okuma
217
520000
2000
İşin zorluğu
08:57
is we don't know
218
522000
2000
bu ekstra boyutların
08:59
the shapeşekil of the extraekstra dimensionsboyutlar.
219
524000
3000
şekillerinin neye benzediğini bilmiyoruz.
09:02
All we have
220
527000
2000
Elimizdekiler
09:04
is a listliste of candidateaday shapesşekiller
221
529000
2000
matematiğin elverdiği ölçüde
09:06
allowedizin by the mathmatematik.
222
531000
3000
aday şekillerin bir listesi.
09:09
Now when these ideasfikirler were first developedgelişmiş,
223
534000
2000
Bu fikirler ilk geliştirilmeye başlandığında
09:11
there were only about fivebeş differentfarklı candidateaday shapesşekiller,
224
536000
2000
sadece beş farklı şekil adayımız vardı,
09:13
so you can imaginehayal etmek
225
538000
2000
dolayısıyla gözlemlediğimiz
09:15
analyzinganaliz them one-by-onetek tek
226
540000
2000
fiziksel özelliklerden çıkarsamak üzere
09:17
to determinebelirlemek if any yieldYol ver
227
542000
2000
onları birer birer inceleyebileceğinizi
09:19
the physicalfiziksel featuresÖzellikler we observegözlemlemek.
228
544000
2000
hayal edebilirdiniz.
09:21
But over time the listliste grewbüyüdü
229
546000
2000
Ama zamanla araştırmacılar
09:23
as researchersaraştırmacılar foundbulunan other candidateaday shapesşekiller.
230
548000
2000
başka adaylar buldukça liste genişledi.
09:25
From fivebeş, the numbernumara grewbüyüdü into the hundredsyüzlerce and then the thousandsbinlerce --
231
550000
3000
Sayı başta beşken, sonra yüzlerce ve daha sonra binlerce oldu --
09:28
A largegeniş, but still manageableyönetilebilir, collectionToplamak to analyzeçözümlemek,
232
553000
3000
Büyük, ama hala analiz etmek üzere toparlaması mümkün,
09:31
sincedan beri after all,
233
556000
2000
çünkü sonuçta
09:33
graduatemezun olmak studentsöğrencilerin need something to do.
234
558000
3000
yüksek lisans öğrencilerinin yapacak işe ihtiyacı var.
09:36
But then the listliste continueddevam etti to growbüyümek
235
561000
2000
Ama liste büyümeye devam etti milyonlarca
09:38
into the millionsmilyonlarca and the billionsmilyarlarca, untila kadar todaybugün.
236
563000
3000
ve bugüne kadar milyarlarca oldu.
09:41
The listliste of candidateaday shapesşekiller
237
566000
2000
Aday şekillerin listesi
09:43
has soaredyükseldi to about 10 to the 500.
238
568000
5000
10 üzeri 500'lere kadar fırladı.
09:48
So, what to do?
239
573000
3000
Öyleyse, ne yapacağız?
09:51
Well some researchersaraştırmacılar lostkayıp heartkalp,
240
576000
3000
Bazı araştırmacılar ümidini kaybetti,
09:54
concludingsonuç that was so manyçok candidateaday shapesşekiller for the extraekstra dimensionsboyutlar,
241
579000
3000
ek boyutların şekilleri için çok fazla aday olması ve bunların her birinin
09:57
eachher givingvererek riseyükselmek to differentfarklı physicalfiziksel featuresÖzellikler,
242
582000
3000
farklı fiziksel özelliklere yol açıyor olması sebebiyle
10:00
stringsicim theoryteori would never make
243
585000
2000
sicim teorisinin asla sınanabilir ve açıklayıcı
10:02
definitivekesin, testabletest edilebilir predictionstahminler.
244
587000
2000
tahminler yapamayacağı sonucuna vardılar.
10:04
But othersdiğerleri turneddönük this issuekonu on its headkafa,
245
589000
4000
Ama diğerleri konuya olağandışı bir boyut kazandırdı
10:08
takingalma us to the possibilityolasılık of a multiversemultiverse.
246
593000
2000
ve bizi çoklu evrenler olasılığına götürdüler.
10:10
Here'sİşte the ideaFikir.
247
595000
2000
Fikirleri şuydu.
10:12
Maybe eachher of these shapesşekiller is on an equaleşit footingayak with everyher other.
248
597000
3000
Belki de bu şekillerin her birinin eşit bir dayanağı var.
10:15
EachHer is as realgerçek as everyher other,
249
600000
2000
Her biri farklı ekstra boyutlara karşılık
10:17
in the senseduyu
250
602000
2000
farklı şekillere sahip
10:19
that there are manyçok universesevrenler,
251
604000
2000
pek çok evren olduğu düşünülürse,
10:21
eachher with a differentfarklı shapeşekil, for the extraekstra dimensionsboyutlar.
252
606000
3000
her bir şekil diğerleri kadar gerçek.
10:24
And this radicalradikal proposalöneri
253
609000
2000
Ve bu radikal önermenin
10:26
has a profoundderin impactdarbe on this mysterygizem:
254
611000
3000
şu bahsettiğimiz gizem üzerinde inanılmaz bir etkisi var:
10:29
the amounttutar of darkkaranlık energyenerji revealedortaya by the NobelNobel Prize-winningÖdül-çekici resultsSonuçlar.
255
614000
3000
Nobel ödülü alan hesaplamanın ortaya çıkardığı karanlık enerji miktarı üzerinde.
10:32
Because you see,
256
617000
2000
Çünkü görüyorsunuz ki,
10:34
if there are other universesevrenler,
257
619000
3000
eğer başka evrenler varsa
10:37
and if those universesevrenler
258
622000
2000
ve bu evrenlerin her biri,
10:39
eachher have, say, a differentfarklı shapeşekil for the extraekstra dimensionsboyutlar,
259
624000
4000
diyelim ki ekstra boyutlarına karşılık farklı şekillere sahipse,
10:43
then the physicalfiziksel featuresÖzellikler of eachher universeEvren will be differentfarklı,
260
628000
2000
o zaman her evrenin fiziksel özellikleri birbirinden farklı olacaktır,
10:45
and in particularbelirli,
261
630000
2000
ve bilhassa,
10:47
the amounttutar of darkkaranlık energyenerji in eachher universeEvren
262
632000
2000
her bir evrende bulunan karanlık enerji miktarı da
10:49
will be differentfarklı.
263
634000
2000
farklı olacaktır.
10:51
WhichHangi meansanlamına geliyor that the mysterygizem
264
636000
2000
Bu da demek oluyor ki,
10:53
of explainingaçıklayan the amounttutar of darkkaranlık energyenerji we'vebiz ettik now measuredölçülü
265
638000
2000
ölçümünü yaptığımız karanlık enerji miktarını açıklamadaki gizem
10:55
would take on a whollytamamen differentfarklı characterkarakter.
266
640000
3000
tamamen farklı bir hale bürünüyor.
10:58
In this contextbağlam,
267
643000
2000
Bu bağlamda,
11:00
the lawsyasalar of physicsfizik can't explainaçıklamak one numbernumara for the darkkaranlık energyenerji
268
645000
3000
fiziğin kanunları karanlık enerji miktarını gösteren sayıyı açıklayamaz,
11:03
because there isn't just one numbernumara,
269
648000
3000
çünkü aslında tek bir sayı yok,
11:06
there are manyçok numberssayılar.
270
651000
2000
pek çok sayı var.
11:08
WhichHangi meansanlamına geliyor
271
653000
2000
Bu da demek oluyor ki
11:10
we have been askingsormak the wrongyanlış questionsoru.
272
655000
3000
aslında biz soruyu yanlış soruyoruz.
11:13
It's that the right questionsoru to asksormak is,
273
658000
2000
Sormamız gereken doğru soru şu,
11:15
why do we humansinsanlar find ourselveskendimizi in a universeEvren
274
660000
3000
biz insanlar kendimizi neden bu evrende,
11:18
with a particularbelirli amounttutar of darkkaranlık energyenerji we'vebiz ettik measuredölçülü
275
663000
3000
mümkün olan diğer onca ihtimalden birinde değil de tam da ölçtüğümüz miktarda
11:21
insteadyerine of any of the other possibilitiesolasılıklar
276
666000
3000
karanlık enerjiye sahip olan
11:24
that are out there?
277
669000
2000
bu evrende bulduk?
11:26
And that's a questionsoru on whichhangi we can make headwayilerleme.
278
671000
3000
Ve bu bize ilerleme kaydettirecek bir soru.
11:29
Because those universesevrenler
279
674000
2000
Çünkü bizimkinden çok daha fazla
11:31
that have much more darkkaranlık energyenerji than oursbizim,
280
676000
2000
karanlık enerjiye sahip olan evrenlerde,
11:33
wheneverher ne zaman mattermadde triesçalışır to clumpyığın into galaxiesgalaksiler,
281
678000
3000
maddeler ne zaman galaksi oluşturmaya kalksa,
11:36
the repulsiveiğrenç pushit of the darkkaranlık energyenerji is so stronggüçlü
282
681000
3000
ortamdaki karanlık enerjinin itme kuvveti öyle büyük olacak ki
11:39
that it blowsdarbeler the clumpyığın apartayrı
283
684000
2000
kümelenen maddelerin dağılmasına sebep olacak
11:41
and galaxiesgalaksiler don't formform.
284
686000
2000
ve galaksiler oluşmayacak.
11:43
And in those universesevrenler that have much lessaz darkkaranlık energyenerji,
285
688000
3000
Bizimkinden çok daha az karanlık enerjiye sahip olan evrenlerse,
11:46
well they collapseçöküş back on themselveskendilerini so quicklyhızlı bir şekilde
286
691000
2000
onlar da kendi içlerine çok hızlı bir biçimde çökecekler
11:48
that, again, galaxiesgalaksiler don't formform.
287
693000
3000
ve yine galaksiler oluşmayacak.
11:51
And withoutolmadan galaxiesgalaksiler, there are no starsyıldızlar, no planetsgezegenler
288
696000
3000
Ve galaksiler olmadan, yıldızlar olmaz, gezegenler olmaz,
11:54
and no chanceşans
289
699000
2000
haliyle de bizimki gibi
11:56
for our formform of life
290
701000
2000
yaşam formlarının
11:58
to existvar olmak in those other universesevrenler.
291
703000
2000
o diğer evrenlerde var olma şansı olmaz.
12:00
So we find ourselveskendimizi in a universeEvren
292
705000
2000
Yani biz kendimizi tam olarak
12:02
with the particularbelirli amounttutar of darkkaranlık energyenerji we'vebiz ettik measuredölçülü
293
707000
3000
ölçtüğümüz miktarda karanlık enerjiye sahip olan bir evrende bulduk,
12:05
simplybasitçe because our universeEvren has conditionskoşullar
294
710000
3000
çünkü bizimki gibi yaşam formlarına ev sahipliği yapabilecek
12:08
hospitablemisafirperver to our formform of life.
295
713000
4000
koşullara sahip olan evren bizimkiydi.
12:12
And that would be that.
296
717000
2000
İşte hepsi bu kadar.
12:14
MysteryGizem solvedçözülmüş,
297
719000
2000
Gizem çözüldü,
12:16
multiversemultiverse foundbulunan.
298
721000
2000
çoklu evrenler bulundu.
12:18
Now some find this explanationaçıklama unsatisfyingtatmin edici.
299
723000
5000
Ama bazıları bu açıklamayı tatmin edici bulmuyor.
12:23
We're used to physicsfizik
300
728000
2000
Bizler fiziğin
12:25
givingvererek us definitivekesin explanationsaçıklamalar for the featuresÖzellikler we observegözlemlemek.
301
730000
3000
gözlemlerimiz üzerine kesinlikli açıklamalar yapmasına alışkınız.
12:28
But the pointpuan is,
302
733000
2000
Ama mesele şu ki,
12:30
if the featureözellik you're observinggözleme
303
735000
3000
eğer gözlemini yaptığınız özellikler
12:33
can and does take on
304
738000
2000
daha geniş bir
12:35
a widegeniş varietyvaryete of differentfarklı valuesdeğerler
305
740000
2000
gerçeklik manzarası içinde,
12:37
acrosskarşısında the widerDaha geniş landscapepeyzaj of realitygerçeklik,
306
742000
3000
çok geniş çeşitlilikte değerler alabiliyorsa,
12:40
then thinkingdüşünme one explanationaçıklama
307
745000
2000
belirli bir sayısal değere karşılık
12:42
for a particularbelirli valuedeğer
308
747000
2000
tek bir açıklama olmasını beklemek
12:44
is simplybasitçe misguidedyanlış yola sapmış.
309
749000
3000
yanlış olacaktır.
12:47
An earlyerken exampleörnek
310
752000
2000
Eski bir örnek de
12:49
comesgeliyor from the great astronomerastronom JohannesJohannes KeplerKepler
311
754000
3000
bambaşka bir sayıyı anlamak adına
12:52
who was obsessedkafayı takmış with understandinganlayış
312
757000
2000
saplantılı uğraşlar vermiş büyük astronom
12:54
a differentfarklı numbernumara --
313
759000
2000
Johannes Kepler'den geliyor --
12:56
why the SunGüneş is 93 millionmilyon milesmil away from the EarthDünya.
314
761000
4000
neden Güneş, Dünya'dan 93 milyon mil uzakta.
13:00
And he workedişlenmiş for decadeson yıllar tryingçalışıyor to explainaçıklamak this numbernumara,
315
765000
3000
O bu sayıyı açıklamak için on yıllar boyunca çalıştı,
13:03
but he never succeededbaşarılı, and we know why.
316
768000
3000
ama asla başaramadı, ve neden başaramadığını biz biliyoruz.
13:06
KeplerKepler was askingsormak
317
771000
2000
Kepler aslında
13:08
the wrongyanlış questionsoru.
318
773000
2000
yanlış soruyu soruyordu.
13:10
We now know that there are manyçok planetsgezegenler
319
775000
3000
Artık, kendi yıldızından farklı uzaklıklarda bulunan
13:13
at a widegeniş varietyvaryete of differentfarklı distancesmesafeler from theironların hostevsahibi starsyıldızlar.
320
778000
3000
pek çok gezegen olduğunu biliyoruz.
13:16
So hopingumut that the lawsyasalar of physicsfizik
321
781000
3000
Dolayısıyla fizik kanunlarının
13:19
will explainaçıklamak one particularbelirli numbernumara, 93 millionmilyon milesmil,
322
784000
3000
bu münferit sayıyı, yani 93 milyon mili açıklamasını ummak,
13:22
well that is simplybasitçe wrongheadedinatla.
323
787000
3000
bayağı yanlış bir yaklaşım.
13:25
InsteadBunun yerine the right questionsoru to asksormak is,
324
790000
2000
Onun yerine sorulacak doğru soru ise şu,
13:27
why do we humansinsanlar find ourselveskendimizi on a planetgezegen
325
792000
3000
biz insanlar, kendimizi neden onca başka ihtimal varken
13:30
at this particularbelirli distancemesafe,
326
795000
2000
tam da bu uzaklıkta bulunan
13:32
insteadyerine of any of the other possibilitiesolasılıklar?
327
797000
3000
bir gezegen üzerinde bulduk?
13:35
And again, that's a questionsoru we can answerCevap.
328
800000
3000
Ve işte yine, bizim cevap verebileceğimiz bir soru bu.
13:38
Those planetsgezegenler whichhangi are much closeryakın to a starstar like the SunGüneş
329
803000
3000
Güneş gibi bir yıldıza daha yakında bulunan gezegenler
13:41
would be so hotSıcak
330
806000
2000
çok sıcak olacak
13:43
that our formform of life wouldn'tolmaz existvar olmak.
331
808000
2000
ve bizim yaşam formumuz asla var olamayacaktır.
13:45
And those planetsgezegenler that are much fartherdaha uzağa away from the starstar,
332
810000
3000
Ve bu yıldızdan çok daha uzakta bulunan gezegenler ise
13:48
well they're so coldsoğuk
333
813000
2000
çok soğuk olacak
13:50
that, again, our formform of life would not take holdambar.
334
815000
2000
ve işte yine, bizim yaşam formumuz asla tutunamayacaktır.
13:52
So we find ourselveskendimizi
335
817000
2000
O yüzden kendimizi
13:54
on a planetgezegen at this particularbelirli distancemesafe
336
819000
2000
tam da bu uzaklıktaki bir gezegende buluyoruz
13:56
simplybasitçe because it yieldsverimleri conditionskoşullar
337
821000
2000
çünkü bizim yaşam formumuz için hayatî olan
13:58
vitalhayati to our formform of life.
338
823000
3000
koşulları sağlıyor.
14:01
And when it comesgeliyor to planetsgezegenler and theironların distancesmesafeler,
339
826000
3000
Konu gezegenlere ve uzaklıklarına geldiğinde,
14:04
this clearlyAçıkça is the right kindtür of reasoningmuhakeme.
340
829000
4000
bu açıkça doğru türden bir akıl yürütme.
14:08
The pointpuan is,
341
833000
2000
Mesele şu ki,
14:10
when it comesgeliyor to universesevrenler and the darkkaranlık energyenerji that they containiçermek,
342
835000
3000
konu evrenlere ve içerdikleri karanlık enerjiye geldiğinde,
14:13
it mayMayıs ayı alsoAyrıca be the right kindtür of reasoningmuhakeme.
343
838000
4000
bu akıl yürütme bunlar için de doğru olabilir.
14:17
One keyanahtar differencefark, of coursekurs,
344
842000
3000
Bir temel farklılık, elbette,
14:20
is we know that there are other planetsgezegenler out there,
345
845000
2000
bizler orada başka gezegenler olduğunu biliyoruz,
14:22
but so faruzak I've only speculatedileri sürüldü on the possibilityolasılık
346
847000
3000
oysa başka evrenler olabileceği fikri hakkında
14:25
that there mightbelki be other universesevrenler.
347
850000
2000
şimdiye kadar yaptığım şey ise sadece spekülasyon.
14:27
So to pullÇek it all togetherbirlikte,
348
852000
2000
Öyleyse parçaları bir araya getirdiğimizde,
14:29
we need a mechanismmekanizma
349
854000
2000
gerçekten başka evrenleri
14:31
that can actuallyaslında generateüretmek other universesevrenler.
350
856000
3000
meydana getirecek bir mekanizmaya ihtiyacımız var.
14:34
And that takes me to my finalnihai partBölüm, partBölüm threeüç.
351
859000
3000
Ve bu da beni son kısma, üçüncü kısma getiriyor.
14:37
Because suchböyle a mechanismmekanizma has been foundbulunan
352
862000
3000
Çünkü böyle bir mekanizma, "büyük patlama"yı
14:40
by cosmologistsoluştuğu tryingçalışıyor to understandanlama the BigBüyük BangPatlama.
353
865000
3000
anlamaya çalışan kozmologlar tarafından keşfedildi bile.
14:43
You see, when we speakkonuşmak of the BigBüyük BangPatlama,
354
868000
2000
Biliyorsunuz, büyük patlamadan bahsettiğimizde,
14:45
we oftensık sık have an imagegörüntü
355
870000
2000
genellikle aklımızda
14:47
of a kindtür of cosmickozmik explosionpatlama
356
872000
2000
evrenimizi yaratan ve
14:49
that createdoluşturulan our universeEvren
357
874000
2000
dışarı doğru büyümesini sağlayan
14:51
and setset spaceuzay rushingacele outwarddışa doğru.
358
876000
3000
bir çeşit kozmik patlama görüntüsü oluşur.
14:54
But there's a little secretgizli.
359
879000
2000
Ama burada küçük bir sır var.
14:56
The BigBüyük BangPatlama leavesyapraklar out something prettygüzel importantönemli,
360
881000
3000
Büyük Patlama çok önemli bir şeyi açıkta bırakıyor,
14:59
the BangPatlama.
361
884000
2000
"patlama" kısmını.
15:01
It tellsanlatır us how the universeEvren evolvedgelişti after the BangPatlama,
362
886000
3000
Bize evrenin patlamadan sonra nasıl evrildiğini açıklıyor,
15:04
but givesverir us no insightIçgörü
363
889000
2000
ama o patlamayı neyin tetiklediği
15:06
into what would have poweredenerjili the BangPatlama itselfkendisi.
364
891000
4000
hakkında en ufak bir fikir vermiyor.
15:10
And this gapboşluk was finallyen sonunda filleddolu
365
895000
2000
Ve bu boşluk sonunda
15:12
by an enhancedgelişmiş versionversiyon of the BigBüyük BangPatlama theoryteori.
366
897000
2000
Büyük Patlama Teorisi'nin geliştirilmiş bir sürümünde dolduruldu.
15:14
It's calleddenilen inflationaryenflasyonist cosmologykozmoloji,
367
899000
3000
Buna "şişme kozmolojisi" deniyor,
15:17
whichhangi identifiedtespit a particularbelirli kindtür of fuelyakıt
368
902000
4000
ve bu, uzayın dışarı doğru büyümesini
15:21
that would naturallydoğal olarak generateüretmek
369
906000
2000
doğal olarak sağlayacak
15:23
an outwarddışa doğru rushacele of spaceuzay.
370
908000
2000
bir çeşit yakıt betimliyor.
15:25
The fuelyakıt is basedmerkezli on something calleddenilen a quantumkuantum fieldalan,
371
910000
3000
Bu yakıt kuantum alanı denen bir şeye dayanıyor,
15:28
but the only detaildetay that mattershususlar for us
372
913000
3000
ama bizim için burada gerekli tek ayrıntı şu ki,
15:31
is that this fuelyakıt proveskanıtlıyor to be so efficientverimli
373
916000
3000
bu yakıt öylesine yüksek verimli ki,
15:34
that it's virtuallyfiilen impossibleimkansız
374
919000
2000
bunu kullanıp bitirmek
15:36
to use it all up,
375
921000
2000
hemen hemen imkansız.
15:38
whichhangi meansanlamına geliyor in the inflationaryenflasyonist theoryteori,
376
923000
2000
Dolayısıyla şişme kuramında,
15:40
the BigBüyük BangPatlama givingvererek riseyükselmek to our universeEvren
377
925000
3000
evrenimizi oluşturan büyük patlama
15:43
is likelymuhtemelen not a one-timeTek seferlik eventolay.
378
928000
3000
tek seferlik bir olay gibi görünmüyor.
15:46
InsteadBunun yerine the fuelyakıt not only generatedoluşturulan our BigBüyük BangPatlama,
379
931000
3000
Bu yakıt bizim büyük patlamamızı meydana getirmekle kalmadı,
15:49
but it would alsoAyrıca generateüretmek countlesssayısız other BigBüyük BangsPatlama,
380
934000
6000
ayrıca başka sayısız büyük patlamaları da oluşturdu
15:55
eachher givingvererek riseyükselmek to its ownkendi separateayrı universeEvren
381
940000
3000
ve bunların her biri kendi ayrı evreninin oluşmasına sebep olurken
15:58
with our universeEvren becomingolma but one bubblekabarcık
382
943000
2000
bizim evrenimiz sayısız evrenlerden oluşan
16:00
in a grandbüyük cosmickozmik bubblekabarcık bathbanyo of universesevrenler.
383
945000
3000
büyük kozmik köpük küveti içindeki tek bir köpük haline geldi.
16:03
And now, when we meldzihin birleştirme this with stringsicim theoryteori,
384
948000
2000
İşte şimdi bunu sicim teorisiyle birleştirdiğimizde,
16:05
here'sburada the pictureresim we're led to.
385
950000
2000
ortaya çıkan tablo bu şekilde.
16:07
EachHer of these universesevrenler has extraekstra dimensionsboyutlar.
386
952000
2000
Bu evrenlerin her birinin ekstra boyutları var.
16:09
The extraekstra dimensionsboyutlar take on a widegeniş varietyvaryete of differentfarklı shapesşekiller.
387
954000
3000
Bu ekstra boyutlar pek çok farklı şekillerde olabiliyor.
16:12
The differentfarklı shapesşekiller yieldYol ver differentfarklı physicalfiziksel featuresÖzellikler.
388
957000
3000
Bu değişik şekiller de farklı fiziksel özellikleri beraberinde getiriyor.
16:15
And we find ourselveskendimizi in one universeEvren insteadyerine of anotherbir diğeri
389
960000
3000
Ve biz kendimizi diğerleri yerine bu evrende buluyoruz,
16:18
simplybasitçe because it's only in our universeEvren
390
963000
3000
çünkü bizim yaşam biçimimizin tutunabilmesi için
16:21
that the physicalfiziksel featuresÖzellikler, like the amounttutar of darkkaranlık energyenerji,
391
966000
3000
uygun olan fiziksel özelliklere ve karanlık enerji miktarına
16:24
are right for our formform of life to take holdambar.
392
969000
4000
sahip olan tek evren bizim evrenimiz.
16:28
And this is the compellingzorlayıcı but highlybüyük ölçüde controversialtartışmalı pictureresim
393
973000
3000
Ve kozmos'un geniş plandaki bu tablosu cezbedici ama
16:31
of the widerDaha geniş cosmosEvren
394
976000
2000
oldukça da tartışmalı
16:33
that cutting-edgeson teknoloji observationgözlem and theoryteori
395
978000
2000
ve en gelişmiş gözlemlerimiz ve teorilerimiz
16:35
have now led us to seriouslycidden mi considerdüşünmek.
396
980000
4000
bizi bu tabloyu ciddi ciddi düşünmeye sevk ediyor.
16:39
One bigbüyük remainingkalan questionsoru, of coursekurs, is,
397
984000
4000
Geriye kalan bir büyük soru ise elbette şu,
16:43
could we ever confirmonaylamak
398
988000
3000
diğer evrenlerin varlığını
16:46
the existencevaroluş of other universesevrenler?
399
991000
3000
doğrulamamız hiç mümkün olabilecek mi?
16:49
Well let me describetanımlamak
400
994000
2000
İzin verin günün birinde
16:51
one way that mightbelki one day happenolmak.
401
996000
3000
bunun gerçekleşebileceğini açıklayayım.
16:54
The inflationaryenflasyonist theoryteori
402
999000
2000
Şişme kuramının
16:56
alreadyzaten has stronggüçlü observationalgözlemsel supportdestek.
403
1001000
2000
şimdiden gözleme dayalı güçlü dayanakları var.
16:58
Because the theoryteori predictstahmin eder
404
1003000
2000
Çünkü bu kuram, büyük patlamanın
17:00
that the BigBüyük BangPatlama would have been so intenseyoğun
405
1005000
2000
o denli şiddetli olduğunu öngörüyor ki,
17:02
that as spaceuzay rapidlyhızla expandedgenişletilmiş,
406
1007000
3000
uzay süratle genişledikçe
17:05
tinyminik quantumkuantum jitterssinirlilik from the micromikro worldDünya
407
1010000
2000
mikro dünyadaki küçük kuantum titreşimlerinin
17:07
would have been stretchedgergin out to the macroMakro worldDünya,
408
1012000
3000
makro dünyaya yayılarak
17:10
yieldingverimli a distinctiveayırıcı fingerprintparmak izi,
409
1015000
3000
kendine özgü bir parmak izi gibi düşünülebilecek,
17:13
a patternmodel of slightlyhafifçe hotterdaha sıcak spotsnoktalar and slightlyhafifçe coldersoğuk spotsnoktalar,
410
1018000
2000
uzayda nispeten sıcak ve soğuk noktalardan oluşan bir örüntü bırakacağını,
17:15
acrosskarşısında spaceuzay,
411
1020000
2000
bunun da
17:17
whichhangi powerfulgüçlü telescopesteleskoplar have now observedgözlenen.
412
1022000
3000
güçlü teleskoplar tarafından gözlemlenebileceğini öngörüyor.
17:20
Going furtherayrıca, if there are other universesevrenler,
413
1025000
3000
Daha da ileri gidersek, eğer başka evrenler varsa,
17:23
the theoryteori predictstahmin eder that everyher so oftensık sık
414
1028000
2000
bu kuram bu evrenlerin sıklıkla birbiriyle
17:25
those universesevrenler can collideçarpışmak.
415
1030000
2000
çarpışabileceğini öngörüyor.
17:27
And if our universeEvren got hitvurmak by anotherbir diğeri,
416
1032000
2000
Ve eğer bizim evrenimiz başka biriyle çarpışırsa,
17:29
that collisionçarpışma
417
1034000
2000
bu çarpışma
17:31
would generateüretmek an additionalek subtleince patternmodel
418
1036000
2000
ek olarak uzay boyunca sıcaklık değişikliklerinden
17:33
of temperaturesıcaklık variationsvaryasyonlar acrosskarşısında spaceuzay
419
1038000
2000
oluşan hafif bir örüntü oluşturacaktır
17:35
that we mightbelki one day
420
1040000
2000
ve bunu günün birinde
17:37
be ableyapabilmek to detectbelirlemek.
421
1042000
2000
tespit etmemiz mümkün olabilir.
17:39
And so exoticegzotik as this pictureresim is,
422
1044000
3000
Bu tablo bu denli egzotik olmasının yanında,
17:42
it mayMayıs ayı one day be groundedtopraklı
423
1047000
2000
günün birinde gözlemlere de
17:44
in observationsgözlemler,
424
1049000
2000
dayandırılarak,
17:46
establishingkurulması the existencevaroluş of other universesevrenler.
425
1051000
3000
diğer evrenlerin varlığı ortaya konulabilir.
17:49
I'll concludesonuçlandırmak
426
1054000
2000
Sonuç olarak
17:51
with a strikingdikkat çekici implicationdolaylı
427
1056000
3000
tüm bu fikirlerden yola çıkarak
17:54
of all these ideasfikirler
428
1059000
2000
çok uzak bir gelecek için
17:56
for the very faruzak futuregelecek.
429
1061000
2000
çarpıcı bir çıkarım yapacağım.
17:58
You see, we learnedbilgili
430
1063000
2000
Gördüğünüz gibi, evrenimizin
18:00
that our universeEvren is not staticstatik,
431
1065000
2000
durağan olmadığını,
18:02
that spaceuzay is expandinggenişleyen,
432
1067000
2000
uzayın genişlemekte olduğunu,
18:04
that that expansiongenişleme is speedinghız up
433
1069000
2000
bu genişlemenin de giderek hızlandığını
18:06
and that there mightbelki be other universesevrenler
434
1071000
2000
ve başka evrenler de olduğunu,
18:08
all by carefullydikkatlice examiningincelenmesi
435
1073000
2000
hepsini uzak galaksilerden bize ulaşan
18:10
faintbaygın pinpointssaptar of starlightStarlight
436
1075000
2000
yıldızların o noktasal zayıf ışıklarını
18:12
cominggelecek to us from distantuzak galaxiesgalaksiler.
437
1077000
3000
dikkatlice irdeleyerek öğrendik.
18:15
But because the expansiongenişleme is speedinghız up,
438
1080000
3000
Ama bu genişleme hızlandığı için,
18:18
in the very faruzak futuregelecek,
439
1083000
2000
çok uzak bir gelecekte,
18:20
those galaxiesgalaksiler will rushacele away so faruzak and so fasthızlı
440
1085000
3000
bu galaksiler çok hızlı bir şekilde iyice uzaklaşıyor olacak
18:23
that we won'talışkanlık be ableyapabilmek to see them --
441
1088000
3000
ve artık onları göremeyeceğiz --
18:26
not because of technologicalteknolojik limitationssınırlamaları,
442
1091000
2000
teknolojik sebeplerden dolayı değil ama
18:28
but because of the lawsyasalar of physicsfizik.
443
1093000
2000
fizik kanunları sebebiyle.
18:30
The lightışık those galaxiesgalaksiler emityayarlar,
444
1095000
2000
Bu galaksilerin yaydığı ışık
18:32
even travelingseyahat at the fastestEn hızlı speedhız, the speedhız of lightışık,
445
1097000
3000
mümkün olan en yüksek hızda, ışık hızında seyretse bile
18:35
will not be ableyapabilmek to overcomeüstesinden gelmek
446
1100000
2000
aramızdaki sürekli açılan bu mesafeyi
18:37
the ever-wideningsürekli genişleyen gulfkörfez betweenarasında us.
447
1102000
3000
kat edemeyecek hale gelecek.
18:40
So astronomersastronomlar in the faruzak futuregelecek
448
1105000
2000
Yani uzak gelecekteki astronomlar
18:42
looking out into deepderin spaceuzay
449
1107000
2000
uzayın derinliklerine baktıklarında
18:44
will see nothing but an endlesssonsuz stretchUzatmak
450
1109000
3000
durağan, zifiri bir kör karanlıktan oluşan sonsuz bir
18:47
of staticstatik, inkyInky, blacksiyah stillnessdurgunluk.
451
1112000
4000
uzamdan başka bir şey görmeyecekler.
18:51
And they will concludesonuçlandırmak
452
1116000
2000
Evrenin durağan ve değişmez olduğunu,
18:53
that the universeEvren is staticstatik and unchangingdeğişmeyen
453
1118000
2000
kendilerine de evsahipliği yapan,
18:55
and populatednüfuslu by a singletek centralmerkezi oasisOasis of mattermadde
454
1120000
3000
maddenin bu tekil ve merkezi vahası dışında bir yerleşim
18:58
that they inhabityaşamak --
455
1123000
2000
olmadığı sonucuna varacaklar --
19:00
a pictureresim of the cosmosEvren
456
1125000
2000
işte bu, kozmos'un tamamıyla
19:02
that we definitivelykesin olarak know to be wrongyanlış.
457
1127000
3000
yanlış olduğunu bildiğimiz bir tablosu.
19:05
Now maybe those futuregelecek astronomersastronomlar will have recordskayıtlar
458
1130000
3000
Ama belki de bu gelecekteki astronomların elinde
19:08
handedeli down from an earlierdaha erken eraçağ,
459
1133000
2000
önceki dönemlerden kalma,
19:10
like oursbizim,
460
1135000
2000
tıpkı bizimki gibi,
19:12
attestingtasdik to an expandinggenişleyen cosmosEvren
461
1137000
2000
genişleyen galaksilerle dolu bir kozmos fikrini onaylayan
19:14
teemingiç içedir with galaxiesgalaksiler.
462
1139000
2000
kayıtlar olacak.
19:16
But would those futuregelecek astronomersastronomlar
463
1141000
2000
Ama acaba geleceğin astronomları
19:18
believe suchböyle ancienteski knowledgebilgi?
464
1143000
3000
bu tarihî bilgilere inanacak mı?
19:21
Or would they believe
465
1146000
2000
Yoksa o karanlık, durağan
19:23
in the blacksiyah, staticstatik emptyboş universeEvren
466
1148000
3000
ve boş evrende yalnızca kendilerinin
19:26
that theironların ownkendi state-of-the-artTeknoloji harikası observationsgözlemler revealortaya çıkartmak?
467
1151000
4000
o en gelişmiş gözlemlerinin sonuçlarına mı inanacaklar?
19:30
I suspectşüpheli the latterİkinci.
468
1155000
2000
İkincisinin olacağından kuşkulanıyorum.
19:32
WhichHangi meansanlamına geliyor that we are livingyaşam
469
1157000
2000
Bu da demek oluyor ki şu an
19:34
throughvasitasiyla a remarkablyoldukça privilegedayrıcalıklı eraçağ
470
1159000
3000
inanılmaz derecede ayrıcalıklı çağlarda yaşıyoruz,
19:37
when certainbelli deepderin truthsgerçekler about the cosmosEvren
471
1162000
2000
kozmos hakkında belli derin gerçekliklerin
19:39
are still withiniçinde reachulaşmak
472
1164000
2000
halen insanların keşfetme arzusu tarafından
19:41
of the humaninsan spiritruh of explorationkeşif.
473
1166000
2000
ulaşılabilir olduğu çağlardayız.
19:43
It appearsbelirir that it mayMayıs ayı not always be that way.
474
1168000
5000
Görünüşe bakılırsa bu her zaman böyle olmayacak.
19:48
Because today'sbugünkü astronomersastronomlar,
475
1173000
2000
Çünkü bugünün astronomları,
19:50
by turningdöndürme powerfulgüçlü telescopesteleskoplar to the skygökyüzü,
476
1175000
3000
güçlü teleskoplarını gökyüzüne çevirerek,
19:53
have capturedyakalanan a handfulavuç of starklystarkly informativebilgilendirici photonsfotonlar --
477
1178000
3000
bir avuç aydınlatıcı fotonu tüm çıplaklığıyla yakalayabildiler --
19:56
a kindtür of cosmickozmik telegramtelgraf
478
1181000
3000
milyarlarca yıldır yolda olan
19:59
billionsmilyarlarca of yearsyıl in transittransit.
479
1184000
2000
bir çeşit kozmik mesaj.
20:01
and the messagemesaj echoingyankılanan acrosskarşısında the agesyaşlar is clearaçık.
480
1186000
4000
Ve çağlar boyunca yankılanan bu mesaj gayet açık.
20:05
SometimesBazen naturedoğa guardsMuhafızlar her secretssırlar
481
1190000
3000
Doğa bazen sırlarını çözülmeyecek şekilde
20:08
with the unbreakableKırılmaz gripkavrama
482
1193000
2000
fizik kanunları ile sıkıca sarar
20:10
of physicalfiziksel lawhukuk.
483
1195000
2000
ve onları gizler.
20:12
SometimesBazen the truedoğru naturedoğa of realitygerçeklik beckonsçağırmaktadır
484
1197000
4000
Bazen gerçekliğin asıl doğası ufkun hemen ötesinden
20:16
from just beyondötesinde the horizonufuk.
485
1201000
3000
bizlere işaret verir.
20:19
Thank you very much.
486
1204000
2000
Çok teşekkür ederim.
20:21
(ApplauseAlkış)
487
1206000
4000
(Alkışlar)
20:25
ChrisChris AndersonAnderson: BrianBrian, thank you.
488
1210000
2000
Chris Anderson: Brian, teşekkürler.
20:27
The rangemenzil of ideasfikirler you've just spokenkonuşulmuş about
489
1212000
2000
Az önce bahsettiğin fikirlerin çeşitliliği
20:29
are dizzyingbaş döndürücü, exhilaratingheyecan verici, incredibleinanılmaz.
490
1214000
3000
baş döndürücü, olağanüstü, harika.
20:32
How do you think
491
1217000
2000
Tarihsel açıdan bakınca
20:34
of where cosmologykozmoloji is now,
492
1219000
2000
kozmolojinin bulunduğu yeri
20:36
in a sortçeşit of historicaltarihi sideyan?
493
1221000
2000
nasıl görüyorsun?
20:38
Are we in the middleorta of something unusualolağandışı historicallytarihsel in your opiniongörüş?
494
1223000
3000
Sana göre şu an tarihsel olarak olağandışı bir şeylerin ortasında mıyız?
20:41
BGBG: Well it's hardzor to say.
495
1226000
2000
BG: Yani aslında bunu söylemek zor.
20:43
When we learnöğrenmek that astronomersastronomlar of the faruzak futuregelecek
496
1228000
3000
Uzak gelecekteki astronomların bu meseleyi çözebilecek
20:46
mayMayıs ayı not have enoughyeterli informationbilgi to figureşekil things out,
497
1231000
3000
yeterince bilgiye sahip olamayacağını öğrendiğimizde,
20:49
the naturaldoğal questionsoru is, maybe we're alreadyzaten in that positionpozisyon
498
1234000
3000
doğal olan soru şu ki, belki de zaten biz çoktan o duruma geldik
20:52
and certainbelli deepderin, criticalkritik featuresÖzellikler of the universeEvren
499
1237000
3000
ve evrenin belli bir takım derin, kritik özellikleri
20:55
alreadyzaten have escapedkaçtı our abilitykabiliyet to understandanlama
500
1240000
3000
kozmolojinin evrimi sebebiyle
20:58
because of how cosmologykozmoloji evolvesgeliştikçe.
501
1243000
2000
anlayabilme yetimizden çoktan kaçtı.
21:00
So from that perspectiveperspektif,
502
1245000
2000
Yani bu perspektifle,
21:02
maybe we will always be askingsormak questionssorular
503
1247000
2000
belki de her zaman sorular soruyor olacağız
21:04
and never be ableyapabilmek to fullytamamen answerCevap them.
504
1249000
2000
ve bunlara asla tam olarak cevap veremeyeceğiz.
21:06
On the other handel, we now can understandanlama
505
1251000
2000
Öte yandan, şu an evrenin ne kadar yaşlı olduğunu
21:08
how oldeski the universeEvren is.
506
1253000
2000
anlayabiliyoruz.
21:10
We can understandanlama
507
1255000
2000
13.72 milyar yıl önce ortaya çıkan
21:12
how to understandanlama the dataveri from the microwavemikrodalga backgroundarka fon radiationradyasyon
508
1257000
3000
kozmik mikrodalga arkaplan ışıması verilerini nasıl değerlendireceğimizi
21:15
that was setset down 13.72 billionmilyar yearsyıl agoönce --
509
1260000
3000
anlayabiliyoruz.
21:18
and yethenüz, we can do calculationshesaplamalar todaybugün to predicttahmin how it will look
510
1263000
2000
Böyle olunca, bugün ileride nasıl görüneceğini tahmin edecek hesaplamalar yapıyoruz
21:20
and it matchesmaçlar.
511
1265000
2000
ve tutuyor.
21:22
HolyKutsal cowinek! That's just amazingşaşırtıcı.
512
1267000
2000
Aman tanrım! Bu inanılmaz.
21:24
So on the one handel, it's just incredibleinanılmaz where we'vebiz ettik gottenkazanılmış,
513
1269000
3000
Yani bir yandan, geldiğimiz yer gerçekten inanılmaz,
21:27
but who knowsbilir what sortçeşit of blocksbloklar we mayMayıs ayı find in the futuregelecek.
514
1272000
4000
ama gelecekte ne gibi kayalara çarpacağımızı kim bilebilir.
21:31
CACA: You're going to be around for the nextSonraki fewaz daysgünler.
515
1276000
3000
CA: Önümüzdeki birkaç gün buralarda olacaksın.
21:34
Maybe some of these conversationskonuşmaları can continuedevam et.
516
1279000
2000
Belki bu diyalogların bir kısmı devam edebilir.
21:36
Thank you. Thank you, BrianBrian. (BGBG: My pleasureZevk.)
517
1281000
2000
Teşekkürler, Sağol, Brian. (BG: Ben teşekkür ederim.)
21:38
(ApplauseAlkış)
518
1283000
3000
(Alkışlar)
Translated by Kutay Erbayat
Reviewed by Ahmet Yükseltürk

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Brian Greene - Physicist
Brian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe.

Why you should listen

Greene, a professor of physics and mathematics at Columbia University, has focused on unified theories for more than 25 years, and has written several best-selling and non-technical books on the subject including The Elegant Universe, a Pulitzer finalist, and The Fabric of the Cosmos — each of which has been adapted into a NOVA mini-series. His latest book, The Hidden Reality, explores the possibility that our universe is not the only universe.

Greene believes science must be brought to general audiences in new and compelling ways, such as his live stage odyssey, Icarus at the Edge of Time, with original orchestral score by Philip Glass, and the annual World Science Festival, which he co-founded in 2008 with journalist Tracy Day.

More profile about the speaker
Brian Greene | Speaker | TED.com