TED2013
James Flynn: Why our IQ levels are higher than our grandparents'
James Flynn: IQ seviyemiz neden atalarımızdan daha yüksek?
Filmed:
Readability: 3.9
4,330,212 views
Adına "Flynn etkisi" deniyor - Her neslin IQ testlerinde bir öncekine göre daha yüksek skorlar alması. Giderek daha mı zeki oluyoruz, yoksa sadece farklı biçimde mi düşünüyoruz? 20. yüzyılın bilişsel tarihine yaptığı bu hızlı gezintide ahlak filozofu James Flynn, düşünce şeklimizin değişmesinin şaşırtıcı (ve her zaman olumlu olmayan) sonuçları olduğunu öne sürüyor.
James Flynn - Moral philosopher
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We are going to take a quick voyage
0
791
2399
20. yüzyılın bilişsel tarihine
00:15
over the cognitive history of the 20th century,
1
3190
3507
hızlı bir yolculuk yapacağız,
00:18
because during that century,
2
6697
1789
çünkü bu yüzyılda
00:20
our minds have altered dramatically.
3
8486
2914
zihinlerimiz dramatik bir şekilde değişti.
00:23
As you all know, the cars that people drove in 1900
4
11400
3324
Bildiğiniz gibi, 1900'lerde insanların kullandığı
00:26
have altered because the roads are better
5
14724
2074
araçlar değişti, çünkü günümüzde yollar daha iyi
00:28
and because of technology.
6
16798
2355
ve teknoloji daha ileri.
00:31
And our minds have altered, too.
7
19153
1969
Zihinlerimiz de değişti.
00:33
We've gone from people who confronted a concrete world
8
21122
3944
Maddesel dünya ile uğraşan insanlar olmaktan çıkıp
00:37
and analyzed that world primarily in terms
9
25066
3399
o dünyayı kendimize fayda sağlayacak
00:40
of how much it would benefit them
10
28465
2233
şekilde analiz edeceğimiz
00:42
to people who confront a very complex world,
11
30698
4592
oldukça karmaşık bir dünya ile karşı karşıya geldik
00:47
and it's a world where we've had to develop
12
35290
2209
ve bu dünya bizi yeni zihinsel alışkanlıklar,
00:49
new mental habits, new habits of mind.
13
37499
3495
yeni bir kafa yapısı geliştirmek durumunda bıraktı.
00:52
And these include things like
14
40994
1997
Bunlar arasında bu maddesel dünyayı
00:54
clothing that concrete world with classification,
15
42991
4014
sınıflandırmak,
00:59
introducing abstractions that we try to make
16
47005
2922
mantık yönünden tutarlı
01:01
logically consistent,
17
49927
2196
ama varsayımları da ciddiye alan,
01:04
and also taking the hypothetical seriously,
18
52123
2830
ne olabileceğinden ziyade,
01:06
that is, wondering about what might have been
19
54953
2250
ne olduğunu merak ederek
01:09
rather than what is.
20
57203
2392
yeni soyutlamalar geliştirmek var.
01:11
Now, this dramatic change was drawn to my attention
21
59595
3552
Şimdi, bu çarpıcı husus zaman içerisinde
01:15
through massive I.Q. gains over time,
22
63147
3760
önemli I.Q. artışları ile dikkatimi çekti.
01:18
and these have been truly massive.
23
66907
2369
Muazzam bir artıştan söz ediyorum.
01:21
That is, we don't just get a few more questions right
24
69276
4411
Yani I.Q. testlerinde yalnızca bir kaç adet doğru
01:25
on I.Q. tests.
25
73687
1473
cevap artışından söz etmiyoruz.
01:27
We get far more questions right on I.Q. tests
26
75160
3459
Testlerin icat edildiği zamandan bugüne
01:30
than each succeeding generation
27
78619
2248
her bir jenerasyon bir diğerine göre
01:32
back to the time that they were invented.
28
80867
2910
giderek daha fazla soruyu doğru yanıtlıyor.
01:35
Indeed, if you score the people a century ago
29
83777
3298
Gerçekten de eğer bir yüzyıl önceki insanları
01:39
against modern norms,
30
87075
1548
bugünün değerleri ile ölçeklerseniz
01:40
they would have an average I.Q. of 70.
31
88623
3371
ortalama I.Q'ları 70 çıkardı.
01:43
If you score us against their norms,
32
91994
2725
Eğer bizi onların değerlerine göre ölçerseniz
01:46
we would have an average I.Q. of 130.
33
94719
3599
ortalama I.Q.'muz 130 olurdu.
01:50
Now this has raised all sorts of questions.
34
98318
3357
Şimdi bu konu her tür soruyu beraberinde getirmekte:
01:53
Were our immediate ancestors
35
101675
1905
Yakın atalarımız
01:55
on the verge of mental retardation?
36
103580
3235
zihinsel özürlülüğün eşiğinde miydi?
01:58
Because 70 is normally the score for mental retardation.
37
106815
4075
Çünkü 70 normalde zeka geriliğinin sınırıdır.
02:02
Or are we on the verge of all being gifted?
38
110890
3032
Yoksa bizler neredeyse üstün yetenekli miyiz?
02:05
Because 130 is the cutting line for giftedness.
39
113922
4236
Çünkü 130 da üstün yetenek sınırıdır.
02:10
Now I'm going to try and argue for a third alternative
40
118158
3120
Şimdi ben diğerlerinden daha aydınlatıcı olan
02:13
that's much more illuminating than either of those,
41
121278
4053
üçüncü bir seçeneği tartışmaya açacağım.
02:17
and to put this into perspective,
42
125331
2622
Bunu gözünüzde canlandırmak için
02:19
let's imagine that a Martian came down to Earth
43
127953
2905
diyelim ki bir Marslı Dünya'ya geldi
02:22
and found a ruined civilization.
44
130858
2835
ve yok olmuş bir medeniyet buldu.
02:25
And this Martian was an archaeologist,
45
133693
2407
Bu Marslı bir arkeologdu
02:28
and they found scores, target scores,
46
136100
2887
ve insanların atış yapmak için kullandığı
02:30
that people had used for shooting.
47
138987
2923
hedef çizelgeleri buldu.
02:33
And first they looked at 1865,
48
141910
2503
Öncelikle 1865 yılına baktılar
02:36
and they found that in a minute,
49
144413
2071
ve bir dakika içinde insanların
02:38
people had only put one bullet in the bullseye.
50
146484
3709
hedefin merkezine tek bir mermi atabildiğini gördüler.
02:42
And then they found, in 1898,
51
150193
2317
1898'de ise bir dakika içinde
02:44
that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.
52
152510
3784
hedef merkezine beş mermi isabet ettiriyorlardı.
02:48
And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.
53
156294
5227
1918'de ise bu sayı 100'e çıkıyordu.
02:53
And initially, that archaeologist would be baffled.
54
161521
3855
Başta arkeolog oldukça şaşırırdı.
02:57
They would say, look, these tests were designed
55
165376
2597
ve "Bakın," derlerdi, "bu testler
02:59
to find out how much people were steady of hand,
56
167973
3598
insanların ellerinin sabitliğini,
03:03
how keen their eyesight was,
57
171571
2775
gözlerinin keskinliğini ve
03:06
whether they had control of their weapon.
58
174346
2338
silaha hakim olup olmadıklarını anlamak için tasarlanmış.
03:08
How could these performances have escalated
59
176684
3021
Bu kabiliyet böylesi inanılmaz
03:11
to this enormous degree?
60
179705
2182
bir seviyeye nasıl gelebildi?"
03:13
Well we now know, of course, the answer.
61
181887
2275
Yani, cevap olarak elbette biliyoruz ki
03:16
If that Martian looked at battlefields,
62
184162
2812
Marslı savaş alanlarına bakmış olsaydı
03:18
they would find that people had only muskets
63
186974
2824
insanların İç Savaş esnasında
03:21
at the time of the Civil War
64
189798
2064
yalnızca eski tip tüfekleri olduğunu görecekti,
03:23
and that they had repeating rifles
65
191862
1807
İspanyol-Amerikan Savaşı'nda
03:25
at the time of the Spanish-American War,
66
193669
3185
mükerrer ateşli tüfekleri olduğunu,
03:28
and then they had machine guns
67
196854
1736
1. Dünya Savaşı'nda ise
03:30
by the time of World War I.
68
198590
2815
makineli tüfeklerini.
03:33
And, in other words, it was the equipment
69
201405
2551
Başka bir deyişle, ortalama bir askerin
03:35
that was in the hands of the average soldier
70
203956
2167
isabetliliğini sağlayan
03:38
that was responsible, not greater keenness of eye
71
206123
3063
gözlerinin keskinliği ya da elinin sabitliği değil,
03:41
or steadiness of hand.
72
209186
2173
donanımı idi.
03:43
Now what we have to imagine is the mental artillery
73
211359
3320
Şimdi kafamızda canlandırmamız gereken
03:46
that we have picked up over those hundred years,
74
214679
3493
bu birkaç yüzyıl boyunca edindiğimiz zihinsel silahlar.
03:50
and I think again that another thinker will help us here,
75
218172
4063
Ve sanırım burada bize bir başka düşünür yardım edecek,
03:54
and that's Luria.
76
222235
2135
ki bu kişi de Luria.
03:56
Luria looked at people
77
224370
2144
Luria bilim çağına girmeden hemen önce
03:58
just before they entered the scientific age,
78
226514
3653
insanlara baktı ve bu insanların
04:02
and he found that these people
79
230167
1997
maddi dünyayı sınıflandırmaya
04:04
were resistant to classifying the concrete world.
80
232164
3657
direniş gösterdiğini gördü.
04:07
They wanted to break it up
81
235821
1054
Onu kullanabilecekleri küçük
04:08
into little bits that they could use.
82
236875
2590
parçalara bölmek arzusundaydılar.
04:11
He found that they were resistant
83
239465
2290
Varsayımsal olanı anlamak,
04:13
to deducing the hypothetical,
84
241755
3501
ne olabileceği hakkında kafa yormak
04:17
to speculating about what might be,
85
245256
2677
konusuna dirençli olduklarını gördü,
04:19
and he found finally that they didn't deal well
86
247933
2637
ve soyutlamalarla,
yahut o soyutlamaları
yahut o soyutlamaları
04:22
with abstractions or using logic on those abstractions.
87
250570
4397
mantık yoluyla anlamakla
baş edemediklerini farketti.
baş edemediklerini farketti.
04:26
Now let me give you a sample of some of his interviews.
88
254967
3140
Şimdi size mülakatlarından
bazı örnekler vermek istiyorum.
bazı örnekler vermek istiyorum.
04:30
He talked to the head man of a person
89
258107
2366
Rusya'nın taşra bölgesinde
04:32
in rural Russia.
90
260473
1832
insanlarla konuştu.
04:34
They'd only had, as people had in 1900,
91
262305
2474
1900'lerde olduğu üzere onlar da
04:36
about four years of schooling.
92
264779
2181
yalnızca dört yıllık okul eğitimi almışlardı.
04:38
And he asked that particular person,
93
266960
2360
O kişiye şöyle sordu:
04:41
what do crows and fish have in common?
94
269320
3470
"Kargalarla balıkların ortak özelliği nedir?"
04:44
And the fellow said, "Absolutely nothing.
95
272790
3067
Arkadaş: "Kesinlikle hiçbir şey.
04:47
You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.
96
275857
2993
Yani bilirsin, bir balığı yiyebilirim. Kargayı yiyemem.
04:50
A crow can peck at a fish.
97
278850
2326
Bir karga balığı gagalayabilir.
04:53
A fish can't do anything to a crow."
98
281176
2851
Balık kargaya bir şey yapamaz." dedi.
04:56
And Luria said, "But aren't they both animals?"
99
284027
3226
Ve Luria "İkisi de hayvan değil midir?" diye sordu.
04:59
And he said, "Of course not.
100
287253
1410
Adam: "Tabi ki değil.
05:00
One's a fish.
101
288663
1987
Biri balıktır,
05:02
The other is a bird."
102
290650
1772
öbürü ise kuş." diye cevap verdi.
05:04
And he was interested, effectively,
103
292422
2022
Ve özellikle bu somut nesnelerle
05:06
in what he could do with those concrete objects.
104
294444
3668
ne yapabileceğiyle ilgilenmekteydi.
05:10
And then Luria went to another person,
105
298112
2878
Sonra Luria bir başka kişiye gitti
05:12
and he said to them,
106
300990
2183
ve dedi ki:
05:15
"There are no camels in Germany.
107
303173
2696
"Almanya'da hiç deve yok.
05:17
Hamburg is a city in Germany.
108
305869
2411
Hamburg Almanya'da bir şehirdir.
05:20
Are there camels in Hamburg?"
109
308280
2543
Hamburg'da deve var mıdır?"
05:22
And the fellow said,
110
310823
891
Adam: "Yani, şehir eğer yeterince büyükse,
05:23
"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."
111
311714
4219
orada deve olması gerekir."
05:27
And Luria said, "But what do my words imply?"
112
315933
3894
Luria "Ama söylediklerim
ne anlama geliyor?" dedi.
ne anlama geliyor?" dedi.
05:31
And he said, "Well, maybe it's a small village,
113
319827
2277
Ve adam, "Yani belki de orası küçük bir kasabadır,
05:34
and there's no room for camels."
114
322104
2569
ve develer için yer yoktur." diye yanıtladı.
05:36
In other words, he was unwilling to treat this
115
324673
2263
Diğer bir deyişle konuyu somut bir problem
05:38
as anything but a concrete problem,
116
326936
2797
olarak görmek dışında her seçeneğe kapalıydı.
05:41
and he was used to camels being in villages,
117
329733
2558
Develerin kasabalarda yaşamasına alışıktı,
05:44
and he was quite unable to use the hypothetical,
118
332291
3933
ve Almanya'da develerin
olup olmadığını sorgulamak
olup olmadığını sorgulamak
05:48
to ask himself what if there were no camels in Germany.
119
336224
4907
hususunda soyut veriden yararlanamıyordu.
05:53
A third interview was conducted
120
341131
2813
Kuzey Kutbu'nda üçüncü
05:55
with someone about the North Pole.
121
343944
2984
bir mülakat daha yapıldı.
05:58
And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.
122
346928
4105
Luria: "Kuzey Kutbu'nda her zaman kar vardır.
06:03
Wherever there is always snow, the bears are white.
123
351033
3955
Kar olan her yerde ayılar beyaz renklidir.
06:06
What color are the bears at the North Pole?"
124
354988
3279
Kuzey Kutbu'ndaki ayılar
ne renktir?" diye sordu.
ne renktir?" diye sordu.
06:10
And the response was, "Such a thing
125
358267
2402
Cevap: "Böyle bir durum tanıklık
06:12
is to be settled by testimony.
126
360669
2310
esasıyla belirlenmelidir.
06:14
If a wise person came from the North Pole
127
362979
2824
Eğer Kuzey Kutbu'ndan bilge bir adam gelip
06:17
and told me the bears were white,
128
365803
1851
bana ayıların beyaz
olduğunu söylerse
olduğunu söylerse
06:19
I might believe him,
129
367654
1479
ona inanabilirim, ama benim gördüğüm
06:21
but every bear that I have seen is a brown bear."
130
369133
4205
tüm ayılar boz renkliydi." oldu.
06:25
Now you see again, this person has rejected
131
373338
2984
Şimdi, gördüğünüz üzere bir kez daha bu kişi
06:28
going beyond the concrete world
132
376322
2195
günlük tecrübelerden yola çıkarak
06:30
and analyzing it through everyday experience,
133
378517
3173
somut dünyanın ötesine geçmeyi reddetti
06:33
and it was important to that person
134
381690
1866
ve bu kişi için
06:35
what color bears were --
135
383556
1562
ayıların ne renk olduğu
06:37
that is, they had to hunt bears.
136
385118
2281
avlanmak açısından önemliydi.
06:39
They weren't willing to engage in this.
137
387399
2409
Bu konuya girmeye gönüllü değillerdi.
06:41
One of them said to Luria,
138
389808
1837
Bir Luria'ya şöyle dedi:
06:43
"How can we solve things that aren't real problems?
139
391645
3500
"Gerçek problem olmayan bir şeyi nasıl çözebiliriz?
06:47
None of these problems are real.
140
395145
1891
Bu problemlerin hiçbiri gerçek değil.
06:49
How can we address them?"
141
397036
2643
Onları nasıl ele almalıyız?"
06:51
Now, these three categories --
142
399679
3545
Şimdi, bu üç kategori-
06:55
classification,
143
403224
1491
sınıflandırma,
06:56
using logic on abstractions,
144
404715
2141
soyutlamalarda mantık kullanma,
06:58
taking the hypothetical seriously --
145
406856
2769
varsayımsal olanı önemseme-
07:01
how much difference do they make in the real world
146
409625
2438
gerçek hayatta bunlar deney odası dışında
07:04
beyond the testing room?
147
412063
1893
ne kadar fark yaratır?
07:05
And let me give you a few illustrations.
148
413956
2970
Size bir kaç örnek vereyim.
07:08
First, almost all of us today get a high school diploma.
149
416926
3389
Öncelikle bugün hemen hepimiz lise diploması alıyoruz.
07:12
That is, we've gone from four to eight years of education
150
420315
3397
Bu demektir ki dört ila sekiz yıllık eğitimden
07:15
to 12 years of formal education,
151
423712
2777
12 yıllık resmi eğitime geçmiş durumdayız
07:18
and 52 percent of Americans
152
426489
1901
ve Amerikalıların %52'si
07:20
have actually experienced some type of tertiary education.
153
428390
3820
herhangi bir üçüncü derece eğitim alıyor.
07:24
Now, not only do we have much more education,
154
432210
4032
Şimdi, yalnızca daha fazla eğitilmekle kalmıyoruz,
07:28
and much of that education is scientific,
155
436242
2693
bu eğitimin önemli kısmı bilimsel
07:30
and you can't do science without classifying the world.
156
438935
4010
ve dünyayı sınıflandırmadan bilim yapamazsınız.
07:34
You can't do science without proposing hypotheses.
157
442945
3859
Hipotezler öne sürmeksizin bilim yapamazsınız.
07:38
You can't do science without making it logically consistent.
158
446804
4174
Mantıksal olarak anlamlı hale getirmeden bilim yapamazsınız.
07:42
And even down in grade school, things have changed.
159
450978
3810
İlkokul düzeyinde bile işler değişmiş durumda.
07:46
In 1910, they looked at the examinations
160
454788
2934
1910'da Ohio eyaletinde 14 yaşındaki çocuklara
07:49
that the state of Ohio gave to 14-year-olds,
161
457722
3820
yapılan sınavlara bakıldığında,
07:53
and they found that they were all
162
461542
1606
sosyal anlamda somut bilgiye
07:55
for socially valued concrete information.
163
463148
3435
değer verdikleri görülmüş.
07:58
They were things like,
164
466583
1331
Bunlar, o zamanki
07:59
what are the capitals of the 44 or 45 states
165
467914
2887
44-45 eyaletin başkentleri
08:02
that existed at that time?
166
470801
2374
gibi bilgilermiş.
08:05
When they looked at the exams
167
473175
1578
1990 yılında Ohio eyaletinde yapılan sınavlarda
08:06
that the state of Ohio gave in 1990,
168
474753
3147
yapılan sınavların soruları incelendiğinde ise,
08:09
they were all about abstractions.
169
477900
2386
tamamının soyutlamalar üzerine olduğu görülmüş.
08:12
They were things like,
170
480286
1593
Bunlar, "Neden bir eyaletin
08:13
why is the largest city of a state rarely the capital?
171
481879
5134
en büyük şehri nadiren başkenttir?" gibi sorular.
08:19
And you were supposed to think, well,
172
487013
1564
Ve sizin şöyle bir şey düşünmeniz beklenir:
08:20
the state legislature was rural-controlled,
173
488577
3214
"Eyalet meclisi yerel olarak kontrol ediliyordur,
08:23
and they hated the big city,
174
491791
2098
onlar da büyük şehirlerden nefret ediyorlardır,
08:25
so rather than putting the capital in a big city,
175
493889
2593
bu yüzden büyük bir şehri başkent yapmak yerine
08:28
they put it in a county seat.
176
496482
1438
kırsal bir yer tercih etmişlerdir.
08:29
They put it in Albany rather than New York.
177
497920
2736
New York yerine Albany'i
08:32
They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.
178
500656
3056
Philadelphia yerine Harrisburg'ü seçmişlerdir."
08:35
And so forth.
179
503712
1935
Gibi gibi.
08:37
So the tenor of education has changed.
180
505647
2431
Yani eğitimin mahiyeti değişmiştir.
08:40
We are educating people to take the hypothetical seriously,
181
508078
4034
İnsanlarımızı varsayımsal olanı
önemsemek, soyutlamalardan yararlanmak
önemsemek, soyutlamalardan yararlanmak
08:44
to use abstractions, and to link them logically.
182
512112
3578
ve bunlar arasında mantıksal bir
bağlantı kurmak üzere yetiştiriyoruz.
bağlantı kurmak üzere yetiştiriyoruz.
08:47
What about employment?
183
515690
2381
Peki ya işgücü?
08:50
Well, in 1900, three percent of Americans
184
518071
3900
Yani, 1900 yılında
Amerikalıların yüzde üçü
Amerikalıların yüzde üçü
08:53
practiced professions that were cognitively demanding.
185
521971
3542
zihinsel anlamda çaba gerektiren işlerde çalışıyordu.
08:57
Only three percent were lawyers or doctors or teachers.
186
525513
4055
Yalnızca yüzde üçlük kısım yargıç, doktor ve öğretmendi.
09:01
Today, 35 percent of Americans
187
529568
2863
Bugün Amerikalıların %35'i
09:04
practice cognitively demanding professions,
188
532431
3319
beyin gücü gerektiren mesleklerle uğraşıyor,
09:07
not only to the professions proper like lawyer
189
535750
2626
sadece yargıçlık yahut doktorluk veya
09:10
or doctor or scientist or lecturer,
190
538376
2549
bilim adamlığı ya da konuşmacı
gibi gerçek meslekler değil,
gibi gerçek meslekler değil,
09:12
but many, many sub-professions
191
540925
1818
ama pek, pek çok alt meslek grubu,
09:14
having to do with being a technician,
192
542743
1941
teknisyenlik gerektiren işler,
09:16
a computer programmer.
193
544684
2025
ya da bilgisayar programcılığı gibi.
09:18
A whole range of professions now make cognitive demands.
194
546709
4324
Günümüzde pek çok meslek
beyin gücü talep ediyor.
beyin gücü talep ediyor.
09:23
And we can only meet the terms of employment
195
551033
2930
Ve modern dünyada işgücünün
09:25
in the modern world by being cognitively
196
553963
2497
bu talebini zihinsel anlamda
09:28
far more flexible.
197
556460
2261
çok daha esnek olarak karşılayabiliriz.
09:30
And it's not just that we have many more people
198
558721
3223
Mesele sadece çok daha fazla kişinin
09:33
in cognitively demanding professions.
199
561944
2990
zeka gücü gerektiren işlerde
çalışıyor olması değil.
çalışıyor olması değil.
09:36
The professions have been upgraded.
200
564934
2403
Meslekler de gelişti.
09:39
Compare the doctor in 1900,
201
567337
2111
Yalnızca birkaç konuda bilgisi olan
09:41
who really had only a few tricks up his sleeve,
202
569448
3049
1900'deki bir doktorla
09:44
with the modern general practitioner or specialist,
203
572497
2808
modern dünyada yıllarca eğitim alan
09:47
with years of scientific training.
204
575305
2679
pratisyen ya da uzman
bir doktorla karşılaştırın.
bir doktorla karşılaştırın.
09:49
Compare the banker in 1900,
205
577984
2269
1900'de yalnızca
iyi bir muhasebeciye
iyi bir muhasebeciye
09:52
who really just needed a good accountant
206
580253
2413
ihtiyaç duyan ve
işi çevre halkından kimin
işi çevre halkından kimin
09:54
and to know who was trustworthy in the local community
207
582666
3176
güvenilir olduğunu, kimin
ev kredisini geri ödeyebileceğini
ev kredisini geri ödeyebileceğini
09:57
for paying back their mortgage.
208
585842
2291
bilmekten ibaret olan
bir bankacıyı düşünün.
bir bankacıyı düşünün.
10:00
Well, the merchant bankers who brought the world to their knees
209
588133
3229
Yani, dünyaya diz
çöktüren ticari bankacılar
çöktüren ticari bankacılar
10:03
may have been morally remiss,
210
591362
1766
ahlaki anlamda kusurlu olabilirler,
10:05
but they were cognitively very agile.
211
593128
3139
ancak zihinsel anlamda
oldukça kıvraklardı.
oldukça kıvraklardı.
10:08
They went far beyond that 1900 banker.
212
596267
4611
1900'lerdeki o bankerin
çok, çok ötesine geçtiler.
çok, çok ötesine geçtiler.
10:12
They had to look at computer projections
213
600878
2167
Konut piyasası bilgisayar projeksiyonlarını
10:15
for the housing market.
214
603045
2000
inceliyorlardı.
10:17
They had to get complicated CDO-squared
215
605045
3905
Borcu aslında karlı bir
varlıkmış gibi gösterebilmek için
varlıkmış gibi gösterebilmek için
10:20
in order to bundle debt together
216
608950
2450
kredileri biraraya getirerek
10:23
and make debt look as if it were actually a profitable asset.
217
611400
3759
karmaşık teminatlı borç
senetleri (CDO) almaları,
senetleri (CDO) almaları,
10:27
They had to prepare a case to get rating agencies
218
615159
3100
(Kredi) Derecelendirme
kuruluşlarının AAA rating
kuruluşlarının AAA rating
vermeleri için sağlam
bir kılıf yaratmaları gerekiyordu.
bir kılıf yaratmaları gerekiyordu.
10:30
to give it a AAA,
219
618259
1111
10:31
though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.
220
619370
4234
Gerçi pek çok vakada derecelendirme
kuruluşlarına rüşvet verdiler.
kuruluşlarına rüşvet verdiler.
10:35
And they also, of course, had to get people
221
623604
2029
Tabi ki insanlara bu sözde varlıkları
10:37
to accept these so-called assets
222
625633
2687
kabul ettirmeleri ve hayli zayıf olmalarına
10:40
and pay money for them
223
628320
1500
rağmen bunlar için para ödemelerini
10:41
even though they were highly vulnerable.
224
629820
2587
sağlamaları da gerekiyordu.
10:44
Or take a farmer today.
225
632407
1590
Ya da bir modern çiftçiyi ele alalım.
10:45
I take the farm manager of today as very different
226
633997
3280
Ben 1900'lerdeki bir
çiftlik kahyasını günümüzden
çiftlik kahyasını günümüzden
10:49
from the farmer of 1900.
227
637277
2491
çok farklı görüyorum.
10:51
So it hasn't just been the spread
228
639768
1838
Demek istediğim, sadece
zihinsel efor gerektiren
zihinsel efor gerektiren
10:53
of cognitively demanding professions.
229
641606
3191
mesleklerin artışı değil konu.
10:56
It's also been the upgrading of tasks
230
644797
2380
Aynı zamanda doktorluk,
avukatlık ya da benzeri
avukatlık ya da benzeri
10:59
like lawyer and doctor and what have you
231
647177
2567
mesleklerin gelişmesinin zihinsel
11:01
that have made demands on our cognitive faculties.
232
649744
3777
becerilerimizin artmasını
gerektirmesi.
gerektirmesi.
11:05
But I've talked about education and employment.
233
653521
3159
Fakat yalnızca eğitim ve
işgücünden sözettim.
işgücünden sözettim.
11:08
Some of the habits of mind that we have developed
234
656680
3339
Oysa 20. yüzyılda geliştirdiğimiz
11:12
over the 20th century
235
660019
1607
bazı zihinsel alışkanlıkların
11:13
have paid off in unexpected areas.
236
661626
2595
beklenmedik başka
alanlarda da getirisi oldu.
alanlarda da getirisi oldu.
11:16
I'm primarily a moral philosopher.
237
664221
2271
Ben esasen ahlak filozofuyum.
11:18
I merely have a holiday in psychology,
238
666492
3688
Psikolojide neredeyse hiç tatil yapmam
11:22
and what interests me in general is moral debate.
239
670180
4408
ve genelde beni ilgilendiren
konular ahlaki tartışmalardır.
konular ahlaki tartışmalardır.
11:26
Now over the last century,
240
674588
2731
Şimdi, son yüzyılda
11:29
in developed nations like America,
241
677319
2350
Amerika gibi gelişmiş uluslarda
11:31
moral debate has escalated
242
679669
1981
ahlaki tartışmalar hararetlendi
11:33
because we take the hypothetical seriously,
243
681650
3339
çünkü varsayımsal olanı önemsiyoruz,
11:36
and we also take universals seriously
244
684989
3215
aynı zamanda evrensel olan
şeyleri de önemsiyoruz
şeyleri de önemsiyoruz
11:40
and look for logical connections.
245
688204
2796
ve mantıklı bağlantılar arıyoruz.
11:43
When I came home in 1955 from university
246
691000
3735
1955 yılında, Martin Luther
King gündemdeydi,
King gündemdeydi,
11:46
at the time of Martin Luther King,
247
694735
2307
üniversiteden eve geldiğimde,
11:49
a lot of people came home at that time
248
697042
2322
ki tabi pek çok insan da evlerine gitmişti,
11:51
and started having arguments with their parents and grandparents.
249
699364
3750
ebeveynlerimiz ve aile büyüklerimizle
karşılıklı tartışmalar yaşadık.
karşılıklı tartışmalar yaşadık.
11:55
My father was born in 1885,
250
703114
3228
Babam 1885'te doğmuştu.
11:58
and he was mildly racially biased.
251
706342
2563
Ve az da olsa
ırkçı bir eğilimi vardı.
ırkçı bir eğilimi vardı.
12:00
As an Irishman, he hated the English so much
252
708905
2103
Bir İrlandalı olarak İngilizlerden
o kadar çok nefret ediyordu ki
o kadar çok nefret ediyordu ki
12:03
he didn't have much emotion for anyone else.
253
711008
2321
başkalarına da sempati
besleyemiyordu.
besleyemiyordu.
12:05
(Laughter)
254
713329
3271
(Kahkakalar)
12:08
But he did have a sense that black people were inferior.
255
716600
4508
Ama siyahi insanların ikinci derecede
olduğuna dair bir görüşü vardı.
olduğuna dair bir görüşü vardı.
12:13
And when we said to our parents and grandparents,
256
721108
2848
Ve ebeveynlerimize, aile büyüklerimize
12:15
"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"
257
723956
4493
"Yarın siyah olarak uyansanız
ne yapardınız?" diye sorduğumuzda
ne yapardınız?" diye sorduğumuzda
12:20
they said that is the dumbest thing you've ever said.
258
728449
3621
bunun ağzımızdan çıkan en
saçma şey olduğunu söylediler.
saçma şey olduğunu söylediler.
12:24
Who have you ever known who woke up in the morning --
259
732070
2502
Kim sabah kalkıp da siyah olmuş birini --
12:26
(Laughter) --
260
734572
2402
(Kahkahalar) --
12:28
that turned black?
261
736974
1230
-- gördü?
12:30
In other words, they were fixed in the concrete
262
738204
3516
Diğer bir deyişle, somut olan
12:33
mores and attitudes they had inherited.
263
741720
3513
ayrıntılar ve yaklaşımlarda takılıp kalmışlardı.
12:37
They would not take the hypothetical seriously,
264
745233
3011
Varsayımsal olanı
önemsemiyorlardı,
önemsemiyorlardı,
12:40
and without the hypothetical,
265
748244
1484
ve soyutlama olmaksızın
12:41
it's very difficult to get moral argument off the ground.
266
749728
4019
ahlaki bir tartışmayı kazanmak çok zordur.
12:45
You have to say, imagine you were
267
753747
2635
"Varsayalım İran'dasın,
12:48
in Iran, and imagine that your relatives
268
756382
5585
ve diyelim ki akrabaların
12:53
all suffered from collateral damage
269
761967
2700
hiç bir yanlışları olmamasına rağmen
12:56
even though they had done no wrong.
270
764667
1946
zarara uğratıldılar." gibi
şeyler söylemen gerekir.
şeyler söylemen gerekir.
12:58
How would you feel about that?
271
766613
2061
"Bu konuda ne hissederdin?"
13:00
And if someone of the older generation says,
272
768674
2720
Ve üst jenerasyondan bir kişi
13:03
well, our government takes care of us,
273
771394
1930
"Devlet bizim bakımımızı üstlenir,
13:05
and it's up to their government to take care of them,
274
773324
2943
dolayısıyla onların devleti de
onları gözetmeli!" dediğinde
onları gözetmeli!" dediğinde
13:08
they're just not willing to take the hypothetical seriously.
275
776267
4068
varsayımsal olanı önemsemek
istemiyor demektir.
istemiyor demektir.
13:12
Or take an Islamic father whose daughter has been raped,
276
780335
3367
Yahut kızına tecavüz edilen müslüman
bir ülkedeki bir babayı ele alalım.
bir ülkedeki bir babayı ele alalım.
13:15
and he feels he's honor-bound to kill her.
277
783702
3210
O adam gururu gereği kızını öldürmek
durumunda olduğunu hisseder.
durumunda olduğunu hisseder.
13:18
Well, he's treating his mores
278
786912
2360
Yani ahlaki değerlerini
13:21
as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,
279
789272
3900
miras aldığı maddi varlıklar
olarak değerlendirmektedir.
olarak değerlendirmektedir.
13:25
and they're unmovable in any way by logic.
280
793172
2645
Ve bunlar mantık yoluyla değiştirilemezler.
13:27
They're just inherited mores.
281
795817
2576
Onlar sadece miras edinilmiş
ahlaki inanışlardır.
ahlaki inanışlardır.
13:30
Today we would say something like,
282
798393
2201
Bugün ise şöyle bir şey söylerdik:
13:32
well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.
283
800594
3577
"Bayıltılıp tecavüz edildiğini düşün,
13:36
Would you deserve to be killed?
284
804171
1673
öldürülmeyi hakeder miydin?"
13:37
And he would say, well that's not in the Koran.
285
805844
2895
Ve o da "Tabi Kuran'da böyle bir şey yok,
13:40
That's not one of the principles I've got.
286
808739
4022
Bu değerlerimden biri değil." derdi.
13:44
Well you, today, universalize your principles.
287
812761
2841
Bugünlerde değerlerinizi
evrenselleştiriyorsunuz.
evrenselleştiriyorsunuz.
13:47
You state them as abstractions and you use logic on them.
288
815602
3557
Soyutlamalar olarak ifade edip
mantık kullanıyorsunuz.
mantık kullanıyorsunuz.
13:51
If you have a principle such as,
289
819159
2273
"İnsanlar gerçekten bir sebeple
suçlu değilse acı çekmemeli"
suçlu değilse acı çekmemeli"
13:53
people shouldn't suffer unless they're guilty of something,
290
821432
3646
gibi bir prensibiniz varsa,
13:57
then to exclude black people
291
825078
2096
siyah insanları
hariç tutmak için
hariç tutmak için
13:59
you've got to make exceptions, don't you?
292
827174
2498
bu prensibe istisnalar getirmek
zorundasınız, değil mi?
zorundasınız, değil mi?
14:01
You have to say, well, blackness of skin,
293
829672
2988
"Yani, konu sadece tenin
siyahlığı olmamalı," demelisiniz,
siyahlığı olmamalı," demelisiniz,
14:04
you couldn't suffer just for that.
294
832660
2623
"sadece bu yüzden acı çekilmemeli.
14:07
It must be that blacks are somehow tainted.
295
835283
3263
Zenciler bir şekilde kusurlu olmalılar."
14:10
And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,
296
838546
3167
Ve sonra ampirik bulguları
devreye sokarak
devreye sokarak
14:13
and say, well how can you consider all blacks tainted
297
841713
2916
"Yani Aziz Augustine ve
Thomas Sowell da zenci ise,
Thomas Sowell da zenci ise,
14:16
when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.
298
844629
3794
tüm siyahları nasıl kusurlu
varsayabiliriz?" diyebiliriz, değil mi?
varsayabiliriz?" diyebiliriz, değil mi?
14:20
And you can get moral argument off the ground, then,
299
848423
3425
Bu şekilde ahlaki tartışmayı yürütebiliriz,
14:23
because you're not treating moral principles as concrete entities.
300
851848
4554
çünkü ahlaki değerleri somut oluşumlar
olarak değerlendirmiyor oluruz.
olarak değerlendirmiyor oluruz.
14:28
You're treating them as universals,
301
856402
1937
Onları mantıkla tutarlı şekilde işleyerek
14:30
to be rendered consistent by logic.
302
858339
2779
evrensel olarak değerlendirmekteyizdir.
14:33
Now how did all of this arise out of I.Q. tests?
303
861118
3130
Şimdi bu konu I.Q. testlerinden
nasıl ortaya çıktı?
nasıl ortaya çıktı?
14:36
That's what initially got me going on cognitive history.
304
864248
4010
Bilişsel tarihle ilgilenmeme
sebep olan budur.
sebep olan budur.
14:40
If you look at the I.Q. test,
305
868258
1885
Eğer I.Q. testlerine bakarsak
14:42
you find the gains have been greatest in certain areas.
306
870143
3985
belli noktalarda kazancın daha
büyük olduğunu görürüz.
büyük olduğunu görürüz.
14:46
The similarities subtest of the Wechsler
307
874128
2603
Wechsler zeka testinin alt testlerinden biri
14:48
is about classification,
308
876731
2269
sınıflandırma konusundadır.
14:51
and we have made enormous gains
309
879000
2080
ve sınıflandırma alt testinde
14:53
on that classification subtest.
310
881080
3110
müthiş gelişmeler kaydettik.
14:56
There are other parts of the I.Q. test battery
311
884190
3281
I.Q. testinin bir diğer parçası
14:59
that are about using logic on abstractions.
312
887471
3096
soyutlamalarla ilgili
mantık yürütebilme üzerinedir.
mantık yürütebilme üzerinedir.
15:02
Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,
313
890567
3474
Kiminiz belki Raven'ın 'Kademeli
Matrisler' testini almıştır.
Matrisler' testini almıştır.
15:06
and it's all about analogies.
314
894041
2538
Tamamen kıyaslamalar üzerinedir.
15:08
And in 1900, people could do simple analogies.
315
896579
3856
1900'de insanlar basit
çıkarımlar yapabiliyorlardı.
çıkarımlar yapabiliyorlardı.
15:12
That is, if you said to them, cats are like wildcats.
316
900435
4345
Yani onlara "Kediler vahşi
kedilerle benzerlik gösterir,
kedilerle benzerlik gösterir,
15:16
What are dogs like?
317
904780
1576
peki köpekler neye benzer?" deseniz
15:18
They would say wolves.
318
906356
2092
"Kurtlara" derlerdi.
15:20
But by 1960, people could attack Raven's
319
908448
3544
Fakat 1960'a geldiğimizde
insanlar Raven'ın
insanlar Raven'ın
15:23
on a much more sophisticated level.
320
911992
2650
testini çok daha ileri
bir düzeyde cevaplıyorlardı.
bir düzeyde cevaplıyorlardı.
15:26
If you said, we've got two squares followed by a triangle,
321
914642
4507
"İki karenin ardından bir üçgen geliyorsa,
15:31
what follows two circles?
322
919149
2236
iki dairenin arkasından
ne gelir?" diye sorduğunuzda
ne gelir?" diye sorduğunuzda
15:33
They could say a semicircle.
323
921385
2287
"Yarım daire" yanıtını alırdınız.
15:35
Just as a triangle is half of a square,
324
923672
2178
Üçgeni yarım bir kare olarak düşünürsek,
15:37
a semicircle is half of a circle.
325
925850
2718
yarım daire de tam dairenin yarısıdır.
15:40
By 2010, college graduates, if you said
326
928568
3593
2010'a gelindiğindeyse
15:44
two circles followed by a semicircle,
327
932161
3235
"Eğer iki yarım dairenin
ardından bir tam daire geliyorsa,
ardından bir tam daire geliyorsa,
15:47
two sixteens followed by what,
328
935396
2790
iki tane 16'nın ardından ne gelir?" sorusuna
15:50
they would say eight, because eight is half of 16.
329
938186
3736
'8' yanıtı veriliyor, çünkü 8, 16'nın yarısıdır.
15:53
That is, they had moved so far from the concrete world
330
941922
2866
Yani somut dünyadan öylesine ileri gittiler ki
15:56
that they could even ignore
331
944788
2293
sorunun içinde yer alan sembollerin
15:59
the appearance of the symbols that were involved in the question.
332
947081
4523
görünüşünü bile gözardı edebiliyorlar.
16:03
Now, I should say one thing that's very disheartening.
333
951604
3164
Şimdi oldukça cesaret kırıcı bir şeyi söylemeliyim.
16:06
We haven't made progress on all fronts.
334
954768
2872
Her konuda bu derece
aşama kaydetmedik.
aşama kaydetmedik.
16:09
One of the ways in which we would like to deal
335
957640
2764
Modern dünyanın karmaşıklığıyla
16:12
with the sophistication of the modern world
336
960404
2198
uğraşmayı isteyeceğimiz bir yöntem ise
16:14
is through politics,
337
962602
2036
siyaset.
16:16
and sadly you can have humane moral principles,
338
964638
3335
Ancak üzücü bir şekilde
yüksek ahlaki değerleriniz olsa da,
yüksek ahlaki değerleriniz olsa da,
16:19
you can classify, you can use logic on abstractions,
339
967973
4420
sınıflandırma yapabiliyor, soyut kavramlar
üzerine mantık yürütebiliyor olsanız da
üzerine mantık yürütebiliyor olsanız da
16:24
and if you're ignorant of history and of other countries,
340
972393
2930
eğer kendi ülkenizin ya da diğer ülkelerin
tarihini umursamıyorsanız
tarihini umursamıyorsanız
16:27
you can't do politics.
341
975323
2427
siyaset yapamazsınız.
16:29
We've noticed, in a trend among young Americans,
342
977750
3020
Genç Amerikalılar arasında
yükselen bir trend olarak
yükselen bir trend olarak
16:32
that they read less history and less literature
343
980770
2875
giderek daha az tarih ve edebiyat
16:35
and less material about foreign lands,
344
983645
2610
ve yabancı memleketlerle
ilgili yazı okunduğunu gördük,
ilgili yazı okunduğunu gördük,
16:38
and they're essentially ahistorical.
345
986255
1695
ve temelde tarihdışılar.
16:39
They live in the bubble of the present.
346
987950
2117
"Şu an" denen baloncukta yaşıyorlar.
16:42
They don't know the Korean War from the war in Vietnam.
347
990067
2856
Kore Savaşı ile Vietnam'daki
savaşı ayırdedemiyorlar.
savaşı ayırdedemiyorlar.
16:44
They don't know who was an ally of America in World War II.
348
992923
4183
2. Dünya Savaşı'nda Amerika'nın
müttefikleri kimdi bilmiyorlar.
müttefikleri kimdi bilmiyorlar.
16:49
Think how different America would be
349
997106
2621
Eğer her Amerikalı
Batı ülkelerinin Afganistan'a
Batı ülkelerinin Afganistan'a
16:51
if every American knew that this is the fifth time
350
999727
3596
çeki düzen vermeye
beşinci gidişi olduğunu bilseydi
beşinci gidişi olduğunu bilseydi
16:55
Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,
351
1003323
4094
Amerika'nın ne kadar farklı
bir yer olacağını düşünün
bir yer olacağını düşünün
16:59
and if they had some idea of exactly what had happened
352
1007417
3364
ve önceki dört seferde
17:02
on those four previous occasions.
353
1010781
2325
tam olarak ne olduğunu.
17:05
(Laughter)
354
1013106
950
(Kahkahalar)
17:06
And that is, they had barely left,
355
1014056
1948
Odur ki, zaten ülkeyi pek terketmemişlerdi
17:08
and there wasn't a trace in the sand.
356
1016004
2332
ve aslında bulabilecekleri bir şey de yoktu.
17:10
Or imagine how different things would be
357
1018336
3208
Ya da çoğu Amerikalı son
altı savaşımızın dördünde
altı savaşımızın dördünde
17:13
if most Americans knew that we had been lied
358
1021544
2756
bize yalan söylendiğini bilseydi
17:16
into four of our last six wars.
359
1024300
2925
bazı şeylerin ne kadar
farklı olacağını düşünün.
farklı olacağını düşünün.
17:19
You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,
360
1027225
2934
Yani işte İspanyollar Maine'de
savaş gemisi batırmadılar;
savaş gemisi batırmadılar;
17:22
the Lusitania was not an innocent vessel
361
1030159
2258
Lusitania pek de
masum bir gemi değildi,
masum bir gemi değildi,
17:24
but was loaded with munitions,
362
1032417
2633
mühimmat yüklüydü;
17:27
the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,
363
1035050
4078
Kuzey Vietnamlılar
Yedinci Filo'ya saldırmadı;
Yedinci Filo'ya saldırmadı;
17:31
and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda
364
1039128
3568
ve tabi ki Saddam Hüseyin
El Kaide'den nefret ediyordu
El Kaide'den nefret ediyordu
17:34
and had nothing to do with it,
365
1042696
1909
ve onlarla bir alakası yoktu
17:36
and yet the administration convinced 45 percent of the people
366
1044605
3803
ve onları darağacında sallandırabilirdi.
Ancak yönetimimiz insanlarımızın %45'ini
17:40
that they were brothers in arms,
367
1048408
1544
17:41
when he would hang one from the nearest lamppost.
368
1049952
3879
onların silah arkadaşı olduğuna ikna etti.
17:45
But I don't want to end on a pessimistic note.
369
1053831
3469
Yine de konuşmamı kötümser
bir şekilde bitirmek istemiyorum.
bir şekilde bitirmek istemiyorum.
17:49
The 20th century has shown enormous cognitive reserves
370
1057300
4518
Asiller zümresi ortalama
insanın yapamayacağını,
insanın yapamayacağını,
17:53
in ordinary people that we have now realized,
371
1061818
3653
kendilerinin zihniyetini
yahut zihinsel kabiliyetlerini
yahut zihinsel kabiliyetlerini
17:57
and the aristocracy was convinced
372
1065471
2064
paylaşamayacağını düşünürken,
17:59
that the average person couldn't make it,
373
1067535
2179
20. yy’da şimdilerde farkına
18:01
that they could never share their mindset
374
1069714
2966
vardığımız üzere
18:04
or their cognitive abilities.
375
1072680
2606
müthiş bir zihinsel gelişme yaşandı.
18:07
Lord Curzon once said
376
1075286
1714
Lord Curzon bir zamanlar
18:09
he saw people bathing in the North Sea,
377
1077000
2264
Kuzey Denizi’nde yüzen
insanları gördüğünde
insanları gördüğünde
18:11
and he said, "Why did no one tell me
378
1079264
1663
“Alt zümrenin vücutlarının
beyaz olduğunu
beyaz olduğunu
18:12
what white bodies the lower orders have?"
379
1080927
2976
bana neden kimse söylemedi?” diye sormuş.
18:15
As if they were a reptile.
380
1083903
2351
Sanki onlar sürüngenlermiş gibi.
18:18
Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]
381
1086254
3050
Yani, Dickens hem haklıydı, hem de haksız.
(Doğrusu: Rudyard Kipling)
(Doğrusu: Rudyard Kipling)
18:21
[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady
382
1089304
3710
(Kipling) demiş ki "Albay'ın karısıyla Judy O'Grady
18:25
are sisters underneath the skin."
383
1093014
3209
tenin altında kardeştirler."
18:28
(Applause)
384
1096223
4000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
James Flynn - Moral philosopherJames Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence.
Why you should listen
Year over year, people fare better on standardized tests, a global phenomenon known as the Flynn Effect. James Flynn, the New Zealand-based researcher who discovered this, believes that environmental factors play a greater role in intelligence than genetics does.
His latest findings, discussed in his 2012 book Are We Getting Smarter?, also suggest that women are not only as intelligent as men, but superior when it comes to executive function. “Women, when exposed to modernity, do equal men for IQ,” Flynn said to TV ONE’s Greg Boyed. “But in the formal educational setting where they apply their intelligence, they’re outperforming men all hollow.”
Flynn, a retired university professor, has written extensively about the connection between ongoing equality and IQ gains, democracy and human rights. He also wrote a compelling book about books, The Torchlight List, in which he lists 200 must-reads.
James Flynn | Speaker | TED.com