TEDSummit
Monica Araya: A small country with big ideas to get rid of fossil fuels
Monica Araya: Fosil yakıtlardan kurtulmak için büyük fikirleri olan küçük bir ülke
Filmed:
Readability: 4
1,274,467 views
Fosil yakıtların olmadığı bir topluluk nasıl mümkün olabilir? Çevreyi koruma ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda adım atmış olan ülkesi Kosta Rika'yı örnek göstererek iklim aktivisti Monica Araya, ana hatlarıyla tüm sektörlerde temiz enerjiye sadık bir dünyanın nasıl olabileceğini gözler önüne seriyor.
Monica Araya - Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
How do we build a society
0
1103
3125
Fosil yakıtların olmadığı bir toplum
00:16
without fossil fuels?
1
4253
1507
nasıl mümkün olabilir?
00:18
This is a very complex challenge,
2
6944
2176
Bu oldukça karmaşık bir soru.
00:21
and I believe developing countries
could take the lead in this transition.
could take the lead in this transition.
3
9920
4480
Bence gelişmekte olan ülkeler
bu geçişte öncülük edebilir.
bu geçişte öncülük edebilir.
00:27
And I'm aware that this
is a contentious statement,
is a contentious statement,
4
15120
2560
Bunun çelişkili bir ifade
olduğunun farkındayım,
olduğunun farkındayım,
00:30
but the reality is that so much
is at stake in our countries
is at stake in our countries
5
18440
5296
ama, aslına bakarsanız
fosil yakıtların gelişimimizin
fosil yakıtların gelişimimizin
merkezinde kalmasına müsaade edersek
00:35
if we let fossil fuels stay
at the center of our development.
at the center of our development.
6
23760
4880
bu, ülkelerimizdeki birçok şeyi
tehlikeye atmak demektir.
tehlikeye atmak demektir.
00:41
We can do it differently.
7
29240
1840
Bunu başka şekillerde yapabiliriz.
00:44
And it's time, it really is time,
8
32200
3256
Artık gerçekten bir ülkenin gelişmek ve
00:47
to debunk the myth
9
35480
2696
çevreyi korumak, yenilenebilir enerji,
yaşam kalitesi gibi şeyler arasında
yaşam kalitesi gibi şeyler arasında
00:50
that a country has to choose
between development on the one hand
between development on the one hand
10
38200
5056
seçim yapmak zorunda olduğu efsanesini
00:55
and environmental protection,
renewables, quality of life, on the other.
renewables, quality of life, on the other.
11
43280
5400
çürütmenin vakti geldi.
01:01
I come from Costa Rica,
a developing country.
a developing country.
12
49800
2280
Ben gelişmekte olan bir ülkeden,
Kosta Rika'dan geliyorum.
Kosta Rika'dan geliyorum.
01:04
We are nearly five million people,
13
52680
2200
Nüfusumuz neredeyse beş milyon
01:08
and we live right in the middle
of the Americas,
of the Americas,
14
56200
2576
ve Amerika kıtasının tam
ortasında yer alıyoruz,
ortasında yer alıyoruz,
01:10
so it's very easy
to remember where we live.
to remember where we live.
15
58800
2320
bu yüzden nerede yaşadığımızı
hatırlamak çok kolay.
hatırlamak çok kolay.
01:15
Nearly 100 percent of our electricity
16
63080
6280
Elektriğimizin yaklaşık yüzde 100'ü,
01:22
comes from renewable sources,
17
70400
2456
beş yenilenebilir enerji kaynağından
01:24
five of them.
18
72880
1216
sağlanıyor.
01:26
(Applause)
19
74120
2120
(Alkış)
01:30
Hydropower, geothermal,
20
78800
3856
Hidrolik, jeotermal,
01:34
wind, solar, biomass.
21
82680
3440
rüzgâr, güneş, biyokütle enerjileri.
01:39
Did you know that last year,
22
87000
2136
Geçtiğimiz yıl,
01:41
for 299 days,
23
89160
3456
tam 299 gün
01:44
we did not use any fossil fuels
24
92640
3216
elektriğimizi üretmek için
01:47
in order to generate all our electricity?
25
95880
3480
hiçbir fosil yakıt kullanmadığımızı
biliyor muydunuz?
biliyor muydunuz?
01:52
It's a fantastic achievement,
26
100240
2960
Bu harika bir başarı,
01:56
and yet, it hides a paradox,
27
104360
4080
fakat içinde bir paradoks gizli:
02:03
which is that nearly 70 percent
28
111080
3056
Enerji tüketimimizin
02:06
of all our energy consumption is oil.
29
114160
4600
yaklaşık yüzde 70'inin petrol olduğu.
02:11
Why?
30
119880
1200
Peki neden?
02:13
Because of our transportation system,
31
121800
2736
Çoğu ülkede olduğu gibi
02:16
which is totally dependent
on fossil fuels,
on fossil fuels,
32
124560
3256
tamamen fosil yakıtlara bağımlı
ulaşım sistemimiz yüzünden.
02:19
like it is in most countries.
33
127840
1639
02:22
So if we think of the energy
transition as a marathon,
transition as a marathon,
34
130479
3537
Öyleyse enerji dönüşümünü
bir maraton olarak düşünürsek,
bir maraton olarak düşünürsek,
02:26
the question is, how do we get
to the finish line,
to the finish line,
35
134040
3896
mesele, nasıl son noktaya geleceğimiz
ve ekonominin geri kalanını nasıl
ve ekonominin geri kalanını nasıl
02:29
how do we decarbonize
the rest of the economy?
the rest of the economy?
36
137960
3120
karbondan bağımsız hâle
getireceğimiz oluyor.
getireceğimiz oluyor.
02:33
And it's fair to say
that if we don't succeed,
that if we don't succeed,
37
141880
2896
Biz başaramazsak başka
birinin başardığını görmek de
birinin başardığını görmek de
02:36
it's difficult to see who will.
38
144800
1776
olası gibi görünmüyor.
02:38
So that is why I want
to talk to you about Costa Rica,
to talk to you about Costa Rica,
39
146600
2560
Bu yüzden size Kosta Rika'dan
bahsetmek istiyorum,
bahsetmek istiyorum,
02:42
because I believe we are a great candidate
40
150160
2696
çünkü fosil yakıtsız kalkınmaya
öncülük edecek
öncülük edecek
02:44
in pioneering a vision
for development without fossil fuels.
for development without fossil fuels.
41
152880
4400
fevkalade bir aday olduğumuza inanıyorum.
02:51
If you know one thing about our country,
42
159200
3256
Muhtemelen Kosta Rika
hakkında bildiğiniz tek şey,
hakkında bildiğiniz tek şey,
02:54
it's that we don't have an army.
43
162480
1920
bir ordumuzun olmadığıdır.
02:57
So I'm going to take you back to 1948.
44
165440
2920
Bu yüzden sizi 1948'e götüreceğim.
03:01
That year, the country
was coming out of civil war.
was coming out of civil war.
45
169400
3720
Tam da bu yılda, ülke bir
iç savaştan çıkıyordu.
iç savaştan çıkıyordu.
03:06
Thousands of Costa Ricans had died,
46
174360
3576
Binlerce Kosta Rikalı hayatını kaybetmiş
03:09
and families were bitterly split.
47
177960
2280
ve aileler bölük pörçük olmuştu.
03:13
And yet, a surprising idea
won the hearts and minds:
won the hearts and minds:
48
181240
5016
Fakat şaşırtıcı bir fikir
akıllarımızı ve gönüllerimizi çelmişti:
akıllarımızı ve gönüllerimizi çelmişti:
03:18
we would reboot the country,
49
186280
1896
Ülkemizi baştan kuracaktık
03:20
and that Second Republic
would have no army.
would have no army.
50
188200
3056
ve bu ikinci cumhuriyetimizin
ordusu olmayacaktı.
ordusu olmayacaktı.
03:23
So we abolished it.
51
191280
1240
Bu yüzden orduyu feshettik.
03:25
And the president at the time,
52
193360
2656
O zamanın devlet başkanı,
03:28
José Figueres,
53
196040
2176
José Figueres,
03:30
found a powerful way
by smashing the walls of an army base.
by smashing the walls of an army base.
54
198240
5320
bir askeri üssün duvarlarını
yıkarak etkili bir yol buldu.
yıkarak etkili bir yol buldu.
03:37
The following year, 1949,
55
205200
3176
Sonraki yıl, yani 1949'da,
03:40
we made that decision permanent
in the new constitution,
in the new constitution,
56
208400
4176
bu kararı yeni anayasada
kalıcı hâle getirdik.
kalıcı hâle getirdik.
03:44
and that is why I can tell you that story
nearly 70 years later.
nearly 70 years later.
57
212600
4160
İşte bu yüzden size yetmiş yıl sonra
bugün bu hikâyeyi anlatıyorum.
bugün bu hikâyeyi anlatıyorum.
03:49
And I'm grateful.
58
217520
2016
Çok memnunum.
03:51
I'm grateful they made that decision
before I was born,
before I was born,
59
219560
2960
Ben doğmadan bu kararı
verdikleri için çok memnunum,
verdikleri için çok memnunum,
03:55
because it allowed me
and millions of others
and millions of others
60
223280
2256
çünkü bu benim ve milyonlarca insanın
03:57
to live in a very stable country.
61
225560
2160
oldukça istikrarlı bir ülkede
yaşamasını mümkün kıldı.
yaşamasını mümkün kıldı.
04:01
And you might be thinking
that it was good luck,
that it was good luck,
62
229200
2936
Bunun şansımızın yaver gittiğinden
olduğunu düşünebilirsiniz,
olduğunu düşünebilirsiniz,
04:04
but it wasn't.
63
232160
1496
ama öyle değildi.
04:05
There was a pattern of deliberate choices.
64
233680
3040
Kasıtlı olarak verilen
bir takım kararlar vardı.
bir takım kararlar vardı.
04:10
In the '40s, Costa Ricans were given
free education and free health care.
free education and free health care.
65
238080
6056
1940'larda Kosta Rikalılara ücretsiz
eğitim ve sağlık hizmetleri sağlandı.
eğitim ve sağlık hizmetleri sağlandı.
04:16
We called that social guarantees.
66
244160
1960
Bunlara sosyal garantiler derdik.
04:18
By abolishing the army,
67
246760
1616
Orduyu ortadan kaldırarak,
04:20
we were able to turn military spending
into social spending,
into social spending,
68
248400
4936
orduya yapılan harcamaları sosyal
masraflar için kullanabilir hâle geldik.
masraflar için kullanabilir hâle geldik.
04:25
and that was a driver of stability.
69
253360
1920
Bu durum istikrarı sağladı.
04:28
In the '50s --
70
256120
1255
50'lerde --
04:29
(Applause)
71
257399
2081
(Alkış)
04:34
In the '50s, we started
investing in hydropower,
investing in hydropower,
72
262600
3376
50'lerde, su gücüne yatırım
yapmaya başladık.
yapmaya başladık.
04:38
and that kept us away from the trap
73
266000
2656
Bu da bizi elektrik üretmek için
04:40
of using fossil fuels
for electricity generation,
for electricity generation,
74
268680
3056
fosil yakıtlar kullanma tuzağına
düşmekten kurtardı.
düşmekten kurtardı.
04:43
which is what the world
is struggling with today.
is struggling with today.
75
271760
2360
Dünya da zaten günümüzde
bununla savaş veriyor.
bununla savaş veriyor.
04:47
In the '70s we invested in national parks,
76
275160
3536
70'lerde, ulusal parklara yatırım yaptık.
04:50
and that kept us away
77
278720
1960
Bu da bizi özellikle gelişmekte olan
04:53
from the deeply flawed logic
of growth, growth, growth at any cost
of growth, growth, growth at any cost
78
281640
4656
ülkelerde gördüğümüz ve
hatalı olduğunu düşündüğüm
hatalı olduğunu düşündüğüm
04:58
that you see others embracing,
especially in the developing world.
especially in the developing world.
79
286320
3680
"her ne pahasına olursa olsun
büyüme" fikrinden uzak tuttu.
büyüme" fikrinden uzak tuttu.
05:02
In the '90s, we pioneered payments
for ecosystem services,
for ecosystem services,
80
290800
4096
90'larda, ekosisteme yönelik
hizmetlere bütçe ayırmakta öncülük ettik.
hizmetlere bütçe ayırmakta öncülük ettik.
05:06
and that helped us reverse deforestation
81
294920
1936
Bu da orman kaybını azaltmamıza
yardım etti ve günümüzde
yardım etti ve günümüzde
05:08
and boosted ecotourism,
which today is a key engine of growth.
which today is a key engine of growth.
82
296880
3160
gelişimin önemli bir anahtarı
olan ekoturizmi yeniden canlandırdı.
olan ekoturizmi yeniden canlandırdı.
05:13
So investing in environmental protection
83
301000
2936
Yani çevre korumasına yatırım yapmak
05:15
did not hurt our economy.
84
303960
2216
ekonomimize zarar vermedi.
05:18
Quite the opposite.
85
306200
1256
Tam aksine fayda sağladı.
05:19
And it doesn't mean we are perfect,
86
307480
2016
Bu, biz kusursusuz demek değil.
05:21
and it doesn't mean
we don't have contradictions.
we don't have contradictions.
87
309520
2336
Çelişkilerimiz yok demek değil.
05:23
That's not the point.
88
311880
1240
Demek istediğim bu değil.
05:25
The point is that,
by making our own choices,
by making our own choices,
89
313720
3496
Demek istediğim, kendi
kararlarımızı vererek
kararlarımızı vererek
05:29
we were able to develop resilience
in dealing with development problems.
in dealing with development problems.
90
317240
4960
gelişim problemleriyle mücadele
etmede direnç gösterebildik.
etmede direnç gösterebildik.
05:36
Also, if you take a country like ours,
91
324080
3576
Ayrıca, bizimki gibi bir ülkeye bakarsak
05:39
the GDP per capita
is around 11,000 dollars,
is around 11,000 dollars,
92
327680
3896
nasıl ölçtüğünüze bağlı olarak
kişi başına düşen GSMH
11.000 dolar civarındadır.
11.000 dolar civarındadır.
05:43
depending on how you measure it.
93
331600
1720
05:46
But according to
the Social Progress Index,
the Social Progress Index,
94
334080
2056
Fakat Sosyal Gelişme İndeksi'ne göre
05:48
we are an absolute outlier
95
336160
1896
GSMH'yi sosyal ilerlemeye
dönüştürme konusunda
dönüştürme konusunda
05:50
when it comes to turning GDP
into social progress.
into social progress.
96
338080
3120
çok uç bir örneğiz.
05:54
Abolishing the army,
97
342000
1536
Orduyu feshetmek,
05:55
investing in nature and people,
98
343560
1816
doğaya ve insanlara yatırım yapmak
05:57
did something very powerful, too.
99
345400
2800
çok güçlü bir şeyi de ortaya çıkardı.
06:01
It shaped the narrative,
100
349120
1560
Büyük fikirleri olan
06:04
the narrative of a small country
with big ideas,
with big ideas,
101
352000
2616
küçük bir ülkenin hikâyesini yarattı.
06:06
and it was very empowering
to grow up with that narrative.
to grow up with that narrative.
102
354640
3360
O hikâyenin içinde büyümek
de oldukça güç vericiydi.
de oldukça güç vericiydi.
06:11
So the question is,
103
359520
2176
Asıl mesele,
06:13
what is the next big idea
for this generation?
for this generation?
104
361720
3080
bu nesil için bir sonraki
büyük fikrin ne olduğudur.
büyük fikrin ne olduğudur.
06:18
And I believe what comes next
105
366320
2376
Ben sıradaki fikrin
06:20
is for this generation
to let go of fossil fuels for good,
to let go of fossil fuels for good,
106
368720
5160
bu neslin tamamen fosil yakıtlardan
kurtulması olduğuna inanıyorum.
kurtulması olduğuna inanıyorum.
06:27
just as we did with the army.
107
375640
1640
Aynı ordudan kurtulduğumuz gibi.
06:30
Fossil fuels create climate change.
108
378400
2296
Fosil yakıtlar iklim
değişikliğine yol açıyor.
değişikliğine yol açıyor.
06:32
We know that,
109
380720
1376
Bunu hepimiz biliyoruz.
06:34
and we know how vulnerable we are
to the impacts of climate change.
to the impacts of climate change.
110
382120
4496
İklim değişikliğinin etkilerine karşı ne
kadar korunmasız olduğumuzu da biliyoruz.
kadar korunmasız olduğumuzu da biliyoruz.
06:38
So as a developing country,
it is in our best interest
it is in our best interest
111
386640
3656
Öyleyse gelişmekte olan bir ülke olarak
insanlara zararlı olan fosil yakıtları
kullanmadan gelişebilmek
kullanmadan gelişebilmek
06:42
to build development without fossil fuels
112
390320
1976
06:44
that harm people in the first place.
113
392320
2640
bizim için en iyi yoldur.
06:48
Because
114
396880
1240
Çünkü
06:51
why would we continue importing oil
115
399000
2840
ulaşım için elektrik
kullanabiliyorsak eğer
kullanabiliyorsak eğer
06:55
for transportation
116
403800
1736
neden petrol ithal etmeye
06:57
if we can use electricity instead?
117
405560
2160
devam edelim?
07:00
Remember,
118
408720
1816
Hatırlarsanız
07:02
this is the country
119
410560
1896
bu ülkede elektrik
07:04
where electricity
comes from water in our rivers,
comes from water in our rivers,
120
412480
6056
ırmaklarımızdaki sudan,
07:10
heat from volcanoes,
121
418560
2496
yanardağlardaki ısıdan
07:13
wind turbines, solar panels,
122
421080
3336
rüzgâr türbinlerinden, güneş panellerinden
07:16
biowaste.
123
424440
1200
biyoatıklardan geliyor.
07:18
Abolishing fossil fuels means
disrupting our transportation system
disrupting our transportation system
124
426560
6296
Fosil yakıtları ortadan kaldırmak ulaşım
sistemimize müdahale etmek demek
sistemimize müdahale etmek demek
ki böylece arabalarımızı, otobüslerimizi
ve trenlerimizi kirli enerji yerine
ve trenlerimizi kirli enerji yerine
07:24
so that we can power our cars,
buses and trains with electricity
buses and trains with electricity
125
432880
5336
07:30
instead of dirty energy.
126
438240
1480
elektrikle çalıştırabilelim.
07:32
And transportation, let me tell you,
127
440400
2416
Şunu da söyleyeyim:
07:34
has become an existential issue
for us Costa Ricans,
for us Costa Ricans,
128
442840
4056
Ulaşım biz Kosta Rikalılar için çok önemli
bir konu hâline geldi,
bir konu hâline geldi,
07:38
because the model we have
is not working for us.
is not working for us.
129
446920
2416
çünkü mevcut model artık
işlevsiz hâle geldi.
işlevsiz hâle geldi.
07:41
It's hurting people,
130
449360
1240
İnsanlara zarar veriyor,
07:43
it's hurting companies,
131
451480
1736
şirketlere zarar veriyor
07:45
and it's hurting our health.
132
453240
1976
ve sağlığımıza zarar veriyor.
07:47
Because when policies
and infrastructure fail,
and infrastructure fail,
133
455240
4736
Çünkü politikalar ve altyapı işe
yaramaz hâle geldiğinde,
yaramaz hâle geldiğinde,
07:52
this is what happens on a daily basis.
134
460000
3240
bu her gün olan bir şey hâline geliyor.
07:56
Two hours in the morning,
135
464800
1576
Sabahları iki saat,
akşamları iki saat.
07:58
two hours in the evening.
136
466400
1816
Bunu neden normal bir şeymiş gibi
kabul etmek zorunda olalım?
kabul etmek zorunda olalım?
08:00
I don't understand why
we have to accept this as normal.
we have to accept this as normal.
137
468240
3680
08:04
It's offensive
138
472800
1200
Her gün vaktimizi böyle boşa
harcamak zorunda olmak
harcamak zorunda olmak
08:07
to have to waste our time like this
every single day.
every single day.
139
475040
3920
insanın zoruna gidiyor.
08:11
And this highway is actually quite good
140
479920
1896
Trafiğin aşırı yoğun olduğu
ülkelerle kıyaslandığında,
08:13
compared to what you see
in other countries
in other countries
141
481840
2056
bu yol aslında oldukça iyi.
08:15
where traffic is exploding.
142
483920
1440
08:18
You know, Costa Ricans call this "presa."
143
486000
2280
Kosta Rikalılar buna "presa" der.
Presa "hapsedilmiş" demek.
08:21
Presa means "imprisoned."
144
489280
1920
Aslında normalde mutlu olan
bir ülkenin insanları
bir ülkenin insanları
08:24
And people are turning violent
145
492360
2976
şiddete başvurmaya başlıyor.
08:27
in a country that is otherwise
happy in pura vida.
happy in pura vida.
146
495360
3200
Şu anda olan bu.
08:32
It's happening.
147
500040
1240
Yani tehlikede olan çok şey var.
08:33
So a lot is at stake.
148
501880
1360
Tabii bu işin güzel yanı şu ki,
08:36
The good news
149
504560
1856
temiz ulaşımdan
08:38
is that when we talk
about clean transportation
about clean transportation
150
506440
3016
ve alternatif ulaşımdan bahsederken
08:41
and different mobility,
151
509480
1256
uzaklarda ütopik bir yerden bahsetmiyoruz.
08:42
we're not talking about
some distant utopia out there.
some distant utopia out there.
152
510760
5015
08:47
We're talking about electric mobility
that is happening today.
that is happening today.
153
515799
3760
Günümüzde zaten olan elektrik
gücüyle ulaşımdan bahsediyoruz.
gücüyle ulaşımdan bahsediyoruz.
08:53
By 2022, electric cars
and conventional cars
and conventional cars
154
521039
5457
2022'ye kadar elektrikli arabalar
ve normal arabaların
ve normal arabaların
aynı fiyatta olması bekleniyor.
08:58
are expected to cost the same,
155
526520
2080
09:01
and cities are already trying
electric buses.
electric buses.
156
529520
3360
Şimdiden elektrikli otobüsleri
deneyen şehirler var.
deneyen şehirler var.
09:05
And these really cool creatures
157
533800
2040
Bu havalı şeyler
hem para tasarrufu yapıyor,
09:08
are saving money,
158
536760
1200
09:11
and they reduce pollution.
159
539000
1760
hem de kirliliği azaltıyor.
09:13
So if we want to get rid
of oil-based transportation, we can,
of oil-based transportation, we can,
160
541480
3976
Yani eğer petrol bazlı ulaşımdan
kurtulmak istersek, kurtulabiliriz,
kurtulmak istersek, kurtulabiliriz,
09:17
because we have options now
that we didn't have before.
that we didn't have before.
161
545480
2616
çünkü eskiden elimizde olmayan
seçeneklerimiz var.
seçeneklerimiz var.
Bu çok heyecan verici.
09:20
It's really exciting.
162
548120
1280
09:22
But of course,
163
550760
1200
Ama tabii ki,
09:25
some get very uncomfortable
with this idea,
with this idea,
164
553280
2680
bu fikir bazılarını çok rahatsız ediyor.
09:29
and they will come and they will tell you
165
557760
3176
Bu kişiler gelip size dünyanın
petrole mahkûm olduğunu,
petrole mahkûm olduğunu,
09:32
that the world is stuck with oil,
and so is Costa Rica, so get real.
and so is Costa Rica, so get real.
166
560960
4816
Kosta Rika'nın da bundan
farklı olmadığını söyleyecekler.
farklı olmadığını söyleyecekler.
09:37
That's what they tell you.
167
565800
1256
Size söylecekleri bu.
09:39
And you know what the answer
to that argument is?
to that argument is?
168
567080
2336
Bunun cevabı nedir biliyor musunuz?
09:41
That in 1948, we didn't say
the world is stuck with armies,
the world is stuck with armies,
169
569440
3576
1948'de, "Dünya ordulara mahkûmdur,
09:45
so let's keep our army, too.
170
573040
1936
o yüzden ordumuzu koruyalım" demedik.
09:47
No, we made a very brave choice,
171
575000
2960
Cesurca bir seçim yaptık
09:50
and that choice made the whole difference.
172
578640
2200
ve o seçim çok şeyi değiştirdi.
09:53
So it's time for this generation
to be brave again
to be brave again
173
581600
4376
İşte bu neslin de aynı şekilde cesur olma
09:58
and abolish fossil fuels for good.
174
586000
1776
ve fosil yakıtları ortadan kaldırma vakti.
09:59
And I'll give you three reasons
why we have to do this.
why we have to do this.
175
587800
2600
Bunu neden yapmamız gerektiğine dair
üç neden sunacağım.
üç neden sunacağım.
10:03
First,
176
591240
1200
Birincisi,
10:05
our model of transportation
and urbanization is broken,
and urbanization is broken,
177
593120
3736
mevcut ulaşım modelimiz ve
kentselleşmemiz işlevsiz hâlde.
kentselleşmemiz işlevsiz hâlde.
10:08
so this is the best moment
to redefine our urban and mobility future.
to redefine our urban and mobility future.
178
596880
4440
Kentlerin ve ulaşımın geleceğini baştan
tanımlamak için en uygun zaman şimdi.
tanımlamak için en uygun zaman şimdi.
10:14
We don't want cities
that are built for cars.
that are built for cars.
179
602520
2816
Arabalar için inşa edilmiş
şehirler istemiyoruz.
şehirler istemiyoruz.
10:17
We want cities for people
180
605360
2336
İnsanlar için yapılmış şehirler istiyoruz.
10:19
where we can walk and we can use bikes.
181
607720
3856
Yürüyebileceğimiz ve bisiklet
kullanabileceğimiz yerler.
kullanabileceğimiz yerler.
10:23
And we want public transportation,
182
611600
2136
Toplu taşıma istiyoruz.
10:25
lots of it,
183
613760
1496
Hem de çokça.
10:27
public transportation
that is clean and dignifying.
that is clean and dignifying.
184
615280
3040
Temiz ve onur verici bir toplu taşıma.
10:31
Because if we continue
adding fleets of conventional cars,
adding fleets of conventional cars,
185
619200
3920
Çünkü eğer sokaklara normal arabaları
salıvermeye devam edersek,
salıvermeye devam edersek,
10:36
our cities will become unbearable.
186
624760
2200
şehirlerimiz katlanılamaz hâle gelecek.
10:40
Second, we have to change,
187
628000
1736
İkincisi, değişmemiz şart.
10:41
but incremental change
is not going to be sufficient.
is not going to be sufficient.
188
629760
3480
Ancak, kademeli değişimler yeterli olmaz.
10:46
We need transformational change.
189
634720
2040
Radikal değişiklikler lazım.
10:49
And there are some
incremental projects in my country,
incremental projects in my country,
190
637600
2856
Benim ülkemde kademeli yapılan
bazı projeler var.
bazı projeler var.
10:52
and I am the first one to celebrate them.
191
640480
2200
Bunlara en çok sevinen de benim.
10:55
But let's not kid ourselves.
192
643800
2376
Ama kendimizi kandırmayalım.
10:58
We're not talking about ending up
with really beautiful electric cars here
with really beautiful electric cars here
193
646200
3896
Biz burada bir yandan daha çok araba,
daha çok yol, daha çok petrol anlayışıyla
daha çok yol, daha çok petrol anlayışıyla
11:02
and a few electric buses there
194
650120
2616
aynı tür altyapılara yatırım
yapmaya devam edip
yapmaya devam edip
11:04
while we keep investing
in the same kind of infrastructure,
in the same kind of infrastructure,
195
652760
3376
bir yandan da bir iki tane çok güzel
elektrikli arabadan bahsetmiyoruz
elektrikli arabadan bahsetmiyoruz
11:08
more cars, more roads, more oil.
196
656160
2496
ya da birkaç elektrikli otobüsten.
11:10
We're talking about
breaking free from oil,
breaking free from oil,
197
658680
4296
Petrolden tamamen bağımsız
olmaktan bahsediyoruz.
olmaktan bahsediyoruz.
11:15
and you cannot get there
through incrementalism.
through incrementalism.
198
663000
3320
O noktaya da kademeli olarak gelemeyiz.
11:20
Third, and you know this one,
199
668360
3160
Üçüncüsü ki bunu zaten biliyorsunuz,
11:25
the world is hungry for inspiration.
200
673080
3600
dünyanın bir yerlerden ilham
almaya ihtiyacı var.
almaya ihtiyacı var.
11:30
It craves stories of success
201
678120
3096
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde
11:33
in dealing with complex issues,
202
681240
1776
karmaşık problemlerin
halledildiğini gösteren
halledildiğini gösteren
11:35
especially in developing countries.
203
683040
3120
başarı hikâyeleri duymak istiyor.
11:39
So I believe Costa Rica
can be an inspiration to others,
can be an inspiration to others,
204
687400
3280
Bu yüzden ben Kosta Rika'nın bu ilhamı
vereceğine inanıyorum.
vereceğine inanıyorum.
11:43
as we did last year when we disclosed
205
691720
2736
Aynı geçen sene elektriğimizi üretmek için
11:46
that for so many days
we were not using any fossil fuels
we were not using any fossil fuels
206
694480
3976
günlerce hiç fosil yakıt kullanmadığımızı
11:50
in order to generate all our electricity.
207
698480
4856
açıkladığımızda yaptığımız gibi.
11:55
The news went viral around the world.
208
703360
3360
Bu haber dünyaya yayıldı.
11:59
Also, and this makes me extremely proud,
209
707640
3096
Ayrıca, Kosta Rikalı bir kadın olan
Christiana Figueres'in,
Christiana Figueres'in,
12:02
a Costa Rican woman, Christiana Figueres,
210
710760
3840
Paris İklim Anlaşması görüşmelerinde
belirleyici bir rol oynaması da
belirleyici bir rol oynaması da
12:07
played a decisive role in the negotiations
of the Paris climate agreement.
of the Paris climate agreement.
211
715480
5800
beni çok gururlandırdı.
12:14
So we have to protect that legacy
and be an example.
and be an example.
212
722600
3720
O yüzden, bu mirası korumalı
ve örnek olmalıyız.
ve örnek olmalıyız.
12:19
So what comes next?
213
727400
1800
Sonraki adım nedir?
12:22
The people.
214
730240
1280
İnsanlar.
12:24
How do we get people to own this?
215
732280
2560
İnsanların bunu sahiplenmesini
nasıl sağlarız?
nasıl sağlarız?
12:27
How do we get people
216
735760
2096
İnsanları fosil yakıtlar olmadan
12:29
to believe that it's possible
217
737880
2416
bir toplum oluşturmanın mümkün olduğuna
12:32
to build a society without fossil fuels?
218
740320
2640
nasıl inandırırız?
12:36
A lot of work from
the ground up is needed.
the ground up is needed.
219
744040
3320
Dikkatle yapılması gereken çok şey var.
12:41
That is why, in 2014,
we created Costa Rica Limpia.
we created Costa Rica Limpia.
220
749120
3520
Bu yüzden biz 2014'te
Costa Rica Limpia'yı kurduk.
Costa Rica Limpia'yı kurduk.
12:45
"Limpia" means "clean,"
221
753720
2696
"Limpia" temiz demek.
12:48
because we want to empower
and we want to inspire citizens.
and we want to inspire citizens.
222
756440
3640
Çünkü vatandaşlarımızı güçlendirmek
ve onlara ilham olmak istiyoruz.
ve onlara ilham olmak istiyoruz.
12:52
If citizens don't get engaged,
223
760760
2920
Eğer vatandaşlar dâhil olmazsa
12:57
clean transportation decisions
will be bogged down by endless,
will be bogged down by endless,
224
765080
4656
temiz ulaşım kararları
sonu gelmeyen tartışmalarla
sonu gelmeyen tartışmalarla
13:01
and I mean endless, technical discussions,
225
769760
2976
ve farklı birçok çıkara
yönelik lobi faaliyetleriyle
yönelik lobi faaliyetleriyle
13:04
and by avalanches of lobbying
by various established interests.
by various established interests.
226
772760
4280
çıkmaza girecektir.
13:12
Wanting to be a green country
powered by renewables
powered by renewables
227
780720
3856
Yenilenebilir enerji kaynaklarından
beslenen bir ülke olmak
beslenen bir ülke olmak
13:16
is already part of our story.
228
784600
2576
bizim hikâyemizin zaten bir parçası.
13:19
We should not let anybody
take that away from us.
take that away from us.
229
787200
2680
Bunu kimsenin elimizden almasına
müsaade etmemeliyiz.
müsaade etmemeliyiz.
13:24
Last year, we brought people
from our seven provinces
from our seven provinces
230
792080
4456
Geçen sene, ülkemizdeki yedi ilden
insanları iklim değişikliğinin
insanları iklim değişikliğinin
13:28
to talk about climate change
in terms that matter to them,
in terms that matter to them,
231
796560
3240
onlar için önemli olan yönlerini
konuşmaları için bir araya getirdik.
konuşmaları için bir araya getirdik.
13:32
and we also brought this year
232
800720
2896
Bu sene de başka bir grup
13:35
another group of Costa Ricans
233
803640
2056
Kosta Rikalıyı yenilenebilir enerjiyi
13:37
to talk about renewable energy.
234
805720
2096
konuşmaları için bir araya getirdik.
13:39
And you know what?
235
807840
1256
Aslına bakarsanız,
13:41
These people disagree on almost everything
236
809120
2256
bu insanlar yenilenebilir enerji,
13:43
except on renewable energy
237
811400
2656
temiz ulaşım ve temiz hava
dışında her konuda
dışında her konuda
13:46
and clean transportation and clean air.
238
814080
2096
farklı fikirlere sahipler.
13:48
It brings people together.
239
816200
1976
Ama bu onları bir araya getirdi.
13:50
And the key to real participation
240
818200
2856
Katılımda esas olan,
insanların kendilerinin
insanların kendilerinin
13:53
is to help people not to feel small.
241
821080
2216
küçük olduğunu düşünmemelerini
sağlamaktır.
sağlamaktır.
13:55
People feel powerless,
242
823320
1296
İnsanlar güçsüz hissediyor
13:56
and they are tired of not being heard.
243
824640
2320
ve seslerinin duyulmamasından bıkmışlar.
14:01
So what we do is concrete things,
244
829000
2376
Bizim yaptıklarımız somut şeyler.
14:03
and we translate technical issues
into citizen language
into citizen language
245
831400
4496
Vatandaşların da birer rolü olduğunu
ve bu rolleri birlikte yerine
ve bu rolleri birlikte yerine
14:07
to show that citizens have a role to play
and can play it together.
and can play it together.
246
835920
3720
getirebileceklerini göstermek için
teknik meseleleri halk diline çeviriyoruz.
teknik meseleleri halk diline çeviriyoruz.
14:12
For the first time, we're tracking
the promises that were made
the promises that were made
247
840480
3216
İlk defa, temiz ulaşımla ilgili
verilen sözlerin
verilen sözlerin
14:15
on clean transportation,
248
843720
1496
takibini yapıyoruz.
14:17
and politicos know
that they have to deliver it,
that they have to deliver it,
249
845240
2616
Siyasiler sözlerini tutmak zorunda
olduklarını biliyorlar
olduklarını biliyorlar
14:19
but the tipping point will come
when we form coalitions --
when we form coalitions --
250
847880
3000
ama asıl yıkıcı hamle bir araya
geldiğimizde ortaya çıkacak --
geldiğimizde ortaya çıkacak --
14:23
citizens, companies,
251
851960
1856
vatandaşlar, şirketler,
14:25
champions of public transportation --
252
853840
2176
elektrikli ulaşımı normal
hâle getirecek olan
hâle getirecek olan
14:28
that will make electric mobility
the new normal,
the new normal,
253
856040
2776
toplu taşımanın şampiyonları,
14:30
especially in a developing country.
254
858840
2360
özellikle de gelişmekte olan ülkelerde.
14:34
By the time the next election comes,
255
862560
3696
Bir sonraki seçim dönemine kadar
14:38
I believe every candidate
will have to disclose where they stand
will have to disclose where they stand
256
866280
3416
her adayın fosil yakıtların kaldırılması
konusundaki tavrını
konusundaki tavrını
14:41
on the abolition of fossil fuels.
257
869720
1896
ortaya koyacağına inanıyorum.
14:43
Because this question
has to enter our mainstream politics.
has to enter our mainstream politics.
258
871640
3800
Çünkü bu sorunun politikamızın
temel sorunlarından olması gerekiyor.
temel sorunlarından olması gerekiyor.
14:48
And I'm telling you,
this is not a question of climate policy
this is not a question of climate policy
259
876520
3456
Ve sizi temin ederim, bu konu
iklim politikası
iklim politikası
14:52
or environmental agenda.
260
880000
1760
veya çevre politikası meselesi değil.
14:54
It's about the country that we want
261
882760
2600
Bu konu istediğimiz ülke,
14:58
and the cities that we have
262
886160
2096
sahip olduğumuz şehirler,
15:00
and the cities that we want
263
888280
1656
sahip olmak istediğimiz şehirler
15:01
and who makes that choice.
264
889960
2176
ve bu seçimi kimin yaptığıyla ilgili.
15:04
Because at the end of the day,
what we have to show
what we have to show
265
892160
3176
Çünkü nihayetinde göstermemiz gereken
15:07
is that development with renewable energy
266
895360
3136
yenilenebilir enerjiyle
sağlanan gelişmenin
sağlanan gelişmenin
15:10
is good for the people,
267
898520
1760
insanlar için iyi olduğu,
bugün hayatta olan ve özellikle de
15:13
for Costa Ricans that are alive today
268
901440
2416
15:15
and especially for those
who haven't been born.
who haven't been born.
269
903880
2600
henüz doğmamış Kosta
Rikalılar için iyi olduğudur.
Rikalılar için iyi olduğudur.
15:21
This is our National Museum today.
270
909560
3056
Bu bizim Ulusal Müze'miz.
15:24
It's bright and peaceful,
271
912640
1696
Ne kadar da huzur verici!
15:26
and when you stand up in front of it,
272
914360
2696
Önünde durduğunuz zaman,
15:29
it's really hard to believe
these were military barracks
these were military barracks
273
917080
3296
bunların 40'ların sonlarında
askeri kışlalar olduğuna
askeri kışlalar olduğuna
15:32
at the end of the '40s.
274
920400
2176
inanmak zor.
15:34
We started a new life
without an army in this place,
without an army in this place,
275
922600
3816
Biz burada ordusuz bir hayat başlattık.
15:38
and here is where our abolition
276
926440
3856
Bir gün yine burada fosil yakıtları
15:42
of fossil fuels will be announced one day.
277
930320
2896
kaldırdığımızı da ilan edeceğiz
15:45
And we will make history again.
278
933240
2296
ve yine tarihe geçeceğiz.
15:47
Thank you.
279
935560
1216
Teşekkürler.
15:48
(Applause)
280
936800
2122
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Monica Araya - Climate advocateIn 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world.
Why you should listen
Monica Araya is the founder and director of Costa Rica Limpia (Spanish for "clean"), a citizen group that promotes clean energy. Costa Rica Limpia tracks governmental pledges on key issues such as renewable energy and public transport investment, and it hosts citizen consultations to give visibility to people's preferences on these topics. Araya is also the founder of Nivela, an international thought leadership group that advances narratives on development and climate responsibility by combining senior and millennial perspectives from emerging economies.
After earning a master's in economic policy from Universidad Nacional de Costa Rica, Araya obtained a PhD in environmental management from Yale. The French Ministry of Foreign Affairs named her 'Personality of the Future' in 2014.
In 2017 Araya was named resident expert at "Next Visionaries," a global initiative by TED and BMW i that seeks to reimagine the future of mobility.
Monica Araya | Speaker | TED.com