TEDxToronto
Natalie Panek: Let's clean up the space junk orbiting Earth
Natalie Panek: Haydi Dünya Çevresindeki Uzay Çöpünü Temizleyelim
Filmed:
Readability: 5.3
1,112,579 views
Hayatlarımız göremediğimiz bir dünyaya bağlı: Bilgi, eğlence, iletişim ve daha fazlası için her gün kullandığımız uydu altyapısı. Ancak Dünya yörüngesi limitsiz bir kaynak değil ve uzay enkazı problemi davranışlarımıza kalıcı bir çözüm bulmazsak daha da kötü bir hâl alacak. Natalie Panek bizi her gün bel bağladığımız uyduların çevresel etkilerini değerlendirmeye itiyor. Yörünge çevremizin nefes kesici bir şekilde güzel olduğunu ve keşif yollarımıza bir geçit olduğunu söylüyor. Bunu bu şekilde tutmak bize bağlı.
Natalie Panek - Rocket scientist, explorer
Natalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away. Full bio
Natalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Our lives depend
0
800
1456
Hayatlarımız,
00:14
on a world we can't see.
1
2280
1760
göremediğimiz bir dünyaya bağlı.
00:17
Think about your week so far.
2
4920
2016
Şimdiye kadar geçen haftanızı düşünün.
00:19
Have you watched TV, used GPS,
3
6960
3216
Televizyon izlediniz mi?
GPS kullandınız mı?
GPS kullandınız mı?
00:22
checked the weather or even ate a meal?
4
10200
2960
Hava durumunu kontrol ettiniz mi?
Hatta yemek yediniz mi?
Hatta yemek yediniz mi?
00:25
These many things
that enable our daily lives
that enable our daily lives
5
13720
2696
Bunlar, direkt ya da direkt olmadan
uydulara bağlı olan
uydulara bağlı olan
00:28
rely either directly or indirectly
6
16440
2856
hayatımızı yaşamamıza olanak tanıyan
00:31
on satellites.
7
19320
1696
şeyler.
00:33
And while we often take for granted
8
21040
1936
Uyduların bize sağladığı hizmetleri
00:35
the services that satellites provide us,
9
23000
2536
sıklıkla kullandıkça,
00:37
the satellites themselves
deserve our attention
deserve our attention
10
25560
2816
uydular, kendileri
00:40
as they are leaving a lasting mark
11
28400
1976
uzayda kalıcı bir iz bıraktıkları için
00:42
on the space they occupy.
12
30400
1719
dikkatimizi hak ediyorlar.
00:44
People around the world
rely on satellite infrastructure every day
rely on satellite infrastructure every day
13
32720
3616
Dünya üzerindeki insanlar her gün,
iletişim kurmak, bilgi almak
iletişim kurmak, bilgi almak
00:48
for information, entertainment
and to communicate.
and to communicate.
14
36360
4056
ve eğlenmek için bu altyapıya
bel bağlıyor.
bel bağlıyor.
00:52
There's agricultural
and environmental monitoring,
and environmental monitoring,
15
40440
2856
Tarımsal ve çevresel izleme,
00:55
Internet connectivity, navigation.
16
43320
3056
internet bağlantısı, navigasyon var.
00:58
Satellites even play a role
17
46400
1696
Uydular, finansal ve
enerji pazarlarımızın
enerji pazarlarımızın
01:00
in the operation of our financial
and energy markets.
and energy markets.
18
48120
3480
operasyonunda bile rol oynar.
01:04
But these satellites that we rely on
19
52120
1896
Ancak her gün bel bağladığımız
01:06
day in and day out
20
54040
1656
bu uydular
01:07
have a finite life.
21
55720
1656
sınırlı bir ömre sahip.
01:09
They might run out of propellant,
22
57400
1896
İtici güçleri bitebilir,
01:11
they could malfunction,
23
59320
1536
arızalanabilirler
01:13
or they may just naturally
reach the end of their mission life.
reach the end of their mission life.
24
60880
3695
veya doğal olarak görev
sürelerinin sonuna ulaşırlar.
sürelerinin sonuna ulaşırlar.
01:16
At this point, these satellites
effectively become space junk,
effectively become space junk,
25
64599
4137
Bu noktada, bu uydular yörünge çevresini
karmakarışık hâle getiren bir şekilde
karmakarışık hâle getiren bir şekilde
01:20
cluttering the orbital environment.
26
68760
2320
uzay çöpüne dönüşürler.
01:24
So imagine you're driving down the highway
on a beautiful, sunny day
on a beautiful, sunny day
27
71840
3616
Harika bir Pazar günü işlerinizi
halletmek için çevre yolunda
halletmek için çevre yolunda
01:27
out running errands.
28
75480
1416
araç sürdüğünüzü hayal edin.
01:29
You've got your music cranked,
29
76920
1656
Müziğiniz var,
01:30
your windows rolled down,
30
78600
1456
pencereniz açık,
01:32
with the cool breeze
blowing through your hair.
blowing through your hair.
31
80080
2696
serin bir esinti saçlarınızı uçuruyor.
01:35
Feels nice, right?
32
82800
1200
İyi hissedersiniz, değil mi?
01:36
Everything is going smoothly
33
84640
2376
Her şey aracınızın yolun ortasında
01:39
until suddenly
your car stutters and stalls
your car stutters and stalls
34
87040
2656
teklemesine ve durmasına kadar
01:41
right in the middle of the highway.
35
89720
1840
çok güzel gidiyordu.
01:44
So now you have no choice
but to abandon your car
but to abandon your car
36
92160
3296
Şimdi yolun ortasında kalan aracınızı
terk etmekten başka
terk etmekten başka
01:47
where it is on the highway.
37
95480
1440
bir çareniz yok.
01:50
Maybe you were lucky enough
38
98200
1336
Belki aracınızı
01:51
to be able to move it out of the way
and into a shoulder lane
and into a shoulder lane
39
99560
2896
yolun dışına itebilecek kadar
şanslıydınız.
şanslıydınız.
Böylelikle diğer araçların
yolundan çekildiniz.
yolundan çekildiniz.
01:54
so that it's out of the way
of other traffic.
of other traffic.
40
102480
2136
01:56
A couple of hours ago,
41
104640
1256
Birkaç saat önce arabanız,
01:58
your car was a useful machine
that you relied on in your everyday life.
that you relied on in your everyday life.
42
105920
4480
günlük hayatınızda ona bel bağladığınız
kullanışlı bir makineydi.
kullanışlı bir makineydi.
02:03
Now, it's a useless hunk of metal
43
111000
2536
Şimdi, değerli bir ulaşım ağında duran,
02:05
taking up space in a valuable
transportation network.
transportation network.
44
113560
3680
kullanışsız bir metal yığını.
02:10
And imagine international roadways
all cluttered with broken down vehicles
all cluttered with broken down vehicles
45
117920
4176
Uluslararası otoyolların, diğer
trafiklerin ayağına dolanan,
trafiklerin ayağına dolanan,
02:14
that are just getting in the way
of other traffic.
of other traffic.
46
122120
2856
bozulmuş arabalarla dolu
olduğunu hayal edin.
olduğunu hayal edin.
02:17
And imagine the debris
that would be strewn everywhere
that would be strewn everywhere
47
125000
2896
Enkazın her yana dağıldığını hayal edin.
02:20
if a collision actually happened,
48
127920
2456
Eğer bir çarpışma gerçekten olsa
02:22
thousands of smaller pieces of debris
49
130400
2376
binlerce küçük enkaz parçası
02:25
becoming new obstacles.
50
132800
1920
yeni engeller hâline gelecektir.
02:27
This is the paradigm
of the satellite industry.
of the satellite industry.
51
135680
3576
İşte bu, uydu endüstrisinin paradigması.
02:31
Satellites that are no longer working
52
139280
2136
Artık çalışmayan uydular
02:33
are often left to deorbit
over many, many years,
over many, many years,
53
141440
3816
yörünge dışında çok ama çok uzun yıllar
boyunca bırakılır
boyunca bırakılır
02:37
or only moved out of the way
as a temporary solution.
as a temporary solution.
54
145280
3536
veya geçici bir çözüm olarak
yolun dışına çıkarılır.
yolun dışına çıkarılır.
02:41
And there are no
international laws in space
international laws in space
55
148840
2256
Uzayda kendimizden sonra temizlememizi
02:43
to enforce us to clean up after ourselves.
56
151120
2640
sağlayacak uluslararası kurallar yoktur.
02:46
So the world's first satellite, Sputnik I,
57
154680
2256
Dünyanın ilk uydusu,
Sputnik I, 1957 yılında fırlatıldı
Sputnik I, 1957 yılında fırlatıldı
02:49
was launched in 1957,
58
156960
2256
ve bu yılda, dünyada
02:51
and in that year, there were
only a total of three launch attempts.
only a total of three launch attempts.
59
159240
3640
toplamda üç fırlatma denemesi yapıldı.
02:55
Decades later and dozens of countries
from all around the world
from all around the world
60
163520
3536
On yıllar sonra, dünyanın çevresinden
bir düzine ülke
bir düzine ülke
02:59
have launched thousands
of more satellites into orbit,
of more satellites into orbit,
61
167080
3376
yörüngeye binlerce uydu daha fırlattı
03:02
and the frequency of launches
is only going to increase in the future,
is only going to increase in the future,
62
170480
3736
ve bu fırlatmaların sıklığı
gelecekte artacaktır.
gelecekte artacaktır.
03:06
especially if you consider
things like the possibility
things like the possibility
63
174240
2576
Özellikle 900'den fazla takım uydularının
03:09
of 900-plus satellite
constellations being launched.
constellations being launched.
64
176840
3600
fırlatılma ihtimalini göz önüne alırsanız.
03:13
Now, we send satellites
to different orbits
to different orbits
65
181560
2056
Şimdi, uyduları ihtiyaçlarına göre farklı
03:15
depending on what they're needed for.
66
183640
2056
yörüngelere fırlatıyoruz.
03:17
One of the most common places
we send satellites
we send satellites
67
185720
2336
Uyduları en sık gönderdiğimiz yer
03:20
is the low Earth orbit,
68
188080
1576
alçak Dünya yörüngesi,
03:21
possibly to image the surface of Earth
69
189680
1976
muhtemelen Dünya yüzeyinden
03:23
at up to about 2,000 kilometers altitude.
70
191680
2400
2.000 kilometre yüksekliği
hayal edebiliriz.
hayal edebiliriz.
03:26
Satellites there are naturally buffeted
by Earth's atmosphere,
by Earth's atmosphere,
71
194720
3456
Buradaki uydular doğal olarak
Dünya atmosferi tarafından sarsılıyor,
Dünya atmosferi tarafından sarsılıyor,
03:30
so their orbits naturally decay,
72
198200
1936
bu nedenle yörüngeleri bozuluyor
03:32
and they'll eventually burn up,
73
200160
1536
ve genellikle birkaç yıl içinde
03:33
probably within a couple of decades.
74
201720
1960
yanıyorlar.
03:36
Another common place we send satellites
75
204440
2096
Uyduları genel olarak gönderdiğimiz
bir diğer yer ise
bir diğer yer ise
03:38
is the geostationary orbit
76
206560
1656
35 bin kilometre yukarıda
03:40
at about 35,000 kilometers altitude.
77
208240
2600
bulunan jeostatik yörüngedir.
03:43
Satellites there remain in the same place
above Earth as the Earth rotates,
above Earth as the Earth rotates,
78
211320
4176
Buradaki uydular dünyanın dönüşü
sırasında aynı yerde kalırlar ve
sırasında aynı yerde kalırlar ve
03:47
which enables things like communications
or television broadcast, for example.
or television broadcast, for example.
79
215520
4280
televizyon yayını, iletişim gibi şeyleri
mümkün kılar.
mümkün kılar.
03:52
Satellites in high orbits like these
could remain there for centuries.
could remain there for centuries.
80
220440
4320
Bu yükseklikte bulunan uydular yüzyıllar
boyunca orada kalabilir.
boyunca orada kalabilir.
03:58
And then there's the orbit
coined "the graveyard,"
coined "the graveyard,"
81
225960
3176
Bazı uyduların hayatlarının sonunda
04:01
the ominous junk or disposal orbits,
82
229160
2616
kasıtlı olarak yerleştirildikleri ve
04:04
where some satellites
are intentionally placed
are intentionally placed
83
231800
2856
sık kullanılan operasyonel yörüngelerin
dışına çıkarıldıkları
dışına çıkarıldıkları
04:06
at the end of their life
84
234680
1216
"mezarlık" adında
04:08
so that they're out of the way
of common operational orbits.
of common operational orbits.
85
235920
3760
icat edilmiş bir yörünge bulunur.
04:13
Of the nearly 7,000 satellites
launched since the late 1950s,
launched since the late 1950s,
86
240800
4576
1950'lerden beri fırlatılmış
yaklaşık 7 bin uydunun
yaklaşık 7 bin uydunun
04:17
only about one in seven
is currently operational,
is currently operational,
87
245400
3360
yalnızca yedide biri şu anda operasyonel
04:21
and in addition to the satellites
that are no longer working,
that are no longer working,
88
249360
2896
ve artık çalışmayan uydulara ek olarak,
04:24
there's also hundreds of thousands
of marble-sized debris
of marble-sized debris
89
252280
3496
100 binlerce mermer ebatlı
enkaz ve milyonlarca
enkaz ve milyonlarca
04:28
and millions of paint chip-sized debris
90
255800
2416
boya talaşı büyüklüğünde de enkaz var
04:30
that are also orbiting around the Earth.
91
258240
2000
ve tüm bunlar Dünya çevresinde dönüyor.
04:33
Space debris is a major risk
to space missions,
to space missions,
92
260880
2776
Uzay enkazları, yalnızca
uzay görevlerine değil,
uzay görevlerine değil,
04:35
but also to the satellites
that we rely on each and every day.
that we rely on each and every day.
93
263680
4000
aynı zamanda her gün güvendiğimiz uydulara
da büyük risk oluşturuyor.
da büyük risk oluşturuyor.
04:40
Now, because space debris and junk
has become increasingly worrisome,
has become increasingly worrisome,
94
268520
3416
Uzay çöpleri, gittikçe artan bir şekilde
endişe verici hâle geldiğinden,
endişe verici hâle geldiğinden,
04:44
there have been some national
and international efforts
and international efforts
95
271960
2616
ek artıkların üretimini sınırlamamıza
yardımcı olacak
yardımcı olacak
04:46
to develop technical standards
96
274600
1496
teknikler geliştirmek için bazı
04:48
to help us limit the generation
of additional debris.
of additional debris.
97
276120
2920
ulusal ve uluslararası çabalar gösterildi.
04:51
So for example, there are recommendations
98
279480
2256
Örneğin, alçak Dünya yörüngesindeki
04:53
for those low-Earth orbiting spacecraft
99
281760
2096
uzay araçlarının 25 yaşın altında
yörüngeden
yörüngeden
04:56
to be made to deorbit in under 25 years,
100
283880
3416
ayrılması için öneriler yapıldı
04:59
but that's still a really long time,
101
287320
2096
fakat bu, özellikle yıllardır çalışmayan
05:01
especially if a satellite
hasn't been working for years.
hasn't been working for years.
102
289440
3320
uydular için çok vakit alıyor.
05:05
There's also mandates
for those dead geostationary spacecraft
for those dead geostationary spacecraft
103
293320
3056
Bu ölü uzay araçlarının mezarlık
yörüngesine taşınması için
yörüngesine taşınması için
05:08
to be moved into a graveyard orbit.
104
296400
2240
emirler de bulunmaktadır.
05:11
But neither of these guidelines
is binding under international law,
is binding under international law,
105
299480
3696
Fakat bu yönergelerin hiçbiri uluslararası
hukukta bağlayıcı değildir
hukukta bağlayıcı değildir
05:15
and the understanding is that they will be
implemented through national mechanisms.
implemented through national mechanisms.
106
303200
4776
ve anlayışın, ulusal mekanizmalar
yoluyla uygulanacak olmasıdır.
yoluyla uygulanacak olmasıdır.
05:20
These guidelines are also not long-term,
107
308000
2456
Bu yönergeler ayrıca uzun vadeli değildir,
05:22
they're not proactive,
108
310480
1416
ileriye etkin değildir,
05:24
nor do they address
the debris that's already up there.
the debris that's already up there.
109
311920
3336
zaten yukarıda olan enkazı da
ele almazlar.
ele almazlar.
05:27
They're only in place
to limit the future creation of debris.
to limit the future creation of debris.
110
315280
3840
Yalnızca gelecek enkazların oluşumunu
sınırlamak için bulunuyorlar.
sınırlamak için bulunuyorlar.
05:31
Space junk is no one's responsibility.
111
319680
3160
Uzay çöpü kimsenin sorumluluğu değil.
05:35
Now, Mount Everest is actually
an interesting comparison
an interesting comparison
112
323680
2856
Everest Dağı, aslında çevremizle
nasıl etkileşim kurduğumuza
nasıl etkileşim kurduğumuza
05:38
of a new approach to how
we interact with our environments,
we interact with our environments,
113
326560
3216
yönelik yeni bir yaklaşımın ilginç
bir karşılaştırmasıdır,
bir karşılaştırmasıdır,
05:42
as it's often given the dubious honor
114
329800
2296
çünkü genellikle dünyanın en yüksek
05:44
of being the world's highest garbage dump.
115
332120
3000
çöplüğü olma kuşkusu verir.
05:48
Decades after the first conquest
of the world's highest peak,
of the world's highest peak,
116
336040
3256
Dünyanın en yüksek zirvesinin
fethinden 10 yıllar sonra,
fethinden 10 yıllar sonra,
05:51
tons of rubbish left behind by climbers
117
339320
2256
tırmanışçılar tarafından bırakılan
tonlarca çöp
tonlarca çöp
05:53
has started to raise concern,
118
341600
1936
endişeleri arttırmış ve
haberleri okuduysanız,
Nepal'in dağcıları cezalandıracağı,
Nepal'in dağcıları cezalandıracağı,
05:55
and you may have read in the news
that there's speculation
that there's speculation
119
343560
2736
05:58
that Nepal will crack down on mountaineers
120
346320
2056
cezaları arttıracağını ve
yasal zorunlulukları
yasal zorunlulukları
06:00
with stricter enforcement
of penalties and legal obligations.
of penalties and legal obligations.
121
348400
3560
daha sıkı şekilde uygulayacağı yönündeki
spekülasyonları duymuşsunuzdur.
spekülasyonları duymuşsunuzdur.
06:04
The goal, of course,
is to persuade climbers
is to persuade climbers
122
352600
2416
Amaç, elbette, dağcıları arkalarını
06:07
to clean up after themselves,
123
355040
2176
temizlemeye ikna etmektir,
06:09
so maybe local not-for-profits will pay
climbers who bring down extra waste,
climbers who bring down extra waste,
124
357240
4896
böylelikle belki yerel kâr amacı gütmeyen
kuruluşlar fazla çöp getirenlere ödeme
kuruluşlar fazla çöp getirenlere ödeme
06:14
or expeditions might organize
voluntary cleanup trips.
voluntary cleanup trips.
125
362160
3480
yapabilir ya da gönüllü temizlik
seyahatleri organize edilebilir.
seyahatleri organize edilebilir.
06:18
And yet still many climbers feel
126
366120
2256
Ancak yine de pek çok dağcı,
06:20
that independent groups
should police themselves.
should police themselves.
127
368400
3240
bağımsız grupların kendilerini kontrol
etmeleri gerektiğini düşünüyor.
etmeleri gerektiğini düşünüyor.
06:24
There's no simple or easy answer,
128
372120
2816
Basit veya kolay bir cevap yoktur
ve hatta doğal çevreyi
ve hatta doğal çevreyi
06:27
and even well-intentioned
efforts at conservation
efforts at conservation
129
374960
3056
koruma konusundaki iyi niyetli
çabalar bile bazen
çabalar bile bazen
06:30
often run into problems.
130
378040
1840
problemlere neden olur.
Fakat bu güvendiğimiz ve bağlı olduğumuz
doğal çevreleri korumak için
doğal çevreleri korumak için
06:32
But that doesn't mean
we shouldn't do everything in our power
we shouldn't do everything in our power
131
380320
3096
06:35
to protect the environments
that we rely and depend on,
that we rely and depend on,
132
383440
3320
elimizden gelen her şeyi yapmamamız
gerektiği anlamına gelmiyor.
gerektiği anlamına gelmiyor.
06:39
and like Everest, the remote location
and inadequate infrastructure
and inadequate infrastructure
133
387440
4016
Ve Everest gibi, yörünge ortamının uzak
konumu ve yetersiz altyapısı,
konumu ve yetersiz altyapısı,
06:43
of the orbital environment
134
391480
1416
atıkların atılmasını zor
06:45
make waste disposal a challenging problem.
135
392920
2360
bir problem hâline getirir.
06:48
But we simply cannot reach new heights
136
395920
2536
Basitçe, yeni yüksekliklere ulaşamıyoruz
06:50
and create an even higher garbage dump,
137
398480
3056
ve bu dünyadan çıkan atıklarla
daha büyük bir
daha büyük bir
06:53
one that's out of this world.
138
401560
2160
çöp dökümü yaratıyoruz.
06:57
The reality of space
139
405280
1216
Uzayın gerçekliği,
06:58
is that if a component
on a satellite breaks down,
on a satellite breaks down,
140
406520
2576
bir uydu üzerindeki bir bileşen
arızalanırsa,
arızalanırsa,
07:01
there really are limited
opportunities for repairs,
opportunities for repairs,
141
409120
2896
tamir için sınırlı imkânların
07:04
and only at great cost.
142
412040
2040
ve büyük maliyetlerin bulunmasıdır.
Peki ya uyduları nasıl tasarladığımız
konusunda daha zeki olsaydık?
konusunda daha zeki olsaydık?
07:06
But what if we were smarter
about how we designed satellites?
about how we designed satellites?
143
414760
3496
07:10
What if all satellites,
144
418280
1296
Ya tüm uydular
07:11
regardless of what country
they were built in,
they were built in,
145
419600
2296
yapıldığı ülke gözetilmeksizin
07:14
had to be standardized in some way
146
421920
1896
geri dönüşüm, servis
07:16
for recycling, servicing
147
423840
2536
veya aktif yörünge dışına atmak için
07:18
or active deorbiting?
148
426400
1480
standartlaştılırsa?
07:20
What if there actually were
international laws with teeth
international laws with teeth
149
428560
3536
Uyduları geçici bir çözüm olarak
yörüngeden çıkarmak yerine, onları
yörüngeden çıkarmak yerine, onları
07:24
that enforced end-of-life
disposal of satellites
disposal of satellites
150
432120
2776
hayatlarının sonlarında kendilerini imha
07:27
instead of moving them out of the way
151
434920
2136
edecekleri uluslararası
07:29
as a temporary solution?
152
437080
1600
dişli yasalar olsaydı?
07:31
Or maybe satellite manufacturers
need to be charged a deposit
need to be charged a deposit
153
439560
2936
Ya da belki uydu üreticileri, uyduyu
07:34
to even launch a satellite into orbit,
154
442520
2296
yörüngeye gönderirken bir depozito ödemek
07:37
and that deposit would only be returned
155
444840
2456
zorunda olsalar ve ancak uydu
07:39
if the satellite was disposed of properly
156
447320
2536
düzgün şekilde atılırsa veya belirli bir
07:42
or if they cleaned up
some quota of debris.
some quota of debris.
157
449880
2720
kota enkazı temizlerse bu depozitoyu
geri alabilseler?
geri alabilseler?
07:45
Or maybe a satellite
needs to have technology on board
needs to have technology on board
158
453440
2576
Ya da bir uydunun yörüngeden
çıkmasını hızlandıracak
çıkmasını hızlandıracak
07:48
to help accelerate deorbit.
159
456040
1760
bir teknolojiye sahip olması gerekse?
07:50
There are some encouraging signs.
160
458720
2256
Bazı teşvik edici işaretler var.
07:53
The UK's TechDemoSat-1,
launched in 2014, for example,
launched in 2014, for example,
161
461000
4696
Örneğin, Birleşik Krallığın 2014 yılında
fırlatılan TechDemoSat-1 uydusu, küçük bir
fırlatılan TechDemoSat-1 uydusu, küçük bir
07:57
was designed for end-of-life disposal
162
465720
1936
sürükleyici yelken ile ömrünün sonunda
07:59
via a small drag sail.
163
467680
1936
yörüngeden atılmak üzere tasarlanmıştır.
08:01
This works for the satellite
because it's small,
because it's small,
164
469640
2576
Bu küçük olduğundan uydular için çok uygun
08:04
but satellites that are higher
or in larger orbits
or in larger orbits
165
472240
3696
ancak daha yüksekte,
daha büyük yörüngede olan veya
daha büyük yörüngede olan veya
08:08
or are larger altogether,
like the size of school buses,
like the size of school buses,
166
475960
2856
okul otobüsleri gibi,
hepsi daha büyük olduğunda,
hepsi daha büyük olduğunda,
uydular diğer elden çıkarma
seçenekleri gerektiriyor.
seçenekleri gerektiriyor.
08:11
will require other disposal options.
167
478840
2416
08:13
So maybe you get into things
like high-powered lasers
like high-powered lasers
168
481280
2976
Bu yüzden kısa dönemde belki
güçlendirilmiş lazerler veya
güçlendirilmiş lazerler veya
08:16
or tugging using nets or tethers,
169
484280
1816
ağ veya ip kullanarak çekmeyi
08:18
as crazy as those sound in the short term.
170
486120
2320
çılgınca düşünebilirsiniz.
08:21
And then one really cool possibility
171
489160
1896
Yörüngesel çekici tırlar veya
08:23
is the idea of orbital tow trucks
or space mechanics.
or space mechanics.
172
491080
3320
uzay mekanikerleri fikri
gerçekten çekici bir olasılık.
gerçekten çekici bir olasılık.
08:27
Imagine if a robotic arm
173
494840
1616
Bir çeşit uzay aracındaki bir
08:28
on some sort of space tow truck
174
496480
1856
robot kolunun, bir uydu üzerinde kırık
08:30
could fix the broken components
on a satellite,
on a satellite,
175
498360
2296
parçaları düzeltebileceğini
ve bunları yeniden
ve bunları yeniden
08:32
making them usable again.
176
500680
1840
operasyonel hâle getirdiğini düşünün.
08:35
Or what if that very same robotic arm
177
503240
1936
Ya aynı tipte bir robotik kol,
08:37
could refuel the propellant tank
on a spacecraft
on a spacecraft
178
505200
2336
bir uzay aracındaki itici yakıt deposunu
08:39
that relies on chemical propulsion
179
507560
1976
sizin ve benim aracıma
benzin koyduğum
benzin koyduğum
08:41
just like you or I would refuel
the fuel tanks on our cars?
the fuel tanks on our cars?
180
509560
3479
gibi kimyasal çalıştırmayla doldurabilse?
08:45
Robotic repair and maintenance
181
513559
1657
Robotik bakım ve onarım,
08:47
could extend the lives of hundreds
of satellites orbiting around the Earth.
of satellites orbiting around the Earth.
182
515240
3720
dünya çevresinde dönen yüzlerce
uydunun yaşamını arttırır.
uydunun yaşamını arttırır.
08:52
Whatever the disposal
or cleanup options we come up with,
or cleanup options we come up with,
183
520280
2896
Elde ettiğimiz atık ve temizleme
seçenekleri ne olursa olsun,
seçenekleri ne olursa olsun,
08:55
it's clearly not just a technical problem.
184
523200
2976
bunun yalnızca teknik bir
sorun olmadığı açıktır.
sorun olmadığı açıktır.
08:58
There's also complex space laws
and politics that we have to sort out.
and politics that we have to sort out.
185
526200
5056
Ayrıca açıklığa kavuşturduğumuz birçok
uzay kanun ve politikası vardır.
uzay kanun ve politikası vardır.
09:03
Simply put, we haven't found a way
to use space sustainably yet.
to use space sustainably yet.
186
531280
4160
Basitçe, uzayı sürdürülebilir olarak
kullanmanın bir yolunu bulamadık.
kullanmanın bir yolunu bulamadık.
09:08
Exploring, innovating
to change the way we live and work
to change the way we live and work
187
536720
2896
Yaşadığımız ve çalıştığımız yeri
değiştirmek için
değiştirmek için
biz insanların yaptığı, keşifler,
09:11
are what we as humans do,
188
539640
1976
yeniliklerdir ve uzay keşiflerinde,
09:13
and in space exploration,
189
541640
1496
09:15
we're literally moving
beyond the boundaries of Earth.
beyond the boundaries of Earth.
190
543160
3256
tam olarak dünya sınırlarının
ötesine geçiyoruz.
ötesine geçiyoruz.
09:18
But as we push thresholds
in the name of learning and innovation,
in the name of learning and innovation,
191
546440
3656
Ancak, öğrenme ve yenilik adına
eşikleri zorlarken,
eşikleri zorlarken,
09:22
we must remember that accountability
for our environments never goes away.
for our environments never goes away.
192
550120
5480
çevremiz için hesap verebilirliğin asla
ortadan kalkmadığının
bilincinde olmalıyız.
bilincinde olmalıyız.
09:28
There is without doubt congestion
in the low Earth and geostationary orbits,
in the low Earth and geostationary orbits,
193
556520
4176
Şüphesiz, alçak Dünya ve jeostatik
yörüngelerinde tıkanıklık var
yörüngelerinde tıkanıklık var
09:32
and we cannot keep
launching new satellites
launching new satellites
194
560720
2336
ve tıpkı bozuk bir arabayı karayolunun
09:35
to replace the ones that have broken down
195
563080
2296
orta yerinde bırakmayacağımız gibi,
09:37
without doing something about them first,
196
565400
2056
bozuk olan uydular için bir şeyler
09:39
just like we would never
leave a broken down car
leave a broken down car
197
567480
2456
yapmadan da yeni uyduları
09:42
in the middle of the highway.
198
569960
1400
oraya gönderemeyiz.
Bir daha telefonunuzu kullandığınızda,
09:43
Next time you use your phone,
199
571760
1576
09:45
check the weather or use your GPS,
200
573360
2496
hava durumunu kontrol ettiğinizde
09:48
think about the satellite technologies
that make those activities possible.
that make those activities possible.
201
575880
4256
veya GPS kullandığınızda, bu aktiviteleri
mümkün kılan uyduları düşünün.
mümkün kılan uyduları düşünün.
09:52
But also think about the very impact
202
580160
1856
Aynı zamanda da uyduların Dünya'yı
09:54
that the satellites have
on the environment surrounding Earth,
on the environment surrounding Earth,
203
582040
3296
çevreleyen çevre üzerindeki etkisini
düşünün ve birlikte etkimizi
düşünün ve birlikte etkimizi
09:57
and help spread the message
that together we must reduce our impact.
that together we must reduce our impact.
204
585360
4696
azaltmamız gerektiğini belirten mesajın
yayılmasına yardımcı olun.
yayılmasına yardımcı olun.
10:02
Earth orbit is breathtakingly beautiful
205
590080
2536
Dünya yörüngesi nefes kesici
bir şekilde güzel
bir şekilde güzel
10:04
and our gateway to exploration.
206
592640
2576
ve bizim keşif yolumuz.
10:07
It's up to us to keep it that way.
207
595240
2520
Bu şekilde tutmak bizim elimizde.
10:11
Thank you.
208
599160
1216
Teşekkür ederim.
10:12
(Applause)
209
600400
2080
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Natalie Panek - Rocket scientist, explorerNatalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away.
Why you should listen
Natalie Panek's love of space and aviation led her to obtain a private pilot's license, design and drive a solar-powered car across North America, and build space robotics. She has participated in internships at NASA's Goddard Spaceflight Center and at NASA's Ames Research Center, where she worked on a mission to Mars. With degrees in mechanical and aerospace engineering, Panek has contributed to a number of space projects, including MDA's satellite servicing initiative and ESA's 2020 ExoMars rover program. She currently works in Mission Systems at MDA's robotics and automation division, on Canadian space robotics and other space exploration programs.
Panek founded her website, thePanekRoom, to encourage women to pursue challenging careers in nontraditional fields and explore the outdoors. She was featured on the editorial site "Women You Should Know" as a STEM Rock Star who is revolutionizing how we think about women in tech, and Canada's Financial Post describes Panek as "a vocal advocate for women in technology." She is also a member of the prestigious Explorer's Club and a Fellow of Royal Canadian Geographic Society. PANEK is the 2013 recipient of the University of Calgary Graduate of the Last Decade Award and the Northern Lights Award Foundation 2013 Rising Star in aerospace. She also joins an elite group of women as one of WXN's Top 100 Most Powerful Women (2014), Forbes' 30 Under 30 in Manufacturing and Industry (2015), Flare's inaugural 30 Under 30 list (2015) and one of Canada's Greatest Women Explorers by Canadian Geographic (2016).
(Photo: Geneviève Charbonneau)
Natalie Panek | Speaker | TED.com