ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.

Why you should listen

Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.

One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.

More profile about the speaker
Martin Rees | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2005

Martin Rees: Is this our final century?

Martin Rees soruyor : Bu bizim son yüzyılımız mı?

Filmed:
2,914,928 views

Astronom ve insan ırkının geleceğiyle ilgili bir birey olarak yaptığı konuşmasında Sir Martin Rees gezegenimizi ve onun geleceğini kozmik görüş açısından inceliyor. O bilimsel ve teknolojik gelişmemizin bilinmeyen sonuçlarından korunmada uyanık olmamız konusunda bizi uyarıyor.
- Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:24
If you take 10,000 people at randomrasgele, 9,999 have something in commonortak:
0
0
6000
Rasgele 10.000 kişiyi alırsanız, 9,999 'u bazı ortak özelliklere sahiptir :
00:30
theironların interestsilgi in business lieYalan on or nearyakın the Earth'sDünya'nın surfaceyüzey.
1
6000
5000
onların uğraş alanları yerküreyle ya da onun yakınıyla ilgilidir.
00:35
The oddgarip one out is an astronomerastronom, and I am one of that strangegarip breeddoğurmak.
2
11000
4000
Geriye kalan tek kişi ise astronomdur, ve ben bu türden olanlardan biriyim.
00:39
(LaughterKahkaha)
3
15000
1000
(Gülüşmeler)
00:40
My talk will be in two partsparçalar. I'll talk first as an astronomerastronom,
4
16000
5000
Konuşmam iki bölümden oluşacak. İlk olarak astronom olarak konuşacağım,
00:45
and then as a worriedendişeli memberüye of the humaninsan raceyarış.
5
21000
4000
ve sonra da insan ırkının tedirgin bir mensubu olarak.
00:49
But let's startbaşlama off by rememberinganımsama that DarwinDarwin showedgösterdi
6
25000
5000
Ama gelin Darwin'in gösterdiği gibi dört milyar yıllık evrimin
00:54
how we're the outcomesonuç of fourdört billionmilyar yearsyıl of evolutionevrim.
7
30000
4000
sonucu olarak nasıl ortaya çıktığımızı hatırlayarak başlayalım.
00:58
And what we try to do in astronomyastronomi and cosmologykozmoloji
8
34000
3000
Ve astronomi ve kozmolojide bizim yapmaya çalıştığımız,
01:01
is to go back before Darwin'sDarwin'in simplebasit beginningbaşlangıç,
9
37000
3000
Darwin'in basit başlangıcından da geriye giderek
01:04
to setset our EarthDünya in a cosmickozmik contextbağlam.
10
40000
4000
yerküreyi kozmik anlamda yapılandırmaktır.
01:08
And let me just runkoş throughvasitasiyla a fewaz slidesslaytlar.
11
44000
3000
Ve müsaadenizle bir kaç slayt üzerinden gideyim.
01:11
This was the impactdarbe that happenedolmuş last weekhafta on a cometkuyrukluyıldız.
12
47000
4000
Bu samanyolu üzerinde geçen hafta oluşan bir etki.
01:16
If they'dgittiklerini sentgönderilen a nukeatom bombası, it would have been ratherdaha doğrusu more spectacularmuhteşem
13
52000
2000
Eğer bu atom bombası yoluyla olsaydı,
01:18
than what actuallyaslında happenedolmuş last MondayPazartesi.
14
54000
2000
geçen pazartesi olmuş olandan daha ilgi çekmiş olurdu.
01:21
So that's anotherbir diğeri projectproje for NASANASA.
15
57000
2000
Bu NASA'nın diğer bir projesi.
01:23
That's MarsMars from the EuropeanAvrupa MarsMars ExpressExpress, and at NewYeni YearYıl.
16
59000
5000
Avrupa Mars Ekspresinden Yeni Yılda Mars.
01:28
This artist'ssanatçının impressionizlenim turneddönük into realitygerçeklik
17
64000
5000
Bu sanatçının izlenimi Saturn'ün dev uydusu
01:33
when a parachuteparaşüt landedindi on TitanTitan, Saturn'sSatürn ün giantdev moonay.
18
69000
4000
Titan üzerine bir paraşüt indiği zaman gerçekliğe dönüştü.
01:37
It landedindi on the surfaceyüzey. This is picturesresimler takenalınmış on the way down.
19
73000
4000
Yüzeye kondu.Bu fotoğraf alçalırken çekilmiş.
01:41
That looksgörünüyor like a coastlinekıyı şeridi.
20
77000
1000
Bir kıyı şeridine benziyor.
01:42
It is indeedaslında, but the oceanokyanus is liquidsıvı methanemetan --
21
78000
3000
Gerçekten benziyor, ama okyanus likid metan'dan--
01:45
the temperaturesıcaklık minuseksi 170 degreesderece centigradesantigrat.
22
81000
5000
ısı eksi 170 derece santigrad.
01:50
If we go beyondötesinde our solargüneş systemsistem,
23
86000
2000
Kendi solar sistemimizden öteye gidersek,
01:52
we'vebiz ettik learnedbilgili that the starsyıldızlar aren'tdeğil twinklyparıldayan pointsmakas of lightışık.
24
88000
4000
biliyoruz ki yıldızlar sadece göz kırpan ışık noktacıkları değildir.
01:56
EachHer one is like a sunGüneş with a retinueberaberindekiler of planetsgezegenler orbitingyörüngesindeki around it.
25
92000
4000
Her biri tıpkı etraflarında uydular kümesi olan bir güneş gibidir.
02:01
And we can see placesyerler where starsyıldızlar are formingşekillendirme,
26
97000
3000
ve Eagle Nebula gibi yıldızların oluşmakta olduğu yerleri görebiliriz.
02:04
like the EagleKartal NebulaBulutsusu. We see starsyıldızlar dyingölen.
27
100000
3000
Yıldızların ölümünü görürüz.
02:07
In sixaltı billionmilyar yearsyıl, the sunGüneş will look like that.
28
103000
3000
altı milyar yıl içinde, güneş buna benzeyecek.
02:10
And some starsyıldızlar dieölmek spectacularlyolağanüstü in a supernovasüpernova explosionpatlama,
29
106000
4000
Ve bazı yıldızlar bir süpernova patlamasında muhteşem biçimde
02:14
leavingayrılma remnantskalıntıları like that.
30
110000
2000
ölerek geriye böyle artıklar bırakacaklar.
02:16
On a still biggerDaha büyük scaleölçek, we see entiretüm galaxiesgalaksiler of starsyıldızlar.
31
112000
4000
Daha da büyük bir skala üzerinde yıldızların tüm galaksilerini görebiliriz.
02:20
We see entiretüm ecosystemsekosistemler where gasgaz is beingolmak recycledgeri dönüştürülmüş.
32
116000
3000
Gazın yeniden dönüşüme uğradığı bütün ekosistemleri görebiliriz.
02:23
And to the cosmologistkozmolog,
33
119000
2000
Ve kozmoloğa göre
02:25
these galaxiesgalaksiler are just the atomsatomları, as it were, of the large-scalebüyük ölçekli universeEvren.
34
121000
6000
bu galaksiler geniş çaplı kainatın sadece atomlarıdır, eskiden gösterildikleri gibi.
02:31
This pictureresim showsgösterileri a patchyama of skygökyüzü
35
127000
3000
Bu fotoğraf bir gökyüzü parçasını gösteriyor
02:34
so smallküçük that it would take about 100 patchesyamalar like it
36
130000
3000
o kadar küçük ki bunun gibi 100 tanesi gökyüzünde ancak
02:37
to coverkapak the fulltam moonay in the skygökyüzü.
37
133000
2000
bir dolunayı örtebilirdi.
02:40
ThroughAracılığıyla a smallküçük telescopeteleskop, this would look quiteoldukça blankboş,
38
136000
2000
Ufak bir teleskopla bu sadece içi boşmuş gibi görünebilirdi,
02:42
but you see here hundredsyüzlerce of little, faintbaygın smudgeslekeler.
39
138000
4000
ama burada yüzlerce ufak, dağınık gölge görüyorsunuz.
02:46
EachHer is a galaxygökada, fullytamamen like oursbizim or AndromedaAndromeda,
40
142000
4000
Her biri bir galaksi, tamamen bizimki ya da Andromeda gibi,
02:50
whichhangi looksgörünüyor so smallküçük and faintbaygın because its lightışık
41
146000
2000
o kadar da ufak ve silik görünüyor çünkü
02:52
has takenalınmış 10 billionmilyar light-yearsışık yılları to get to us.
42
148000
3000
onun ışığı bize ulaşmak için 10 milyar ışık yılı yol katediyor.
02:56
The starsyıldızlar in those galaxiesgalaksiler probablymuhtemelen don't have planetsgezegenler around them.
43
152000
4000
Bu galaksilerdeki yıldızlar muhtemelen etraflarında uydulara sahip değiller.
03:01
There's scantyetersiz chanceşans of life there -- that's because there's been no time
44
157000
3000
Oralarda hayat olma ihtimali düşük-- bunun nedeni
03:04
for the nuclearnükleer fusionfüzyon in starsyıldızlar to make siliconsilikon and carbonkarbon and ironDemir,
45
160000
6000
gezegenlerin ve hayatın temel yapıtaşları olan silikon, karbon ve demiri
03:10
the buildingbina blocksbloklar of planetsgezegenler and of life.
46
166000
3000
yapmakta rol alan nükleer füzyon için yıldızlarda yeterli zaman olmamış.
03:14
We believe that all of this emergedortaya from a BigBüyük BangPatlama --
47
170000
5000
Bütün bunların Big Bang nedeniyle olduğuna inanıyoruz--
03:20
a hotSıcak, denseyoğun statebelirtmek, bildirmek. So how did that amorphousamorf BigBüyük BangPatlama
48
176000
4000
sıcak, yoğun bir durum. Peki nasıl oldu da bu şekilsiz Big Bang
03:24
turndönüş into our complexkarmaşık cosmosEvren?
49
180000
2000
bizim kompleks kozmozumuza dönüştü?
03:26
I'm going to showgöstermek you a moviefilm simulationsimülasyon
50
182000
3000
Size gerçek zamandan 10 üstü 16 kere hızlı
03:29
16 powersgüçler of 10 fasterDaha hızlı than realgerçek time,
51
185000
2000
bir video simülasyonu göstereceğim
03:31
whichhangi showsgösterileri a patchyama of the universeEvren where the expansionsaçılımları have subtractedçıkarılır out.
52
187000
4000
genleşmelerin meydana geldiği kainat parçasını gösteriyor.
03:35
But you see, as time goesgider on in gigayearsgigayears at the bottomalt,
53
191000
4000
Fakat gördüğünüz gibi alt tarafta gösterilen milyar yıllar geçtikçe
03:39
you will see structuresyapıları evolvegelişmek as gravityyerçekimi feedsbeslemeleri
54
195000
3000
yerçekimi etkilerinin küçük ve yoğun
03:42
on smallküçük, denseyoğun irregularitiesdüzensizlikler, and structuresyapıları developgeliştirmek.
55
198000
4000
düzensizlikleriyle yapılar ortaya çıkıyor ve gelişiyor.
03:46
And we'lliyi endson up after 13 billionmilyar yearsyıl
56
202000
2000
Ve biz 13 milyar yıl sonra kainatımıza
03:48
with something looking ratherdaha doğrusu like our ownkendi universeEvren.
57
204000
4000
benzemeyen bir görünümle sona geleceğiz.
03:55
And we comparekarşılaştırmak simulatedtaklit universesevrenler like that --
58
211000
3000
Ve biz bunun gibi simüle edilmiş kainatları karşılaştırıyoruz.
03:58
I'll showgöstermek you a better simulationsimülasyon at the endson of my talk --
59
214000
2000
Konuşmamın sonunda gökyüzünde gördüğümüze
04:00
with what we actuallyaslında see in the skygökyüzü.
60
216000
4000
benzer daha iyi bir simülasyon göstereceğim.
04:04
Well, we can traceiz things back to the earlierdaha erken stagesaşamaları of the BigBüyük BangPatlama,
61
220000
6000
Olanları Big Bang'in erken dönemlerine kadar geriye doğru izlememiz mümkün,
04:10
but we still don't know what bangedçarptım and why it bangedçarptım.
62
226000
4000
ama ne patladı ve neden patladı hala bilmiyoruz.
04:14
That's a challengemeydan okuma for 21st-centuryst yüzyıl scienceBilim.
63
230000
3000
Bu 21nci-yüzyıl bilimi için bir uğraş konusu.
04:19
If my researchAraştırma groupgrup had a logologo, it would be this pictureresim here:
64
235000
3000
Eğer benim araştırma grubum bir logo yapsaydı, buradaki resim gibi olurdu:
04:22
an ouroborosOuroboros, where you see the micro-worldMikro Dünya on the left --
65
238000
4000
kendi kuyruğunu ısıran bir ejderha, sol tarafta mikro-dünyayı görüyorsunuz--
04:27
the worldDünya of the quantumkuantum -- and on the right
66
243000
3000
quantumun dünyasını-- ve sağ tarafta
04:30
the large-scalebüyük ölçekli universeEvren of planetsgezegenler, starsyıldızlar and galaxiesgalaksiler.
67
246000
5000
galaksilerin, yıldızların ve gezegenlerin geniş-ölçekli kainatını.
04:35
We know our universesevrenler are unitedbirleşmiş thoughgerçi --
68
251000
2000
Buna rağmen biliyoruz ki bizim evrenlerimiz bir bütün
04:37
linksbağlantılar betweenarasında left and right.
69
253000
2000
solu ve sağı birbirine bağlıyor.
04:39
The everydayher gün worldDünya is determinedbelirlenen by atomsatomları,
70
255000
2000
Alışılmış dünya atomlar tarafından belirleniyor,
04:41
how they stickÇubuk togetherbirlikte to make moleculesmoleküller.
71
257000
2000
onların birbirine yapışıp molekülleri oluşturmaları tarzında.
04:43
StarsYıldız are fueledyakıtlı by how the nucleiesaslar in those atomsatomları reacttepki togetherbirlikte.
72
259000
6000
Yıldızlar atomların nükleusları arasında reaksiyonlara benzer biçimde besleniyorlar.
04:49
And, as we'vebiz ettik learnedbilgili in the last fewaz yearsyıl, galaxiesgalaksiler are heldbekletilen togetherbirlikte
73
265000
3000
Ve son bir kaç yıl içinde öğrendiğimiz üzere, galaksiler
04:52
by the gravitationalyerçekimi pullÇek of so-calledsözde darkkaranlık mattermadde:
74
268000
3000
karanlık madde diye anılan çekim gücü sayesinde birarada tutuluyorlar :
04:55
particlesparçacıklar in hugeKocaman swarmssürüleri, faruzak smallerdaha küçük even than atomicatomik nucleiesaslar.
75
271000
5000
ki bu, atom nükleuslarından bile daha küçük, dev parçacık bulutlarından oluşuyor.
05:01
But we'devlenmek like to know the synthesissentez symbolizedsembolize at the very topüst.
76
277000
6000
Ama en tepede sembolize edilen sentezi bilmek isterdik.
05:07
The micro-worldMikro Dünya of the quantumkuantum is understoodanladım.
77
283000
3000
Kuantumun mikro-dünyası anlaşılmış durumda.
05:10
On the right handel sideyan, gravityyerçekimi holdstutar swaysallanma. EinsteinEinstein explainedaçıkladı that.
78
286000
4000
Sağ tarafta, yerçekimi emir veriyor. Einstein bunu açıklamıştı.
05:15
But the unfinishedbitmemiş business for 21st-centuryst yüzyıl scienceBilim
79
291000
3000
Fakat 21 nci-yüzyıl bilimi için bitmemiş vazife
05:18
is to linkbağlantı togetherbirlikte cosmosEvren and micro-worldMikro Dünya
80
294000
2000
birleştirici bir teoriyle kozmozu ve mikro-dünyayı
05:20
with a unifiedbirleşik theoryteori -- symbolizedsembolize, as it were, gastronomicallygastronomically
81
296000
4000
birbirine bağlamaktır.--fotoğrafın tepesinde önceden olduğu şekilde
05:24
at the topüst of that pictureresim. (LaughterKahkaha)
82
300000
2000
gastronomik olarak sembolize edilmiş. (Gülüşmeler)
05:26
And untila kadar we have that synthesissentez,
83
302000
2000
Ve bu senteze ulaşana kadar,
05:28
we won'talışkanlık be ableyapabilmek to understandanlama the very beginningbaşlangıç of our universeEvren
84
304000
3000
kainatımızın başlangıcını anlama şansımız olamayacak
05:31
because when our universeEvren was itselfkendisi the sizeboyut of an atomatom,
85
307000
3000
çünkü bizim kainatımız eğer bir atom boyutunda olsaydı
05:34
quantumkuantum effectsetkileri could shakesallamak everything.
86
310000
2000
kuantum etkileri o zaman her şeyi açıklayabilirdi.
05:37
And so we need a theoryteori that unifiesbirleştirir the very largegeniş and the very smallküçük,
87
313000
4000
Ve çok küçükle çok büyüğü birleştiren bir teoriye ihtiyacımız var
05:41
whichhangi we don't yethenüz have.
88
317000
2000
ki ona henüz sahip değiliz.
05:44
One ideaFikir, incidentallytesadüfen --
89
320000
2000
Bu arada bir düşünce--
05:46
and I had this hazardtehlike signişaret to say I'm going to speculatespekülasyon yapmak from now on --
90
322000
4000
ve tehlikeyi göze almış biçimde şu andan itibaren speküle etmek istiyorum--
05:51
is that our BigBüyük BangPatlama was not the only one.
91
327000
2000
--- bizim Big Bang' imiz tek değildi.
05:53
One ideaFikir is that our three-dimensional3 boyutlu universeEvren
92
329000
4000
Bir ihtimal şu ki bizim üç-boyutlu kainatımız
05:57
mayMayıs ayı be embeddedgömülü in a high-dimensionalyüksek boyutlu spaceuzay,
93
333000
2000
çok-boyutlu bir uzay içinde gömülüdür,
05:59
just as you can imaginehayal etmek on these sheetsçarşaflar of paperkâğıt.
94
335000
3000
bu kağıt katmanları üzerinde düşünebileceğiniz gibi.
06:02
You can imaginehayal etmek antskarıncalar on one of them
95
338000
2000
Bunlardan biri üzerinde karıncalar düşünün
06:04
thinkingdüşünme it's a two-dimensionaliki boyutlu universeEvren,
96
340000
2000
bu onun iki-boyutlu bir kainat olduğunu düşündürüyor,
06:06
not beingolmak awarefarkında of anotherbir diğeri populationnüfus of antskarıncalar on the other.
97
342000
2000
diğeri üzerinde farklı bir karınca popülasyonu olduğunun farkında olmadan.
06:08
So there could be anotherbir diğeri universeEvren just a millimetermilimetre away from oursbizim,
98
344000
4000
Böylece bizlerden sadece bir milimetre uzakta diğer bir kainat olabilirdi,
06:12
but we're not awarefarkında of it because that millimetermilimetre
99
348000
3000
fakat bu milimetre bizim içine hapsolduğumuz
06:15
is measuredölçülü in some fourthdördüncü spatialuzaysal dimensionboyut,
100
351000
2000
üç boyutun dışında kalan
06:17
and we're imprisonedhapsedilmiş in our threeüç.
101
353000
2000
bir dördüncüsü tarafından ölçülmüş olabilirdi.
06:19
And so we believe that there mayMayıs ayı be a lot more to physicalfiziksel realitygerçeklik
102
355000
5000
Ve böylelikle inanabiliriz ki, bizim kendimize ait olarak kabul ettiğimiz
06:24
than what we'vebiz ettik normallynormalde calleddenilen our universeEvren --
103
360000
2000
kainattan başka--bizim Big Bang'in dışında--fiziksel gerçekliği
06:26
the aftermathsonrasının of our BigBüyük BangPatlama. And here'sburada anotherbir diğeri pictureresim.
104
362000
3000
olan bir çok şey olabilir. Ve bu da diğer bir resim.
06:29
BottomAlt right depictstasvir etmektedir our universeEvren,
105
365000
2000
Sağ alt köşe bizim evrenimizi temsil ediyor,
06:31
whichhangi on the horizonufuk is not beyondötesinde that,
106
367000
2000
ki ufukta göründüğü kadarıyla sınırlı ötesiyle alakalı değil.
06:33
but even that is just one bubblekabarcık, as it were, in some vasterengin realitygerçeklik.
107
369000
5000
Ama o bile sanki daha devasa bir gerçeklik içinde yer alan bir baloncuk.
06:38
ManyBirçok people suspectşüpheli that just as we'vebiz ettik gonegitmiş from believinginanan
108
374000
3000
Bir çok insan
06:41
in one solargüneş systemsistem to zillionskatrilyonlar of solargüneş systemssistemler,
109
377000
4000
bir solar sistemden zilyonlarca solar sisteme,
06:45
one galaxygökada to manyçok galaxiesgalaksiler,
110
381000
2000
bir galaksiden bir çok galaksiye doğru inanç değiştirmemiz gibi
06:47
we have to go to manyçok BigBüyük BangsPatlama from one BigBüyük BangPatlama,
111
383000
4000
bir Big Bang'tan bir çok Big Bang'a doğru ilerlememiz konusunda düşünüyor.
06:51
perhapsbelki these manyçok BigBüyük BangsPatlama displayingsergileyen
112
387000
2000
Belki de bu bir çok Big Bang'ler çok sayıda
06:53
an immenseengin varietyvaryete of propertiesözellikleri.
113
389000
2000
özelliğin çeşitliliğini gösteriyordur.
06:55
Well, let's go back to this pictureresim.
114
391000
2000
Peki bu fotoğrafa geri dönelim.
06:57
There's one challengemeydan okuma symbolizedsembolize at the topüst,
115
393000
2000
Tepede bir sorun sembolize ediliyor,
07:00
but there's anotherbir diğeri challengemeydan okuma to scienceBilim symbolizedsembolize at the bottomalt.
116
396000
4000
ama altta da bilim için diğer bir sorun sembolize ediliyor.
07:04
You want to not only synthesizesentezlemek the very largegeniş and the very smallküçük,
117
400000
3000
Sadece çok büyük olanı ve çok küçük olanı sentezlemeyi düşünmek değil,
07:07
but we want to understandanlama the very complexkarmaşık.
118
403000
2000
ama çok karmaşık olanı anlamayı isteriz.
07:10
And the mostçoğu complexkarmaşık things are ourselveskendimizi,
119
406000
2000
Ve en karmaşık olan şeyler yıldızlar ve atomlar
07:12
midwayyarı yolda betweenarasında atomsatomları and starsyıldızlar.
120
408000
2000
arasındaki bizleriz.
07:14
We dependbağımlı on starsyıldızlar to make the atomsatomları we're madeyapılmış of.
121
410000
2000
Bizi oluşturan atomların yapılmasında yıldızlara bağımlıyız.
07:16
We dependbağımlı on chemistrykimya to determinebelirlemek our complexkarmaşık structureyapı.
122
412000
5000
Karmaşık yapımızı belirlemede kimyaya bağımlıyız.
07:22
We clearlyAçıkça have to be largegeniş, comparedkarşılaştırıldığında to atomsatomları,
123
418000
2000
Atomlarla kıyaslandığında, karmaşık yapımızın tabaka tabaka
07:25
to have layertabaka uponüzerine layertabaka of complexkarmaşık structureyapı.
124
421000
2000
yapısına sahip olmak için açık biçimde büyük olmalıyız.
07:27
We clearlyAçıkça have to be smallküçük, comparedkarşılaştırıldığında to starsyıldızlar and planetsgezegenler --
125
423000
3000
Gezegenler ve yıldızlarla kıyaslandığında küçük olmalıyız--
07:30
otherwiseaksi takdirde we'devlenmek be crushedezilmiş by gravityyerçekimi. And in factgerçek, we are midwayyarı yolda.
126
426000
4000
aksi taktirde yer çekimi tarafından ezilirdik. Ve aslında ortadayız.
07:34
It would take as manyçok humaninsan bodiesbedenler to make up the sunGüneş
127
430000
2000
Güneşin yüzeyini kaplamak için ne kadar insan gövdesine
07:36
as there are atomsatomları in eachher of us.
128
432000
2000
ihtiyaç varsa her birimizin içinde o kadar atom var.
07:38
The geometricgeometrik mean of the masskitle of a protonproton
129
434000
2000
Bir protonun kütlesinin ve güneşin kütlesinin
07:40
and the masskitle of the sunGüneş is 50 kilogramskilogram,
130
436000
3000
geometrik ortalaması 50 kilogramdır,
07:43
withiniçinde a factorfaktör of two of the masskitle of eachher personkişi here.
131
439000
3000
buradaki her kişinin kütlesi bu iki kütlenin (toplamının) arasında temsil edilir.
07:46
Well, mostçoğu of you anywayneyse.
132
442000
1000
Tabii büyük bir bölümünüzün yani.
07:47
The scienceBilim of complexitykarmaşa is probablymuhtemelen the greatestEn büyük challengemeydan okuma of all,
133
443000
5000
Kompleksitenin bilimi muhtemelen bütün bilimlerin en zorlusudur,
07:52
greaterbüyük than that of the very smallküçük on the left
134
448000
2000
soldaki çok küçük olanınkinden de
07:54
and the very largegeniş on the right.
135
450000
2000
ve sağdaki çok geniş olanınkinden de.
07:57
And it's this scienceBilim,
136
453000
2000
Ve bu bilimdir ki,
07:59
whichhangi is not only enlighteningaydınlatıcı our understandinganlayış of the biologicalbiyolojik worldDünya,
137
455000
4000
sadece biyolojik dünya konusundaki anlayışımızı aydınlatmakla kalmıyor
08:03
but alsoAyrıca transformingdönüştürme our worldDünya fasterDaha hızlı than ever.
138
459000
3000
fakat aynı zamanda dünyamızı her zamankinden daha hızlı dönüştürüyor.
08:07
And more than that, it's engenderingBAKIMINDAN newyeni kindsçeşit of changedeğişiklik.
139
463000
3000
Ve bundan da fazla, yeni bir tip değişimi de doğuruyor.
08:11
And I now movehareket on to the secondikinci partBölüm of my talk,
140
467000
4000
Ve ben şimdi konuşmamın ikinci bölümüne geçmek istiyorum,
08:16
and the bookkitap "Our FinalSon CenturyYüzyıl" was mentionedadı geçen.
141
472000
4000
ve " Bizim Son Yüzyılımız" kitabından söz edildi.
08:20
If I was not a self-effacingöz effacing BritBrit, I would mentionsöz etmek the bookkitap myselfkendim,
142
476000
4000
Eğer tevazu sahibi olmasaydım kitaptan kendim bahsederdim
08:24
and I would addeklemek that it's availablemevcut in paperbackkarton kapaklı kitap.
143
480000
3000
ve kitabın karton kapaklı cildinin mevcut olduğunu da eklerdim.
08:27
(LaughterKahkaha)
144
483000
2000
(Gülüşmeler)
08:30
And in AmericaAmerika it was calleddenilen "Our FinalSon HourSaat"
145
486000
3000
Ve Amerikada o " Bizim Son Saatimiz" ismiyle biliniyor
08:33
because AmericansAmerikalılar like instantanlık gratificationhaz.
146
489000
2000
çünkü Amerikalılar hızlı tatmini severler.
08:35
(LaughterKahkaha)
147
491000
2000
(Gülüşmeler)
08:37
But my themetema is that in this centuryyüzyıl,
148
493000
3000
Ama benim konum şu ki, bu yüzyılda
08:40
not only has scienceBilim changeddeğişmiş the worldDünya fasterDaha hızlı than ever,
149
496000
3000
bilim dünyayı her zaman olduğundan daha hızlı değiştirmekle kalmadı
08:43
but in newyeni and differentfarklı waysyolları.
150
499000
2000
aynı zamanda yeni ve farklı yollar da buldu.
08:46
TargetedHedef drugsilaçlar, geneticgenetik modificationdeğişiklik, artificialyapay intelligencezeka,
151
502000
4000
Hedef gözeten ilaçlar, genetik modifikasyon, yapay zeka,
08:50
perhapsbelki even implantsimplantlar into our brainsbeyin,
152
506000
2000
hatta belki de beyne konan implantlar
08:52
mayMayıs ayı changedeğişiklik humaninsan beingsvarlıklar themselveskendilerini. And humaninsan beingsvarlıklar,
153
508000
3000
insan kimliğini değiştirecekler. Ve insanlar,
08:55
theironların physiquevücut yapısı and characterkarakter, has not changeddeğişmiş for thousandsbinlerce of yearsyıl.
154
511000
4000
binlerce yıl boyunca fizik ve karakter değiştirmeseler bile
08:59
It mayMayıs ayı changedeğişiklik this centuryyüzyıl.
155
515000
2000
Bu yüzyılda değişebilir.
09:01
It's newyeni in our historytarih.
156
517000
2000
Tarihimizde yeni bir şey
09:03
And the humaninsan impactdarbe on the globalglobal environmentçevre -- greenhouseyeşil Ev warmingısınma,
157
519000
3000
Ve global çevre üzerinde insan etkisi-- sera gazları,
09:06
masskitle extinctionsyokoluşlar and so forthileri -- is unprecedentedeşi görülmemiş, too.
158
522000
3000
türlerin kitlesel dışlanması ve dahaları---eşi görülmemiş şekilde aynı zamanda.
09:10
And so, this makesmarkaları this cominggelecek centuryyüzyıl a challengemeydan okuma.
159
526000
3000
Ve bu gelen yüzyılı zorlu yapıyor.
09:15
Bio-Biyo- and cybertechnologiescybertechnologies are environmentallyçevresel olarak benigniyi huylu
160
531000
3000
Biyo-ve-siberteknolojiler çevre-dostudur
09:18
in that they offerteklif marvelousharika prospectsumutlar,
161
534000
2000
kendi alanlarında etkileyici çözümler sunuyorlar,
09:20
while, nonethelessyine de, reducingindirgen pressurebasınç on energyenerji and resourceskaynaklar.
162
536000
3000
bunları yaparken (aynı zamanda) enerji ve kaynaklar üzerindeki baskıyı da azaltıyorlar.
09:24
But they will have a darkkaranlık sideyan.
163
540000
2000
Ama karanlık bir tarafları var.
09:27
In our interconnectedbirbirine bağlı worldDünya, novelyeni technologyteknoloji could empowergüçlendirmek
164
543000
4000
Her şeyin birbirine bağlandığı dünyamızda, yeni teknoloji
09:31
just one fanaticfanatik,
165
547000
2000
bir fanatiği
09:33
or some weirdogarip with a mindsetzihniyet of those who now designdizayn computerbilgisayar virusesvirüsler,
166
549000
4000
ya da bilgisayar virüsleri tasarlamayı bilen garip birilerini
09:37
to triggertetik some kindtür on disasterafet.
167
553000
2000
harekete geçirerek bazı felaketleri tetikleyebilir.
09:39
IndeedGerçekten de, catastropheafet could ariseortaya simplybasitçe from technicalteknik misadventurekaza --
168
555000
4000
Bu da gerçekte terör amaçlı olmaktan çok basitçe
09:43
errorhata ratherdaha doğrusu than terrorterör.
169
559000
2000
teknik bir yanlışlıktan kaynaklanabilir.
09:45
And even a tinyminik probabilityolasılık of catastropheafet is unacceptablekabul edilemez
170
561000
5000
Ve ortaya çıkan olumsuz durumun global bir etkisi olacaksa
09:50
when the downsideolumsuz could be of globalglobal consequencesonuç.
171
566000
3000
yıkım olasılığı kabul edilemez.
09:55
In factgerçek, some yearsyıl agoönce, BillBill JoySevinç wroteyazdı an articlemakale
172
571000
4000
Hakikaten, bir süre önce Bill Joy bir makale yazarak robotların
09:59
expressingifade eden tremendousmuazzam concernilgilendirmek about robotsrobotlar takingalma us over, etcvb.
173
575000
4000
bize hükmetmesi ve sonrası konusundaki detaylı ilgisini dile getirmişti.
10:03
I don't go alonguzun bir with all that,
174
579000
1000
Bununla devam etmeyeceğim,
10:04
but it's interestingilginç that he had a simplebasit solutionçözüm.
175
580000
2000
ama basit bir çözüm önermesi ilginçtir.
10:06
It was what he calleddenilen "fine-grainedince taneli relinquishmentvazgeçme."
176
582000
3000
O da kendisinin tabiriyle küçük çaplı fedakarlık.
10:09
He wanted to give up the dangeroustehlikeli kindtür of scienceBilim
177
585000
3000
O bilimden tehlikeli olabilecek şeyleri atmak ve iyi şeyleri tutmak istedi.
10:12
and keep the good bitsbit. Now, that's absurdlysaçma naivesaf for two reasonsnedenleri.
178
588000
4000
Şimdi bu düşünce, iki nedenle şaçmalık derecesinde kırılgan.
10:16
First, any scientificilmi discoverykeşif has benigniyi huylu consequencessonuçları
179
592000
4000
Birincisi,her bilimsel keşfin tehlikeli olduğu kadar
10:20
as well as dangeroustehlikeli onesolanlar.
180
596000
2000
iyi de sonuçları vardır.
10:22
And alsoAyrıca, when a scientistBilim insanı makesmarkaları a discoverykeşif,
181
598000
3000
Ve aynı zamanda,bir bilim insanı bir keşif yaptığı zaman,
10:25
he or she normallynormalde has no clueipucu what the applicationsuygulamaları are going to be.
182
601000
4000
onun bu keşiflerin nasıl kullanılacağı konusunda bir fikri yoktur.
10:29
And so what this meansanlamına geliyor is that we have to acceptkabul etmek the risksriskler
183
605000
5000
Ve bunun anlamı şudur ki, eğer bilimin faydalarından
10:34
if we are going to enjoykeyfini çıkarın the benefitsfaydaları of scienceBilim.
184
610000
4000
yararlanmak istiyorsak riskleri de kabul etmeliyiz.
10:38
We have to acceptkabul etmek that there will be hazardstehlikeler.
185
614000
2000
Kabul etmeliyiz ki tehlikeler olacaktır.
10:41
And I think we have to go back to what happenedolmuş in the post-WarSavaş sonrası eraçağ,
186
617000
6000
Ve İkinci Dünya Savaşından sonraki ortamda ne olduğunu anlamak için
10:47
post-Worldsonrası dünya WarSavaş IIII, when the nuclearnükleer scientistsBilim adamları
187
623000
3000
geri gitmemiz gerektiğini düşünüyorum, atom bombasını
10:50
who'dkim olur been involvedilgili in makingyapma the atomicatomik bombbomba,
188
626000
2000
bir çok nedenle yapma işinde rol almış bilimciler
10:52
in manyçok casesvakalar were concernedilgili that they should do all they could
189
628000
4000
ellerinden tek gelen şey olarak onun tehlikeleri konusunda
10:56
to alertAlarm the worldDünya to the dangerstehlikeleri.
190
632000
2000
dünyayı uyarmak zorunda olduklarını düşündüler.
10:58
And they were inspiredyaratıcı not by the younggenç EinsteinEinstein,
191
634000
4000
Ve onlar rölativite konusunda büyük katkısı olan genç Einstein'ı
11:02
who did the great work in relativityizafiyet, but by the oldeski EinsteinEinstein,
192
638000
5000
değil de fizik kanunlarını birleştirme konusunu
11:07
the iconikon of posterafiş and t-shirttişört,
193
643000
3000
halledememiş,poster ve tişört sembolü
11:10
who failedbaşarısız oldu in his scientificilmi effortsçabaları to unifybirleştirmek the physicalfiziksel lawsyasalar.
194
646000
4000
ihtiyar Einstein'ı ilham kaynağı olarak gördüler.
11:14
He was prematureerken. But he was a moralmanevi compasspusula --
195
650000
3000
O zamanından önce doğmuş birisiydi. Fakat silahların kontrolu
11:17
an inspirationilham to scientistsBilim adamları who were concernedilgili with armssilâh controlkontrol.
196
653000
5000
konusuyla ilgilenen bilimcilere ilham veren bir moral faktördü.
11:22
And perhapsbelki the greatestEn büyük livingyaşam personkişi
197
658000
2000
Ve (bu konuda) belki de yaşayan en büyük insan
11:24
is someonebirisi I'm privilegedayrıcalıklı to know, JoeJoe RothblattRothblatt.
198
660000
3000
benim de tanıma fırsatı bulduğum Joe Rothblatt'tır.
11:27
EquallyEşit untidyDüzensiz officeofis there, as you can see.
199
663000
3000
Gördüğünüz gibi aynı derecede dağınık ofisin içinde.
11:30
He's 96 yearsyıl oldeski, and he foundedkurulmuş the PugwashPugwash movementhareket.
200
666000
4000
96 yaşındadır ve Pugwash hareketini kuran kişi.
11:34
He persuadedikna EinsteinEinstein, as his last actdavranmak,
201
670000
2000
Einstein'ın son eylemi olmak üzere onu
11:36
to signişaret the famousünlü memorandummuhtıra of BertrandBertrand RussellRussell.
202
672000
3000
Bertrand Russell'ın ünlü bildirisini imzalamak için ikna etti
11:39
And he setskümeler an exampleörnek of the concernedilgili scientistBilim insanı.
203
675000
4000
Ve sorumlu bir bilim adamı örneği oluşturdu.
11:44
And I think to harnesskoşum scienceBilim optimallyoptimal,
204
680000
3000
Ve bilimi iyimser biçimde kontrol altında tutmakta,bunun için de
11:47
to chooseseçmek whichhangi doorskapılar to openaçık and whichhangi to leaveayrılmak closedkapalı,
205
683000
3000
hangi kapıları açık hangilerinin kapalı olacağını seçmede
11:50
we need latter-dayikincisi günlük counterpartsmuadilleri of people like JosephJoseph RothblattRothblatt.
206
686000
5000
Joseph Rothblatt türünden zor gün dostlarına ihtiyacımız var
11:55
We need not just campaigningkampanya physicistsfizikçiler,
207
691000
2000
Sadece kampanya yapan fizikçilere değil,
11:57
but we need biologistsbiyologlar, computerbilgisayar expertsuzmanlar
208
693000
2000
ama aynı zamanda biyologlara, bilgisayar uzmanlarına
11:59
and environmentalistsçevreciler as well.
209
695000
2000
ve çevrecilere ihtiyacımız var.
12:02
And I think academicsakademisyenler and independentbağımsız entrepreneursgirişimciler
210
698000
3000
Ve akademisyenler ve bağımsız girişimciler,
12:05
have a specialözel obligationyükümlülük because they have more freedomözgürlük
211
701000
2000
devlet hizmetinde çalışanlara ve
12:07
than those in governmenthükümet servicehizmet,
212
703000
2000
ticari baskılar altındaki şirket çalışanlarına oranla
12:09
or companyşirket employeesçalışanlar subjectkonu to commercialticari pressurebasınç.
213
705000
3000
daha özgür olduklarından özel bir sorumluluğa sahiptirler.
12:12
I wroteyazdı my bookkitap, "Our FinalSon CenturyYüzyıl," as a scientistBilim insanı,
214
708000
5000
Ben kitabım "Bizim Son Yüzyılımız" kitabını bir bilimci
12:17
just a generalgenel scientistBilim insanı. But there's one respectsaygı, I think,
215
713000
3000
sadece genel bir bilimci olarak yazdım. Ama bence bir şey daha var
12:20
in whichhangi beingolmak a cosmologistkozmolog offeredsunulan a specialözel perspectiveperspektif,
216
716000
4000
o da kozmolog olmanın sağladığı özel bir bakış açısı
12:24
and that's that it offersteklifler an awarenessfarkında olma of the immenseengin futuregelecek.
217
720000
4000
ve o uzak gelecek için farkındalık öneriyor.
12:28
The stupendousmuazzam time spansaçıklıklı of the evolutionaryevrimsel pastgeçmiş
218
724000
3000
Evrimsel geçmişin müthiş zaman dilimleri
12:31
are now partBölüm of commonortak culturekültür --
219
727000
3000
şimdi artık ortak kültürün bir parçası--
12:34
outsidedışında the AmericanAmerikan Bibleİncil BeltKemer, anywayneyse --
220
730000
3000
Amerikadaki dini bölge koridorunun dışında tabii ki--
12:37
(LaughterKahkaha)
221
733000
1000
(Gülüşmeler)
12:38
but mostçoğu people, even those who are familiartanıdık with evolutionevrim,
222
734000
4000
Fakat bir çok insan hatta evrim düşüncesine yakın olanlar,
12:42
aren'tdeğil mindfuldikkatli that even more time liesyalanlar aheadönde.
223
738000
3000
önümüzde daha uzun bir zaman olduğu konusunda düşünceli değiller.
12:46
The sunGüneş has been shiningparlıyor for fourdört and a halfyarım billionmilyar yearsyıl,
224
742000
3000
Güneş dört buçuk milyar yıldır parlıyor,
12:49
but it'llolacak be anotherbir diğeri sixaltı billionmilyar yearsyıl before its fuelyakıt runskoşar out.
225
745000
4000
fakat sıcaklığını kaybedene kadar bir altı milyar yıl daha var.
12:53
On that schematicşematik pictureresim, a sortçeşit of time-lapsehızlandırılmış pictureresim, we're halfwayyarım.
226
749000
5000
Şematik olarak, zamansız bir resim içinde yarı yoldayız.
12:59
And it'llolacak be anotherbir diğeri sixaltı billionmilyar before that happensolur,
227
755000
5000
Ve yeryüzünde herhangi bir hayat kalmamasına
13:04
and any remainingkalan life on EarthDünya is vaporizedbuharlaşmış.
228
760000
4000
bir diğer altı milyar yıl var.
13:09
There's an unthinkingdüşüncesiz tendencyeğilim to imaginehayal etmek that humansinsanlar will be there,
229
765000
3000
Güneş söndüğü zaman insanların hala orada olacağını sanan
13:12
experiencingyaşandığı the sun'sgüneş demiseölüm,
230
768000
2000
bir düşünceden yoksun eğilim var,
13:14
but any life and intelligencezeka that existsvar then
231
770000
3000
fakat ondan sonra ortaya çıkacak herhangi bir yaşam ve zeka türü
13:17
will be as differentfarklı from us as we are from bacteriabakteriler.
232
773000
4000
bizim bakterilerden farklı olduğumuz kadar bizden farklı olacak.
13:21
The unfoldingunfolding of intelligencezeka and complexitykarmaşa
233
777000
2000
Zekanın ve karmaşıklığın açıklığa kavuşması için hala önümüzde
13:23
still has immenselyson derece faruzak to go, here on EarthDünya and probablymuhtemelen faruzak beyondötesinde.
234
779000
5000
muazzam bir yol var,burada yeryüzünde ve muhtemelen çok ötesinde.
13:29
So we are still at the beginningbaşlangıç of the emergenceçıkma of complexitykarmaşa
235
785000
3000
Yani yeryüzünün ve ötesinin karmaşıklığının (anlaşılnasında)
13:32
in our EarthDünya and beyondötesinde.
236
788000
2000
hala başlangıçtayız.
13:35
If you representtemsil etmek the Earth'sDünya'nın lifetimeömür by a singletek yearyıl,
237
791000
4000
Eğer yeryüzünün hayatını bir tek yıl olarak düşünürseniz,
13:39
say from JanuaryOcak when it was madeyapılmış to DecemberAralık,
238
795000
3000
diyelim Ocak'tan Aralığa kadar,
13:42
the 21st-centuryst yüzyıl would be a quarterçeyrek of a secondikinci in JuneHaziran --
239
798000
5000
21.yüzyıl sadece Haziran'ın içindeki bir saniyenin çeyreği olurdu--
13:48
a tinyminik fractionkesir of the yearyıl.
240
804000
2000
bir yılın çok ufak bir parçası.
13:51
But even in this concertinaedakordiyon gibi cosmickozmik perspectiveperspektif,
241
807000
4000
Ama yine de bu çok büyük kozmik bakış açısında bile
13:55
our centuryyüzyıl is very, very specialözel,
242
811000
2000
yüzyılımız çok, çok özel.
13:58
the first when humansinsanlar can changedeğişiklik themselveskendilerini and theironların home planetgezegen.
243
814000
4000
En başta insanlar kendi kendilerini ve kendi gezegenlerini değiştirebilebilirler.
14:03
As I should have showngösterilen this earlierdaha erken,
244
819000
3000
Bunu aslında daha önceden göstermeliydim,
14:06
it will not be humansinsanlar who witnesstanık the endson pointpuan of the sunGüneş;
245
822000
3000
güneşin sonuna şahit olacak olanlar insanlar olmayacak,
14:09
it will be creaturesyaratıklar as differentfarklı from us as we are from bacteriabakteriler.
246
825000
3000
bizden bakterilerle aramızdaki fark kadar farklı olan yaratıklar olacak.
14:14
When EinsteinEinstein diedvefat etti in 1955,
247
830000
3000
Einstein 1955' de öldüğünde,
14:17
one strikingdikkat çekici tributeharaç to his globalglobal statusdurum was this cartoonkarikatür
248
833000
3000
çok dikkati çeken bir anma
14:20
by HerblockHerblock in the WashingtonWashington PostYayınla.
249
836000
2000
Washington Post'tan Herblock tarafından yapılan bu karikatürdü.
14:22
The plaqueplaka readsokur, "AlbertAlbert EinsteinEinstein livedyaşamış here."
250
838000
3000
Tabelada " Albert Einstein burada yaşadı." yazıyordu.
14:26
And I'd like to endson with a vignetteskeç, as it were, inspiredyaratıcı by this imagegörüntü.
251
842000
4000
ve bu görüntüden esinlenerek bir kısa hikayeyle bitirmek istiyorum.
14:30
We'veBiz ettik been familiartanıdık for 40 yearsyıl with this imagegörüntü:
252
846000
6000
Bu görüntüye 40 yıldır aşinayız:
14:36
the fragilekırılgan beautygüzellik of landarazi, oceanokyanus and cloudsbulutlar,
253
852000
3000
bulutların, okyanusun ve yeryüzünün
14:39
contrastedtezat with the sterilesteril moonscapeay manzarası
254
855000
2000
kırılgan güzelliğiyle birlikte astronotların
14:41
on whichhangi the astronautsastronotlar left theironların footprintsayak izi.
255
857000
3000
ayak izlerini bıraktığı bakir ay görüntüsü,
14:45
But let's supposevarsaymak some aliensuzaylılar had been watchingseyretme our palesoluk bluemavi dotnokta
256
861000
4000
Ama farzedelim ki bazı yabancılar bizim bulanık mavi küremizi
14:49
in the cosmosEvren from afaruzaktan, not just for 40 yearsyıl,
257
865000
4000
kozmozda uzaktan sadece 40 yıldan beri değil,
14:53
but for the entiretüm 4.5 billion-yearmilyar yıllık historytarih of our EarthDünya.
258
869000
4000
yeryüzünün 4.5 milyar yıllık tüm tarihi boyunca seyrediyor olsunlar,
14:58
What would they have seengörüldü?
259
874000
2000
Bütün bu muazzam süre içinde
15:00
Over nearlyneredeyse all that immenseengin time,
260
876000
2000
ne görüyor olabilirlerdi?
15:02
Earth'sDünya'nın appearancegörünüm would have changeddeğişmiş very graduallykademeli olarak.
261
878000
3000
Yerkürenin görüntüsü çok yavaş biçimde değişiyor olabilirdi.
15:05
The only abruptani worldwideDünya çapında changedeğişiklik
262
881000
2000
Bütün bu değişim içinde ani olarak değişen tek şey
15:07
would have been majormajör asteroidasteroit impactsetkiler or volcanicvolkanik super-eruptionssüper patlamalar.
263
883000
6000
büyük göktaşı etkileri ya da volkanik süper-patlamalar olabilirdi.
15:13
ApartApart from those briefkısa traumastravmalar, nothing happensolur suddenlyaniden.
264
889000
4000
Bu türlü kısa süreli travmaların dışında hiç bir şey ani biçimde olmaz.
15:17
The continentalkıta landmasseskara parçaları driftedsürüklendi around.
265
893000
3000
Kıtasal yeryüzü kitleleri etrafta dolaştılar.
15:20
IceBuz coverkapak waxedmumlu and wanedazaldı.
266
896000
2000
Buz örtüsü katılaştı ve azaldı.
15:22
SuccessionsYapıda of newyeni speciesTürler emergedortaya, evolvedgelişti and becameoldu extinctsoyu tükenmiş.
267
898000
3000
Yeni türler başarılı biçimde ortaya çıktılar, evrimleştiler ve kayboldular.
15:26
But in just a tinyminik sliverkıymık of the Earth'sDünya'nın historytarih,
268
902000
4000
Fakar Dünya tarihinin sadece çok ufak bir bölümünde,
15:30
the last one-millionthmilyonda biri partBölüm, a fewaz thousandbin yearsyıl,
269
906000
3000
son bir milyonuncu bölümünde, bir kaç bin yılda,
15:34
the patternsdesenler of vegetationbitki örtüsü altereddeğişmiş much fasterDaha hızlı than before.
270
910000
3000
bitkilerin biçimleri daha önce olandan daha hızlı biçimde değişti.
15:37
This signaledişaret the startbaşlama of agriculturetarım.
271
913000
3000
Bu tarımın başlangıcının sinyaliydi.
15:40
ChangeDeğiştir has acceleratedhızlandırılmış as humaninsan populationspopülasyonları rosegül.
272
916000
4000
Değişiklik insan popülasyonları büyüdükçe arttı.
15:44
Then other things happenedolmuş even more abruptlyaniden.
273
920000
2000
Sonra diğer şeyler daha da hızlı biçimde oluştu.
15:46
Withinİçinde just 50 yearsyıl --
274
922000
2000
Sadece 50 yıl içinde--
15:48
that's one hundredthyüzüncü of one millionthmilyonuncu of the Earth'sDünya'nın ageyaş --
275
924000
4000
bu Dünyanın yaşının bir milyonda birinin yüzde biri--
15:52
the amounttutar of carbonkarbon dioxidedioksit in the atmosphereatmosfer startedbaşladı to riseyükselmek,
276
928000
4000
atmosferdeki karbondioksit miktarı
15:56
and ominouslyuğursuzca fasthızlı.
277
932000
2000
kaygı verici biçimde artmaya başladı.
15:58
The planetgezegen becameoldu an intenseyoğun emitteremitör of radioradyo wavesdalgalar --
278
934000
2000
Gezegen radyo dalgalarını yoğun biçimde emmeye başladı--
16:00
the totalGenel Toplam outputçıktı from all TVTV and cellhücre phonestelefonlar
279
936000
4000
bütün TV ve cep telefonları ve radar transmisyonları.
16:04
and radarradar transmissionsşanzımanlar. And something elsebaşka happenedolmuş.
280
940000
3000
Ve bir başka şey ortaya çıktı.
16:07
MetallicMetalik objectsnesneleri -- albeitGerçi very smallküçük onesolanlar, a fewaz tonston at mostçoğu --
281
943000
5000
Metalik nesneler-- çok küçük olsalar da, en fazla bir kaç ton--
16:12
escapedkaçtı into orbityörünge around the EarthDünya.
282
948000
3000
Yerkürenin etrafındaki yörüngeye oturdular.
16:15
Some journeyedyolculuk to the moonsuyduları and planetsgezegenler.
283
951000
2000
Bazıları aylara ve gezegenlere doğru yola çıktılar.
16:17
A raceyarış of advancedileri extraterrestrialsuzaylılar
284
953000
2000
Dünya dışından gelişmiş bir ırk uzaktan
16:19
watchingseyretme our solargüneş systemsistem from afaruzaktan
285
955000
3000
bizim solar sistemimizi seyrediyor
16:22
could confidentlyemin olarak predicttahmin Earth'sDünya'nın finalnihai doomkader in anotherbir diğeri sixaltı billionmilyar yearsyıl.
286
958000
5000
Dünyanın son dönemini güvenli biçimde bir diğer altı milyar yıl olarak belirleyebilirdi.
16:27
But could they have predictedtahmin this unprecedentedeşi görülmemiş spikebaşak
287
963000
4000
Fakat tahmin edebilirlermiydi ki bu önceden kestirilmeyen şey
16:31
lessaz than halfwayyarım throughvasitasiyla the Earth'sDünya'nın life?
288
967000
3000
Dünyanın yaşını yarı yarıya azaltsın?
16:34
These human-inducedİnsan kaynaklı alterationsdeğişiklikler
289
970000
2000
Bu insan eseri değişliklikler
16:36
occupyingişgal overalltüm lessaz than a millionthmilyonuncu of the elapsedgeçen lifetimeömür
290
972000
4000
geçen zamanın milyonda birinden daha bir zamanı kapsıyor
16:40
and seeminglygörünüşte occurringmeydana gelen with runawayKaçmak speedhız?
291
976000
3000
ve görünüyor ki koşarcasına oluyor.
16:43
If they continueddevam etti theironların vigilgece nöbeti,
292
979000
2000
Eğer bunlar büyümeye devam ederlerse,
16:45
what mightbelki these hypotheticalfarazi aliensuzaylılar witnesstanık
293
981000
2000
gelecek yüz yıllarda bu varsayımsal yabancılar
16:47
in the nextSonraki hundredyüz yearsyıl?
294
983000
2000
daha nelere şahitlik edecekler?
16:50
Will some spasmspazm foreclosemenetmek Earth'sDünya'nın futuregelecek?
295
986000
3000
Dünyanın geleceğini daraltacaklar mı?
16:53
Or will the biospherebiyosfer stabilizedengelemek?
296
989000
2000
Ya da biyosferi stabilize mi edecekler?
16:56
Or will some of the metallicmadeni objectsnesneleri launchedbaşlattı from the EarthDünya
297
992000
3000
Veya Dünyadan kalkan metalik nesnelerden bazıları
16:59
spawnyumurtlamak newyeni oasesvahalar, a post-humanpost-insan life elsewherebaşka yerde?
298
995000
4000
yeni vahalar mı dölleyecekler, bir yerlerde insan sonrası hayat mı olacak?
17:03
The scienceBilim donetamam by the younggenç EinsteinEinstein will continuedevam et
299
999000
3000
Genç Einstein'in bilimi medeniyetimiz
17:06
as long as our civilizationmedeniyet, but for civilizationmedeniyet to survivehayatta kalmak,
300
1002000
5000
sürdüğü sürece devam edecek. Ama medeniyetin
17:11
we'lliyi need the wisdombilgelik of the oldeski EinsteinEinstein --
301
1007000
2000
yaşaması için yaşlı Einstein'ın bilgeliğine ihtiyacımız olacak--
17:13
humaneinsancıl, globalglobal and farseeingsağduyulu.
302
1009000
2000
insancıl, bütüncül ve ileri görüşlü.
17:15
And whateverher neyse happensolur in this uniquelybenzersiz crucialçok önemli centuryyüzyıl
303
1011000
5000
Ve bu kendine özgü özel yüzyılda ne olursa olsun
17:20
will resonateyankılamak into the remoteuzak futuregelecek and perhapsbelki faruzak beyondötesinde the EarthDünya,
304
1016000
6000
Dünyanın uzak geleceğine ve belki de ondan da ötesine,
17:26
faruzak beyondötesinde the EarthDünya as depictedtasvir here.
305
1022000
2000
Burada resmi çizildiği gibi Dünyanın çok ötesine etkisi olacak.
17:28
Thank you very much.
306
1024000
2000
Çok teşekkür ederim.
17:30
(ApplauseAlkış)
307
1026000
3000
(Alkışlar)
Translated by Oguz Tanridag
Reviewed by osman oguz ahsen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.

Why you should listen

Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.

One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.

More profile about the speaker
Martin Rees | Speaker | TED.com