ABOUT THE SPEAKER
James Geary - Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it.

Why you should listen

One of a handful of the world's professional aphorists, James Geary has successfully fused early creative endeavors in performance art, poetry and juggling with his childhood fascination with the "Quotable Quotes" column in Reader's Digest. His books Geary's Guide to the World's Great Aphorists and the bestselling The World in a Phrase are invaluable journeys through the often-ignored art of the witty (and memorably brief) summation.

His next book is about the secret life of metaphors, and how metaphorical thinking drives invention and creativity. Geary is a former writer for Time Europe and is now an editor for Ode magazine, a print and online publication devoted to optimism and positive news.

More profile about the speaker
James Geary | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

James Geary: Metaphorically speaking

James Geary, metaforun gücü

Filmed:
974,600 views

Aforizma meraklısı ve yazar James Geary insan dilinin etkileyici bir aygıtı hakkında konuşuyor: metafor. Aristotle'dan Elvis'e kadar birçok yazarın dostu olan metafor Geary'e göre verdiğimiz kararları biz fark etmeden etkileyebilir.
- Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
MetaphorMecaz liveshayatları a secretgizli life all around us.
0
0
4000
Metafor etrafımızda gizli bir yaşam sürüyor.
00:19
We uttermutlak about sixaltı metaphorsmetaforlar a minutedakika.
1
4000
4000
Dakikada ağzımızdan altı metafor çıkıyor.
00:23
MetaphoricalMecazi thinkingdüşünme is essentialgerekli
2
8000
2000
Metaforik düşünme kendimizi ve diğerlerini,
00:25
to how we understandanlama ourselveskendimizi and othersdiğerleri,
3
10000
3000
nasıl iletişim kurduğumuzu, öğrendiğimizi,
00:28
how we communicateiletişim kurmak, learnöğrenmek, discoverkeşfetmek
4
13000
3000
keşfettiğimizi ve icat ettiğimizi
00:31
and inventicat etmek.
5
16000
2000
anlamak için çok önemli.
00:33
But metaphormecaz is a way of thought before it is a way with wordskelimeler.
6
18000
5000
Ancak metafor bir konuşma biçiminden ziyade bir düşünme biçimidir.
00:38
Now, to assistyardımcı me in explainingaçıklayan this,
7
23000
3000
Açıklamamda bana yardımcı olması için
00:41
I've enlistedkaydolmak the help of one of our greatestEn büyük philosophersfilozoflar,
8
26000
3000
en büyük filozoflarımızdan birini yardıma çağırdım.
00:44
the reigninghükümdarlık kingkral of the metaphoriansmetaphorians,
9
29000
4000
Metaforcuların hükümdarı,
00:48
a man whosekimin contributionskatkıları to the fieldalan
10
33000
2000
onun bu alana yaptığı katkılar
00:50
are so great that he himselfkendisi
11
35000
3000
o kadar büyük ki
00:53
has becomeolmak a metaphormecaz.
12
38000
2000
artık kendisi bir metafor oldu.
00:55
I am, of coursekurs, referringatıfta to noneYok other
13
40000
4000
Elbette Elvis Presley'den
00:59
than ElvisElvis PresleyPresley.
14
44000
2000
söz ediyorum.
01:01
(LaughterKahkaha)
15
46000
1000
(Kahkahalar)
01:02
Now, "All ShookSalladı Up" is a great love songşarkı.
16
47000
3000
"Tamamen Çalkalanmış" çok güzel bir aşk şarkısı.
01:05
It's alsoAyrıca a great exampleörnek of how
17
50000
2000
Ayrıca düşünceler, duygular,
01:07
wheneverher ne zaman we dealanlaştık mı with anything abstractsoyut --
18
52000
2000
kavramlar, fikirler gibi
01:09
ideasfikirler, emotionsduygular, feelingsduygular, conceptskavramlar, thoughtsdüşünceler --
19
54000
4000
soyut şeylerle uğraştığımızda
01:13
we inevitablykaçınılmaz resortçare to metaphormecaz.
20
58000
2000
nasıl hemen metafora başvurduğumuzun güzel bir örneği.
01:15
In "All ShookSalladı Up," a touchdokunma is not a touchdokunma, but a chillChill.
21
60000
5000
"Tamamen Çalkalanmış" da bir dokunuş dokunuşdan ziyade bir ürpertidir.
01:20
LipsDudaklar are not lipsdudaklar, but volcanoesvolkanlar.
22
65000
3000
Dudaklar dudak değil birer volkandır.
01:23
She is not she, but a buttercupdüğün çiçeği.
23
68000
3000
O bir kadın değil, düğün çiçeğidir.
01:26
And love is not love, but beingolmak all shooksalladı up.
24
71000
5000
Ve aşk aşk değil, tamamen çalkalanmış olmaktır.
01:31
In this, ElvisElvis is followingtakip etme Aristotle'sAristoteles'in classicklasik definitiontanım of metaphormecaz
25
76000
4000
Burada Elvis, Aristo'nun klasik metafor tanımına uyuyor:
01:35
as the processsüreç of givingvererek the thing
26
80000
3000
bir şeye aslında başka bir şeye ait olan
01:38
a nameisim that belongsaittir to something elsebaşka.
27
83000
3000
bir ismi verme süreci.
01:41
This is the mathematicsmatematik of metaphormecaz.
28
86000
3000
Metaforun matematiği işte budur.
01:44
And fortunatelyneyse ki it's very simplebasit.
29
89000
2000
Ve neyse ki çok basittir.
01:46
X equalseşittir Y.
30
91000
2000
X eşittir Y.
01:48
(LaughterKahkaha)
31
93000
3000
(Kahkahalar)
01:51
This formulaformül worksEserleri whereverher nerede metaphormecaz is presentmevcut.
32
96000
3000
Bu formül ne zaman metafor yapılsa işler.
01:54
ElvisElvis useskullanımları it, but so does ShakespeareShakespeare
33
99000
3000
Shakespeare de tıpkı Elvis gibi metafor kullanır.
01:57
in this famousünlü linehat from "RomeoRomeo and JulietJuliet:"
34
102000
2000
"Romeo ve Juliet"deki ünlü dizesinde
01:59
JulietJuliet is the sunGüneş.
35
104000
3000
Juliet güneştir.
02:02
Now, here, ShakespeareShakespeare givesverir the thing, JulietJuliet,
36
107000
4000
Burada Shakespeare şeye, yani Juliet'e,
02:06
a nameisim that belongsaittir to something elsebaşka, the sunGüneş.
37
111000
5000
başka bir şeyin ismini verir: güneşin.
02:11
But wheneverher ne zaman we give a thing a nameisim that belongsaittir to something elsebaşka,
38
116000
3000
Ancak bir şeye başka bir şeyin ismini verdiğimizde
02:14
we give it a wholebütün network of analogiesanalojiler too.
39
119000
3000
beraberinde tüm bir benzetme ağını da ona atfetmiş oluruz.
02:17
We mixkarıştırmak and matchmaç what we know about the metaphor'smetafor 's sourcekaynak,
40
122000
3000
Metaforun kaynağı hakkında tüm bildiklerimizi
02:20
in this casedurum the sunGüneş,
41
125000
2000
bu durumda güneşi
02:22
with what we know about its targethedef, JulietJuliet.
42
127000
3000
hedefi ile, yani Juliet hakkında bildiklerimizle, kaynaştırırız.
02:25
And metaphormecaz givesverir us a much more vividcanlı understandinganlayış of JulietJuliet
43
130000
3000
Ve metafor bize Juliet hakkında Shakespeare'in onu birebir tanımlayacağından
02:28
than if ShakespeareShakespeare had literallyharfi harfine describedtarif edilen what she looksgörünüyor like.
44
133000
5000
çok daha net bir fikir verir.
02:33
So, how do we make and understandanlama metaphorsmetaforlar?
45
138000
2000
Peki nasıl metafor yapıyor ve anlıyoruz?
02:35
This mightbelki look familiartanıdık.
46
140000
2000
Bu size tanıdık gelebilir.
02:37
The first stepadım is patternmodel recognitiontanıma.
47
142000
2000
İlk adım şablon tanımadır.
02:39
Look at this imagegörüntü. What do you see?
48
144000
3000
Bu imgeye bakın. Ne görüyorsunuz?
02:42
ThreeÜç waywardNazlı Pac-MenPac-Men,
49
147000
2000
Üç adet ters Pac Men
02:44
and threeüç pointysivri bracketsköşeli ayraçlar are actuallyaslında presentmevcut.
50
149000
3000
ve üç adet açılı ayraç var.
02:47
What we see, howeverancak,
51
152000
2000
Ancak gördüğümüz şey
02:49
are two overlappingörtüşen trianglesüçgenler.
52
154000
2000
üst üste binen iki üçgen.
02:51
MetaphorMecaz is not just the detectionbulma of patternsdesenler;
53
156000
3000
Metafor yalnızca şablonların tespiti değildir
02:54
it is the creationoluşturma of patternsdesenler.
54
159000
2000
şablonların yaratılmasıdır.
02:56
Secondİkinci stepadım, conceptualkavramsal synesthesiaSinestezi.
55
161000
3000
İkinci adım, kavramsal sineztezi.
02:59
Now, synesthesiaSinestezi is the experiencedeneyim of a stimulusuyarıcı in oncebir Zamanlar senseduyu organorgan
56
164000
5000
Sineztezi bir duyu organındaki uyaran deneyiminin
03:04
in anotherbir diğeri senseduyu organorgan as well,
57
169000
2000
başka bir duyu organında da gerçekleşmesidir.
03:06
suchböyle as coloredrenkli hearingişitme.
58
171000
2000
Örneğin renkli işitme.
03:08
People with coloredrenkli hearingişitme
59
173000
2000
Renkli işitmeye sahip kişiler
03:10
actuallyaslında see colorsrenkler when they hearduymak the soundssesleri
60
175000
3000
kelimelerin ya da harflerin seslerini duyduklarında
03:13
of wordskelimeler or lettersharfler.
61
178000
2000
gerçekten de renkler görüyorlar.
03:15
We all have synestheticsynesthetic abilitiesyetenekleri.
62
180000
2000
Hepimizin sineztetik yetenekleri var.
03:17
This is the BoubaBouba/KikiKiki testÖlçek.
63
182000
3000
Bu bir Bouba/Kiki testi.
03:20
What you have to do is identifybelirlemek whichhangi of these shapesşekiller
64
185000
2000
Yapmanız gereken hangi şekle Bouba ve
03:22
is calleddenilen BoubaBouba, and whichhangi is calleddenilen KikiKiki.
65
187000
4000
hangisine Kiki dendiğini belirlemek.
03:26
(LaughterKahkaha)
66
191000
1000
(Kahkahalar)
03:27
If you are like 98 percentyüzde of other people,
67
192000
2000
Eğer yüzde 98'lik oranın içindeyseniz
03:29
you will identifybelirlemek the roundyuvarlak, amoeboidprotozlar shapeşekil as BoubaBouba,
68
194000
4000
yuvarlak, amipimsi şekle Bouba
03:33
and the sharpkeskin, spikydikenli one as KikiKiki.
69
198000
3000
ve sivri, dikenli olana Kiki demişsinizdir.
03:36
Can we do a quickhızlı showgöstermek of handseller?
70
201000
2000
Hızlı bir oylama yapabilir miyiz?
03:38
Does that correspondkarşılık gelen?
71
203000
2000
Bu sizin için de geçerli mi?
03:40
Okay, I think 99.9 would about coverkapak it.
72
205000
4000
Sanırım 99.9 için geçerli.
03:44
Why do we do that?
73
209000
2000
Neden böyle yapıyoruz?
03:46
Because we instinctivelyiçgüdüsel find, or createyaratmak,
74
211000
4000
Çünkü güdüsel olarak yuvarlak şekil ile
03:50
a patternmodel betweenarasında the roundyuvarlak shapeşekil
75
215000
2000
Bouba'nın yuvarlak sesi arasında
03:52
and the roundyuvarlak soundses of BoubaBouba,
76
217000
3000
ve sivri şekil ile Kiki'nin dikenli sesi arasında
03:55
and the spikydikenli shapeşekil and the spikydikenli soundses of KikiKiki.
77
220000
5000
bir şablon buluyor ya da yaratıyoruz.
04:00
And manyçok of the metaphorsmetaforlar we use everydayher gün are synestheticsynesthetic.
78
225000
4000
Ve günlük kullandığımız bir çok metafor sineztetik.
04:04
SilenceSessizlik is sweettatlı.
79
229000
2000
Söz gümüştür.
04:06
NecktiesKravatlar are loudyüksek sesle.
80
231000
2000
Sükut altındır.
04:08
SexuallyCinsel attractiveçekici people are hotSıcak.
81
233000
3000
Cinsel açıdan çekici insanlar ateşlidir.
04:11
SexuallyCinsel unattractiveitici people leaveayrılmak us coldsoğuk.
82
236000
3000
Cinsel açıdan çekici olmayanlardan soğuruz.
04:14
MetaphorMecaz createsyaratır a kindtür of conceptualkavramsal synesthesiaSinestezi,
83
239000
3000
Metafor bir çeşit kavramsal sineztezi yaratır
04:17
in whichhangi we understandanlama one conceptkavram
84
242000
2000
ve bu şekilde bir kavramı
04:19
in the contextbağlam of anotherbir diğeri.
85
244000
3000
diğerinin bağlamında anlarız.
04:22
ThirdÜçüncü stepadım is cognitivebilişsel dissonanceuyumsuzluk.
86
247000
2000
Üçüncü adım bilişsel uyumsuzlık.
04:24
This is the StroopStroop testÖlçek.
87
249000
2000
Bu Stroop testi.
04:26
What you need to do here is identifybelirlemek
88
251000
2000
Yapmanız gereken
04:28
as quicklyhızlı bir şekilde as possiblemümkün
89
253000
2000
en hızlı şekilde
04:30
the colorrenk of the inkmürekkep in whichhangi these wordskelimeler are printedbasılı.
90
255000
3000
bu kelimelerin basıldığı mürekkep rengini belirlemek.
04:33
You can take the testÖlçek now.
91
258000
4000
Testi şimdi yapabiliriz.
04:37
If you're like mostçoğu people, you will experiencedeneyim
92
262000
2000
Eğer çoğu insan gibiyseniz bir an içim
04:39
a momentan of cognitivebilişsel dissonanceuyumsuzluk
93
264000
2000
renk isimlerinin
04:41
when the nameisim of the colorrenk
94
266000
3000
farklı bir renkte basıldığını görünce
04:44
is printedbasılı in a differentlyfarklı olarak coloredrenkli inkmürekkep.
95
269000
2000
bilişsel bir uyumsuzluk yaşayacaksınız.
04:46
The testÖlçek showsgösterileri that we cannotyapamam ignorealdırmamak the literalkelimesi kelimesine meaninganlam of wordskelimeler
96
271000
3000
Bu test bize kelimelerin gerçek anlamını,
04:49
even when the literalkelimesi kelimesine meaninganlam givesverir the wrongyanlış answerCevap.
97
274000
3000
bizi yanlış bir cevaba götürse bile yok sayamayacağımızı gösterir.
04:52
StroopStroop teststestler have been donetamam with metaphormecaz as well.
98
277000
2000
Stroop testleri de metafor ile yapılmaktadır.
04:54
The participantskatılımcılar had to identifybelirlemek, as quicklyhızlı bir şekilde as possiblemümkün,
99
279000
4000
Katılanlardan en hızlı şekilde
04:58
the literallyharfi harfine falseyanlış sentencescümleler.
100
283000
2000
anlamsal olarak yanlış cümleleri belirlemeleri isteniyor.
05:00
They tookaldı longeruzun to rejectReddet metaphorsmetaforlar as falseyanlış
101
285000
3000
Metaforların yanlış olduğunu söylemeleri
05:03
than they did to rejectReddet literallyharfi harfine falseyanlış sentencescümleler.
102
288000
3000
anlamsal olarak yanlış cümleleri seçmelerinden uzun sürdü.
05:06
Why? Because we cannotyapamam ignorealdırmamak
103
291000
3000
Neden? Çünkü kelimelerin metaforik anlamlarını da
05:09
the metaphoricalMecazi meaninganlam of wordskelimeler eitherya.
104
294000
3000
görmezden gelemeyiz.
05:12
One of the sentencescümleler was, "Some jobsMeslekler are jailshapishanelerinde."
105
297000
3000
Cümlelerden biri "Bazı işler hapisanedir," idi.
05:15
Now, unlessolmadıkça you're a prisonhapis guardbekçi,
106
300000
3000
Eğer gardiyan değilseniz
05:18
the sentencecümle "Some jobsMeslekler are jailshapishanelerinde" is literallyharfi harfine falseyanlış.
107
303000
3000
"Bazı işler hapisanedir" cümlesi anlam olarak yanlıştır.
05:21
SadlyNe yazık ki, it's metaphoricallymecazi olarak truedoğru.
108
306000
3000
Ve ne yazık ki metaforik olarak doğrudur.
05:24
And the metaphoricalMecazi truthhakikat interferesmüdahale with our abilitykabiliyet
109
309000
3000
Ve metaforik gerçek, anlamsal yanlışı
05:27
to identifybelirlemek it as literallyharfi harfine falseyanlış.
110
312000
2000
tespit etme yeteneğimizle çakışır.
05:29
MetaphorMecaz mattershususlar because
111
314000
2000
Metafor önemlidir çünkü
05:31
it's around us everyher day, all the time.
112
316000
3000
her gün her an etrafımızdadır.
05:34
MetaphorMecaz mattershususlar because it createsyaratır expectationsbeklentileri.
113
319000
3000
Metafor önemlidir çünkü beklenti yaratır.
05:37
PayÖdeme carefuldikkatli attentionDikkat the nextSonraki time you readokumak the financialmali newshaber.
114
322000
4000
Bir daha ekonomi haberlerini okuduğunuzda dikkat edin.
05:41
AgentAjan metaphorsmetaforlar describetanımlamak pricefiyat movementshareketler
115
326000
2000
Aracı metaforlar fiyat hareketlerini
05:43
as the deliberatekasıtlı actionaksiyon of a livingyaşam thing,
116
328000
2000
yaşayan bir şeyin bağımsız bir hareketiymiş gibi tanımlar.
05:45
as in, "The NASDAQNASDAQ climbedtırmandı higherdaha yüksek."
117
330000
4000
"NASDAQ daha da yükseğe tırmandı" gibi.
05:49
ObjectNesne metaphorsmetaforlar describetanımlamak pricefiyat movementshareketler
118
334000
3000
Nesne metaforları fiyat hareketlerini
05:52
as non-livingolmayan yaşam things,
119
337000
2000
cansız şeylermiş gibi tanımlar.
05:54
as in, "The DowDow felldüştü like a bricktuğla."
120
339000
3000
"Dow tuğla gibi düştü" gibi.
05:57
ResearchersAraştırmacılar askeddiye sordu a groupgrup of people
121
342000
2000
Araştırmacılar bir grup insandan
05:59
to readokumak a clutchDebriyaj of marketpazar commentariesYorumlar,
122
344000
2000
birkaç pazar yorumu okumalarını ve
06:01
and then predicttahmin the nextSonraki day'sgünün pricefiyat trendakım.
123
346000
3000
bir sonraki günün fiyat eğilimlerini öngörmelerini istedi.
06:04
Those exposedmaruz to agentAjan metaphorsmetaforlar
124
349000
2000
Aracı metaforlara maruz kalanların
06:06
had higherdaha yüksek expectationsbeklentileri that pricefiyat trendseğilimler would continuedevam et.
125
351000
3000
fiyat eğilimlerinin devam edeceği konusunda büyük beklentileri vardı.
06:09
And they had those expectationsbeklentileri because
126
354000
2000
Ve bu beklentilere sahip olmalarının sebebi
06:11
agentAjan metaphorsmetaforlar implyima the deliberatekasıtlı actionaksiyon
127
356000
3000
aracı metaforların, bir hedefi gerçekleştiren
06:14
of a livingyaşam thing pursuingpeşinde a goalhedef.
128
359000
3000
yaşayan bir şeyin bağımsız hareketini ima ediyor olmasıdır.
06:17
If, for exampleörnek, houseev pricesfiyatları
129
362000
2000
Örneğin eğer ev fiyatları için
06:19
are routinelyrutin describedtarif edilen as climbingTırmanmak and climbingTırmanmak,
130
364000
3000
rutin bir biçimde "giderek yükseğe tırmanıyor" deniyorsa
06:22
higherdaha yüksek and higherdaha yüksek, people mightbelki naturallydoğal olarak assumeüstlenmek
131
367000
2000
insanlar doğal olarak bu yükselmenin
06:24
that that riseyükselmek is unstoppabledurdurulamaz.
132
369000
2000
durdurulamaz olduğunu düşünebilirler.
06:26
They mayMayıs ayı feel confidentkendine güvenen, say,
133
371000
2000
Ve örneğin aslında karşılayamacakları
06:28
in takingalma out mortgagesipotek they really can't affordparası yetmek.
134
373000
3000
kredileri çekebilirler.
06:31
That's a hypotheticalfarazi exampleörnek of coursekurs.
135
376000
3000
Bu elbette bir varsayım.
06:34
But this is how metaphormecaz misleadsmisleads.
136
379000
4000
Ancak metaforun nasıl aldatıcı olabildiğini gösteriyor.
06:38
MetaphorMecaz alsoAyrıca mattershususlar because it influencesetkiler decisionskararlar
137
383000
3000
Metafor, fikirleri, benzerlikleri harekete geçirerek
06:41
by activatingaktive analogiesanalojiler.
138
386000
3000
etkilediği için de önemlidir.
06:44
A groupgrup of studentsöğrencilerin was told that a smallküçük democraticdemokratik countryülke
139
389000
2000
Bir grup öğrenciye küçük demokratik bir ülkenin
06:46
had been invadedişgal and had askeddiye sordu the U.S. for help.
140
391000
3000
istila edildiği ve Amerika'dan yardım istedikleri söylendi.
06:49
And they had to make a decisionkarar.
141
394000
2000
Ve kararı vermesi gerekenler kendileriydi.
06:51
What should they do?
142
396000
2000
Ne yapmalılar?
06:53
InterveneMüdahale, appealtemyiz to the U.N., or do nothing?
143
398000
3000
Müdahale etmeli, BM'ye başvurmalı ya da hiçbir şey yapmamalı?
06:56
They were eachher then givenverilmiş one of threeüç
144
401000
2000
Daha sonra her birine bu üç
06:58
descriptionsaçıklamaları of this hypotheticalfarazi crisiskriz.
145
403000
2000
varsayımsal krizinin tanımı verildi.
07:00
EachHer of whichhangi was designedtasarlanmış to triggertetik
146
405000
3000
Her biri farklı bir tarihsel benzetmeyi
07:03
a differentfarklı historicaltarihi analogyanaloji:
147
408000
2000
harekete geçirmek için yaratılmıştı.
07:05
WorldDünya WarSavaş IIII, VietnamVietnam,
148
410000
2000
İkinci Dünya Savaşı, Vietnam,
07:07
and the thirdüçüncü was historicallytarihsel neutralnötr.
149
412000
3000
ve üçüncüsü tarihsel açıdan nötrdü.
07:10
Those exposedmaruz to the WorldDünya WarSavaş IIII scenariosenaryo
150
415000
2000
İkinci Dünya Savaşı senaryosuna maruz kalanlar
07:12
madeyapılmış more interventionistmüdahaleci recommendationstavsiyeler
151
417000
2000
diğerlerine oranla
07:14
than the othersdiğerleri.
152
419000
2000
daha müdahaleci tavsiyelerde bulundu.
07:16
Just as we cannotyapamam ignorealdırmamak the literalkelimesi kelimesine meaninganlam of wordskelimeler,
153
421000
3000
Kelimelerin gerçek anlamını yok sayamayacağımız gibi
07:19
we cannotyapamam ignorealdırmamak the analogiesanalojiler
154
424000
2000
metaforun ateşlediği benzetmeleri de
07:21
that are triggeredtetiklenir by metaphormecaz.
155
426000
4000
yok sayamayız.
07:25
MetaphorMecaz mattershususlar because it opensaçılan the doorkapı to discoverykeşif.
156
430000
3000
Metafor önemlidir çünkü keşfin kapılarını açar.
07:28
WheneverNe zaman we solveçözmek a problemsorun, or make a discoverykeşif,
157
433000
3000
Ne zaman bir sorunu çözsek ya da bir şey keşfetsek,
07:31
we comparekarşılaştırmak what we know with what we don't know.
158
436000
3000
bildiğimizi bilmediğimizle kıyaslarız.
07:34
And the only way to find out about the latterİkinci
159
439000
2000
ve bilmediğimiz hakkında bir şey öğrenmenin tek yolu
07:36
is to investigateincelemek the waysyolları it mightbelki be like the formereski.
160
441000
4000
bildiğimize nasıl benzediğini bulmaya çalışmaktır.
07:40
EinsteinEinstein describedtarif edilen his scientificilmi methodyöntem as combinatorybirleşimsel playoyun.
161
445000
4000
Einstein bilimsel metodunu birleşimsel oyun diye tanımladı.
07:44
He famouslyünlü used thought experimentsdeneyler,
162
449000
2000
Aslında özenli benzetmelerden ibaret olan
07:46
whichhangi are essentiallyesasen elaborateayrıntılı analogiesanalojiler,
163
451000
3000
düşünme deneyleri kullandı
07:49
to come up with some of his greatestEn büyük discoverieskeşifler.
164
454000
3000
ve en büyük buluşlarını gerçekleştirdi.
07:52
By bringinggetiren togetherbirlikte what we know
165
457000
2000
Benzetme yaparak bildiklerimizi
07:54
and what we don't know throughvasitasiyla analogyanaloji,
166
459000
2000
bilmediklerimizle bir araya getirdiğimizde
07:56
metaphoricalMecazi thinkingdüşünme strikesvurur the sparkkıvılcım
167
461000
2000
metaforik düşünme, keşfetmeyi ateşleyen
07:58
that ignitestutuşturan discoverykeşif.
168
463000
4000
anahtarı çevirir.
08:02
Now metaphormecaz is ubiquitousher yerde birden bulunan, yethenüz it's hiddengizli.
169
467000
4000
Metafor her yerdedir ancak yine de gizlidir.
08:06
But you just have to look at the wordskelimeler around you
170
471000
3000
Etrafınızdaki kelimelere bakmanız yeterli,
08:09
and you'llEğer olacak find it.
171
474000
2000
işte o zaman göreceksiniz.
08:11
RalphRalph WaldoWaldo EmersonEmerson describedtarif edilen languagedil
172
476000
2000
Ralph Waldo Emerson dili
08:13
as "fossilfosil poetryşiir."
173
478000
2000
"fosil şiir" olarak tanımladı.
08:15
But before it was fossilfosil poetryşiir
174
480000
2000
Ancak dil fosil şiir olmadan önce
08:17
languagedil was fossilfosil metaphormecaz.
175
482000
3000
fosil metafordu.
08:20
And these fossilsfosiller still breathenefes almak.
176
485000
3000
Ve o fosiller hala nefes alıyor.
08:23
Take the threeüç mostçoğu famousünlü wordskelimeler in all of WesternWestern philosophyFelsefe:
177
488000
5000
Batı felsefesindeki en ünlü üç kelimeyi ele alın
08:28
"CogitoCogito ergoErgo sumtoplam."
178
493000
2000
"Cogito ergo sum"
08:30
That's routinelyrutin translatedtercüme as, "I think, thereforebu nedenle I am."
179
495000
4000
Genelde "Düşünüyorum öyleyse varım" diye çevrilir.
08:34
But there is a better translationçeviri.
180
499000
2000
Ancak daha iyi bir çevirisi var.
08:36
The LatinLatin wordsözcük "cogitoCogito"
181
501000
2000
Latin "cogito" kelimesi
08:38
is derivedtüretilmiş from the prefixönek "coko," meaninganlam "togetherbirlikte,"
182
503000
3000
"beraber" anlamına gelen "co" önekinden türemiştir
08:41
and the verbfiil "agitareagitare," meaninganlam "to shakesallamak."
183
506000
3000
ve "agitare" fiili "sallamak" anlamına gelir.
08:44
So, the originalorijinal meaninganlam of "cogitoCogito"
184
509000
3000
O halde "cogito"nun asıl anlamı
08:47
is to shakesallamak togetherbirlikte.
185
512000
2000
beraber sallamaktır.
08:49
And the properuygun translationçeviri of "cogitoCogito ergoErgo sumtoplam"
186
514000
3000
Ve "cogito ergo sum"un düzgün çevirisi
08:52
is "I shakesallamak things up, thereforebu nedenle I am."
187
517000
4000
"Şeyleri sallıyorum öyleyse varım" olmalıdır.
08:56
(LaughterKahkaha)
188
521000
2000
(Kahkahalar)
08:58
MetaphorMecaz shakessallar things up,
189
523000
2000
Metafor şeyleri sallar,
09:00
givingvererek us everything from ShakespeareShakespeare to scientificilmi discoverykeşif in the processsüreç.
190
525000
5000
ve bize bu süreçte Shakespeare'den bilimsel keşfe kadar her şeyi verir.
09:05
The mindus is a plasticplastik snowkar domekubbe,
191
530000
3000
Akıl, Elvis'in deyimiyle tamamen çalkalandığında
09:08
the mostçoğu beautifulgüzel, mostçoğu interestingilginç,
192
533000
2000
olabilecek en güzel, en ilginç
09:10
and mostçoğu itselfkendisi, when, as ElvisElvis put it,
193
535000
3000
ve en hakiki
09:13
it's all shooksalladı up.
194
538000
2000
plastik kar küresidir.
09:15
And metaphormecaz keepstutar the mindus shakingsallama,
195
540000
2000
Ve metafor aklı sallamaya, titretip yuvarlamaya
09:17
rattlingtehdidi and rollingyuvarlanan, long after ElvisElvis has left the buildingbina.
196
542000
3000
Elvis'in binayı terk etmesinden çok sonra bile devam eder.
09:20
Thank you very much.
197
545000
2000
Çok teşekkür ederim.
09:22
(ApplauseAlkış)
198
547000
2000
(Alkışlar)
Translated by Didem Kizen
Reviewed by Gökçer Filiz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
James Geary - Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it.

Why you should listen

One of a handful of the world's professional aphorists, James Geary has successfully fused early creative endeavors in performance art, poetry and juggling with his childhood fascination with the "Quotable Quotes" column in Reader's Digest. His books Geary's Guide to the World's Great Aphorists and the bestselling The World in a Phrase are invaluable journeys through the often-ignored art of the witty (and memorably brief) summation.

His next book is about the secret life of metaphors, and how metaphorical thinking drives invention and creativity. Geary is a former writer for Time Europe and is now an editor for Ode magazine, a print and online publication devoted to optimism and positive news.

More profile about the speaker
James Geary | Speaker | TED.com