ABOUT THE SPEAKER
Geoffrey West - Theorist
Physicist Geoffrey West believes that complex systems from organisms to cities are in many ways governed by simple laws -- laws that can be discovered and analyzed.

Why you should listen

Trained as a theoretical physicist, Geoffrey West has turned his analytical mind toward the inner workings of more concrete things, like ... animals. In a paper for Science in 1997, he and his team uncovered what he sees as a surprisingly universal law of biology — the way in which heart rate, size and energy consumption are related, consistently, across most living animals. (Though not all animals: “There are always going to be people who say, ‘What about the crayfish?’ " he says. “Well, what about it? Every fundamental law has exceptions. But you still need the law or else all you have is observations that don’t make sense.")

A past president of the multidisciplinary Santa Fe Institute (after decades working  in high-energy physics at Los Alamos and Stanford), West now studies the behavior and development of cities. In his newest work, he proposes that one simple number, population, can predict a stunning array of details about any city, from crime rate to economic activity. It's all about the plumbing, he says, the infrastructure that powers growth or dysfunction. His next target for study: corporations.

He says: "Focusing on the differences [between cities] misses the point. Sure, there are differences, but different from what? We’ve found the what."

More profile about the speaker
Geoffrey West | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2011

Geoffrey West: The surprising math of cities and corporations

Về toán học kinh ngạc của những thành phố và các tập đoàn

Filmed:
1,583,030 views

Nhà Vật lý học Gepffrey West đã phát hiện ra rằng những quy luật toán học đơn giản đang chi phối những tính chất của các thành phố -- rằng của cải, tỉ lệ phạm tội, tốc độ bước đi và nhiều mặt khác của một thành phố có thể được rút ra từ một con số đơn giản: dân số của thành phố đó. Trong bài nói chuyện gây thay đổi nhận thức này từ TEDGlobal ông đã cho thấy điều này vận hành như thế nào và cách mà các quy luật tương tự đã chi phối các tổ chức và tập đoàn.
- Theorist
Physicist Geoffrey West believes that complex systems from organisms to cities are in many ways governed by simple laws -- laws that can be discovered and analyzed. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
CitiesCác thành phố are the cruciblenồi nấu kim loại of civilizationnền văn minh.
0
1000
3000
Các thành phố là cái nôi của nhân loại.
00:19
They have been expandingmở rộng,
1
4000
2000
Chúng đã và đang mở rộng,
00:21
urbanizationđô thị hóa has been expandingmở rộng,
2
6000
2000
đô thị hóa vẫn đang mở rộng
00:23
at an exponentialsố mũ ratetỷ lệ in the last 200 yearsnăm
3
8000
2000
với tốc độ cấp mũ trong suốt 200 năm qua,
00:25
so that by the secondthứ hai partphần of this centurythế kỷ,
4
10000
3000
mà khi đến nửa sau của thế kỷ này
00:28
the planethành tinh will be completelyhoàn toàn dominatedthống trị
5
13000
2000
trái đất sẽ hoàn toàn bị các thành phố
00:30
by citiescác thành phố.
6
15000
3000
chi phối.
00:33
CitiesCác thành phố are the originsnguồn gốc of globaltoàn cầu warmingsự nóng lên,
7
18000
3000
Các thành phố là nguồn gốc phát sinh của hiện tượng nóng lên toàn cầu
00:36
impactva chạm on the environmentmôi trường,
8
21000
2000
gây ảnh hưởng lên môi trường,
00:38
healthSức khỏe, pollutionsự ô nhiễm, diseasedịch bệnh,
9
23000
3000
sức khỏe, sự ô nhiễm, bệnh tật,
00:41
financetài chính,
10
26000
2000
tài chính
00:43
economiesnền kinh tế, energynăng lượng --
11
28000
3000
kinh tế, năng lượng --
00:46
they're all problemscác vấn đề
12
31000
2000
Đó là tất cả những vấn đề
00:48
that are confrontedđối mặt by havingđang có citiescác thành phố.
13
33000
2000
mà chúng ta phải đối mặt bởi có các thành phố.
00:50
That's where all these problemscác vấn đề come from.
14
35000
2000
Các thành phố là khởi điểm của tất cả các vấn đề trên.
00:52
And the tsunamisóng thần of problemscác vấn đề that we feel we're facingđối diện
15
37000
3000
Và một cơn sóng thần của những vấn đề mà chúng ta cảm thấy mình đang gặp phải
00:55
in termsđiều kiện of sustainabilitytính bền vững questionscâu hỏi
16
40000
2000
xét trên phương diện những thắc mắc về sự bền vững,
00:57
are actuallythực ra a reflectionsự phản chiếu
17
42000
2000
thực chất lại là sự phản chiếu
00:59
of the exponentialsố mũ increasetăng
18
44000
2000
của sự gia tăng vượt bậc
01:01
in urbanizationđô thị hóa acrossbăng qua the planethành tinh.
19
46000
3000
của quá trình đô thị hóa diễn ra trên hành tinh này.
01:04
Here'sĐây là some numberssố.
20
49000
2000
Đây là một vài con số.
01:06
Two hundredhàng trăm yearsnăm agotrước, the UnitedVương StatesTiểu bang
21
51000
2000
200 năm trước, Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ
01:08
was lessít hơn than a fewvài percentphần trăm urbanizedđô thị hóa.
22
53000
2000
chỉ mới được đô thị hóa chưa tới vài phần trăm.
01:10
It's now more than 82 percentphần trăm.
23
55000
2000
Hiện nay đô thị hóa của nó đã chiếm tới hơn 82%.
01:12
The planethành tinh has crossedvượt qua the halfwaynửa chừng markdấu a fewvài yearsnăm agotrước.
24
57000
3000
Trái đất đã vượt qua mốc đô thị hóa một nửa vài năm trước.
01:15
China'sCủa Trung Quốc buildingTòa nhà 300 newMới citiescác thành phố
25
60000
2000
Trung Quốc đang xây nên 300 thành phố nữa
01:17
in the nextkế tiếp 20 yearsnăm.
26
62000
2000
trong 20 năm tới.
01:19
Now listen to this:
27
64000
2000
Các bạn hãy lắng nghe điều này:
01:21
EveryMỗi weektuần for the foreseeablegần futureTương lai,
28
66000
3000
Cứ mỗi tuần trong tương lai không xa,
01:24
untilcho đến 2050,
29
69000
2000
cho đến năm 2050,
01:26
everymỗi weektuần more than a milliontriệu people
30
71000
2000
cứ mỗi tuần lại có hơn một triệu người
01:28
are beingđang addedthêm to our citiescác thành phố.
31
73000
2000
đang dồn về sống ở các thành phố.
01:30
This is going to affectcó ảnh hưởng đến everything.
32
75000
2000
Điều này sẽ ảnh hưởng đến mọi thứ.
01:32
EverybodyTất cả mọi người in this roomphòng, if you stayở lại alivesống sót,
33
77000
2000
Mọi người trong căn phòng này, nếu bạn vẫn sẽ còn sống,
01:34
is going to be affectedbị ảnh hưởng
34
79000
2000
các bạn sẽ bị ảnh hưởng
01:36
by what's happeningxảy ra in citiescác thành phố
35
81000
2000
bởi những điều đang diễn ra tại các thành phố
01:38
in this extraordinarybất thường phenomenonhiện tượng.
36
83000
2000
trong hiện tượng phi thường này.
01:40
HoweverTuy nhiên, citiescác thành phố,
37
85000
3000
Tuy nhiên, các thành phố,
01:43
despitemặc dù havingđang có this negativetiêu cực aspectkhía cạnh to them,
38
88000
3000
cho dù có một mặt tiêu cực như vậy,
01:46
are alsocũng thế the solutiondung dịch.
39
91000
2000
nhưng đồng thời cũng chính là giải pháp.
01:48
Because citiescác thành phố are the vacuumKhoảng chân không cleanerschất tẩy rửa and the magnetsNam châm
40
93000
4000
Bởi lẽ các thành phố là những chiếc máy hút bụi và nam châm
01:52
that have suckedbị hút up creativesáng tạo people,
41
97000
2000
đã thu hút những người sáng tạo
01:54
creatingtạo ideasý tưởng, innovationđổi mới,
42
99000
2000
để tạo ra các ý tưởng, những sự đồi mới cách tân,
01:56
wealthsự giàu có and so on.
43
101000
2000
của cải, vâng vâng...
01:58
So we have this kindloại of dualhai naturethiên nhiên.
44
103000
2000
Cho nên chúng ta có kiểu bản chất kép như vậy
02:00
And so there's an urgentkhẩn cấp need
45
105000
3000
Và vì vậy có một nhu cầu cấp bách
02:03
for a scientificthuộc về khoa học theorylý thuyết of citiescác thành phố.
46
108000
4000
cho một lý thuyết khoa học về các thành phố.
02:07
Now these are my comradesđồng chí in armscánh tay.
47
112000
3000
Đây là những chiến hữu của tôi.
02:10
This work has been donelàm xong with an extraordinarybất thường groupnhóm of people,
48
115000
2000
Nghiên cứu này đã được thực hiện bởi một nhóm người đặc biệt
02:12
and they'vehọ đã donelàm xong all the work,
49
117000
2000
và họ làm tất các các công việc,
02:14
and I'm the great bullshitterbullshitter
50
119000
2000
còn tôi chỉ là một gã cực kỳ vớ vẩn
02:16
that triescố gắng to bringmang đến it all togethercùng với nhau.
51
121000
2000
cố gắng ghép mọi thứ lại với nhau.
02:18
(LaughterTiếng cười)
52
123000
2000
(Tiếng cười)
02:20
So here'sđây là the problemvấn đề: This is what we all want.
53
125000
2000
Vậy đây là vấn đề: Đây là cái tất cả chúng ta đều muốn.
02:22
The 10 billiontỷ people on the planethành tinh in 2050
54
127000
3000
10 tỉ người sống trên trái đất vào năm 2050
02:25
want to livetrực tiếp in placesnơi like this,
55
130000
2000
muốn sống ở những nơi như thấy này,
02:27
havingđang có things like this,
56
132000
2000
sở hữu những điều như thế này,
02:29
doing things like this,
57
134000
2000
làm những việc như thế này,
02:31
with economiesnền kinh tế that are growingphát triển like this,
58
136000
3000
với nền kinh tế thì phát triển như thế này,
02:34
not realizingnhận ra that entropydữ liệu ngẫu nhiên
59
139000
2000
không nhận ra rằng thước đo của sự mất trật tự
02:36
producessản xuất things like this,
60
141000
2000
tạo ra những điều như thế này,
02:38
this, this
61
143000
4000
điều này, điều này,
02:42
and this.
62
147000
2000
và điều này nữa.
02:44
And the questioncâu hỏi is:
63
149000
2000
Và câu hỏi đặt ra là:
02:46
Is that what EdinburghEdinburgh and LondonLondon and NewMới YorkYork
64
151000
2000
Liệu đó có phải là bộ mặt của thành phố Edinburgh và London và New York
02:48
are going to look like in 2050,
65
153000
2000
trong năm 2050 không,
02:50
or is it going to be this?
66
155000
2000
hay sẽ trông giống như thế này?
02:52
That's the questioncâu hỏi.
67
157000
2000
Đó là câu hỏi.
02:54
I mustphải say, manynhiều of the indicatorscác chỉ số
68
159000
2000
Tôi phải nói rằng, rất nhiều các chỉ số
02:56
look like this is what it's going to look like,
69
161000
3000
cho thấy rằng nó sẽ giống như điều này
02:59
but let's talk about it.
70
164000
3000
nhưng chúng ta hãy bàn về chuyện đó.
03:02
So my provocativekhiêu khích statementtuyên bố
71
167000
3000
Cho nên phát biểu khiêu khích của tôi là
03:05
is that we desperatelytuyệt vọng need a seriousnghiêm trọng scientificthuộc về khoa học theorylý thuyết of citiescác thành phố.
72
170000
3000
chúng ta khao khát một lý thuyết khoa học nghiêm túc về các thành phố.
03:08
And scientificthuộc về khoa học theorylý thuyết meanscó nghĩa quantifiablecó thể định lượng được --
73
173000
3000
Và lý thuyết khoa học có nghĩa là có thể định lượng được --
03:11
relyingDựa on underlyingcơ bản genericchung principlesnguyên lý
74
176000
3000
dựa trên những nguyên tắc chung cơ bản
03:14
that can be madethực hiện into a predictivetiên đoán frameworkkhuôn khổ.
75
179000
2000
mà có thể đưa được vào một khuôn khổ có thể đoán định được.
03:16
That's the questnhiệm vụ.
76
181000
2000
Đó là đòi hỏi của chúng ta.
03:18
Is that conceivablecó thể hiểu được?
77
183000
2000
Các bạn có hiểu được không?
03:20
Are there universalphổ cập lawspháp luật?
78
185000
2000
Có quy luật chung nào không?
03:22
So here'sđây là two questionscâu hỏi
79
187000
2000
Có hai câu hỏi
03:24
that I have in my headcái đầu when I think about this problemvấn đề.
80
189000
2000
mà tôi đã đặt ra trong đầu kể từ khi tôi nghĩ về vấn đề này.
03:26
The first is:
81
191000
2000
Câu hỏi thứ nhất là:
03:28
Are citiescác thành phố partphần of biologysinh học?
82
193000
2000
Các thành phố có phải là một phần của sinh thái học?
03:30
Is LondonLondon a great biglớn whalecá voi?
83
195000
2000
London có phải là một con cá voi lớn không?
03:32
Is EdinburghEdinburgh a horsecon ngựa?
84
197000
2000
Edinburgh có phải là một con ngựa không?
03:34
Is MicrosoftMicrosoft a great biglớn anthillAnthill?
85
199000
2000
Microsoft có phải là một ụ kiến lớn?
03:36
What do we learnhọc hỏi from that?
86
201000
2000
Chúng ta học được gì từ đó?
03:38
We use them metaphoricallyphép ẩn dụ --
87
203000
2000
Chúng ta sử dụng chúng một cách ẩn dụ --
03:40
the DNADNA of a companyCông ty, the metabolismsự trao đổi chất of a citythành phố, and so on --
88
205000
2000
ADN của một công ty, sự trao đổi chất của một thành phố, vân vân --
03:42
is that just bullshitbullshit, metaphoricalẩn dụ bullshitbullshit,
89
207000
3000
đó chỉ là những điều nhảm nhí, nhảm nhí theo nghĩa ẩn dụ,
03:45
or is there seriousnghiêm trọng substancevật chất to it?
90
210000
3000
hay thực sự có những tố chất nghiêm túc trong đó?
03:48
And if that is the casetrường hợp,
91
213000
2000
Và nếu đó là sự thật,
03:50
how come that it's very hardcứng to killgiết chết a citythành phố?
92
215000
2000
tại sao giết chết một thành phố lại khó khăn đến vậy?
03:52
You could droprơi vãi an atomnguyên tử bombbom on a citythành phố,
93
217000
2000
Bạn có thể thả một quả bom nguyên tử xuống một thành phố,
03:54
and 30 yearsnăm latermột lát sau it's survivingsống sót.
94
219000
2000
và 30 năm sau nó vẫn sống sót.
03:56
Very fewvài citiescác thành phố failThất bại.
95
221000
3000
Rất ít thành phố sụp đổ.
03:59
All companiescác công ty diechết, all companiescác công ty.
96
224000
3000
Tất cả các công ty đều chết, tất cả.
04:02
And if you have a seriousnghiêm trọng theorylý thuyết, you should be ablecó thể to predicttiên đoán
97
227000
2000
Và nếu bạn có một giả thuyết nghiêm túc, có thể bạn sẽ tiên đoán được
04:04
when GoogleGoogle is going to go bustphá sản.
98
229000
3000
khi nào Google sụp đổ.
04:07
So is that just anotherkhác versionphiên bản
99
232000
3000
Liệu đó có phải chỉ là một phiên bản khác
04:10
of this?
100
235000
2000
của điều này?
04:12
Well we understandhiểu không this very well.
101
237000
2000
Chúng tôi hiểu rất rõ nó.
04:14
That is, you askhỏi any genericchung questioncâu hỏi about this --
102
239000
2000
Nghĩa là, bất cứ câu hỏi chung chung nào mà bạn đặt ra về nó --
04:16
how manynhiều treescây of a givenđược sizekích thước,
103
241000
2000
có bao nhiêu cái cây cùng một kích cỡ nao đó,
04:18
how manynhiều brancheschi nhánh of a givenđược sizekích thước does a treecây have,
104
243000
2000
có bao nhiêu nhánh cây cùng một kích cỡ nào đó mà một cái cây có,
04:20
how manynhiều leaves,
105
245000
2000
có bao nhiêu chiếc lá
04:22
what is the energynăng lượng flowingchảy throughxuyên qua eachmỗi branchchi nhánh,
106
247000
2000
năng lượng chảy qua cành cây là bao nhiêu
04:24
what is the sizekích thước of the canopytán cây,
107
249000
2000
kích thước của tán lá,
04:26
what is its growthsự phát triển, what is its mortalitytử vong?
108
251000
2000
nó tăng trưởng như thế nào, tuổi thọ đạt bao nhiêu?
04:28
We have a mathematicaltoán học frameworkkhuôn khổ
109
253000
2000
chúng ta có một khung toán học
04:30
baseddựa trên on genericchung universalphổ cập principlesnguyên lý
110
255000
3000
dựa trên các nguyên tắc chung của vũ trụ
04:33
that can answercâu trả lời those questionscâu hỏi.
111
258000
2000
mà có thể trả lời những câu hỏi trên.
04:35
And the ideaý kiến is can we do the sametương tự for this?
112
260000
4000
Và câu hỏi là chúng ta có thể làm tương tự đối với điều này không?
04:40
So the routelộ trình in is recognizingcông nhận
113
265000
3000
Như vậy con đường đặt ra là nhận ra được
04:43
one of the mostphần lớn extraordinarybất thường things about life,
114
268000
2000
một trong những điều phi thường nhất về cuộc sống
04:45
is that it is scalablecó thể mở rộng,
115
270000
2000
đó là nó có thể đi theo tỉ lệ,
04:47
it workscông trinh over an extraordinarybất thường rangephạm vi.
116
272000
2000
nó có thể có tác dụng trên một phạm trù vô cùng rộng.
04:49
This is just a tinynhỏ bé rangephạm vi actuallythực ra:
117
274000
2000
Thật ra đây chi là một phạm trù rất nhỏ hẹp;
04:51
It's us mammalsđộng vật có vú;
118
276000
2000
chính chúng ta, loài động vật có vú,
04:53
we're one of these.
119
278000
2000
chúng ta là một trong số đó.
04:55
The sametương tự principlesnguyên lý, the sametương tự dynamicsđộng lực học,
120
280000
2000
Cùng chung nguyên tắc, cùng chung động lực,
04:57
the sametương tự organizationcơ quan is at work
121
282000
2000
cùng một tổ chức đang hoạt động
04:59
in all of these, includingkể cả us,
122
284000
2000
trong thất cả chúng, bao gồm cả chúng ta
05:01
and it can scaletỉ lệ over a rangephạm vi of 100 milliontriệu in sizekích thước.
123
286000
3000
và nó có thể tăng lên tới kích cỡ hơn 100 triệu.
05:04
And that is one of the mainchủ yếu reasonslý do
124
289000
3000
Và đó là một trong những lý do chính
05:07
life is so resilientđàn hồi and robustmạnh mẽ --
125
292000
2000
khiến cuộc sống trở nên kiên cường và vững mạnh như vậy --
05:09
scalabilitykhả năng mở rộng.
126
294000
2000
khả năng tăng theo tỉ lệ.
05:11
We're going to discussbàn luận that in a momentchốc lát more.
127
296000
3000
Chúng ta sẽ thảo luận điều đó trong một chốc nữa.
05:14
But you know, at a localđịa phương levelcấp độ,
128
299000
2000
Nhưng bạn biết đấy, trong mức độ nội bộ,
05:16
you scaletỉ lệ; everybodymọi người in this roomphòng is scaledthu nhỏ lại.
129
301000
2000
bạn phát triển theo tỉ lệ, mọi người trong căn phòng này phát triển theo tỉ lệ
05:18
That's calledgọi là growthsự phát triển.
130
303000
2000
Nó được gọi là sự tăng trưởng.
05:20
Here'sĐây là how you grewlớn lên.
131
305000
2000
Đây là cách mà bạn tăng trưởng.
05:22
RatCon chuột, that's a ratcon chuột -- could have been you.
132
307000
2000
Chuột, đó là một con chuột -- có thể là bạn.
05:24
We're all prettyđẹp much the sametương tự.
133
309000
3000
Tất cả chúng ta ít nhiều gì cũng đều như nhau cả.
05:27
And you see, you're very familiarquen with this.
134
312000
2000
Và bạn thấy đấy, bạn rất quen thuộc với điều này.
05:29
You growlớn lên very quicklyMau and then you stop.
135
314000
2000
Bạn tăng trưởng rất nhanh và rồi bạn dừng lại.
05:31
And that linehàng there
136
316000
2000
Và đường thẳng kia
05:33
is a predictiondự đoán from the sametương tự theorylý thuyết,
137
318000
2000
là tiên đoán từ cùng cái lý thuyết,
05:35
baseddựa trên on the sametương tự principlesnguyên lý,
138
320000
2000
dựa trên cùng những nguyên tắc,
05:37
that describesmô tả that forestrừng.
139
322000
2000
mà đã mô tả khu rừng nọ.
05:39
And here it is for the growthsự phát triển of a ratcon chuột,
140
324000
2000
Và đây là cho sự tăng trưởng của một con chuột.
05:41
and those pointsđiểm on there are datadữ liệu pointsđiểm.
141
326000
2000
Và những điểm trên kia là những điểm dữ liệu.
05:43
This is just the weightcân nặng versusđấu với the agetuổi tác.
142
328000
2000
Đây chỉ là cân nặng so với tuổi tác.
05:45
And you see, it stopsdừng lại growingphát triển.
143
330000
2000
Và bạn thấy đấy, nó thôi tăng trưởng rồi.
05:47
Very, very good for biologysinh học --
144
332000
2000
Rất, rất tốt cho sinh học --
05:49
alsocũng thế one of the reasonslý do for its great resiliencehồi phục.
145
334000
2000
và cũng là một trong những lý do giải thích sự kiên trì dai dẳng của nó.
05:51
Very, very badxấu
146
336000
2000
Rất, rất xấu
05:53
for economiesnền kinh tế and companiescác công ty and citiescác thành phố
147
338000
2000
cho các nền kinh tế, các công ty và các thành phố
05:55
in our presenthiện tại paradigmmô hình.
148
340000
2000
trong mô hình hiện tại của chúng ta.
05:57
This is what we believe.
149
342000
2000
Đây là điều mà chúng ta tin tưởng.
05:59
This is what our wholetoàn thể economynên kinh tê
150
344000
2000
Đây là điều mà cả nền kinh tế của chúng ta
06:01
is thrustingthrusting upontrên us,
151
346000
2000
đang đè nén lên chúng ta.
06:03
particularlyđặc biệt illustratedminh họa in that left-handtay trái cornergóc:
152
348000
3000
được minh họa riêng trong góc bên tay trái
06:06
hockeykhúc côn cầu sticksgậy.
153
351000
2000
những cây gậy khúc côn cầu.
06:08
This is a bunch of softwarephần mềm companiescác công ty --
154
353000
2000
Đây là một nhóm các công ty phần mềm --
06:10
and what it is is theirhọ revenuethu nhập versusđấu với theirhọ agetuổi tác --
155
355000
2000
và đây là lợi nhuận so với tuổi của chúng
06:12
all zoomingphóng to away,
156
357000
2000
tất cả đều được thu nhỏ
06:14
and everybodymọi người makingchế tạo millionshàng triệu and billionshàng tỷ of dollarsUSD.
157
359000
2000
và mọi người đang làm ra hàng triệu hàng tỉ đô la
06:16
Okay, so how do we understandhiểu không this?
158
361000
3000
OK, chúng ta phải hiểu điều này như thế nào?
06:19
So let's first talk about biologysinh học.
159
364000
3000
Trước tiên chúng ta hãy nói về sinh học.
06:22
This is explicitlyrõ ràng showinghiển thị you
160
367000
2000
Cái này dứt khoát chỉ ra cho bạn thấy
06:24
how things scaletỉ lệ,
161
369000
2000
sự vật tăng trưởng theo tỉ lệ như thế nào.
06:26
and this is a trulythực sự remarkableđáng chú ý graphbiểu đồ.
162
371000
2000
Và đây là một biểu đồ thực sự đáng chú ý.
06:28
What is plottedâm mưu here is metabolictrao đổi chất ratetỷ lệ --
163
373000
3000
cái được vẽ ra ở đây là tỉ lệ trao đổi chất --
06:31
how much energynăng lượng you need permỗi day to stayở lại alivesống sót --
164
376000
3000
bao nhiêu năng lượng cần cho một ngày để bạn sống sót --
06:34
versusđấu với your weightcân nặng, your masskhối lượng,
165
379000
2000
so với trọng lượng, khối lượng của bạn,
06:36
for all of us bunch of organismssinh vật.
166
381000
3000
cho toàn bộ khối cơ thể của tất cả chúng ta.
06:39
And it's plottedâm mưu in this funnybuồn cười way by going up by factorscác yếu tố of 10,
167
384000
3000
Và nó được vẽ ra theo cách buồn cười là tăng theo thừa số 10,
06:42
otherwisenếu không thì you couldn'tkhông thể get everything on the graphbiểu đồ.
168
387000
2000
nếu không bạn chẳng thể thể hiện được mọi thứ trên biểu đồ.
06:44
And what you see if you plotâm mưu it
169
389000
2000
Và cái mà bạn thấy nếu bạn vẽ nó ra
06:46
in this slightlykhinh bỉ curiousHiếu kỳ way
170
391000
2000
trong cái cách hơi lạ lùng này,
06:48
is that everybodymọi người liesdối trá on the sametương tự linehàng.
171
393000
3000
đó là tất cả mọi người đều nằm trên cùng một đường.
06:51
DespiteMặc dù the factthực tế that this is the mostphần lớn complexphức tạp and diversephong phú systemhệ thống
172
396000
3000
Mặc dù đây là hệ thống phức tạp và đa dạng nhất
06:54
in the universevũ trụ,
173
399000
3000
trong vũ trụ,
06:57
there's an extraordinarybất thường simplicitysự đơn giản
174
402000
2000
có một sự đơn giản đến kỳ lạ
06:59
beingđang expressedbày tỏ by this.
175
404000
2000
được thể hiện bởi cái này.
07:01
It's particularlyđặc biệt astonishingkinh ngạc
176
406000
3000
Nó đặc biệt đáng ngạc nhiên
07:04
because eachmỗi one of these organismssinh vật,
177
409000
2000
bởi lẽ mỗi một cơ quan trong số này,
07:06
eachmỗi subsystemHệ thống phụ, eachmỗi celltế bào typekiểu, eachmỗi genegen,
178
411000
2000
mỗi một hệ thống phụ, mỗi một loại tế bào, mỗi một gien,
07:08
has evolvedphát triển in its ownsở hữu uniqueđộc nhất environmentalmôi trường nichethích hợp
179
413000
4000
đều đã tiến hóa trong cái hốc môi trường độc nhất của nó
07:12
with its ownsở hữu uniqueđộc nhất historylịch sử.
180
417000
3000
cùng với lịch sử độc nhất của riêng nó.
07:15
And yetchưa, despitemặc dù all of that DarwinianHọc thuyết Darwin evolutionsự phát triển
181
420000
3000
Và dù thế, mặc cho tất cả những thứ trong thuyết tiến hóa của Darwin
07:18
and naturaltự nhiên selectionlựa chọn,
182
423000
2000
và chọn lọc tự nhiên,
07:20
they'vehọ đã been constrainedbị hạn chế to lienói dối on a linehàng.
183
425000
2000
chúng đã bị ép phải nằm trên cùng một đường.
07:22
Something elsekhác is going on.
184
427000
2000
Còn điều gì khác đang diễn ra.
07:24
Before I talk about that,
185
429000
2000
Trước khi tôi nói về điều đó,
07:26
I've writtenbằng văn bản down at the bottomđáy there
186
431000
2000
tôi đã viết ra ở dưới kia
07:28
the slopedốc of this curveđường cong, this straightthẳng linehàng.
187
433000
2000
độ dốc của đường cong này, đường thẳng này.
07:30
It's three-quarters3/4, roughlygần,
188
435000
2000
Nó ở khoảng ba phần tư,
07:32
which is lessít hơn than one -- and we call that sublinearsublinear.
189
437000
3000
nghĩa là nhỏ hơn một -- và chúng tôi gọi nó là cận tuyến tính.
07:35
And here'sđây là the pointđiểm of that.
190
440000
2000
Và mục đích của nó là đây.
07:37
It saysnói that, if it were lineartuyến tính,
191
442000
3000
Nó nói rằng, nếu nó là tuyến tính,
07:40
the steepestdốc nhất slopedốc,
192
445000
2000
cái dốc thẳng đứng nhất,
07:42
then doublingtăng gấp đôi the sizekích thước
193
447000
2000
thì tăng kích cỡ của nó lên gấp đôi
07:44
you would requireyêu cầu doublegấp đôi the amountsố lượng of energynăng lượng.
194
449000
2000
bạn sẽ yêu cầu một lượng năng lượng gấp đôi.
07:46
But it's sublinearsublinear, and what that translatesDịch into
195
451000
3000
Nhưng nó là cận tuyến tính, nghĩa là
07:49
is that, if you doublegấp đôi the sizekích thước of the organismcơ thể,
196
454000
2000
nếu bạn tăng kích cỡ của cơ quan lên gấp đôi,
07:51
you actuallythực ra only need 75 percentphần trăm more energynăng lượng.
197
456000
3000
thực chất bạn chỉ cần 75% năng lượng nữa thôi.
07:54
So a wonderfulTuyệt vời thing about all of biologysinh học
198
459000
2000
Vì vậy một điều tuyệt vời về sinh học
07:56
is that it expressesbày tỏ an extraordinarybất thường economynên kinh tê of scaletỉ lệ.
199
461000
3000
đó là nó thể hiện tính chất kinh tế lạ thường của tỉ lệ.
07:59
The biggerlớn hơn you are systematicallycó hệ thống,
200
464000
2000
Bạn càng to lớn bao nhiêu về mặt hệ thống,
08:01
accordingtheo to very well-definedđược xác định rõ rulesquy tắc,
201
466000
2000
theo những quy luật rất rõ ràng,
08:03
lessít hơn energynăng lượng permỗi capitabình quân đầu người.
202
468000
3000
năng lượng trên đầu người càng giảm.
08:06
Now any physiologicalSinh lý variablebiến you can think of,
203
471000
3000
Bây giờ, bất cứ biến số sinh lý học nào mà bạn có thể nghĩ đến,
08:09
any life historylịch sử eventbiến cố you can think of,
204
474000
2000
bất cứ lịch sử cuộc đời nào bạn có thể nghĩ đến,
08:11
if you plotâm mưu it this way, looksnhìn like this.
205
476000
3000
nếu bạn vẽ nó ra theo cách này, sẽ trông như thế này.
08:14
There is an extraordinarybất thường regularityđều đặn.
206
479000
2000
Có một sự đều đặn phi thường.
08:16
So you tell me the sizekích thước of a mammalđộng vật có vú,
207
481000
2000
Bạn cho tôi kích thước của một động vật có vú,
08:18
I can tell you at the 90 percentphần trăm levelcấp độ everything about it
208
483000
3000
tôi có thể cho bạn biết ở mức 90% tất cả mọi thứ về nó
08:21
in termsđiều kiện of its physiologysinh lý học, life historylịch sử, etcvv.
209
486000
4000
về các khoản sinh lý học, lịch sử đời sống, vâng vâng...
08:25
And the reasonlý do for this is because of networksmạng lưới.
210
490000
3000
Lý do của điều này là do hệ thống mạng lưới.
08:28
All of life is controlledkiểm soát by networksmạng lưới --
211
493000
3000
Toàn bộ sự sống được chi phối bởi các mạng lưới --
08:31
from the intracellularnội bào throughxuyên qua the multicellularđa bào
212
496000
2000
từ trong nội bào ra ngoài thể đa bào
08:33
throughxuyên qua the ecosystemhệ sinh thái levelcấp độ.
213
498000
2000
ra đến cấp độ hệ sinh thái.
08:35
And you're very familiarquen with these networksmạng lưới.
214
500000
3000
Và bạn rất quen thuộc với những mạng lưới này.
08:39
That's a little thing that livescuộc sống insidephía trong an elephantcon voi.
215
504000
3000
Đó là những điều nhỏ nhặt trong một tổng thể to lớn.
08:42
And here'sđây là the summarytóm tắt of what I'm sayingnói.
216
507000
3000
Và đây là một tóm tắt của điều mà tôi đang nói.
08:45
If you take those networksmạng lưới,
217
510000
2000
Nếu bạn đem những mạng lưới này ra,
08:47
this ideaý kiến of networksmạng lưới,
218
512000
2000
cái ý tưởng về mạng lưới này,
08:49
and you applyứng dụng universalphổ cập principlesnguyên lý,
219
514000
2000
và bạn áp dụng những nguyên tắc vũ trụ lên nó,
08:51
mathematizablemathematizable, universalphổ cập principlesnguyên lý,
220
516000
2000
những nguyên tắc tính toán được của vũ trụ,
08:53
all of these scalingsscalings
221
518000
2000
tất cả những cách tỉ lệ
08:55
and all of these constraintskhó khăn followtheo,
222
520000
3000
và những sức ép theo sau,
08:58
includingkể cả the descriptionsự miêu tả of the forestrừng,
223
523000
2000
bao gồm cả mô tả về khu rừng,
09:00
the descriptionsự miêu tả of your circulatorytuần hoàn systemhệ thống,
224
525000
2000
mô tả về hệ tuần hoàn của bạn,
09:02
the descriptionsự miêu tả withinbên trong cellstế bào.
225
527000
2000
mô tả bên trong các tế bào.
09:04
One of the things I did not stressnhấn mạnh in that introductionGiới thiệu
226
529000
3000
Một trong số những điều tôi đã không nhấn mạnh ở phần mở đầu
09:07
was that, systematicallycó hệ thống, the pacetốc độ of life
227
532000
3000
đó là, tốc độ của sự sống, một cách có hệ thống,
09:10
decreasesgiảm as you get biggerlớn hơn.
228
535000
2000
càng giảm khi bạn càng trở nên to lớn hơn.
09:12
HeartTrái tim ratesgiá are slowerchậm; you livetrực tiếp longerlâu hơn;
229
537000
3000
Nhịp tim chậm hơn; bạn sống lâu hơn;
09:15
diffusionkhuếch tán of oxygenôxy and resourcestài nguyên
230
540000
2000
sự khuếch tán ô xy và các dưởng chất khác
09:17
acrossbăng qua membranesmàng is slowerchậm, etcvv.
231
542000
2000
qua thành tế bào chậm lại, vâng vâng...
09:19
The questioncâu hỏi is: Is any of this truethật
232
544000
2000
Câu hỏi đặt ra là: Những điều này có đúng không
09:21
for citiescác thành phố and companiescác công ty?
233
546000
3000
khi áp dụng lên các thành phố và các công ty?
09:24
So is LondonLondon a scaledthu nhỏ lại up BirminghamBirmingham,
234
549000
3000
Vậy London là bản phóng to của Birmingham,
09:27
which is a scaledthu nhỏ lại up BrightonBrighton, etcvv., etcvv.?
235
552000
3000
Birmingham là bản phóng to của Brighton. vân vân...?
09:30
Is NewMới YorkYork a scaledthu nhỏ lại up SanSan FranciscoFrancisco,
236
555000
2000
New York có phải là bản phóng to của San Francisco,
09:32
which is a scaledthu nhỏ lại up SantaSanta FeFe?
237
557000
2000
đến lượt nó lại là bản phóng to của Santa Fe?
09:34
Don't know. We will discussbàn luận that.
238
559000
2000
Chẳng biết nữa. Chúng ta sẽ thảo luận về chúng.
09:36
But they are networksmạng lưới,
239
561000
2000
Nhưng chúng là những mạng lưới.
09:38
and the mostphần lớn importantquan trọng networkmạng of citiescác thành phố
240
563000
2000
Và mạng lưới quan trọng nhất của các thành phố
09:40
is you.
241
565000
2000
chính là các bạn.
09:42
CitiesCác thành phố are just a physicalvật lý manifestationbiểu hiện
242
567000
3000
Các thành phố chỉ là biểu hiện tự nhiên
09:45
of your interactionstương tác,
243
570000
2000
của những tương tác của bạn,
09:47
our interactionstương tác,
244
572000
2000
những tương ác của chúng tôi,
09:49
and the clusteringclustering and groupingNhóm of individualscá nhân.
245
574000
2000
và việc các cá nhân tập trung lại thành nhóm.
09:51
Here'sĐây là just a symbolicbiểu tượng picturehình ảnh of that.
246
576000
3000
Đây chỉ là một hình ảnh tượng trưng của điều đó.
09:54
And here'sđây là scalingnhân rộng of citiescác thành phố.
247
579000
2000
Và đây là sự tăng trưởng theo tỉ lệ của các thành phố.
09:56
This showstrình diễn that in this very simpleđơn giản examplethí dụ,
248
581000
3000
Nó cho thấy trong ví dụ rất đơn giản này,
09:59
which happensxảy ra to be a mundanethế tục examplethí dụ
249
584000
2000
mà hóa ra là một ví dụ bình thường
10:01
of numbercon số of petrolxăng dầu stationstrạm
250
586000
2000
về số lượng trạm xăng
10:03
as a functionchức năng of sizekích thước --
251
588000
2000
như là một chức năng của kích cỡ --
10:05
plottedâm mưu in the sametương tự way as the biologysinh học --
252
590000
2000
đã được thể hiện với cùng một cách của sinh học --
10:07
you see exactlychính xác the sametương tự kindloại of thing.
253
592000
2000
bạn thấy một điều y chang như vậy.
10:09
There is a scalingnhân rộng.
254
594000
2000
Có một sự gia tăng theo tỉ lệ.
10:11
That is that the numbercon số of petrolxăng dầu stationstrạm in the citythành phố
255
596000
4000
Rằng số lượng những trạm xăng trong thành phố
10:15
is now givenđược to you
256
600000
2000
giờ được giao lại cho bạn
10:17
when you tell me its sizekích thước.
257
602000
2000
khi bạn cho tôi biết kích cỡ của nó.
10:19
The slopedốc of that is lessít hơn than lineartuyến tính.
258
604000
3000
Độ dốc của nó còn thấp hơn tuyến tính nữa.
10:22
There is an economynên kinh tê of scaletỉ lệ.
259
607000
2000
Sự gia tăng theo tỉ lệ có tính kinh tế của nó.
10:24
LessÍt petrolxăng dầu stationstrạm permỗi capitabình quân đầu người the biggerlớn hơn you are -- not surprisingthật ngạc nhiên.
260
609000
3000
Càng ít trạm xăng trên đầu người thì quy mô của bạn càng lớn, điều này chẳng có gì ngạc nhiên cả.
10:27
But here'sđây là what's surprisingthật ngạc nhiên.
261
612000
2000
Điều đáng ngạc nhiên là đây.
10:29
It scalesquy mô in the sametương tự way everywheremọi nơi.
262
614000
2000
Sự gia tăng theo tỉ lệ xuất hiện ở khắp mọi nơi theo cùng một cách.
10:31
This is just EuropeanChâu Âu countriesquốc gia,
263
616000
2000
Đây chỉ là ở các nước châu Âu,
10:33
but you do it in JapanNhật bản or ChinaTrung Quốc or ColombiaColombia,
264
618000
3000
nhưng nếu bạn làm vậy ở Nhật hay Trung Quốc hay Columbia,
10:36
always the sametương tự
265
621000
2000
điều tương tự luôn luôn xảy ra
10:38
with the sametương tự kindloại of economynên kinh tê of scaletỉ lệ
266
623000
2000
với cùng quy luật gia tăng theo tỉ lệ
10:40
to the sametương tự degreetrình độ.
267
625000
2000
tới cùng một mức độ.
10:42
And any infrastructurecơ sở hạ tầng you look at --
268
627000
3000
Và bất cứ cơ sở hạ tầng nào mà bạn nhìn vào --
10:45
whetherliệu it's the lengthchiều dài of roadsđường, lengthchiều dài of electricalđiện linesđường dây --
269
630000
3000
cho dù đó là độ dài của những con đường, độ dài của các đường dây điện --
10:48
anything you look at
270
633000
2000
bất cứ điều gì bạn nhìn thấy
10:50
has the sametương tự economynên kinh tê of scaletỉ lệ scalingnhân rộng in the sametương tự way.
271
635000
3000
cũng có cùng quy luật như vậy.
10:53
It's an integratedtích hợp systemhệ thống
272
638000
2000
Đó là một hệ thống thống nhất
10:55
that has evolvedphát triển despitemặc dù all the planninglập kế hoạch and so on.
273
640000
3000
đã tiến hóa vượt trên mọi kế hoạch và vân vân.
10:58
But even more surprisingthật ngạc nhiên
274
643000
2000
Nhưng càng ngạc nhiên hơn nữa
11:00
is if you look at socio-economickinh tế-xã hội quantitiessố lượng,
275
645000
2000
nếu bạn nhìn vào các chỉ số kinh tế xã hội,
11:02
quantitiessố lượng that have no analogtương tự in biologysinh học,
276
647000
3000
các chỉ số không có mối tương quan gì với sinh học,
11:05
that have evolvedphát triển when we startedbắt đầu forminghình thành communitiescộng đồng
277
650000
3000
đã tiến hóa từ khi chúng ta bắt đầu hình thành nên các cộng đồng
11:08
eighttám to 10,000 yearsnăm agotrước.
278
653000
2000
tám đến mười nghìn năm trước.
11:10
The tophàng đầu one is wagestiền lương as a functionchức năng of sizekích thước
279
655000
2000
Con số trên đỉnh là lương như một chức năng của kích thước
11:12
plottedâm mưu in the sametương tự way.
280
657000
2000
được vẽ theo cùng một cách.
11:14
And the bottomđáy one is you lot --
281
659000
2000
Và con số ở đáy là cái mà bạn rút thăm chọn --
11:16
super-creativessiêu quảng cáo plottedâm mưu in the sametương tự way.
282
661000
3000
những sự siêu sáng tạo được vẽ theo cùng một cách.
11:19
And what you see
283
664000
2000
Và cái mà bạn thấy
11:21
is a scalingnhân rộng phenomenonhiện tượng.
284
666000
2000
là hiện tượng gia tăng theo tỉ lệ.
11:23
But mostphần lớn importantquan trọng in this,
285
668000
2000
Nhưng quan trọng nhất ơ đây,
11:25
the exponentsố mũ, the analogtương tự to that three-quarters3/4
286
670000
2000
Con số biểu thị tương đương với ba phần tư kia
11:27
for the metabolictrao đổi chất ratetỷ lệ,
287
672000
2000
cho tốc độ trao đổi chất,
11:29
is biggerlớn hơn than one -- it's about 1.15 to 1.2.
288
674000
2000
là lớn hơn 1 -- nó nằm khoảng 1.15 đến 2
11:31
Here it is,
289
676000
2000
Đây là con số
11:33
which saysnói that the biggerlớn hơn you are
290
678000
3000
nói lên rằng bạn càng lớn bao nhiêu
11:36
the more you have permỗi capitabình quân đầu người, unlikekhông giống biologysinh học --
291
681000
3000
bạn càng có nhiều hơn trên đầu người, không như sinh học --
11:39
highercao hơn wagestiền lương, more super-creativesiêu sáng tạo people permỗi capitabình quân đầu người as you get biggerlớn hơn,
292
684000
4000
bạn có nhiều lương hơn, nhiều những người siêu sáng tạo hơn,
11:43
more patentsbằng sáng chế permỗi capitabình quân đầu người, more crimetội ác permỗi capitabình quân đầu người.
293
688000
3000
nhiều bằng sáng chế, nhiều tội phạm hơn trên đầu người.
11:46
And we'vechúng tôi đã lookednhìn at everything:
294
691000
2000
Và chúng tôi đã nghiên cứu mọi thứ:
11:48
more AIDSAIDS casescác trường hợp, flucúm, etcvv.
295
693000
3000
các trường hợp bị AIDS, cảm cúm, vân vân...
11:51
And here, they're all plottedâm mưu togethercùng với nhau.
296
696000
2000
Và ở đây, chúng được vẽ cùng nhau.
11:53
Just to showchỉ you what we plottedâm mưu,
297
698000
2000
Để cho bạn thấy điều chúng tôi đã biểu thị,
11:55
here is incomethu nhập, GDPGDP --
298
700000
3000
đây là thu nhập, GDP --
11:58
GDPGDP of the citythành phố --
299
703000
2000
GDP của thành phố --
12:00
crimetội ác and patentsbằng sáng chế all on one graphbiểu đồ.
300
705000
2000
tội phạm và các bằng sáng chế trên cùng một biểu đồ.
12:02
And you can see, they all followtheo the sametương tự linehàng.
301
707000
2000
Và bạn thấy đấy, chúng cùng đi theo một đường.
12:04
And here'sđây là the statementtuyên bố.
302
709000
2000
Và đây là kết luận.
12:06
If you doublegấp đôi the sizekích thước of a citythành phố from 100,000 to 200,000,
303
711000
3000
Nếu bạn nhân đôi kích cỡ của một thành phố từ 100,000 lên 200,000,
12:09
from a milliontriệu to two milliontriệu, 10 to 20 milliontriệu,
304
714000
2000
từ một triệu lên hai triệu, từ 10 triệu lên 20 triệu,
12:11
it doesn't mattervấn đề,
305
716000
2000
kiểu nào cũng được,
12:13
then systematicallycó hệ thống
306
718000
2000
thì một cách hệ thống
12:15
you get a 15 percentphần trăm increasetăng
307
720000
2000
bạn sẽ thấy một sự gia tăng ở mức 15%
12:17
in wagestiền lương, wealthsự giàu có, numbercon số of AIDSAIDS casescác trường hợp,
308
722000
2000
về lương, của cải, số ca nhiễm AIDS,
12:19
numbercon số of policecảnh sát,
309
724000
2000
số cành sát,
12:21
anything you can think of.
310
726000
2000
bất cứ thứ gì bạn có thể nghĩ đến.
12:23
It goesđi up by 15 percentphần trăm,
311
728000
2000
Chúng điều tăng lên 15%.
12:25
and you have a 15 percentphần trăm savingstiết kiệm
312
730000
3000
Và bạn sẽ có 15% tiết kiệm
12:28
on the infrastructurecơ sở hạ tầng.
313
733000
3000
dành cho cơ sở hạ tầng.
12:31
This, no doubtnghi ngờ, is the reasonlý do
314
736000
3000
Không còn nghi ngờ gì nữa, đây là lý do
12:34
why a milliontriệu people a weektuần are gatheringthu thập in citiescác thành phố.
315
739000
3000
mà cứ mỗi tuần lại có một triệu người tụ tập vào các thành phố.
12:37
Because they think that all those wonderfulTuyệt vời things --
316
742000
3000
Bỡi lẽ họ nghĩ tất cả những điều kỳ diệu đó,
12:40
like creativesáng tạo people, wealthsự giàu có, incomethu nhập --
317
745000
2000
như những con người sáng ạto, của cải, thu nhập,
12:42
is what attractsthu hút them,
318
747000
2000
là điều cuốn hút họ,
12:44
forgettingquên đi about the uglyxấu xí and the badxấu.
319
749000
2000
quên đi những điều xấu xa và nguy hiểm.
12:46
What is the reasonlý do for this?
320
751000
2000
Lý do cho điều này là gì?
12:48
Well I don't have time to tell you about all the mathematicstoán học,
321
753000
3000
Tôi không có đủ thời gian để giải thích với các bạn về toán học ở đây,
12:51
but underlyingcơ bản this is the socialxã hội networksmạng lưới,
322
756000
3000
nhưng đằng sau nó là mạng lưới xã hội
12:54
because this is a universalphổ cập phenomenonhiện tượng.
323
759000
3000
bởi vì đây là một hiện tượng toàn cầu.
12:57
This 15 percentphần trăm rulequi định
324
762000
3000
Cái quy luật 15% này
13:00
is truethật
325
765000
2000
sẽ đúng
13:02
no mattervấn đề where you are on the planethành tinh --
326
767000
2000
cho dù bạn ở bất cứ nơi nào trên hành tinh này --
13:04
JapanNhật bản, ChileChi-lê,
327
769000
2000
Nhật Bản, Chile,
13:06
PortugalBồ Đào Nha, ScotlandScotland, doesn't mattervấn đề.
328
771000
3000
Bồ Đào Nha, Scotland, ở đâu không quan trọng.
13:09
Always, all the datadữ liệu showstrình diễn it's the sametương tự,
329
774000
3000
Dữ liệu luôn luôn cho thấy cùng một kết quả,
13:12
despitemặc dù the factthực tế that these citiescác thành phố have evolvedphát triển independentlyđộc lập.
330
777000
3000
cho dù các thành phố đã tiến hóa một cách độc lập.
13:15
Something universalphổ cập is going on.
331
780000
2000
Có một điều gì đó đang diễn ra trên khắp toàn cầu.
13:17
The universalityphổ quát, to repeatnói lại, is us --
332
782000
3000
Để lặp lại, tính vũ trụ, đó là chúng ta --
13:20
that we are the citythành phố.
333
785000
2000
chúng ta chính là thành phố.
13:22
And it is our interactionstương tác and the clusteringclustering of those interactionstương tác.
334
787000
3000
Và đó chính là những tương tác của chúng ta và sự tập hợp những tương tác đó.
13:25
So there it is, I've said it again.
335
790000
2000
Nên nó đây này, tôi vừa nói lại điều đó.
13:27
So if it is those networksmạng lưới and theirhọ mathematicaltoán học structurekết cấu,
336
792000
3000
Nên nếu chính là bởi những mạng lưới và cấu trúc toán học của chúng
13:30
unlikekhông giống biologysinh học, which had sublinearsublinear scalingnhân rộng,
337
795000
3000
không giống như sinh học, tăng trưởng cận tuyến tính,
13:33
economiesnền kinh tế of scaletỉ lệ,
338
798000
2000
quy luật thay đổi theo tỉ lệ
13:35
you had the slowinglàm chậm lại of the pacetốc độ of life
339
800000
2000
bạn sẽ thấy tốc độ sống chậm lại khi bạn
13:37
as you get biggerlớn hơn.
340
802000
2000
trở nên lớn hơn.
13:39
If it's socialxã hội networksmạng lưới with super-linearsiêu tuyến tính scalingnhân rộng --
341
804000
2000
Nếu các mạng lưới xã hội thay đổi tỉ lệ siêu tuyến tính --
13:41
more permỗi capitabình quân đầu người --
342
806000
2000
càng tăng theo đầu người --
13:43
then the theorylý thuyết saysnói
343
808000
2000
thì theo lý thuyết
13:45
that you increasetăng the pacetốc độ of life.
344
810000
2000
bạn sẽ tăng tốc độ sống.
13:47
The biggerlớn hơn you are, life getsđược fasternhanh hơn.
345
812000
2000
Bạn càng lớn hơn, cuộc sống diễn ra càng nhanh hơn.
13:49
On the left is the hearttim ratetỷ lệ showinghiển thị biologysinh học.
346
814000
2000
Bên trái là nhịp tim theo sinh học.
13:51
On the right is the speedtốc độ of walkingđi dạo
347
816000
2000
Bên phải là tốc độ bước đi
13:53
in a bunch of EuropeanChâu Âu citiescác thành phố,
348
818000
2000
trong một nhóm các thành phố ở châu Âu,
13:55
showinghiển thị that increasetăng.
349
820000
2000
cho thấy sự gia tăng đó.
13:57
LastlyCuối cùng, I want to talk about growthsự phát triển.
350
822000
3000
Cuối cùng, tôi muốn nói về sự tăng trưởng.
14:00
This is what we had in biologysinh học, just to repeatnói lại.
351
825000
3000
Để lặp lại, đây là cái mà chúng ta có trong sinh học,
14:03
EconomiesNền kinh tế of scaletỉ lệ
352
828000
3000
Cơ cấu của sự thay đổi theo tỉ lệ
14:06
gaveđưa ra risetăng lên to this sigmoidalsigmoidal behaviorhành vi.
353
831000
3000
tạo điều kiện cho hành vi thiên về hai hướng trái ngược nhau này.
14:09
You growlớn lên fastNhanh and then stop --
354
834000
3000
Bạn phát triển nhanh chóng sau đó chững lại --
14:12
partphần of our resiliencehồi phục.
355
837000
2000
một phần của sự cưỡng lại của chúng ta.
14:14
That would be badxấu for economiesnền kinh tế and citiescác thành phố.
356
839000
3000
Điều này không tốt cho các nền kinh tế và các thành phố.
14:17
And indeedthật, one of the wonderfulTuyệt vời things about the theorylý thuyết
357
842000
2000
Và thực sự, một trong những điều kỳ diệu về lý thuyết này
14:19
is that if you have super-linearsiêu tuyến tính scalingnhân rộng
358
844000
3000
là nếu bạn thay đổi tỉ lệ theo hướng siêu tuyến tính
14:22
from wealthsự giàu có creationsự sáng tạo and innovationđổi mới,
359
847000
2000
từ sự cải tiến và tạo ra của cải vật chất,
14:24
then indeedthật you get, from the sametương tự theorylý thuyết,
360
849000
3000
thì từ cùng lú thuyết đó, thực sự bạn nhận được
14:27
a beautifulđẹp risingtăng lên exponentialsố mũ curveđường cong -- lovelyđáng yêu.
361
852000
2000
một đường cong hướng lên theo hàm mũ -- rất đẹp.
14:29
And in factthực tế, if you compareso sánh it to datadữ liệu,
362
854000
2000
Và thực sự nếu bạn so sánh nó với số liệu,
14:31
it fitsphù hợp very well
363
856000
2000
nó sẽ rất khít khao
14:33
with the developmentphát triển of citiescác thành phố and economiesnền kinh tế.
364
858000
2000
với sự phát triển của các thành phố và các nền kinh tế.
14:35
But it has a terriblekhủng khiếp catchbắt lấy,
365
860000
2000
Nhưng nó có một nhược điểm kinh khủng.
14:37
and the catchbắt lấy
366
862000
2000
Đó là
14:39
is that this systemhệ thống is destinedđịnh mệnh to collapsesự sụp đổ.
367
864000
3000
hệ thống sẽ sụp đổ theo định mệnh.
14:42
And it's destinedđịnh mệnh to collapsesự sụp đổ for manynhiều reasonslý do --
368
867000
2000
Vì nhiều lý do --
14:44
kindloại of MalthusianMalthus reasonslý do -- that you runchạy out of resourcestài nguyên.
369
869000
3000
lý do theo chủ nghĩa Malthus -- bạn hết ngồn lực.
14:47
And how do you avoidtránh that? Well we'vechúng tôi đã donelàm xong it before.
370
872000
3000
Và làm thế nào để tránh điều đó? Chúng ta đã từng làm một lần rồi.
14:50
What we do is,
371
875000
2000
Điều chúng ta làm là,
14:52
as we growlớn lên and we approachtiếp cận the collapsesự sụp đổ,
372
877000
3000
khi chúng ta phát triển và đến gần sự sụp đổ,
14:55
a majorchính innovationđổi mới takes placeđịa điểm
373
880000
3000
một sự đổi mới lớn đã diễn ra
14:58
and we startkhởi đầu over again,
374
883000
2000
và chúng ta bắt đầu lại từ đầu.
15:00
and we startkhởi đầu over again as we approachtiếp cận the nextkế tiếp one, and so on.
375
885000
3000
Và cứ thế chúng ta bắt đầu lại từ đầu mỗi khi đến gần với sự sụp đổ.
15:03
So there's this continuousliên tiếp cyclechu kỳ of innovationđổi mới
376
888000
2000
Nên vòng đổi mới cứ liên tiếp diễn ra
15:05
that is necessarycần thiết
377
890000
2000
điều đó là cần thiết
15:07
in ordergọi món to sustainduy trì growthsự phát triển and avoidtránh collapsesự sụp đổ.
378
892000
3000
để giữ vững tăng trưởng và tránh sự suy tàn.
15:10
The catchbắt lấy, howeverTuy nhiên, to this
379
895000
2000
Tuy nhiên, nhược điểm của điều này là
15:12
is that you have to innovateđổi mới
380
897000
2000
bạn phải đổi mới
15:14
fasternhanh hơn and fasternhanh hơn and fasternhanh hơn.
381
899000
3000
nhanh hơn và nhanh hơn và nhanh hơn nữa
15:17
So the imagehình ảnh
382
902000
2000
Cho nên hãy hình dung
15:19
is that we're not only on a treadmillmáy chạy bộ that's going fasternhanh hơn,
383
904000
3000
là không chỉ chúng ta đang ở trên một guồng xoay đang chạy càng lúc càng nhanh,
15:22
but we have to changethay đổi the treadmillmáy chạy bộ fasternhanh hơn and fasternhanh hơn.
384
907000
3000
mà chúng ta còn phải thay đổi cái guồng quay đó càng lúc càng nhanh.
15:25
We have to accelerateđẩy nhanh on a continuousliên tiếp basisnền tảng.
385
910000
3000
Chúng ta phải tăng tốc liên tục.
15:28
And the questioncâu hỏi is: Can we, as socio-economickinh tế-xã hội beingschúng sanh,
386
913000
3000
Và câu hỏi đặt ra là, liệu chúng ta, với tư cách là những cá thể kinh tế xã hội, chúng ta có thể
15:31
avoidtránh a hearttim attacktấn công?
387
916000
3000
tránh được một cơn đột quỵ?
15:34
So lastlycuối cùng, I'm going to finishhoàn thành up in this last minutephút or two
388
919000
3000
Và cuối cùng, tôi sẽ kết thúc bài phát biểu này trong một hay hai phút
15:37
askinghỏi about companiescác công ty.
389
922000
2000
bằng cách hỏi về các công ty.
15:39
See companiescác công ty, they scaletỉ lệ.
390
924000
2000
Bạn thấy đấy, các công ty cũng thay đổi tỉ lệ.
15:41
The tophàng đầu one, in factthực tế, is WalmartWalmart on the right.
391
926000
2000
Thật ra, cái trên đầu là Walmart bên tay phải.
15:43
It's the sametương tự plotâm mưu.
392
928000
2000
Cùng một câu chuyện đã xảy ra.
15:45
This happensxảy ra to be incomethu nhập and assetstài sản
393
930000
2000
Đó là việc thu nhập và tài sản
15:47
versusđấu với the sizekích thước of the companyCông ty as denotedký hiệu by its numbercon số of employeesnhân viên.
394
932000
2000
tỉ lệ với kích thước của công ty được thể hiện bởi số nhân viên trong công ty đó.
15:49
We could use salesbán hàng, anything you like.
395
934000
3000
Chúng ta có thể sử dụng doanh số, bất cứ thứ gì bạn muốn.
15:52
There it is: after some little fluctuationsbiến động at the beginningbắt đầu,
396
937000
3000
Nó đây: sau khi trải qua một số thăng trầm ở giai đoạn đầu,
15:55
when companiescác công ty are innovatingđổi mới,
397
940000
2000
khi các công ty đang đổi mới
15:57
they scaletỉ lệ beautifullyđẹp.
398
942000
2000
chúng gia tăng theo tỉ lệ một cách đẹp đẽ.
15:59
And we'vechúng tôi đã lookednhìn at 23,000 companiescác công ty
399
944000
3000
Và chúng ta đã thấy 23 nghìn công ty,
16:02
in the UnitedVương StatesTiểu bang, mayTháng Năm I say.
400
947000
2000
ở Mỹ, nếu tôi được phép nói.
16:04
And I'm only showinghiển thị you a little bitbit of this.
401
949000
3000
Và tôi chỉ cho bạn thấy một phần nhỏ của điều này.
16:07
What is astonishingkinh ngạc about companiescác công ty
402
952000
2000
Điều đáng ngạc nhiên về các công ty là
16:09
is that they scaletỉ lệ sublinearlysublinearly
403
954000
3000
chúng giai tăng theo tỉ lệ cân tuyến tính
16:12
like biologysinh học,
404
957000
2000
giống như sinh học,
16:14
indicatingcho biết that they're dominatedthống trị,
405
959000
2000
điều đó ám chỉ là chúng bị thống trị.
16:16
not by super-linearsiêu tuyến tính
406
961000
2000
không phải bời siêu tuyến tính
16:18
innovationđổi mới and ideasý tưởng;
407
963000
3000
đổi mới và ý tưởng,
16:21
they becometrở nên dominatedthống trị
408
966000
2000
chúng trở nên bị thống trị.
16:23
by economiesnền kinh tế of scaletỉ lệ.
409
968000
2000
bởi quy luật của sự thay đổi theo tỉ lệ.
16:25
In that interpretationgiải thích,
410
970000
2000
Theo cách hiểu đó,
16:27
by bureaucracyquan liêu and administrationquản trị,
411
972000
2000
bởi sự quan liêu và quản trị
16:29
and they do it beautifullyđẹp, mayTháng Năm I say.
412
974000
2000
và chúng diễn ra rất tuyệt vời, tôi có thể nói.
16:31
So if you tell me the sizekích thước of some companyCông ty, some smallnhỏ bé companyCông ty,
413
976000
3000
Nên nếu các bạn hỏi tôi về kích cỡ của một số công ty, một số công ty nhỏ,
16:34
I could have predicteddự đoán the sizekích thước of WalmartWalmart.
414
979000
3000
tôi cũng có thể đoán được kích cỡ của Walmart.
16:37
If it has this sublinearsublinear scalingnhân rộng,
415
982000
2000
Nếu nó gia tăng theo tỉ lệ cần tuyến tính,
16:39
the theorylý thuyết saysnói
416
984000
2000
lý thuyết cho rằng
16:41
we should have sigmoidalsigmoidal growthsự phát triển.
417
986000
3000
chúng ta có thể có sự tăng trưởng
16:44
There's WalmartWalmart. Doesn't look very sigmoidalsigmoidal.
418
989000
2000
Kia là Walmart. Trông không có vẻ như vậy lắm.
16:46
That's what we like, hockeykhúc côn cầu sticksgậy.
419
991000
3000
Đó là điều chúng ta thích, những cây gậy hockey.
16:49
But you noticeđể ý, I've cheatedbị lừa,
420
994000
2000
Nhưng nếu bạn để ý, thì tôi đã gian lận.
16:51
because I've only goneKhông còn up to '94.
421
996000
2000
Bởi vì tôi chỉ mới đi tới năm 94 mà thôi.
16:53
Let's go up to 2008.
422
998000
2000
Chúng ta hãy tiến đến năm 2008.
16:55
That redđỏ linehàng is from the theorylý thuyết.
423
1000000
3000
Đường màu đỏ kia là từ lý thuyết.
16:58
So if I'd have donelàm xong this in 1994,
424
1003000
2000
Nên nếu tôi đã làm điều này vào năm 1994,
17:00
I could have predicteddự đoán what WalmartWalmart would be now.
425
1005000
3000
tôi đã có thể đoán ra Walmart sẽ như thế nào vào hiện tại.
17:03
And then this is repeatedlặp đi lặp lại
426
1008000
2000
Và rồi điều này lại được lặp lại
17:05
acrossbăng qua the entiretoàn bộ spectrumquang phổ of companiescác công ty.
427
1010000
2000
thông qua toàn bộ hình ảnh của các công ty.
17:07
There they are. That's 23,000 companiescác công ty.
428
1012000
3000
Chúng ở kia. Đó là 23,000 công ty.
17:10
They all startkhởi đầu looking like hockeykhúc côn cầu sticksgậy,
429
1015000
2000
Tất cả chúng đều bắt đầu trông giống như gậy hockey,
17:12
they all bendbẻ cong over,
430
1017000
2000
chúng điều bẻ cong,
17:14
and they all diechết like you and me.
431
1019000
2000
và chúng đều chết như bạn và tôi.
17:16
Thank you.
432
1021000
2000
Cảm ơn các bạn.
17:18
(ApplauseVỗ tay)
433
1023000
9000
(Vỗ tay)
Translated by Ai Le
Reviewed by Alice Tran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Geoffrey West - Theorist
Physicist Geoffrey West believes that complex systems from organisms to cities are in many ways governed by simple laws -- laws that can be discovered and analyzed.

Why you should listen

Trained as a theoretical physicist, Geoffrey West has turned his analytical mind toward the inner workings of more concrete things, like ... animals. In a paper for Science in 1997, he and his team uncovered what he sees as a surprisingly universal law of biology — the way in which heart rate, size and energy consumption are related, consistently, across most living animals. (Though not all animals: “There are always going to be people who say, ‘What about the crayfish?’ " he says. “Well, what about it? Every fundamental law has exceptions. But you still need the law or else all you have is observations that don’t make sense.")

A past president of the multidisciplinary Santa Fe Institute (after decades working  in high-energy physics at Los Alamos and Stanford), West now studies the behavior and development of cities. In his newest work, he proposes that one simple number, population, can predict a stunning array of details about any city, from crime rate to economic activity. It's all about the plumbing, he says, the infrastructure that powers growth or dysfunction. His next target for study: corporations.

He says: "Focusing on the differences [between cities] misses the point. Sure, there are differences, but different from what? We’ve found the what."

More profile about the speaker
Geoffrey West | Speaker | TED.com