TEDGlobal 2011
Malcolm Gladwell: The strange tale of the Norden bombsight
Malcolm Gladwell: Câu chuyện kỳ lạ của thiết bị ngắm bom Norden
Filmed:
Readability: 4.3
2,152,234 views
Bậc thầy kể chuyện Malcolm Gladwell kể câu chuyện về thiết bị ngắm bom Norden, một thiết bị kỹ thuật đột phá với kết quả bất ngờ của Chiến tranh thế giới thứ hai.
Malcolm Gladwell - Writer
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence. Full bio
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Thank you.
0
0
2000
Cảm ơn.
00:17
It's a real pleasure to be here.
1
2000
2000
Rất hân hạnh được đến đây.
00:19
I last did a TEDTalk
2
4000
2000
Lần cuối cùng tôi phát biểu ở TED
00:21
I think about seven years ago or so.
3
6000
4000
tôi nghỉ là khoảng 7 năm trước.
00:25
I talked about spaghetti sauce.
4
10000
3000
Tôi đã nói về nước sốt mì Ý.
00:28
And so many people, I guess, watch those videos.
5
13000
3000
Và tôi đoán là đã có nhiều người xem những cái video đó.
00:31
People have been coming up to me ever since
6
16000
2000
Từ đó có nhiều người khi gặp tôi
00:33
to ask me questions about spaghetti sauce,
7
18000
2000
thì hay hỏi về nước sốt mì Ý,
00:35
which is a wonderful thing in the short term --
8
20000
3000
đó là một điều tuyệt vời trong thời gian ngắn --
00:38
(Laughter)
9
23000
2000
(Cười)
00:40
but it's proven to be less than ideal
10
25000
2000
nhưng thật ra không tuyệt vời lắm
00:42
over seven years.
11
27000
2000
nếu kéo dài suốt 7 năm.
00:44
And so I though I would come
12
29000
2000
Vì thế tôi nghĩ là tôi đến đây
00:46
and try and put spaghetti sauce behind me.
13
31000
3000
và cố gắng đưa nước sốt mì vào quá khứ.
00:49
(Laughter)
14
34000
2000
(Cười)
00:51
The theme of this morning's session is Things We Make.
15
36000
3000
Chủ đề của phiên sáng nay là Những Thứ Mà Chúng Ta Tạo Ra.
00:54
And so I thought I would tell a story
16
39000
2000
Cho nên tôi nghĩ là tôi sẽ kể một câu chuyện
00:56
about someone
17
41000
2000
về một người
00:58
who made one of the most precious objects
18
43000
2000
đã tạo ra một trong những vật quý giá nhất
01:00
of his era.
19
45000
2000
trong thế hệ của anh ta.
01:02
And the man's name is Carl Norden.
20
47000
3000
Tên của anh ta là Carl Norden.
01:05
Carl Norden was born in 1880.
21
50000
2000
Carl Norden sinh năm 1880.
01:07
And he was Swiss.
22
52000
2000
Và anh là người Thụy Sĩ.
01:09
And of course, the Swiss can be divided
23
54000
2000
Và tất nhiên, người Thụy Sĩ có thể được chia ra
01:11
into two general categories:
24
56000
2000
thành hai nhóm, nói chung:
01:13
those who make small, exquisite,
25
58000
2000
những người làm ra các vật nhỏ, tinh tế
01:15
expensive objects
26
60000
2000
mắc tiền,
01:17
and those who handle the money
27
62000
2000
và những người quản lý tiền bạc
01:19
of those who buy small, exquisite,
28
64000
3000
của những người mua các vật nhỏ, tinh tế
01:22
expensive objects.
29
67000
2000
đắt tiền đó.
01:24
And Carl Norden is very firmly in the former camp.
30
69000
3000
Và Carl Nordon hoàn toàn nằm trong nhóm thứ nhất.
01:27
He's an engineer.
31
72000
2000
Anh là một kỹ sư.
01:29
He goes to the Federal Polytech in Zurich.
32
74000
3000
Anh học ở Đại học kỹ thuật quốc gia ở Zurich.
01:32
In fact, one of his classmates is a young man named Lenin
33
77000
3000
Trên thực tế, một trong những bạn học của anh là một chàng trai tên Lenin
01:35
who would go on
34
80000
2000
một người sau này
01:37
to break small, expensive, exquisite objects.
35
82000
4000
phá vỡ những vật nhỏ, đắt tiền và tinh tế.
01:41
And he's a Swiss engineer, Carl.
36
86000
3000
Carl là một kỹ sư Thụy Sĩ.
01:44
And I mean that in its fullest sense of the word.
37
89000
3000
Và ý tôi là một kỹ sư Thụy Sĩ chính gốc.
01:47
He wears three-piece suits;
38
92000
2000
Anh mặc com-lê;
01:49
and he has a very, very small, important mustache;
39
94000
5000
anh có một bộ râu mép rất rất nhỏ và quan trọng
01:54
and he is domineering
40
99000
2000
anh ta độc đoán
01:56
and narcissistic
41
101000
2000
anh ta đề cao bản thân
01:58
and driven
42
103000
2000
có động lực
02:00
and has an extraordinary ego;
43
105000
2000
và anh ta có một cái tôi khác thường;
02:02
and he works 16-hour days;
44
107000
3000
và anh ta làm việc 16 giờ một ngày;
02:05
and he has very strong feelings about alternating current;
45
110000
3000
anh ta có một cảm giác mạnh mẽ về dòng điện hai chiều;
02:08
and he feels like a suntan is a sign of moral weakness;
46
113000
4000
anh ta cảm thấy rằng tắm nắng là dấu hiệu của đạo đức kém;
02:12
and he drinks lots of coffee;
47
117000
2000
anh uống rất nhiều ca phê;
02:14
and he does his best work
48
119000
2000
và anh làm việc hiệu quả nhất
02:16
sitting in his mother's kitchen in Zurich for hours
49
121000
2000
khi ngồi hàng giờ trong nhà bếp của nhà mẹ anh ở Zurich
02:18
in complete silence
50
123000
2000
trong im lặng hoàn toàn
02:20
with nothing but a slide rule.
51
125000
2000
với không gì hơn là một cây thước kẻ.
02:22
In any case,
52
127000
2000
Dù sao đi nữa,
02:24
Carl Norden emigrates to the United States
53
129000
3000
Carl Norden di dân sang Hoa Kỳ
02:27
just before the First World War
54
132000
2000
ngay trước Chiến tranh thế giới thứ nhất
02:29
and sets up shop on Lafayette Street
55
134000
2000
và mở một cửa tiệm trên đường Lafayette
02:31
in downtown Manhattan.
56
136000
2000
ở trung tâm Manhattan.
02:33
And he becomes obsessed with the question
57
138000
2000
Và anh ta bị ám ảnh bởi câu hỏi
02:35
of how to drop bombs from an airplane.
58
140000
3000
là làm sao có thể thả bom từ máy bay.
02:38
Now if you think about it,
59
143000
2000
Các bạn thử nghĩ xem,
02:40
in the age before GPS and radar,
60
145000
3000
trong thời đại trước thiết bị định vị toàn cầu và máy ra đa,
02:43
that was obviously a really difficult problem.
61
148000
2000
đó hiển nhiên là một câu hỏi rất khó.
02:45
It's a complicated physics problem.
62
150000
2000
Đó là một vấn đề vật lý rất phức tạp.
02:47
You've got a plane that's thousands of feet up in the air,
63
152000
3000
Ta có một máy bay ở vài ngàn bộ trên không trung,
02:50
going at hundreds of miles an hour,
64
155000
2000
đang bay với tốc độ hàng trăm dặm một giờ,
02:52
and you're trying to drop an object, a bomb,
65
157000
3000
và bạn cố gắng thả một vật, một quả bom,
02:55
towards some stationary target
66
160000
2000
trúng một mục tiêu
02:57
in the face of all kinds of winds and cloud cover
67
162000
3000
trong ảnh hưởng của các loại gió và mây,
03:00
and all kinds of other impediments.
68
165000
2000
và bao nhiêu trở ngại khác.
03:02
And all sorts of people,
69
167000
2000
Có rất nhiều người,
03:04
moving up to the First World War and between the wars,
70
169000
2000
trước chiến tranh thế giới thứ nhất và giữa hai cuộc chiến,
03:06
tried to solve this problem,
71
171000
2000
đã cố gắng giải quyết vấn đề đó,
03:08
and nearly everybody came up short.
72
173000
2000
và hầu như tất cả mọi người đều không thành công.
03:10
The bombsights that were available
73
175000
2000
Những thiết bị ngắm bom thời đó
03:12
were incredibly crude.
74
177000
2000
đều cực kỳ thô sơ.
03:14
But Carl Norden is really the one who cracks the code.
75
179000
3000
Nhưng Carl Norden chính là người hoàn toàn giải được vấn đề đó.
03:17
And he comes up with this incredibly complicated device.
76
182000
3000
Và anh đã tạo ra một thiết bị cực kỳ phức tạp.
03:20
It weighs about 50 lbs.
77
185000
2000
Nó nặng khoảng 23kg.
03:22
It's called the Norden Mark 15 bombsight.
78
187000
4000
Nó được gọi là thiết bị ngắm bom Norden Mark 15.
03:26
And it has all kinds of levers and ball-bearings
79
191000
2000
Nó có không biết bao nhiêu là đòn bẩy và vòng bi
03:28
and gadgets and gauges.
80
193000
3000
và phụ tùng và giác kế.
03:31
And he makes this complicated thing.
81
196000
3000
Anh ta tạo ra một cái thiết bị phức tạp này.
03:34
And what he allows people to do
82
199000
2000
Và điều mà anh ta giúp mọi người làm là
03:36
is he makes the bombardier take this particular object,
83
201000
4000
anh ta cho phép người ném bom mang thiết bị này lên máy bay,
03:40
visually sight the target,
84
205000
2000
ngắm mục tiêu bằng mắt thường,
03:42
because they're in the Plexiglas cone of the bomber,
85
207000
4000
bởi vì những người này ở trong lồng kính của máy bay ném bom,
03:46
and then they plug in the altitude of the plane,
86
211000
3000
và họ nhập vào độ cao của máy bay,
03:49
the speed of the plane, the speed of the wind
87
214000
3000
tốc độ của máy bay, tốc độ của gió
03:52
and the coordinates
88
217000
2000
và tọa độ
03:54
of the target.
89
219000
2000
của mục tiêu.
03:56
And the bombsight will tell him when to drop the bomb.
90
221000
4000
Và thiết bị ngắm bom sẽ cho anh ta biết khi nào ném bom.
04:00
And as Norden famously says,
91
225000
3000
Và như Norden đã nói một cách nổi tiếng,
04:03
"Before that bombsight came along,
92
228000
2000
"Trước khi có thiết bị ngắm bom đó,
04:05
bombs would routinely miss their target
93
230000
2000
những quả bom thường xuyêt trật mục tiêu
04:07
by a mile or more."
94
232000
2000
ít nhất là một dặm."
04:09
But he said, with the Mark 15 Norden bombsight,
95
234000
3000
Nhưng anh ta nói, với thiết bị ngắm bom Mark 15 Norden,
04:12
he could drop a bomb into a pickle barrel
96
237000
2000
anh ta có thể ném bom trúng một thùng dưa muối
04:14
at 20,000 ft.
97
239000
2000
từ độ cao 20,000 bộ.
04:16
Now I cannot tell you
98
241000
2000
Tôi không thể cho bạn biết
04:18
how incredibly excited
99
243000
2000
là quân đội Hoa Kỳ
04:20
the U.S. military was
100
245000
2000
đã phấn khích như thế nào
04:22
by the news of the Norden bombsight.
101
247000
3000
khi nghe tin về thiết bị ngắm bom Norden.
04:25
It was like manna from heaven.
102
250000
2000
Nó giống như là thức ăn từ thiên đường vậy.
04:27
Here was an army
103
252000
2000
Đây là một quân đội
04:29
that had just had experience in the First World War,
104
254000
2000
vừa mới trải qua thế chiến thứ nhất,
04:31
where millions of men
105
256000
2000
với hàng triệu lính
04:33
fought each other in the trenches,
106
258000
2000
chiến đấu trong các chiến hào,
04:35
getting nowhere, making no progress,
107
260000
2000
không đi đâu được, và không có tiến triển gì,
04:37
and here someone had come up with a device
108
262000
4000
và ở đây là một người tạo ra một thiết bị
04:41
that allowed them to fly up in the skies
109
266000
2000
cho phép họ bay trên trời
04:43
high above enemy territory
110
268000
2000
cao trên lãnh thổ của địch
04:45
and destroy whatever they wanted
111
270000
2000
và hủy diệt tất cả những gì họ muốn
04:47
with pinpoint accuracy.
112
272000
2000
với độ chính xác cực kỳ cao.
04:49
And the U.S. military
113
274000
2000
Và quân đội Hoa Kỳ
04:51
spends 1.5 billion dollars --
114
276000
2000
chi ra 1.5 tỷ đô la --
04:53
billion dollars in 1940 dollars --
115
278000
3000
1.5 tỷ đô la trong năm 1940 --
04:56
developing the Norden bombsight.
116
281000
2000
để phát triển thiết bị ngắm bom Norden.
04:58
And to put that in perspective,
117
283000
3000
Để so sánh rõ hơn,
05:01
the total cost of the Manhattan project
118
286000
2000
tổng chi phí của dự án Manhattan
05:03
was three billion dollars.
119
288000
2000
là 3 tỷ đô la.
05:05
Half as much money was spent on this Norden bombsight
120
290000
3000
Số tiền được chi ra cho thiết bị ngắm bom Norden
05:08
as was spent on the most famous military-industrial project
121
293000
4000
bằng phân nửa số tiền chi ra cho dự án quân sự nổi tiếng nhất
05:12
of the modern era.
122
297000
2000
của thời hiện đại.
05:14
And there were people, strategists, within the U.S. military
123
299000
3000
Và có nhiều người, những nhà chiến lược trong quân đội Hoa Kỳ,
05:17
who genuinely thought that this single device
124
302000
2000
thật sự nghĩ rằng chỉ một thiết bị này thôi
05:19
was going to spell the difference
125
304000
2000
sẽ là tạo ra sự khác biệt
05:21
between defeat and victory
126
306000
2000
giữa chiến thắng và thất bại
05:23
when it came to the battle against the Nazis
127
308000
2000
khi đối đầu với quân Quốc xã,
05:25
and against the Japanese.
128
310000
2000
và đối đầu với quân Nhật.
05:27
And for Norden as well,
129
312000
2000
Và đối với Norden,
05:29
this device had incredible moral importance,
130
314000
3000
thiết bị này có một giá trị đạo đức cự kỳ quan trọng,
05:32
because Norden was a committed Christian.
131
317000
2000
vì Norden là một người sùng đạo Thiên Chúa giáo.
05:34
In fact, he would always get upset
132
319000
2000
Trên thực tế, anh ta rất khó chịu
05:36
when people referred to the bombsight as his invention,
133
321000
3000
khi mọi người xem thiết bị ngắm bom đó là phát minh của anh,
05:39
because in his eyes,
134
324000
2000
bởi vì trong mắt anh,
05:41
only God could invent things.
135
326000
2000
chỉ có Chúa mới phát minh ra các vật.
05:43
He was simple the instrument of God's will.
136
328000
2000
Anh đơn giản chỉ là một dụng cụ của ý muốn của Chúa.
05:45
And what was God's will?
137
330000
2000
Và ý muốn của Chúa là gì?
05:47
Well God's will was that the amount of suffering in any kind of war
138
332000
3000
Ý muốn của Chúa là những mất mát trong bất cứ cuộc chiến nào
05:50
be reduced to as small an amount as possible.
139
335000
3000
cũng đều được giảm đến mức tối thiểu.
05:53
And what did the Norden bombsight do?
140
338000
2000
Và thiết bị ngắm bom Norden làm được gì?
05:55
Well it allowed you to do that.
141
340000
2000
Nó giúp chúng ta làm được điều đó.
05:57
It allowed you to bomb only those things
142
342000
2000
Nó giúp chúng ta chỉ ném bom những gì
05:59
that you absolutely needed and wanted to bomb.
143
344000
4000
mà chúng ta hoàn toàn cần phải hủy diệt.
06:03
So in the years leading up to the Second World War,
144
348000
3000
Vì vậy trong những năm gần trước Thế chiến thứ hai,
06:06
the U.S. military buys 90,000
145
351000
3000
quân đội Hoa Kỳ mua 90000
06:09
of these Norden bombsights
146
354000
2000
thiết bị ném bom Norden
06:11
at a cost of $14,000 each --
147
356000
2000
với giá 14000 đô la một cái --
06:13
again, in 1940 dollars, that's a lot of money.
148
358000
3000
một lần nữa, đô la trong năm 1940, đó là số tiền rất lớn.
06:16
And they trained 50,000 bombardiers on how to use them --
149
361000
3000
Và họ huấn luyện 50000 lính ném bom để xử dụng những thiết bị đó --
06:19
long extensive, months-long training sessions --
150
364000
4000
những khóa huấn luyện chuyên sâu dài vài tháng --
06:23
because these things are essentially analog computers;
151
368000
2000
bởi vì những thiết bị này căn bản là những máy điện toán thô sơ;
06:25
they're not easy to use.
152
370000
2000
chúng không phải dễ sử dụng.
06:27
And they make everyone of those bombardiers take an oath,
153
372000
3000
Và họ bắt những người lính ném bom này thề
06:30
to swear that if they're ever captured,
154
375000
3000
là nếu họ bị bắt,
06:33
they will not divulge a single detail
155
378000
2000
họ sẽ không tiết lộ một chi tiết nào
06:35
of this particular device to the enemy,
156
380000
2000
về thiết bị này cho quân địch,
06:37
because it's imperative the enemy not get their hands
157
382000
3000
bởi vì điều bắt buộc là kẻ thù không thể sờ vào được
06:40
on this absolutely essential piece of technology.
158
385000
2000
cái mẩu công nghệ cực kỳ thiết yếu này.
06:42
And whenever the Norden bombsight is taken onto a plane,
159
387000
3000
Và mỗi khi thiết bị ngắm bom Norden được đem lên máy bay,
06:45
it's escorted there by a series of armed guards.
160
390000
3000
nó được hộ tống bằng nhiều vệ sĩ có vũ trang.
06:48
And it's carried in a box with a canvas shroud over it.
161
393000
3000
Và nó được di chuyển trong một cái hộp với một mảnh vải che lại.
06:51
And the box is handcuffed to one of the guards.
162
396000
3000
Và cái hộp này được còng vào tay của những người vệ sĩ.
06:54
It's never allowed to be photographed.
163
399000
2000
Nó không bao giờ được chụp hình.
06:56
And there's a little incendiary device inside of it,
164
401000
3000
Và có một thiết bị thiêu hủy nhỏ ở bên trong,
06:59
so that, if the plane ever crashes, it will be destroyed
165
404000
3000
để nếu mà máy bay bị rơi, thì nó sẽ bị thiêu hủy
07:02
and there's no way the enemy can ever get their hands on it.
166
407000
3000
và kẻ địch sẽ không bao giờ lấy được thiết bị đó.
07:05
The Norden bombsight
167
410000
2000
Thiết bị ngắm bom Norden
07:07
is the Holy Grail.
168
412000
3000
là chiếc cốc thánh.
07:10
So what happens during the Second World War?
169
415000
3000
Vậy thì điều gì đã xảy ra trong Thế chiến thứ hai?
07:13
Well, it turns out it's not the Holy Grail.
170
418000
3000
Hóa ra thiết bị này không phải là chiếc cốc thánh.
07:16
In practice, the Norden bombsight
171
421000
2000
Trong thử nghiệm, thiết bị ngắm bom Norden
07:18
can drop a bomb into a pickle barrel at 20,000 ft.,
172
423000
3000
có thể thả bom trúng một thùng dưa muối từ 20000 bộ,
07:21
but that's under perfect conditions.
173
426000
2000
nhưng đó là trong những điều kiện hoàn hảo.
07:23
And of course, in wartime,
174
428000
2000
Và tất nhiên, trong chiến tranh,
07:25
conditions aren't perfect.
175
430000
2000
điều kiện không bao giờ hoàn hảo.
07:27
First of all, it's really hard to use -- really hard to use.
176
432000
3000
Trước hết, thiết bị này rất khó dùng -- thật sự rất khó dùng.
07:30
And not all of the people
177
435000
2000
Không phải ai
07:32
who are of those 50,000 men who are bombardiers
178
437000
2000
trong số 50000 người lính nem bom
07:34
have the ability to properly program an analog computer.
179
439000
4000
cũng có khả năng lập trình đúng một máy điện toán cơ bản.
07:38
Secondly, it breaks down a lot.
180
443000
2000
Thứ hai nữa, nó hay bị hỏng.
07:40
It's full of all kinds of gyroscopes and pulleys
181
445000
2000
Nó chứa đầy các loại con quay, ròng rọc,
07:42
and gadgets and ball-bearings,
182
447000
2000
phụ tùng và vòng bi,
07:44
and they don't work as well as they ought to
183
449000
2000
và những thứ này không hoạt động tốt như mong muốn
07:46
in the heat of battle.
184
451000
2000
trong chiến đấu.
07:48
Thirdly, when Norden was making his calculations,
185
453000
3000
Thứ ba, khi Norden tính toán,
07:51
he assumed that a plane would be flying
186
456000
2000
anh giả định là máy bay sẽ bay
07:53
at a relatively slow speed at low altitudes.
187
458000
3000
ở một tốc độ tương đối chậm ở một độ cao thấp.
07:56
Well in a real war, you can't do that;
188
461000
2000
Nhưng trong chiến tranh, bạn không làm thế được;
07:58
you'll get shot down.
189
463000
2000
bạn sẽ bị bắn rớt.
08:00
So they started flying them at high altitudes at incredibly high speeds.
190
465000
3000
Vì vậy họ bay ở những độ cao lớn với những tốc độ rất nhanh.
08:03
And the Norden bombsight doesn't work as well
191
468000
2000
Và thiết bị ngắm bom Norden không hoạt động tốt được
08:05
under those conditions.
192
470000
2000
trong những điều kiện như vậy.
08:07
But most of all,
193
472000
2000
Nhưng quan trọng hơn hết,
08:09
the Norden bombsight required the bombardier
194
474000
2000
thiết bị ném bom Norden đòi hỏi người ném bom
08:11
to make visual contact with the target.
195
476000
3000
phải nhìn thấy được mục tiêu.
08:14
But of course, what happens in real life?
196
479000
2000
Nhưng tất nhiên, điều gì xảy ra trong thực tế?
08:16
There are clouds, right.
197
481000
3000
Mây, đúng không.
08:19
It needs cloudless sky to be really accurate.
198
484000
3000
Nó cần một bầu trời không mây thì mới chính xác được.
08:22
Well how many cloudless skies
199
487000
2000
Vậy thì có bao nhiều ngày mà trời không có mây
08:24
do you think there were above Central Europe
200
489000
2000
bạn nghĩ ở Trung Âu
08:26
between 1940 and 1945?
201
491000
3000
từ 1940 đến 1945?
08:29
Not a lot.
202
494000
2000
Không nhiều lắm.
08:31
And then to give you a sense
203
496000
2000
Và để dẫn chứng cho các bạn
08:33
of just how inaccurate the Norden bombsight was,
204
498000
2000
là thiết bị ngắm bom Norden thiếu chính xác như thế nào,
08:35
there was a famous case in 1944
205
500000
2000
có một sự kiện nổi tiếng vào năm 1944
08:37
where the Allies bombed a chemical plant in Leuna, Germany.
206
502000
4000
khi quân Đồng minh ném bom một nhà máy hóa chất ở Leuna, Đức.
08:41
And the chemical plant comprised
207
506000
2000
Và nhà máy hóa chất này rộng
08:43
757 acres.
208
508000
2000
757 mẫu Anh.
08:45
And over the course of 22 bombing missions,
209
510000
3000
Và trong hơn 22 chiến dịch ném bom,
08:48
the Allies dropped 85,000 bombs
210
513000
5000
quân Đồng minh ném 85000 trái bom
08:53
on this 757 acre chemical plant,
211
518000
4000
trên nhà máy hóa chất rộng 757 mẫu Anh này,
08:57
using the Norden bombsight.
212
522000
3000
sử dụng thiết bị ngắm bom Norden.
09:00
Well what percentage of those bombs
213
525000
2000
Bao nhiêu phần trăm của những quả bom này
09:02
do you think actually landed
214
527000
2000
các bạn nghĩ đã rơi
09:04
inside the 700-acre perimeter of the plant?
215
529000
3000
trong phạm vi 700 mẫu Anh của nhà máy này?
09:07
10 percent. 10 percent.
216
532000
3000
10 phần trăm. 10 phần trăm.
09:10
And of those 10 percent that landed,
217
535000
2000
Và trong số 10 phần trăm rơi trúng,
09:12
16 percent didn't even go off; they were duds.
218
537000
3000
16 phần trăm không nổ; chúng bị tịt ngòi.
09:15
The Leuna chemical plant,
219
540000
2000
Nhà máy hóa chất Leuna,
09:17
after one of the most extensive bombings in the history of the war,
220
542000
3000
sau một trong những cuộc ném bom kịch liệt nhất trong lịch sử chiến tranh,
09:20
was up and running within weeks.
221
545000
3000
hoạt động trở lại trong vòng vài tuần.
09:23
And by the way, all those precautions
222
548000
2000
Hơn thế nữa, tất cả các biện pháp phòng ngừa
09:25
to keep the Norden bombsight out of the hands of the Nazis?
223
550000
3000
để tránh thiết bị ngắm bom Norden lọt vào tay của quân Quốc xã thì sao?
09:28
Well it turns out
224
553000
2000
Hóa ra rằng
09:30
that Carl Norden, as a proper Swiss,
225
555000
2000
Carl Norden, một người Thụy Sĩ thật thụ,
09:32
was very enamored of German engineers.
226
557000
3000
rất phục những kỹ sư Đức.
09:35
So in the 1930s, he hired a whole bunch of them,
227
560000
2000
Vì vậy trong những năm 1930, anh ta đã thuê rất nhiều những người này,
09:37
including a man named Hermann Long
228
562000
2000
và một trong số đó là một người tên Hermann Long,
09:39
who, in 1938,
229
564000
2000
người mà vào năm 1938,
09:41
gave a complete set of the plans for the Norden bombsight to the Nazis.
230
566000
3000
đã đưa tất cả các kế hoạch chi tiết của thiết bị ngắm bom Norden cho quân Quốc Xã.
09:44
So they had their own Norden bombsight throughout the entire war --
231
569000
3000
Vì vậy họ cũng có thiết bị ngắm bom Norden riêng của họ trong suốt cuộc chiến --
09:47
which also, by the way, didn't work very well.
232
572000
3000
và tất nhiên, những thiết bị đó cũng không hoạt động tốt được.
09:50
(Laughter)
233
575000
2000
(Cười)
09:52
So why do we talk about the Norden bombsight?
234
577000
3000
Vậy thì tại sao chúng ta lại nói về thiết bị ngắm bom Norden?
09:55
Well because we live in an age
235
580000
2000
Bởi vì chúng ta đang sống trong một thời đại
09:57
where there are lots and lots
236
582000
2000
có rất rất nhiều
09:59
of Norden bombsights.
237
584000
2000
những thiết bị ngắm bom Norden.
10:01
We live in a time where there are all kinds
238
586000
2000
Chúng ta sống trong một thời đại mà có rất nhiều những
10:03
of really, really smart people
239
588000
2000
người rất rất thông minh
10:05
running around, saying that they've invented gadgets
240
590000
2000
nói rằng họ đã phát minh ra những thiết bị
10:07
that will forever change our world.
241
592000
2000
sẽ thay đổi thế giới mãi mãi.
10:09
They've invented websites that will allow people to be free.
242
594000
3000
Họ phát minh ra các trang web giúp chúng ta tự do.
10:12
They've invented some kind of this thing, or this thing, or this thing
243
597000
4000
Họ phát minh ra thứ này, thứ kia hoặc thứ nọ
10:16
that will make our world forever better.
244
601000
3000
để làm thế giới mãi mãi tốt hơn.
10:19
If you go into the military,
245
604000
2000
Nếu bạn đi vào quân đội,
10:21
you'll find lots of Carl Nordens as well.
246
606000
2000
bạn sẽ tìm thấy rất nhiều Carl Norden.
10:23
If you go to the Pentagon, they will say,
247
608000
2000
Nếu bạn đi tới Lầu Năm Góc, họ sẽ nói
10:25
"You know what, now we really can
248
610000
2000
"Bạn biết không, bây giờ chúng tôi thật sự có thể
10:27
put a bomb inside a pickle barrel
249
612000
2000
ném một quả bom trúng một thùng dưa muối
10:29
at 20,000 ft."
250
614000
2000
từ 20.000 bộ."
10:31
And you know what, it's true; they actually can do that now.
251
616000
3000
Và bạn biết không, đó là sự thật; họ thật sự có thể làm như vậy.
10:34
But we need to be very clear
252
619000
2000
Nhưng chúng ta cần nhận thấy rất rõ
10:36
about how little that means.
253
621000
3000
là điều đó có rất ít ý nghĩa.
10:39
In the Iraq War, at the beginning of the first Iraq War,
254
624000
3000
Trong cuộc chiến ở Iraq, vào thời điểm ban đầu của cuộc chiến,
10:42
the U.S. military, the air force,
255
627000
2000
quân đội Hoa Kỳ, không quân,
10:44
sent two squadrons of F-15E Fighter Eagles
256
629000
3000
gửi hai phi đội F-15E Fighter Eagles
10:47
to the Iraqi desert
257
632000
2000
tới sa mạc Iraq
10:49
equipped with these five million dollar cameras
258
634000
2000
trang bị với những máy chụp hình trị giá 5 triệu đô la
10:51
that allowed them to see the entire desert floor.
259
636000
3000
có khả năng thấy được bề mặt của sa mạc.
10:54
And their mission was to find and to destroy --
260
639000
3000
Và nhiệm vụ của họ là tìm và huỷ diệt --
10:57
remember the Scud missile launchers,
261
642000
2000
các bạn có nhớ những máy phóng tên lửa Scud,
10:59
those surface-to-air missiles
262
644000
2000
những tên lửa đất đối không
11:01
that the Iraqis were launching at the Israelis?
263
646000
2000
mà người Iraq phóng vào những người Israel?
11:03
The mission of the two squadrons
264
648000
2000
Nhiệm vụ của hai phi đội này
11:05
was to get rid of all the Scud missile launchers.
265
650000
3000
là hủy diệt tất cảc các bệ phóng tên lửa Scud đó.
11:08
And so they flew missions day and night,
266
653000
2000
Vì vậy họ bay ngày và đêm,
11:10
and they dropped thousands of bombs,
267
655000
2000
thả hàng ngàn quả bom,
11:12
and they fired thousands of missiles
268
657000
3000
phóng hàng ngàn tên lửa
11:15
in an attempt to get rid of this particular scourge.
269
660000
3000
với hy vọng loại trừ cái tai họa đó.
11:18
And after the war was over, there was an audit done --
270
663000
2000
Sau khi cuộc chiến kết thúc, có một cuộc kiểm tra --
11:20
as the army always does, the air force always does --
271
665000
2000
giống như quân đội và không quân luôn làm --
11:22
and they asked the question:
272
667000
2000
và họ đề ra một câu hỏi:
11:24
how many Scuds did we actually destroy?
273
669000
2000
chúng ta đã hủy diệt được bao nhiêu tên lửa Scud?
11:26
You know what the answer was?
274
671000
2000
Bạn có biết câu trả lời là gì không?
11:28
Zero, not a single one.
275
673000
2000
Con số 0, không được cái nào hết.
11:30
Now why is that?
276
675000
2000
Tại sao lại như vậy?
11:32
Is it because their weapons weren't accurate?
277
677000
2000
Có phải vì vũ khí của họ không chính xác?
11:34
Oh no, they were brilliantly accurate.
278
679000
3000
Ô không, chúng chính xác cự kỳ.
11:37
They could have destroyed this little thing right here
279
682000
2000
Chúng có thể hủy diệt cái hộp nhỏ ngay đây
11:39
from 25,000 ft.
280
684000
2000
từ 25000 bộ.
11:41
The issue was they didn't know where the Scud launchers were.
281
686000
4000
Vấn đề là họ đã không biết những bệ phóng tên lữa Scud nằm ở đâu.
11:45
The problem with bombs and pickle barrels
282
690000
3000
Vấn đề của bom và thùng dưa muối
11:48
is not getting the bomb inside the pickle barrel,
283
693000
2000
không phải là thả trái bom vào thùng dưa muối,
11:50
it's knowing how to find the pickle barrel.
284
695000
3000
mà là biết tìm thùng dưa muối ở đâu.
11:53
That's always been the harder problem
285
698000
2000
Đó luôn luôn là vấn đề khó hơn
11:55
when it comes to fighting wars.
286
700000
2000
trong chiến tranh.
11:57
Or take the battle in Afghanistan.
287
702000
3000
Hãy lấy cuộc chiến ở Afghanistan làm ví dụ.
12:00
What is the signature weapon
288
705000
2000
Cái gì là vũ khí tiêu biểu
12:02
of the CIA's war in Northwest Pakistan?
289
707000
2000
của cuộc chiến của CIA ở Tây Bắc Pakistan?
12:04
It's the drone. What is the drone?
290
709000
3000
Đó là máy bay không người lái. Máy bay không người lái là gì?
12:07
Well it is the grandson of the Norden Mark 15 bombsight.
291
712000
4000
Đó chính là cháu của thiết bị ngắm bom Norden 15.
12:11
It is this weapon of devastating accuracy and precision.
292
716000
4000
Nó là mộ vũ khí tàn phá chính xác.
12:15
And over the course of the last six years
293
720000
2000
Trong 6 năm vừa qua,
12:17
in Northwest Pakistan,
294
722000
3000
ở Tây Bắc Pakistan,
12:20
the CIA has flown hundreds of drone missiles,
295
725000
3000
CIA đã bay hàng trăm chiến dịch máy bay không người lái,
12:23
and it's used those drones
296
728000
2000
và họ đã sử dụng những máy bay này
12:25
to kill 2,000 suspected
297
730000
2000
để giết 2000
12:27
Pakistani and Taliban militants.
298
732000
4000
lính Pakitstan và Taliban bị tình nghi.
12:31
Now what is the accuracy of those drones?
299
736000
3000
Vậy thì độ chính xác của những máy bay này như thế nào?
12:34
Well it's extraordinary.
300
739000
2000
Nó rất là phi thường.
12:36
We think we're now at 95 percent accuracy
301
741000
3000
Chúng ta nghĩ là chúng ta đang ở độ chính xác 95%
12:39
when it comes to drone strikes.
302
744000
2000
trong tấn công bằng máy bay không người lái.
12:41
95 percent of the people we kill need to be killed, right?
303
746000
3000
95 phần trăm những người chúng ta giết là cần giết, đúng không?
12:44
That is one of the most extraordinary records
304
749000
2000
Đó là một trong những kỷ lục phi thường
12:46
in the history of modern warfare.
305
751000
2000
trong lịch sử của chiến tranh.
12:48
But do you know what the crucial thing is?
306
753000
2000
Nhưng các bạn có biết điều quan trọng ở đây là gì không?
12:50
In that exact same period
307
755000
2000
Trong cùng khoảng thời gian
12:52
that we've been using these drones
308
757000
2000
mà chúng tả sử dụng những máy bay
12:54
with devastating accuracy,
309
759000
2000
với độ tàn phá chính xác đó,
12:56
the number of attacks, of suicide attacks and terrorist attacks,
310
761000
3000
thì con số của các cuộc tấn cộng, của những vụ nổ bom tự xác, và những cuộc tấn công khủng bố,
12:59
against American forces in Afghanistan
311
764000
2000
nhắm vào quân đội Hoa Kỳ ở Afghanistan
13:01
has increased tenfold.
312
766000
3000
đã tăng lên gấp 10 lần.
13:04
As we have gotten more and more efficient
313
769000
2000
Khi chúng ta trở nên ngày càng hiệu quả hơn
13:06
in killing them,
314
771000
2000
trong tiêu diệt họ,
13:08
they have become angrier and angrier
315
773000
3000
họ đã trở nên ngày càng giận dữ hơn,
13:11
and more and more motivated to kill us.
316
776000
3000
và ngày càng hăng hái hơn để tiêu diệt chúng ta.
13:14
I have not described to you a success story.
317
779000
3000
Tôi đã không kể cho các bạn nghe một câu chuyện thành công.
13:17
I've described to you
318
782000
2000
Tôi miêu tả cho các bạn
13:19
the opposite of a success story.
319
784000
2000
một câu chuyện trái ngược của thành công.
13:21
And this is the problem
320
786000
2000
Và đó chính là vấn đề
13:23
with our infatuation with the things we make.
321
788000
2000
về sư say mê của chúng ta đối với những thứ chúng ta tạo ra.
13:25
We think the things we make can solve our problems,
322
790000
3000
Chúng ta nghĩ là những thứ chúng ta tạo ra sẽ giải quyết được những vấn đề của chúng ta,
13:28
but our problems are much more complex than that.
323
793000
3000
nhưng những vấn đề của chúng ta lại phức tạp hơn thế rất nhiều.
13:31
The issue isn't the accuracy of the bombs you have,
324
796000
3000
Vấn đề không phải là chúng ta có bom chính xác như thế nào,
13:34
it's how you use the bombs you have,
325
799000
2000
vấn đề là chúng ta sử dụng bom như thế nào,
13:36
and more importantly,
326
801000
2000
và quan trọng hơn nữa,
13:38
whether you ought to use bombs at all.
327
803000
3000
chúng ta có nên sử dụng bom hay không.
13:42
There's a postscript
328
807000
2000
Có một tái bút
13:44
to the Norden story
329
809000
2000
cho câu chuyện của Norden
13:46
of Carl Norden and his fabulous bombsight.
330
811000
3000
về Carl Norden và thiết bị ngắm bom tuyệt vời của anh.
13:49
And that is, on August 6th, 1945,
331
814000
3000
Đó là, vào ngày 6 tháng 8 năm 1945,
13:52
a B-29 bomber called the Enola Gay
332
817000
3000
một chiếc may bay ném bom B-29 tên Enola Gay
13:55
flew over Japan
333
820000
2000
bay qua Nhật
13:57
and, using a Norden bombsight,
334
822000
2000
và sử dụng thiết bị ngắm bom Norden,
13:59
dropped a very large thermonuclear device
335
824000
3000
thả một trái bom nguyên tử rất lớn
14:02
on the city of Hiroshima.
336
827000
3000
lên thành phố Hiroshima.
14:05
And as was typical with the Norden bombsight,
337
830000
3000
Và giống như thường lệ đối với thiết bị ngắm bom Norden,
14:08
the bomb actually missed its target by 800 ft.
338
833000
3000
quả bom đó trật mục tiêu khoảng 800 bộ.
14:11
But of course, it didn't matter.
339
836000
3000
Nhưng tất nhiên, điều đó không là vấn đề gì cả.
14:14
And that's the greatest irony of all
340
839000
2000
Và đó chính là điều trớ trêu lớn nhất trong mọi thứ
14:16
when it comes to the Norden bombsight.
341
841000
3000
khi nói đến thiết bị ngắm bom Norden.
14:19
the air force's 1.5 billion dollar bombsight
342
844000
4000
Thiết bị ngắm bom trị giá 1.5 tỷ đô la của không quân
14:23
was used to drop its three billion dollar bomb,
343
848000
4000
được sử dụng để ném một quả bom giá 3 tỷ đô la,
14:27
which didn't need a bombsight at all.
344
852000
3000
một quả bom không cần thiết bị ngắm nào cả.
14:30
Meanwhile, back in New York,
345
855000
2000
Trong khi đó, ở New York,
14:32
no one told Carl Norden
346
857000
2000
không ai nói cho Carl Norden biết rằng
14:34
that his bombsight was used over Hiroshima.
347
859000
3000
thiết bị ngắm bom của anh được sử dụng ở Hiroshima.
14:37
He was a committed Christian.
348
862000
2000
Anh là một người sùng đạo Thiên Chúa giáo.
14:39
He thought he had designed something
349
864000
2000
Anh nghĩ là anh đã thiết kế một thiết bị
14:41
that would reduce the toll of suffering in war.
350
866000
3000
làm giảm đi thiệt hại của chiến tranh.
14:44
It would have broken his heart.
351
869000
3000
Nó có thể sẽ làm anh đau khổ.
14:47
(Applause)
352
872000
7000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Malcolm Gladwell - WriterDetective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence.
Why you should listen
Malcolm Gladwell searches for the counterintuitive in what we all take to be the mundane: cookies, sneakers, pasta sauce. A New Yorker staff writer since 1996, he visits obscure laboratories and infomercial set kitchens as often as the hangouts of freelance cool-hunters -- a sort of pop-R&D gumshoe -- and for that has become a star lecturer and bestselling author.
Sparkling with curiosity, undaunted by difficult research (yet an eloquent, accessible writer), his work uncovers truths hidden in strange data. His always-delightful blog tackles topics from serial killers to steroids in sports, while provocative recent work in the New Yorker sheds new light on the Flynn effect -- the decades-spanning rise in I.Q. scores.
Gladwell has written four books. The Tipping Point, which began as a New Yorker piece, applies the principles of epidemiology to crime (and sneaker sales), while Blink examines the unconscious processes that allow the mind to "thin slice" reality -- and make decisions in the blink of an eye. His third book, Outliers, questions the inevitabilities of success and identifies the relation of success to nature versus nurture. The newest work, What the Dog Saw and Other Adventures, is an anthology of his New Yorker contributions.
He says: "There is more going on beneath the surface than we think, and more going on in little, finite moments of time than we would guess."
Malcolm Gladwell | Speaker | TED.com