ABOUT THE SPEAKER
William Noel - Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet.

Why you should listen

William Noel is the Curator of Manuscripts and Rare Books at the Walters Art Museum. But for someone who spends the majority of his time analyzing ancient and medieval artifacts, he also embraces social media and stresses its value even for the oldest, most established academic and cultural institutions. Noel believes passionately that institutions should free their digital data.

Since 1999 Noel has spearheaded the conservation of a manuscript known as the Archimedes Palimpsest. The palimpsest is a unique Byzantine prayer book made up of parchments which contain hidden writings from three original previously-unknown texts: treatises written by Archimedes; works by the 4th-century B.C. Attic Orator Hyperides; and 3rd-century commentary on Aristotle’s Categories, by an unknown author. Using a powerful particle accelerator Noel and his team were able to uncover the hidden texts and publish all their images and findings on the Internet, available to anyone for free under a Creative Commons license.

Noel currently lives in Baltimore, Maryland, where he curates at the Walters, working to ensure that the public has free digital access to his collection.

Read more about William Noel in the TED Blog Q&A >>

More profile about the speaker
William Noel | Speaker | TED.com
TEDxSummit

William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes

William Noel: Tìm lại cuốn sách bị thất lạc của Archimedes

Filmed:
1,033,767 views

Có cách nào đọc được một bản chép tay đã 2000 năm tuổi, từng bị xóa, cắt rời, ghi và sơn đè lên không? Có chứ, với sức mạnh của máy gia tốc hạt! Nhà bảo tồn sách cổ William Noel đã kể một câu chuyện vô cùng thú vị về cuốn sách da cừu Archimedes, một cuốn kinh cầu Byzatine chứa những bản ghi chép nguyên bản chưa từng được biết tới của nhà toán học Hy Lạp cổ đại Archimedes và cả của những nhân vật lịch sử khác.
- Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
The great textsvăn bản of the ancientxưa worldthế giới
0
471
2484
Những văn bản có giá trị lớn
của thế giới cổ đại
00:18
don't survivetồn tại to us in theirhọ originalnguyên formhình thức.
1
2955
3315
không còn tồn tại dưới dạng nguyên bản nữa,
00:22
They survivetồn tại because medievaltrung cổ scribesthầy copiedsao chép them
2
6270
3519
mà dưới dạng bản sao
do những người chép chữ từ thời Trung cổ
00:25
and copiedsao chép them and copiedsao chép them.
3
9789
1999
chép lại, rồi chép lại.
00:27
And so it is with ArchimedesArchimedes,
4
11788
2650
Cũng tương tự như với Archimedes
(Ác-si-mét),
00:30
the great GreekHy Lạp mathematiciannhà toán học.
5
14438
1766
nhà toán học vĩ đại người Hy Lạp.
00:32
Everything we know about ArchimedesArchimedes as a mathematiciannhà toán học
6
16204
3002
Tất cả những gì chúng ta biết về
nhà toán học Archimedes
00:35
we know about because of just threesố ba bookssách,
7
19206
2698
chỉ được ghi lại trong 3 quyển sách,
00:37
and they're calledgọi là A, B and C.
8
21904
1916
chúng được gọi là A, B, C.
00:39
And A was lostmất đi by an ItalianÝ humanistnhân văn in 1564.
9
23820
4833
Quyển A bị một nhà nghiên cứu về văn hóa Ý
làm mất năm 1564.
00:44
And B was last heardnghe of in the Pope'sCủa giáo hoàng LibraryThư viện
10
28653
2803
Quyển B được thấy lần cuối
tại thư viện của Giáo hoàng
00:47
about a hundredhàng trăm milesdặm northBắc of RomeRome in ViterboViterbo in 1311.
11
31456
5832
tại Viterbo, cách Rome khoảng 100 dặm
về phía Bắc từ năm 1311.
00:53
Now CodexCodex C was only discoveredphát hiện ra in 1906,
12
37288
4297
Còn Quyển C chỉ được tìm ra vào năm 1906,
00:57
and it landedhạ cánh on my deskbàn in BaltimoreBaltimore
13
41585
2549
và nó nằm trên bàn giấy của tôi tại Baltimore
01:00
on the 19ththứ of JanuaryTháng một, 1999.
14
44134
4126
vào ngày 19 tháng 1 năm 1999.
01:04
And this is CodexCodex C here.
15
48260
2418
Và Quyển C ấy đây.
01:06
Now CodexCodex C is actuallythực ra buriedchôn in this booksách.
16
50678
5169
Thực ra Quyển C được chôn vùi trong cuốn sách này.
01:11
It's buriedchôn treasurekho báu.
17
55847
1450
Đó là kho báu bị chôn vùi.
01:13
Because this booksách is actuallythực ra a prayercầu nguyện booksách.
18
57297
2335
Vì thực ra đây là một cuốn kinh cầu.
01:15
It was finishedđã kết thúc by a guy calledgọi là JohannesJohannes MyronesMyrones
19
59632
2964
Một người tên là Johannes Myrones đã tạo ra
01:18
on the 14ththứ of AprilTháng tư, 1229.
20
62596
3617
vào ngày 14 tháng 4 năm 1229.
01:22
And to make his prayercầu nguyện booksách he used parchmentgiấy làm từ da.
21
66213
2485
Và để làm ra cuốn kinh cầu, ông đấy đã
dùng tới các cuộn giấy da cừu.
01:24
But he didn't use newMới parchmentgiấy làm từ da,
22
68698
2415
Nhưng ông ta không dùng cuộn da cừu mới,
01:27
he used parchmentgiấy làm từ da recycledtái sử dụng from earliersớm hơn manuscriptsbản thảo,
23
71113
3314
mà tái sử dụng những cuộn cũ từ
những bản chép tay trước đó.
01:30
and there were sevenbảy of them.
24
74427
1737
Ông ấy dùng đến 7 cuộn.
01:32
And ArchimedesArchimedes CodexCodex C was just one of those sevenbảy.
25
76164
3483
Và Archimedes Quyển C
là 1 trong số 7 cuộn đó.
01:35
He tooklấy apartxa nhau the ArchimedesArchimedes manuscriptbản thảo and the other sevenbảy manuscriptsbản thảo.
26
79647
5467
Ông tách rời các tờ trong
bản chép tay Archimedes và 7 cuộn khác.
01:41
He erasedbị xóa all of theirhọ textsvăn bản,
27
85114
3383
Ông xóa hết các chữ đi,
01:44
and then he cutcắt tỉa the sheetstấm down in the middleở giữa,
28
88497
2418
và cắt đôi các tờ,
01:46
he shuffledxáo trộn them up,
29
90915
2244
xáo tung lên,
01:49
and he rotatedluân chuyển them 90 degreesđộ,
30
93159
1918
xoay ngược một góc 90 độ,
01:50
and he wroteđã viết prayerscầu nguyện on tophàng đầu of these bookssách.
31
95077
2052
và viết lời kinh lên trên những cuốn sách này.
01:53
And essentiallybản chất these sevenbảy manuscriptsbản thảo
32
97129
1697
Lẽ dĩ nhiên 7 cuốn sách chép tay
01:54
disappearedbiến mất for 700 yearsnăm, and we have a prayercầu nguyện booksách.
33
98826
4348
mất tăm mất tích trong suốt 700 năm,
thay vào đó ta có cuốn kinh cầu.
01:59
The prayercầu nguyện booksách was discoveredphát hiện ra by this guy,
34
103174
3249
Cuốn kinh đã được người đàn ông này phát hiện ra,
02:02
JohanJohan LudvigLudvig HeibergHeiberg, in 1906.
35
106423
2727
Johan Ludvig Heiberg, vào năm 1906.
02:05
And with just a magnifyinglúp glassly,
36
109150
1441
Và chỉ với kính lúp,
02:06
he transcribedPhiên âm as much of the textbản văn as he could.
37
110591
2884
ông đã ghi lại tất cả mọi văn tự mà ông có thể
02:09
And the thing is that he foundtìm two textsvăn bản in this manuscriptbản thảo
38
113475
3182
Và ông ấy đã tìm được 2 văn tự trong bản chép tay này
02:12
that were uniqueđộc nhất textsvăn bản.
39
116657
1768
là những văn tự có một không hai.
02:14
They weren'tkhông phải in A and B at all;
40
118425
1600
Chúng không hề nằm trong Quyển A và B,
02:15
they were completelyhoàn toàn newMới textsvăn bản by ArchimedesArchimedes,
41
120025
1698
mà hoàn toàn mới, của Archimedes,
02:17
and they were calledgọi là "The MethodPhương pháp" and "The StomachionStomachion."
42
121723
3235
được gọi là "Phương pháp" (The Method)
và luận thuyết "Stomachion".
02:20
And it becameđã trở thành a worldthế giới famousnổi danh manuscriptbản thảo.
43
124958
2269
Và nó trở thành bản chép tay lừng danh thế giới.
02:23
Now it should be cleartrong sáng by now
44
127227
1815
Giờ đây, rõ ràng là
02:24
that this booksách is in badxấu conditionđiều kiện.
45
129042
2714
cuốn sách đang trong tình trạng rất tệ
02:27
It got in worsetệ hơn conditionđiều kiện in the 20ththứ centurythế kỷ
46
131756
3470
hơn cả hồi thế kỉ 20,
02:31
after HeibergHeiberg saw it.
47
135226
1732
sau khi Heiberg tìm ra nó.
02:32
ForgeriesGiả mạo were paintedSơn over it,
48
136958
1517
Chữ kí giả mạo bị sơn lên trên cuốn sách,
02:34
and it sufferedchịu đựng very badlytệ from moldkhuôn.
49
138475
3083
và quyển sách bị mốc rất trầm trọng.
02:37
This booksách is the definitionĐịnh nghĩa of a write-offwrite-off.
50
141558
3750
Cuốn sách là định nghĩa về một vật bỏ đi.
02:41
It's the sortsắp xếp of booksách
51
145308
1734
Đó là một loại sách
02:42
that you thought would be in an institutiontổ chức giáo dục.
52
147042
2665
mà bạn tưởng rằng nó nên thuộc quyền sở hữu của cơ quan chuyên trách.
02:45
But it's not in an institutiontổ chức giáo dục,
53
149707
2186
Nhưng không,
02:47
it was boughtđã mua by a privateriêng tư ownerchủ nhân in 1998.
54
151893
4632
một nhà sở hữu tư nhân đã mua lại nó vào năm 1998.
02:52
Why did he buymua this booksách?
55
156525
1750
Lí do gì mà ông ấy lại mua cuốn sách này?
02:54
Because he wanted to make that which was fragilemong manh safean toàn.
56
158275
3537
Vì ông muốn cuốn sách mong manh này
sẽ được giữ an toàn.
02:57
He wanted to make that which was uniqueđộc nhất ubiquitousphổ biến.
57
161812
3246
Ông muốn cuốn sách có một không hai này
có mặt ở khắp nơi.
03:00
He wanted to make that which was expensiveđắt freemiễn phí.
58
165058
4666
Ông muốn cuốn sách vô giá này
trở nên miễn phí.
03:05
And he wanted to do this as a mattervấn đề of principlenguyên tắc.
59
169724
3135
Và ông muốn thực hiện những việc này
trên vấn đề nguyên tắc.
03:08
Because not manynhiều people are really going to readđọc ArchimedesArchimedes in ancientxưa GreekHy Lạp,
60
172859
4532
Vì không nhiều người được đọc Archimedes
bằng tiếng Hy Lạp cổ,
03:13
but they should have the chancecơ hội to do it.
61
177391
2684
nhưng họ nên được có cơ hội làm việc ấy.
03:15
So he gatheredtập hợp lại around himselfbản thân anh ấy the friendsbạn bè of ArchimedesArchimedes,
62
180075
3299
Thế là ông tập hợp
những người bạn của Archimedes lại,
03:19
and he promisedhứa hẹn to paytrả for all the work.
63
183374
2136
và ông hứa trả tiền cho mọi việc.
03:21
And it was an expensiveđắt jobviệc làm,
64
185510
1698
Và đó là một công việc đắt đỏ,
03:23
but actuallythực ra it wouldn'tsẽ không be as much as you think
65
187208
3470
nhưng thực ra cũng không tốn nhiều tiền
như bạn nghĩ,
03:26
because these people, they didn't come from moneytiền bạc,
66
190678
2165
bởi những con người này,
họ không tham gia vì tiền,
03:28
they cameđã đến from ArchimedesArchimedes.
67
192843
1819
họ tham gia vì chính Archimedes.
03:30
And they cameđã đến from all sortsloại of differentkhác nhau backgroundsnền.
68
194662
1716
Và họ cũng là những thành phần
khác nhau trong xã hội.
03:32
They cameđã đến from particlehạt physicsvật lý,
69
196378
2183
Họ là những nhà vật lý hạt nhân,
03:34
they cameđã đến from classicalcổ điển philologyngữ văn,
70
198561
1566
họ là những nhà triết học kinh điển,
03:36
they cameđã đến from booksách conservationbảo tồn,
71
200127
1968
họ là những nhà bảo tồn sách,
03:37
they cameđã đến from ancientxưa mathematicstoán học,
72
202095
2582
họ là những nhà nghiên cứu toán học cổ đại,
03:40
they cameđã đến from datadữ liệu managementsự quản lý,
73
204677
1917
họ là những nhà quản lý dữ liệu,
03:42
they cameđã đến from scientificthuộc về khoa học imaginghình ảnh and programchương trình managementsự quản lý.
74
206594
2917
họ là những nhà chẩn đoán hình ảnh
và quản lý chương trình khoa học.
03:45
And they got togethercùng với nhau to work on this manuscriptbản thảo.
75
209511
3556
Và họ cùng nhau làm việc
trên bản chép tay này.
03:48
The first problemvấn đề was a conservationbảo tồn problemvấn đề.
76
213067
3811
Vấn đề đầu tiên là việc bảo quản.
03:52
And this is the sortsắp xếp of thing that we had to dealthỏa thuận with:
77
216878
2433
Và chúng ta phải giải quyết như sau:
03:55
There was glueKeo dán on the spinexương sống of the booksách.
78
219311
2200
Trên bìa cuốn sách có keo dán.
03:57
And if you look at this photographảnh chụp carefullycẩn thận,
79
221511
2201
Và nếu quí vị nhìn kỹ vào tấm ảnh này,
03:59
the bottomđáy halfmột nửa of this is ratherhơn brownnâu.
80
223712
2048
nửa dưới của cuốn sách có màu nâu.
04:01
And that glueKeo dán is hideẩn giấu glueKeo dán.
81
225760
1368
và keo dán là loại
không nhìn thấy được.
04:03
Now if you're a conservatorMôøi,
82
227128
1385
Nếu bạn là một nhà bảo tồn,
04:04
you can take off this glueKeo dán reasonablyhợp lý easilydễ dàng.
83
228513
2132
bạn có thể lấy keo dán này ra khá là dễ dàng.
04:06
The tophàng đầu halfmột nửa is Elmer'sElmer của woodgỗ glueKeo dán.
84
230645
3365
Nửa trên là keo gỗ Elmer.
04:09
It's polyvinylpolyvinyl acetateaxetat emulsionnhũ tương
85
234010
2117
Đó là keo sữa PVAC
04:12
that doesn't dissolvegiải thể in waterNước onceMột lần it's drykhô.
86
236127
2667
một khi đã khô sẽ không hòa tan trong nước.
04:14
And it's much tougherkhó khăn hơn than the parchmentgiấy làm từ da that it was writtenbằng văn bản on.
87
238794
3166
Nó cứng hơn nhiều
so với cuộn da cừu đã chép chữ.
04:17
And so before we could startkhởi đầu imaginghình ảnh ArchimedesArchimedes,
88
241960
3351
Thế nên, trước khi có thể chụp hình ảnh
cuốn sách của Archimedes,
04:21
we had to take this booksách apartxa nhau.
89
245311
1449
chúng tôi phải tháo được sách ra.
04:22
So it tooklấy fourbốn yearsnăm to take apartxa nhau.
90
246760
2851
Mất tới 4 năm.
04:25
And this is a rarehiếm actionhoạt động shotbắn, ladiesquý cô and gentlemenquý ông.
91
249611
3533
Và đây là một pha chớp nhoáng, thưa quí vị.
04:29
(LaughterTiếng cười)
92
253144
2771
(tiếng cười)
04:31
AnotherKhác thing is that we had to get ridthoát khỏi of all the waxsáp,
93
255915
4266
Một việc nữa là chúng tôi phải loại bỏ hết lớp sáp,
04:36
because this was used in the liturgicalphụng vụ servicesdịch vụ
94
260181
2235
vì nó được dùng trong nghi thức tế lễ
04:38
of the GreekHy Lạp OrthodoxChính thống giáo ChurchNhà thờ
95
262416
1741
của Nhà thờ Chính thống giáo Hy Lạp
04:40
and they'dhọ muốn used candlenến waxsáp.
96
264157
1311
và họ sử dụng sáp nến.
04:41
And the candlenến waxsáp was dirtydơ bẩn,
97
265468
1863
Và sáp nến bẩn,
04:43
and we couldn'tkhông thể imagehình ảnh throughxuyên qua the waxsáp.
98
267331
1233
nên chúng tôi khó mà chụp hình qua lớp sáp ấy.
04:44
So very carefullycẩn thận we had to mechanicallyMáy móc scrapecạo off all the waxsáp.
99
268564
3335
Thế rồi, chúng tôi cạo hết sáp một cách máy móc.
04:47
It's hardcứng to tell you exactlychính xác
100
271899
1902
Khó mà kể chính xác với quí vị
04:49
how badxấu this conditionđiều kiện of this booksách is,
101
273801
2714
tình trạng của cuốn sách tệ tới mức nào,
04:52
but it cameđã đến out in little bitsbit very oftenthường xuyên.
102
276515
2766
nhưng rồi từng phần nhỏ cũng dần hé lộ.
04:55
And normallybình thường in a booksách, you wouldn'tsẽ không worrylo about the little bitsbit,
103
279281
2350
Trong một cuốn sách thông thường, ta không
lo lắng lắm về những phần nhỏ.
04:57
but these little bitsbit mightcó thể containchứa uniqueđộc nhất ArchimedesArchimedes textbản văn.
104
281631
3000
nhưng đây là những phần nhỏ chứa văn tự
có một không hai của Archimedes.
05:00
So, tinynhỏ bé fragmentsmảnh vỡ
105
284631
2299
Vì vậy, từng mảnh tí xíu
05:02
we actuallythực ra managedquản lý to put back in the right placeđịa điểm.
106
286930
4741
được chúng tôi kì công đưa về đúng vị trí.
05:07
Then, havingđang có donelàm xong that, we startedbắt đầu to imagehình ảnh the manuscriptbản thảo.
107
291671
3710
Sau đó, chúng tôi bắt đầu
chụp ảnh bản chép tay này.
05:11
And we imagedchụp ảnh the manuscriptbản thảo
108
295381
1500
Và chúng tôi chụp bản chép tay
05:12
in 14 differentkhác nhau wavebandswavebands of lightánh sáng.
109
296881
2028
dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.
05:14
Because if you look at something in differentkhác nhau wavebandswavebands of lightánh sáng,
110
298909
3906
Lí do là khi bạn nhìn một vật
dưới các dải sóng ánh sáng khác nhau,
05:18
you see differentkhác nhau things.
111
302815
1216
bạn sẽ thấy những điều khác nhau.
05:19
And here is an imagehình ảnh of a pagetrang
112
304031
1567
Và đây là ảnh chụp một trang
05:21
imagedchụp ảnh in 14 differentkhác nhau wavebandswavebands of lightánh sáng.
113
305598
2517
dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.
05:24
But nonekhông ai of them workedđã làm việc.
114
308115
2133
Nhưng không hình ảnh nào có hiệu quả.
05:26
So what we did was we processedxử lý the imageshình ảnh togethercùng với nhau,
115
310248
4417
Thế nên chúng tôi đã xử lý các hình ảnh
cùng với nhau,
05:30
and we put two imageshình ảnh into one blankchỗ trống screenmàn.
116
314665
3300
và đưa hai bức ảnh vào một màn hình trống.
05:33
And here are two differentkhác nhau imageshình ảnh of the ArchimedesArchimedes manuscriptbản thảo.
117
317965
2833
Và đây là hai bức hình khác nhau
của bản chép tay Archimedes.
05:36
And the imagehình ảnh on the left
118
320798
1816
Bức hình bên trái
05:38
is the normalbình thường redđỏ imagehình ảnh.
119
322614
1351
là bức chụp trong ánh sáng đỏ thông thường.
05:39
And the imagehình ảnh on the right is an ultraviolettia cực tím imagehình ảnh.
120
323965
1912
Và bức phía bên phải là bức chụp trong tia cực tím.
05:41
And in the imagehình ảnh on the right
121
325877
1140
Và trong bức ảnh bên phải,
05:42
you mightcó thể be ablecó thể to see some of the ArchimedesArchimedes writingviết.
122
327017
2448
có thể bạn sẽ thấy một số chữ viết
trong cuốn Archimedes.
05:45
If you mergehợp nhất them togethercùng với nhau into one digitalkỹ thuật số canvasTranh sơn dầu,
123
329465
2982
Nếu ghép chúng vào trong một khung ảnh số,
05:48
the parchmentgiấy làm từ da is brightsáng in bothcả hai imageshình ảnh
124
332447
2818
tấm da cừu sáng lên trong cả hai hình ảnh
05:51
and it comesđến out brightsáng.
125
335265
1875
và nó sẽ trở nên rất sáng.
05:53
The prayercầu nguyện booksách is darktối in bothcả hai imageshình ảnh
126
337140
3016
Cuốn kinh cầu nguyện tối đi
trong cả hai bức ảnh
05:56
and it comesđến out darktối.
127
340156
1697
và nó sẽ trở nên rất tối.
05:57
The ArchimedesArchimedes textbản văn is darktối in one imagehình ảnh and brightsáng in anotherkhác.
128
341853
3351
Những văn tự trong cuốn sách Archimedes tối
trong bức hình này, và sáng trong bức hình khác.
06:01
And it'llnó sẽ come out darktối but redđỏ,
129
345204
2400
Và nó sẽ trở nên tối nhưng có màu đỏ,
06:03
and then you can startkhởi đầu to readđọc it ratherhơn clearlythông suốt.
130
347604
2267
và ta bắt đầu có thể đọc được tương đối rõ ràng.
06:05
And that's what it looksnhìn like.
131
349871
2842
Và nó trông như thế này.
06:08
Now that's a before and after imagehình ảnh,
132
352713
3342
Đây là trước và sau khi chụp ảnh,
06:11
but you don't readđọc the imagehình ảnh on the screenmàn like that.
133
356055
2982
nhưng bạn không đọc các bức ảnh
trên màn hình như vậy được đâu.
06:14
You zoomthu phóng in and you zoomthu phóng in
134
359037
2619
Bạn phải thu nhỏ và thu nhỏ,
06:17
and you zoomthu phóng in and you zoomthu phóng in,
135
361656
3548
rồi thu nhỏ, và thu nhỏ nữa
06:21
and you can just readđọc it now.
136
365204
2068
và giờ thì bạn đọc được rồi đấy.
06:23
(ApplauseVỗ tay)
137
367272
6348
(tiếng vỗ tay)
06:29
If you processquá trình the sametương tự two imageshình ảnh in a differentkhác nhau way,
138
373620
3580
Nếu bạn xử lý hai bức ảnh theo cách khác,
06:33
you can actuallythực ra get ridthoát khỏi of the prayercầu nguyện booksách textbản văn.
139
377200
2570
thực sự bạn sẽ bỏ được
những văn tự trong cuốn kinh cầu.
06:35
And this is terriblykhủng khiếp importantquan trọng,
140
379770
1018
Điều này quan trọng vô cùng,
06:36
because the diagramssơ đồ in the manuscriptbản thảo
141
380788
2983
vì biểu đồ trong bản chép tay
06:39
are the uniqueđộc nhất sourcenguồn for the diagramssơ đồ
142
383771
2467
là nguồn biểu đồ có một không hai
06:42
that ArchimedesArchimedes drewđã vẽ in the sandCát in the fourththứ tư centurythế kỷ B.C.
143
386238
2817
mà Archimedes đã vẽ trên cát vào thế kỉ 4 TCN.
06:44
And there we are, I can give them to you.
144
389055
3039
Và đây, tôi có thể đưa cho quí vị
06:47
With this kindloại of imaginghình ảnh --
145
392094
2344
Với loại hình ảnh này,
06:50
this kindloại of infraredhồng ngoại, ultraviolettia cực tím, invisiblevô hình lightánh sáng imaginghình ảnh --
146
394438
2666
hình ảnh dưới ánh sáng hồng ngoại, tử ngoại,
ánh sáng không nhìn thấy,
06:53
we were never going to imagehình ảnh throughxuyên qua the goldvàng groundđất forgeriesgiả mạo.
147
397104
2600
chúng ta sẽ chẳng bao giờ chụp xuyên qua
lớp giả trang nền vàng.
06:55
How were we going to do that?
148
399704
1853
Vậy chúng ta làm thế nào đây?
06:57
Well we tooklấy the manuscriptbản thảo,
149
401557
1963
Chúng tôi lấy bản chép tay,
06:59
and we decidedquyết định to imagehình ảnh it in X-rayX-quang fluorescencehuỳnh quang imaginghình ảnh.
150
403520
4287
và quyết đinh chụp ảnh dưới chế độ X-quang.
07:03
So an X-rayX-quang comesđến in in the diagrambiểu đồ on the left
151
407807
3014
Khi một tia X chiếu vào biểu đồ bên trái,
07:06
and it knocksgõ cửa out an electronđiện tử from the innerbên trong shellvỏ of an atomnguyên tử.
152
410821
3852
nó đánh bật một electron từ
vỏ bên trong nguyên tử.
07:10
And that electronđiện tử disappearsbiến mất.
153
414673
1998
Và eletron đó biến mất.
07:12
And as it disappearsbiến mất, an electronđiện tử from a shellvỏ fartherxa hơn out
154
416671
3635
Và khi nó biến mất, một electron từ vỏ
văng xa ra
07:16
jumpsnhảy in and takes its placeđịa điểm.
155
420306
2482
nhảy vào, và chiếm chỗ.
07:18
And when it takes its placeđịa điểm,
156
422788
1433
Và khi nó chiếm chỗ,
07:20
it shedsnhà kho electromagneticđiện từ radiationsự bức xạ.
157
424221
2834
nó tỏa ra phóng xạ điện từ.
07:22
It shedsnhà kho an X-rayX-quang.
158
427055
1432
Nó tỏa ra tia X.
07:24
And this X-rayX-quang is specificriêng in its wavelengthbước sóng
159
428487
2651
Và tia X này mang bước sóng riêng
07:27
to the atomnguyên tử that it hitslượt truy cập.
160
431138
1882
với nguyên tử mà nó xuyên vào.
07:28
And what we wanted to get
161
433020
2168
Và cái chúng tôi muốn lấy
07:31
was the ironbàn là.
162
435188
1733
là sắt.
07:32
Because the inkmực was writtenbằng văn bản in ironbàn là.
163
436921
1867
Vì mực được viết bằng sắt.
07:34
And if we can mapbản đồ
164
438788
1683
Và nếu chúng tôi có thể xác định
07:36
where this X-rayX-quang that comesđến out, where it comesđến from,
165
440471
2584
tia X ra đằng nào, đến từ đâu
07:38
we can mapbản đồ all the ironbàn là on the pagetrang,
166
443055
2066
chúng tôi có thể xác định tất cả
phân tử sắt trên trang viết,
07:41
then theoreticallytheo lý thuyết we can readđọc the imagehình ảnh.
167
445121
2599
về lý thuyết, chúng tôi có thể
đọc được hình ảnh.
07:43
The thing is that you need a very powerfulquyền lực lightánh sáng sourcenguồn to do this.
168
447720
4335
Vấn đề là cần có một nguồn ánh sáng
mạnh, để làm được điều này.
07:47
So we tooklấy it to the StanfordStanford SynchrotronSynchrotron RadiationBức xạ LaboratoryPhòng thí nghiệm
169
452055
3374
Nên chúng tôi đưa bản chép tới
Phòng thí nghiệm phóng xạ Synchrotron Stanford.
07:51
in CaliforniaCalifornia,
170
455429
1442
tại California.
07:52
which is a particlehạt acceleratorMáy gia tốc.
171
456871
1568
là một máy gia tốc hạt.
07:54
ElectronsĐiện tử go around one way,
172
458439
1732
Electron đi vòng quanh theo một chiều,
07:56
positronspositrons go around the other.
173
460171
1617
positron đi vòng quanh theo chiều ngược lại.
07:57
They meetgặp in the middleở giữa,
174
461788
1316
Chúng gặp nhau ở giữa.
07:59
and they createtạo nên subatomichạt hạ nguyên tử particlescác hạt
175
463104
2436
và tạo ra các hạt hạ nguyên tử,
08:01
like the charmquyến rũ quarkquark and the tauTau leptonlepton.
176
465540
2230
như hạt Quark C và hạt Tau Lepton.
08:03
Now we weren'tkhông phải actuallythực ra going to put ArchimedesArchimedes in that beamchùm.
177
467770
3022
Đến lúc này, ta vẫn chưa thực sự đưa
Archimedes ra ánh sáng.
08:06
But as the electronsđiện tử go roundtròn at the speedtốc độ of lightánh sáng,
178
470792
3548
Nhưng khi các electron đi vòng quanh
với tốc độ ánh sáng,
08:10
they shednhà kho X-raysChụp x-quang.
179
474340
1267
chúng tỏa ra tia X.
08:11
And this is the mostphần lớn powerfulquyền lực lightánh sáng sourcenguồn in the solarhệ mặt trời systemhệ thống.
180
475607
2650
Và đây là nguồn ánh sáng mạnh nhất
trong hệ mặt trời.
08:14
This is calledgọi là synchrotronsynchrotron radiationsự bức xạ,
181
478257
1949
Chúng được gọi là phóng xạ synchrotron,
08:16
and it's normallybình thường used to look at things
182
480206
1818
và nó thường được dùng để nhìn những thứ
08:17
like proteinsprotein and that sortsắp xếp of thing.
183
482024
1667
như protein, và những thứ tương tự.
08:19
But we wanted it to look at atomsnguyên tử, at ironbàn là atomsnguyên tử,
184
483691
3997
Nhưng chúng tôi muốn nhìn thấy
các nguyên tử, nguyên tử sắt,
08:23
so that we could readđọc the pagetrang from before and after.
185
487688
2869
nên chúng tôi đọc các trang
từ đằng trước và đằng sau.
08:26
And lolo and beholdbehold, we foundtìm that we could do it.
186
490557
2298
Và kì diệu thay, chúng tôi thấy
mình có thể làm thế.
08:28
It tooklấy about 17 minutesphút to do a singleĐộc thân pagetrang.
187
492855
3448
Mất khoảng 17 phút cho mỗi trang.
08:32
So what did we discoverkhám phá?
188
496303
2655
Vậy chúng tôi đã phát hiện ra gì nào?
08:34
Well one of the uniqueđộc nhất textsvăn bản in ArchimedesArchimedes
189
498958
2182
Đó là những đoạn văn tự độc nhất
trong cuốn sách của Archimedes
08:37
is calledgọi là "The StomachionStomachion."
190
501140
1803
được gọi là "The Stomachion".
08:38
And this didn't existhiện hữu in CodicesCodices A and B.
191
502943
2414
Và nó không hề tồn tại trong Quyển A và B.
08:41
And we knewbiết that it involvedcó tính liên quan this squareQuảng trường.
192
505357
2419
Và chúng tôi biết cuốn sách
liên quan đến hình vuông này.
08:43
And this is a perfecthoàn hảo squareQuảng trường,
193
507776
1793
Đây là một hình vuông hoàn hảo,
08:45
and it's dividedchia into 14 bitsbit.
194
509569
2021
và nó được chia làm 14 mảnh.
08:47
But no one knewbiết what ArchimedesArchimedes was doing with these 14 bitsbit.
195
511590
2783
Nhưng không ai hay biết Archimedes
làm gì với 14 mảnh này.
08:50
And now we think we know.
196
514373
2184
Và giờ chúng tôi cho là mình đã biết.
08:52
He was tryingcố gắng to work out
197
516557
1767
Ông ấy đang cố tìm ra
08:54
how manynhiều wayscách you can recombinetái those 14 bitsbit
198
518324
2533
có bao nhiêu cách có thể ghép 14 mảnh này
08:56
and still make a perfecthoàn hảo squareQuảng trường.
199
520857
2327
mà vẫn thành được 1 hình vuông hoàn hảo.
08:59
AnyoneBất cứ ai want to guessphỏng đoán the answercâu trả lời?
200
523184
3502
Có ai ở đây muốn đoán đáp án không?
09:02
It's 17,152 dividedchia into 536 familiescác gia đình.
201
526686
5362
17,152 cách, chia làm 536 nhóm.
09:07
And the importantquan trọng pointđiểm about this
202
532048
2367
Và điều đó quan trọng ở chỗ
09:10
is that it's the earliestsớm nhất studyhọc in combinatoricstoán học tổ hợp in mathematicstoán học.
203
534415
3714
đây là nghiên cứu sớm nhất về tổ hợp
trong toán học.
09:14
And combinatoricstoán học tổ hợp is a wonderfulTuyệt vời and interestinghấp dẫn branchchi nhánh of mathematicstoán học.
204
538129
3764
Và tổ hợp là một bộ phận đẹp đẽ và thú vị
của toán học.
09:17
The really astonishingkinh ngạc thing thoughTuy nhiên about this manuscriptbản thảo
205
541893
3235
Điều thực sự đáng kinh ngạc
về quyển chép tay này
09:21
is that we lookednhìn at the other manuscriptsbản thảo
206
545128
2369
là khi chúng tôi nhìn vào
những quyển khác
09:23
that the palimpsesterpalimpsester had madethực hiện,
207
547497
1418
mà tấm da cừu này đã tạo nên,
09:24
the scribeScribe had madethực hiện his booksách out of,
208
548915
2566
do người chép chữ sử dụng
để làm nên cuốn sách này,
09:27
and one of them was a manuscriptbản thảo containingcó chứa textbản văn by HyperidesHyperides.
209
551481
2932
thì một trong số chúng là một cuốn chép tay
chứa các văn tự của Hyperides.
09:30
Now HyperidesHyperides was an AthenianAthena oratorhùng biện from the fourththứ tư centurythế kỷ B.C.
210
554413
4368
Hyperides là một nhà hùng biện
từ thế kỉ 4 TCN
09:34
He was an exactchính xác contemporaryđồng thời of DemosthenesDemosthenes.
211
558781
2417
Ông chính là người đương thời
với Demosthenes.
09:37
And in 338 B.C. he and DemosthenesDemosthenes togethercùng với nhau
212
561198
4399
Vào năm 338 TCN, ông cùng với Demosthenes
09:41
decidedquyết định that they wanted to standđứng up
213
565597
1684
quyết tâm đứng lên phản kháng
09:43
to the militaryquân đội mightcó thể of PhilipPhilip of MacedonMacedonia.
214
567281
2000
quyền lực quân sự của Philip xứ Macedon.
09:45
So AthensAthena and ThebesThebes wentđã đi out to fightchiến đấu PhilipPhilip of MacedonMacedonia.
215
569281
3649
Và thế là Athens cùng Thebes
cùng đánh lại Philip xứ Macedon.
09:48
This was a badxấu ideaý kiến,
216
572930
1268
Đó là một ý tưởng tồi,
09:50
because PhilipPhilip of MacedonMacedonia had a sonCon trai calledgọi là AlexanderAlexander the Great,
217
574198
3433
vì Philip xứ Macedon có người con trai
mà ta gọi là Alexander Đại đế
09:53
and they lostmất đi the battlechiến đấu of ChaeroneaChaeronea.
218
577631
2283
và họ đã thua trong trận Chaeronea.
09:55
AlexanderAlexander the Great wentđã đi on to conquerchinh phục the knownnổi tiếng worldthế giới;
219
579914
2718
Alexander Đại đế tiếp tục chinh phục
thế giới
09:58
HyperidesHyperides foundtìm himselfbản thân anh ấy on trialthử nghiệm for treasonphản bội.
220
582632
2750
Hyperides bị xét xử vì tội phản quốc.
10:01
And this is the speechphát biểu that he gaveđưa ra when he was on trialthử nghiệm --
221
585382
3600
Và đây là bài diễn văn ông nói tại phiên tòa
10:04
and it's a great speechphát biểu:
222
588982
1148
và đó là một bài diễn văn tuyệt vời:
10:06
"BestTốt nhất of all," he saysnói, "is to winthắng lợi.
223
590130
2268
Ông đã nói: "Tốt hơn cả, là chiến thắng".
10:08
But if you can't winthắng lợi,
224
592398
1734
Nhưng nếu không thể chiến thắng,
10:10
then you should fightchiến đấu for a noblequý tộc causenguyên nhân,
225
594132
2041
thì hãy chiến đấu vì một mục đích cao cả,
10:12
because then you'llbạn sẽ be rememberednhớ lại.
226
596173
1575
vì bạn sẽ được người đời sau tưởng nhớ.
10:13
ConsiderXem xét the SpartansSparta.
227
597748
1598
Hãy nghĩ đến bè lũ Spartan.
10:15
They wonthắng enumerableenumerable victorieschiến thắng,
228
599346
1868
Bọn chúng thắng vô số kể,
10:17
but no one remembersghi nhớ what they are
229
601214
1832
nhưng chẳng ai nhớ chúng là ai
10:18
because they were all foughtđã chiến đấu for selfishích kỷ endskết thúc.
230
603046
2135
vì chúng chiến đấu vì những mục đích vị kỉ.
10:21
The one battlechiến đấu that the SpartansSparta foughtđã chiến đấu that everybodymọi người remembersghi nhớ
231
605181
3566
Chỉ có một trận chiến của quân Spartan
khiến ai nấy đều nhớ đến ngày nay
10:24
is the the battlechiến đấu of ThermopylaeThermopylae
232
608747
1716
là trận chiến thành Thermopylae
10:26
where they were butcheredbutchered to a man,
233
610463
2003
nơi chúng bị tiêu diệt đến người cuối cùng,
10:28
but foughtđã chiến đấu for the freedomsự tự do of GreeceHy Lạp."
234
612466
1932
nhưng đã chiến đấu vì tự do của Hy Lạp."
10:30
It was suchnhư là a great speechphát biểu
235
614398
2265
Đó quả là một bài diễn thuyết tuyệt vời
10:32
that the AthenianAthena lawpháp luật courtstoà án let him off.
236
616663
3735
tới mức Tòa án thành Athen
đã thả tự do cho ông.
10:36
He livedđã sống for anotherkhác 10 yearsnăm,
237
620398
2066
Ông sống được 10 năm nữa,
10:38
then the MacedonianTiếng Macedonia factionphe caughtbắt up with him.
238
622464
2651
rồi bè lũ Macedonia đã bắt được ông.
10:41
They cutcắt tỉa out his tonguelưỡi in mockerytrò hề of his oratoryOratory,
239
625115
2584
Chúng cắt lưỡi ông
để nhạo báng tài hùng biện của ông
10:43
and no one knowsbiết what they did with his bodythân hình.
240
627699
3431
và không ai biết chúng đã làm gì
với thi thể của ông.
10:47
So this is the discoverykhám phá of a lostmất đi voicetiếng nói from antiquitythời cổ đại,
241
631130
3151
Và đây là phát hiện về
một giọng nói đã mất từ những cổ vật,
10:50
speakingnói to us, not from the gravephần mộ,
242
634281
1982
đang nói chuyện với chúng ta,
không phải từ bia mộ,
10:52
because his gravephần mộ doesn't existhiện hữu,
243
636263
1478
vì mộ ông không hề tồn tại,
10:53
but from the AthenianAthena lawpháp luật courtstoà án.
244
637741
1773
mà là từ Tòa án thành Athen.
10:55
Now I should say at this pointđiểm
245
639514
1649
Giờ đây, tôi nói rằng
10:57
that normallybình thường when you're looking
246
641163
2767
thông thường, khi bạn nhìn vào
10:59
at medievaltrung cổ manuscriptsbản thảo that have been scrapedcạo off,
247
643930
1996
bản chép tay thời trung cổ
đã từng bị xóa đi,
11:01
you don't find uniqueđộc nhất textsvăn bản.
248
645926
1486
bạn không tìm được những văn tự độc đáo.
11:03
And to find two in one manuscriptbản thảo is really something.
249
647412
3102
Thế nên, quả là ấn tượng khi tìm thấy
đến 2 bản văn tự trong một quyển chép tay.
11:06
To find threesố ba is completelyhoàn toàn weirdkỳ dị.
250
650514
3217
Tìm được những 3 bản thì quả là kì lạ.
11:09
And we foundtìm threesố ba.
251
653731
1681
Và chúng tôi đã tìm được 3.
11:11
Aristotle'sAristotle "CategoriesThể loại"
252
655412
1266
Cuốn "Phân loại" của Aristotle
11:12
is one of the foundationalnền tảng textsvăn bản of WesternTây philosophytriết học.
253
656678
2453
là một trong những văn tự nền tảng
của triết học phương Tây.
11:15
And we foundtìm a thirdthứ ba centurythế kỷ A.D. commentarybình luận on it,
254
659131
4416
Và chúng tôi tìm được một lời bình
từ thế kỉ thứ 3 về quyển này này,
11:19
possiblycó thể by GalenGalen and probablycó lẽ by PorphyryPocfia.
255
663547
3184
có lẽ của Galen, và có thể của Porphyry.
11:22
Now all this datadữ liệu that we collectedthu thập,
256
666731
2198
Tất cả những tư liệu mà chúng tôi đã thu thập này,
11:24
all the imageshình ảnh, all the rawthô imageshình ảnh,
257
668929
2535
tất cả những hình ảnh,
tất cả những hình ảnh thô,
11:27
all the transcriptionssang mã that we madethực hiện and that sortsắp xếp of thing
258
671464
2350
tất cả những bản ghi chép chúng tôi đã thực hiện và những điều tương tự với chúng
11:29
have been put onlineTrực tuyến underDưới a CreativeSáng tạo CommonsCommons licensegiấy phép
259
673814
3486
đã được đưa lên mạng
với bản quyền Tài sản sáng tạo chung,
11:33
for anyonebất kỳ ai to use for any commercialthương mại purposemục đích.
260
677300
2914
để bất cứ ai cũng có thể sử dụng
cho bất cứ mục đích thương mại nào.
11:36
(ApplauseVỗ tay)
261
680214
6533
(vỗ tay)
11:42
Why did the ownerchủ nhân of the manuscriptbản thảo do this?
262
686747
3304
Tại sao người chủ cuốn chép tay này
lại làm như vậy?
11:45
He did this because he understandshiểu datadữ liệu as well as bookssách.
263
690051
3746
Bởi vì ông ấy hiểu về tư liệu
cũng như về sách.
11:49
Now the thing to do with bookssách,
264
693797
1335
Điều cần làm với sách,
11:51
if you want to ensuređảm bảo theirhọ long-termdài hạn utilitytiện ích,
265
695132
2131
nếu bạn muốn đảm bảo
sẽ sử dụng sách được lâu dài,
11:53
is to hideẩn giấu them away in closetsTủ
266
697263
2216
là giấu chúng trong tủ,
11:55
and let very fewvài people look at them.
267
699479
1800
và chỉ cho rất ít người chiêm ngưỡng chúng mà thôi.
11:57
The thing to do with datadữ liệu, if you want it to survivetồn tại,
268
701279
2419
Nếu bạn muốn tư liệu được sống,
11:59
is to let it out and have everybodymọi người have it
269
703698
3301
hãy chia sẻ nó và để tất cả mọi người cùng biết đến
12:02
with as little controlđiều khiển on that datadữ liệu as possiblekhả thi.
270
706999
3099
và kiểm soát tư liệu đó càng ít càng tốt.
12:05
And that's what he did.
271
710098
1164
Và đó là điều ông ấy đã làm.
12:07
And institutionstổ chức can learnhọc hỏi from this.
272
711262
3428
Và các tổ chức bảo tồn có thể học tập.
12:10
Because institutionstổ chức at the momentchốc lát
273
714690
2552
Vì hiện nay, các tổ chức này
12:13
confinenhốt theirhọ datadữ liệu with copyrightbản quyền restrictionshạn chế and that sortsắp xếp of thing.
274
717242
3057
giam hãm các tư liệu với việc
hạn chế bản quyền
12:16
And if you want to look at medievaltrung cổ manuscriptsbản thảo on the WebWeb,
275
720299
2192
Nếu bạn muốn nhìn thấy các bản chép tay
thời Trung cổ trên Web,
12:18
at the momentchốc lát you have to go to the NationalQuốc gia LibraryThư viện of Y'sY siteđịa điểm
276
722491
3471
hiện tại bạn có thể truy cập
trang Web của Thư viện quốc gia Y
12:21
or the UniversityTrường đại học LibraryThư viện of X'sX siteđịa điểm,
277
725962
2668
hay trang Web của Thư viện trường Đại học X,
12:24
which is about the mostphần lớn boringnhàm chán way
278
728630
1899
quá là tẻ nhạt
12:26
in which you can dealthỏa thuận with digitalkỹ thuật số datadữ liệu.
279
730529
1777
khi xử lý các dữ liệu kỹ thuật số.
12:28
What you want to do is to aggregatetổng hợp it all togethercùng với nhau.
280
732306
2993
Điều bạn muốn làm là tập hợp tất cả lại.
12:31
Because the WebWeb of the ancientxưa manuscriptsbản thảo of the futureTương lai
281
735299
3097
Vì trong tương lai, trang web của
các bản chép tay cổ xưa
12:34
isn't going to be builtđược xây dựng by institutionstổ chức.
282
738396
2286
sẽ không do các tổ chức xây dựng nên,
12:36
It's going to be builtđược xây dựng by usersngười sử dụng,
283
740682
3108
mà do những người sử dụng xây dựng nên,
12:39
by people who get this datadữ liệu togethercùng với nhau,
284
743790
1774
những người đã tổng hợp những tư liệu này lại
12:41
by people who want to aggregatetổng hợp all sortsloại of mapsbản đồ
285
745564
3535
những người đã muốn tập hợp
tất cả các loại bản đồ
12:44
from whereverở đâu they come from,
286
749099
1632
từ quê hương của họ,
12:46
all sortsloại of medievaltrung cổ romanceslãng mạn
287
750731
1800
tất cả những câu chuyện lãng mạn
thời trung cổ
12:48
from whereverở đâu they come from,
288
752531
1549
từ quê hương của họ,
12:49
people who just want to curatecurate theirhọ ownsở hữu gloriousvinh quang selectionlựa chọn
289
754080
3783
những người chỉ muốn bảo tồn
những lựa chọn vinh quang của riêng mình
12:53
of beautifulđẹp things.
290
757863
1517
của những điều đẹp đẽ.
12:55
And that is the futureTương lai of the WebWeb.
291
759380
1617
Và đó là tương lai của Web.
12:56
And it's an attractivehấp dẫn and beautifulđẹp futureTương lai,
292
760997
3183
Đó là một tương lai hấp dẫn và đẹp đẽ,
13:00
if only we can make it happenxảy ra.
293
764180
1602
nhưng chỉ khi chúng ta có thể khiến điều đó xảy ra.
13:01
Now we at the WaltersWalters ArtNghệ thuật MuseumBảo tàng have followedtheo sau this examplethí dụ,
294
765782
3181
Hiện nay, tại Bảo tàng Nghệ thuật Walter,
chúng tôi đã học theo cách này,
13:04
and we have put up all our manuscriptsbản thảo on the WebWeb
295
768963
3350
và đưa tất cả các bản chép tay mà chúng tôi có lên Web
13:08
for people to enjoythưởng thức --
296
772313
1683
để ai cũng có thể thưởng thức.
13:09
all the rawthô datadữ liệu, all the descriptionsMô tả, all the metadatasiêu dữ liệu.
297
773996
2584
tất cả cả tư liệu thô, những mô tả,
những siêu dữ liệu
13:12
underDưới a CreativeSáng tạo CommonsCommons licensegiấy phép.
298
776580
2883
dưới bản quyền Tài sản sáng tạo chung.
13:15
Now the WaltersWalters ArtNghệ thuật MuseumBảo tàng is a smallnhỏ bé museumviện bảo tàng
299
779463
1518
Hiện nay, Bảo tàng Nghệ thuật Walter
mới chỉ là một bảo tàng nhỏ,
13:16
and it has beautifulđẹp manuscriptsbản thảo,
300
780981
1548
và có những bản chép tay hoàn mĩ,
13:18
but the datadữ liệu is fantastictuyệt diệu.
301
782529
2018
nhưng tư liệu quả là tuyệt vời.
13:20
And the resultkết quả of this
302
784547
1783
và kết quả của những điều đó là,
13:22
is that if you do a GoogleGoogle searchTìm kiếm on imageshình ảnh right now
303
786330
3018
nếu bạn tìm kiếm bằng Google Hình ảnh
ngay bây giờ,
13:25
and you typekiểu in "IlluminatedChiếu sáng manuscriptbản thảo KoranKinh Koran" for examplethí dụ,
304
789348
3332
lấy ví dụ bạn gõ vào "bản chép kinh Koran
được chiếu sáng"
13:28
24 of the 28 imageshình ảnh you'llbạn sẽ find come from my institutiontổ chức giáo dục.
305
792680
4417
bạn sẽ tìm thấy 24 trên tổng số 28 bức hình
đến từ bảo tàng của tôi.
13:32
(ApplauseVỗ tay)
306
797097
5550
(vỗ tay).
13:38
Now, let's think about this for a minutephút.
307
802647
5033
Hãy nghĩ ngợi một chút về điều này.
13:43
What's in it for the institutiontổ chức giáo dục?
308
807680
1983
Có những gì bên trong một viện bảo tồn ?
13:45
There are all sortsloại of things that are in it for the institutiontổ chức giáo dục.
309
809663
2596
Có tất cả mọi thứ nằm trong diện bảo tồn.
13:48
You can talk about the HumanitiesNhân văn and that sortsắp xếp of thing,
310
812259
2123
Bạn có thể nói về những điều Nhân văn
13:50
but let's talk about selfishích kỷ things.
311
814382
1881
nhưng hãy nói về những điều vị kỉ.
13:52
Because what's really in it for the institutiontổ chức giáo dục is this:
312
816263
3868
Bởi vì những gì thực sự tồn tại trong một
viện bảo tồn là đây:
13:56
Now why do people go to the LouvreBảo tàng Louvre?
313
820131
3056
Tại sao người ta lại đến (bảo tàng) Louvre?
13:59
They go to see the MonaMona LisaLisa.
314
823187
2984
Họ đến xem bức Mona Lisa.
14:02
Why do they go to see the MonaMona LisaLisa?
315
826171
3059
Tại sao họ lại đến xem bức Mona Lisa?
14:05
Because they alreadyđã know what she looksnhìn like.
316
829230
2382
Vì họ đã biết cô ấy trông ra sao rồi.
14:07
And they know what she looksnhìn like
317
831612
2334
Họ biết cô ấy trông ra sao,
14:09
because they'vehọ đã seenđã xem picturesnhững bức ảnh of her absolutelychắc chắn rồi everywheremọi nơi.
318
833946
4702
vì họ đã thấy những bức ảnh của cô ấy khắp mọi nơi.
14:14
Now, there is no need
319
838648
4449
Và giờ thì không cần
14:18
for these restrictionshạn chế at all.
320
843097
2279
cấm đoán gì hết.
14:21
And I think that institutionstổ chức should standđứng up
321
845376
2087
Và tôi nghĩ các tổ chức bảo tồn nên đứng lên
14:23
and releasegiải phóng all theirhọ datadữ liệu underDưới unrestrictedkhông giới hạn licensesgiấy phép,
322
847463
3134
và giải phóng tất cả các tư liệu
với bản quyền không hạn chế,
14:26
and it would be a great benefitlợi ích to everybodymọi người.
323
850597
2216
và đó sẽ tạo nên lợi ích vô cùng to lớn
cho tất cả mọi người.
14:28
Why don't we just let everybodymọi người have accesstruy cập to this datadữ liệu
324
852813
3166
Tại sao chúng ta không để mọi người
truy cập vào tư liệu này
14:31
and curatecurate theirhọ ownsở hữu collectionbộ sưu tập
325
855979
2336
và lưu giữ bộ sưu tập của riêng họ
14:34
of ancientxưa knowledgehiểu biết and wonderfulTuyệt vời and beautifulđẹp things
326
858315
2165
về những kiến thức cổ xưa,
và những điều tuyệt vời, và đẹp đẽ
14:36
and increasetăng the beautysắc đẹp, vẻ đẹp and the culturalvăn hoá significancetầm quan trọng
327
860480
3088
và tăng lên vẻ đẹp và ý nghĩa văn hóa
14:39
of the InternetInternet.
328
863568
1228
của Internet.
14:40
Thank you very much indeedthật.
329
864796
1517
Thực lòng cảm ơn tất cả quí vị!
14:42
(ApplauseVỗ tay)
330
866313
4433
(vỗ tay).
Translated by Michelle Nguyen
Reviewed by Trang Nguyen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
William Noel - Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet.

Why you should listen

William Noel is the Curator of Manuscripts and Rare Books at the Walters Art Museum. But for someone who spends the majority of his time analyzing ancient and medieval artifacts, he also embraces social media and stresses its value even for the oldest, most established academic and cultural institutions. Noel believes passionately that institutions should free their digital data.

Since 1999 Noel has spearheaded the conservation of a manuscript known as the Archimedes Palimpsest. The palimpsest is a unique Byzantine prayer book made up of parchments which contain hidden writings from three original previously-unknown texts: treatises written by Archimedes; works by the 4th-century B.C. Attic Orator Hyperides; and 3rd-century commentary on Aristotle’s Categories, by an unknown author. Using a powerful particle accelerator Noel and his team were able to uncover the hidden texts and publish all their images and findings on the Internet, available to anyone for free under a Creative Commons license.

Noel currently lives in Baltimore, Maryland, where he curates at the Walters, working to ensure that the public has free digital access to his collection.

Read more about William Noel in the TED Blog Q&A >>

More profile about the speaker
William Noel | Speaker | TED.com