ABOUT THE SPEAKER
Rives - Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life.

Why you should listen

Part poet, part storyteller, part philosopher, Rives is the co-host of TEDActive as well as a frequent TED speaker. On stage, his poems burst in many directions, exposing multiple layers and unexpected treats: childhood memories, grown-up humor, notions of love and lust, of what is lost forever and of what's still out there waiting to unfold. Chimborazo.

A regular on HBO's Def Poetry Jam, Rives also starred alongside model Bar Refaeli in the 2008 Bravo special Ironic Iconic America, touring the United States on a "roller coaster ride through the eye-popping panorama of American pop culture." Flat pages can't contain his storytelling, even when paper is his medium. The pop-up books he creates for children unfold with surprise: The Christmas Pop-Up Present expands to reveal moving parts, hidden areas and miniature booklets inside. 

His latest project—the Museum of Four in the Morning—is an ode to a time that may well be part of a global conspiracy. In a good way.  

More profile about the speaker
Rives | Speaker | TED.com
TEDxSummit

Rives: Reinventing the encyclopedia game

Rives: Tái tạo trò chơi bách khoa toàn khư

Filmed:
770,668 views

Lấy gợi ý từ việc Bộ sách Bách Khoa Toàn Thư Britannica đã ngừng in ấn, nhà thơ Rives phục hồi lại một trò chơi từ thuở ấu thơ của ông. Trong cuộc trò chuyện tại hội nghị thượng đỉnh TED Doha, Rives đưa chúng ta tham dự vào một chuyến đi hết sức tuyệt diệu xoay quanh những sự lựa chọn ngẫu nhiên (và ít ngẫu nhiên) trong kho kiến thức nhân loại: từ tỉnh Chimborazo, nơi xa nhất từ trung tâm Trái đấy, tới con tinh tinh Ham, loài tinh tinh đầu tiên có mặt ngoài vũ trụ.
- Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
So, last monththáng, the EncyclopaediaBách khoa toàn thư BritannicaBritannica announcedđã thông báo
0
611
3386
Khoảng tháng trước , Bách khoa toàn thư Britannica thông báo
00:19
that it is going out of printin
1
3997
1749
rằng nó sẽ ngừng in xuất bản
00:21
after 244 yearsnăm, which madethực hiện me nostalgichoài cổ,
2
5746
3825
sau 244 năm , điều đó khiến tôi luyến tiếc,
00:25
because I remembernhớ lại playingđang chơi a gametrò chơi with the colossalkhổng lồ encyclopediabách khoa toàn thư setbộ in my hometownquê nhà librarythư viện
3
9571
5647
bởi vì tôi nhớ chơi một trò chơi với bách khoa toàn thư khổng lồ được đặt trong thư viện thành phố quê nhà của tôi
00:31
back when I was a kidđứa trẻ,
4
15218
1249
khi tôi là một đứa trẻ,
00:32
maybe 12 yearsnăm old.
5
16467
1343
tầm 12 tuổi.
00:33
And I wonderedtự hỏi if I could updatecập nhật that gametrò chơi,
6
17810
2640
Và tôi tự hỏi nếu tôi có thể làm mới trò chơi đó,
00:36
not just for modernhiện đại methodsphương pháp,
7
20450
2016
không chỉ cho các phương pháp hiện đại ,
00:38
but for the modernhiện đại me.
8
22466
1704
mà cho cả tôi hiện đại.
00:40
So I triedđã thử.
9
24170
1136
Vì vậy, tôi đã cố gắng .
00:41
I wentđã đi to an onlineTrực tuyến encyclopediabách khoa toàn thư,
10
25306
1307
Tôi đã đi đến một bách khoa toàn thư trực tuyến,
00:42
WikipediaWikipedia, and I enteredđã nhập the termkỳ hạn "EarthTrái đất."
11
26613
2758
Wikipedia, và tôi gõ từ "Trái đất "
00:45
You can startkhởi đầu anywhereở đâu, this time I choseđã chọn EarthTrái đất.
12
29371
2666
Bạn có thể bắt đầu ở bất cứ nơi nào , lúc đó tôi đã chọn Trái đất .
00:47
And the first rulequi định of the gametrò chơi is prettyđẹp simpleđơn giản.
13
32037
2478
Và luật chơi đầu tiên của trò chơi khá là đơn giản.
00:50
You just have to readđọc the articlebài báo
14
34515
1491
Bạn chỉ cần đọc bài báo
00:51
untilcho đến you find something you don't know,
15
36006
2588
cho đến khi bạn tìm thấy một cái gì đó bạn không biết ,
00:54
and preferablytốt hơn something your dadcha doesn't even know.
16
38594
3105
và tốt hơn là một cái gì đó cha của bạn thậm chí cũng không biết .
00:57
And in this casetrường hợp, I quicklyMau foundtìm this:
17
41699
2879
Và trong trường hợp này , tôi nhanh chóng thấy điều này:
01:00
The furthestxa hơn pointđiểm from the centerTrung tâm of the EarthTrái đất
18
44578
2296
Điểm xa nhất từ trung tâm của Trái Đất
01:02
is not the tiptiền boa of MountMount EverestEverest, like I mightcó thể have thought,
19
46874
2473
không phải là đỉnh núi Everest , giống như tôi đã từng nghĩ ,
01:05
it's the tiptiền boa of this mountainnúi: MountMount ChimborazoChimborazo in EcuadorEcuador.
20
49347
3296
mà đó là đỉnh của ngọn núi này : Núi Chimborazo ở Ecuador.
01:08
The EarthTrái đất spinsquay, of coursekhóa học, as it travelsđi du lịch around the sunmặt trời,
21
52643
3520
Trái đất quay, tất nhiên, khi nó di chuyển xung quanh mặt trời,
01:12
so the EarthTrái đất bulgeschỗ phình ra a little bitbit around the middleở giữa,
22
56163
1984
Trái đất phình ra một chút khoảng giữa,
01:14
like some EarthlingsEarthlings.
23
58147
1127
giống như một vài người.
01:15
And even thoughTuy nhiên MountMount ChimborazoChimborazo isn't the tallestcao nhất mountainnúi in the AndesAndes,
24
59274
4890
Và mặc dù Núi Chimborazo không phải là ngọn núi cao nhất trong dãy núi Andes,
01:20
it's one degreetrình độ away from the equatorđường xích đạo,
25
64164
1671
chỉ cách một độ từ xích đạo,
01:21
it's ridingcưỡi ngựa that bulgephình, and so the summithội nghị thượng đỉnh of ChimborazoChimborazo
26
65835
3000
nó phình ra , và do đó, đỉnh của Chimborazo
01:24
is the farthestxa nhất pointđiểm on EarthTrái đất from the centerTrung tâm of the EarthTrái đất.
27
68835
3400
là điểm xa nhất trên trái đất từ Trung tâm của trái đất.
01:28
And it is really funvui vẻ to say.
28
72235
2952
Và nó thực sự là rất thú vị.
01:31
So I immediatelyngay decidedquyết định,
29
75187
943
Vì vậy, tôi ngay lập tức quyết định,
01:32
this is going to be the nameTên of the gametrò chơi,
30
76130
1897
Đây sẽ là tên của trò chơi,
01:33
or my newMới exclamationdấu chấm than.
31
78027
1487
hoặc dấu chấm than mới của tôi.
01:35
You can use it at TEDTED.
32
79514
970
Bạn có thể sử dụng nó tại TED.
01:36
ChimborazoChimborazo, right?
33
80484
1329
Tỉnh Chimborazo, đúng không?
01:37
It's like "eurekaEureka" and "bingoBingo" had a babyđứa bé.
34
81813
1702
Nó là giống như "eureka" và "bingo" đã có một em bé.
01:39
I didn't know that;
35
83515
1729
Tôi đã không biết rằng;
01:41
that's prettyđẹp coolmát mẻ.
36
85244
1630
nó khá là tuyệt.
01:42
ChimborazoChimborazo!
37
86874
1665
Tỉnh Chimborazo!
01:44
So the nextkế tiếp rulequi định of the gametrò chơi is alsocũng thế prettyđẹp simpleđơn giản.
38
88539
3625
Vì vậy, các quy tắc tiếp theo của trò chơi là cũng khá đơn giản.
01:48
You just have to find anotherkhác termkỳ hạn and look that up.
39
92164
2887
Bạn chỉ cần tìm từ khác và tìm kiếm nó.
01:50
Now in the old daysngày, that meantý nghĩa gettingnhận được out a volumeâm lượng
40
95051
2165
Trong quá khứ có nghĩa là thoát ra khỏi số lượng lớn
01:53
and browsingtrình duyệt throughxuyên qua it alphabeticallytheo thứ tự ABC,
41
97216
1635
và tìm kiếm nó theo bảng chữ cái
01:54
maybe gettingnhận được sidetrackedbị chệch hướng,
42
98851
1039
có thể nhận được theo dõi
,
01:55
that was funvui vẻ.
43
99890
705
nó rất là thú vị.
01:56
NowadaysNgày nay there are hundredshàng trăm of linksliên kết to choosechọn from.
44
100595
2631
Hiện nay có hàng trăm các liên kết để lựa chọn.
01:59
I can go literallynghĩa đen anywhereở đâu in the worldthế giới,
45
103226
1952
Tôi thực sự có thể dùng ở bất cứ nơi nào trên thế giới,
02:01
I think sincekể từ I was alreadyđã in EcuadorEcuador,
46
105178
1729
Tôi nghĩ rằng kể từ khi tôi ở Ecuador,
02:02
I just decidedquyết định to clicknhấp chuột on the wordtừ "tropicalnhiệt đới."
47
106907
2711
Tôi chỉ cần nhấp chuột vào từ "nhiệt đới".
02:05
That tooklấy me to this wetẩm ướt and warmấm áp bandban nhạc of the tropicsvùng nhiệt đới
48
109618
5241
Nó đưa tôi tới dải ẩm ướt và ấm áp của vùng nhiệt đới
02:10
that encirclesbao quanh the EarthTrái đất.
49
114859
1185
bao quanh trái đất.
02:11
Now that's the TropicTropic of CancerBệnh ung thư in the northBắc
50
116044
2461
Bây giờ nó ở chí tuyến phía bắc
02:14
and the TropicTropic of CapricornCapricorn in the southmiền Nam,
51
118505
1513
và chí tuyến của Capricorn ở phía Nam,
02:15
that much I knewbiết,
52
120018
808
nhiều đều tôi đã biết
02:16
but I was surprisedngạc nhiên to learnhọc hỏi this little factthực tế:
53
120826
2201
nhưng tôi rất ngạc nhiên khi tìm hiểu thực tế nhỏ này:
02:18
Those are not cartographers'cartographers' linesđường dây,
54
123027
2266
Những đường đó không phải do người vẽ bản đồ vẽ.
02:21
like latitudevĩ độ or the bordersbiên giới betweengiữa nationsquốc gia,
55
125293
3605
như vĩ tyến hoặc các biên giới giữa các quốc gia,
02:24
they are astronomicalthiên văn phenomenahiện tượng causedgây ra by the Earth'sTrái đất tiltnghiêng,
56
128898
2731
chúng là hiện tượng thiên văn học gây ra bởi độ nghiêng của trái đất,
02:27
and they changethay đổi.
57
131629
1605
và chúng thay đổi.
02:29
They movedi chuyển; they go up, they go down.
58
133234
2650
Chúng di chuyển; đi lên, đi xuống.
02:31
In factthực tế, for yearsnăm, the TropicTropic of CancerBệnh ung thư and the TropicTropic of CapricornCapricorn
59
135884
3199
Trong thực tế, trong nhiều năm, các chí tuyến bắc và chí tuyến nam
02:34
have been steadilyliên tục driftingtrôi towardsvề hướng the equatorđường xích đạo
60
139083
2640
đều đặn trôi về phía xích đạo
02:37
at the ratetỷ lệ of about 15 metersmét permỗi yearnăm,
61
141723
2497
ở tỉ lệ khoảng 15 mét mỗi năm,
02:40
and nobodykhông ai told me that.
62
144220
1166
và không ai nói với tôi rằng.
02:41
I didn't know it.
63
145386
824
Tôi không biết điều đó.
02:42
ChimborazoChimborazo!
64
146210
1418
Tỉnh Chimborazo!
02:43
So to keep the gametrò chơi going, I just have to find anotherkhác termkỳ hạn and look that one up.
65
147628
5776
Vì vậy để tiếp tục trò chơi, tôi chỉ phải tìm một từ nữa và tra từ đó.
02:49
SinceKể từ khi I'm alreadyđã in the tropicsvùng nhiệt đới, I choseđã chọn "TropicalNhiệt đới rainforestrừng nhiệt đới."
66
153404
3799
Khi tôi đã ở vùng nhiệt đới, tôi đã chọn "Rừng mưa nhiệt đới."
02:53
FamousNổi tiếng for its diversitysự đa dạng, humanNhân loại diversitysự đa dạng.
67
157203
2283
Nổi tiếng về sự đa dạng, sự đa dạng của con người.
02:55
There are still dozenshàng chục and dozenshàng chục of uncontactedUncontacted tribescác bộ lạc livingsống on this planethành tinh.
68
159486
5526
Hàng chục và hàng chục các bộ tộc không liên hệ với sự sống trên hành tinh này vẫn sống tại đây.
03:00
They're all over the globequả địa cầu, but virtuallyhầu như all of them livetrực tiếp in tropicalnhiệt đới rainforestsrừng nhiệt đới.
69
165012
4478
Họ đang ở khắp nơi trên thế giới, nhưng hầu như tất cả trong số đó sống trong rừng mưa nhiệt đới.
03:05
This is the only placeđịa điểm you can go nowadaysngày nay and not get "friendedfriended."
70
169490
4977
Đây là nơi duy nhất hiện tại bạn có thể đi và không thể kết bạn.
03:10
The linkliên kết that I clickednhấp vào on here was exotickỳ lạ in the beginningbắt đầu and then absolutelychắc chắn rồi mysterioushuyền bí at the very endkết thúc.
71
174467
8865
Liên kết mà tôi truy cập vào đây lúc đầu rất kỳ lạ, sau đó thì hoàn toàn bí ẩn về cuối.
03:19
It mentionedđề cập leopardsbáo hoa mai and ring-tailedvượn coatiscoatis and poisonchất độc dartPhi tiêu frogscon ếch and boaBoa constrictorsconstrictors and then
72
183332
6760
Nó đề cập đến loài báo hoa mai, loài gấu tai vàng, ếch, rắn và sau đó
03:25
coleopteraColeoptera,
73
190092
1935
là bọ cánh cứng
03:27
which turnxoay out to be beetlesbọ cánh cứng.
74
192027
3239
mà hóa ra chính là những con gián.
03:31
Now I clickednhấp vào on this on purposemục đích,
75
195266
2224
Bây giờ, tôi cố ý truy cập vào đây
03:33
but if I'd somehowbằng cách nào đó gottennhận here by mistakesai lầm,
76
197490
1554
nhưng nếu tôi đã bằng cách nào đó vô tình truy cập vào đó.
03:34
it does remindnhắc lại me, for the bandban nhạc, see "The BeatlesThe Beatles,"
77
199044
2097
Nó sẽ gợi ý cho tôi, tìm kiếm các ban nhạc, xem "The Beatles"
03:37
for the carxe hơi see "VolkswagonVolkswagon BeetleBọ cánh cứng,"
78
201141
1606
tìm kiếm xe, xem "Volkswagen Beetle"
03:38
but I am here for beetlebọ cánh cứng beetlesbọ cánh cứng.
79
202747
2737
nhưng tôi ở đây tìm những con gián.
03:41
This is the mostphần lớn successfulthành công ordergọi món on the planethành tinh by farxa.
80
205484
3870
Đây là đề nghị thành công nhất trên hành tinh gần đây.
03:45
Something betweengiữa 20 and 25 percentphần trăm of all life formscác hình thức on the planethành tinh,
81
209354
4250
Khoảng 20, 25 phần trăm của tất cả các dạng thức sống trên hành tinh này,
03:49
includingkể cả plantscây, are beetlesbọ cánh cứng.
82
213604
1806
bao gồm cả thực vật là gián
03:51
That meanscó nghĩa the nextkế tiếp time you are in the grocerytạp hóa storecửa hàng,
83
215410
2183
Điều đó có nghĩa là trong thời gian tới bạn đang ở trong cửa hàng tạp hóa,
03:53
take a look at the fourbốn people aheadphía trước of you in linehàng.
84
217593
2202
nhìn thấy 4 người đang đứng xếp hàng trước bạn.
03:55
StatisticallyThống kê, one of you is a beetlebọ cánh cứng.
85
219795
3017
Qua thống kê, một trong số các bạn là một con gián
03:58
And if it is you, you are astonishinglyđáng ngạc nhiên well adaptedthích nghi.
86
222812
5598
Và nếu đó là bạn, bạn đang thích nghi khá tốt.
04:04
There are scavengerScavenger beetlesbọ cánh cứng that pickchọn the skinda and fleshthịt off of bonesxương in museumsviện bảo tàng.
87
228410
5033
Có những loài gián ăn xác thối chọn da và xương trong các bảo tàng .
04:09
There are predatorđộng vật ăn thịt beetlesbọ cánh cứng, that attacktấn công other insectscôn trùng
88
233443
3081
Có những con gián tấn công động vật ăn thịt côn trùng khác
04:12
and still look prettyđẹp cuteDễ thương to us.
89
236524
1783
và vẫn còn nhìn khá dễ thương với chúng ta.
04:14
There are beetlesbọ cánh cứng that rollcuộn little ballsnhững quả bóng of dungdung
90
238307
3504
Có những con gián cuộn các quả bóng nhỏ của phân động vật
04:17
great distanceskhoảng cách acrossbăng qua the desertSa mạc floorsàn nhà to feednuôi to theirhọ hatchlingsnở.
91
241811
3295
khoảng cách rất xa trên sàn sa mạc để nuôi con mới nở của chúng.
04:21
This remindednhắc nhở the ancientxưa EgyptiansNgười Ai Cập of theirhọ god KhepriKhepri,
92
245106
3784
Điều này gợi nhớ người Ai Cập cổ đại về chúa Khepri của họ
04:24
who renewsđổi mới the balltrái bóng of the sunmặt trời everymỗi morningbuổi sáng,
93
248890
3314
người làm mới bóng của mặt trời mỗi buổi sáng,
04:28
which is how that dung-rollingdũng-lăn. scarabscarab
94
252204
2023
đó là làm thế nào mà con bọ hung cuộn tròn trong phân bón
04:30
becameđã trở thành that sacredLinh thiêng scarabscarab on the breastplatebreastplate of the PharaohPharaoh TutankhamunTutankhamun.
95
254227
5368
lại có thể trở thành vật trang sức thiêng liêng trên bản khắc ở quan tài của pha-ra-ông Tutankhamun.
04:35
BeetlesBọ cánh cứng, I was remindednhắc nhở, have the mostphần lớn romanticlãng mạn flirtationflirtation in the animalthú vật kingdomVương quốc.
96
259595
5928
Gián, tôi đã được nhắc nhở, có sự tán tỉnh lãng mạn nhất trong Vương Quốc động vật.
04:41
FirefliesĐom đóm are not fliesruồi, firefliesđom đóm are beetlesbọ cánh cứng.
97
265523
2583
Đom đóm không phải là ruồi, đom đóm là gián
04:44
FirefliesĐom đóm are coleopteraColeoptera, and coleopteraColeoptera communicategiao tiếp in other wayscách as well.
98
268106
5312
Đom đóm là bọ cánh cứng, và bọ cánh cứng giao tiếp bằng những cách khác nhau.
04:49
Like my nextkế tiếp linkliên kết:
99
273418
1376
Giống như đường link tiếp theo của tôi:
04:50
The chemicalhóa chất languagengôn ngữ of pheromonespheromones.
100
274794
2939
Ngôn ngữ hóa học của kích thích tố.
04:53
Now the pheromonepheromone pagetrang tooklấy me to a videovideo of a seabiển urchinnhím havingđang có sextình dục.
101
277733
6053
Bây giờ trang pheromone đưa tôi đến một video của một loài nhím biển đang giao hợp.
04:59
Yeah.
102
283786
3680
Yeah.
05:03
(LaughterTiếng cười)
103
287466
3088
(Tiếng cười)
05:06
And the linkliên kết to aphrodisiackích thích tình dục.
104
290554
2072
Và liên kết để kích thích tình dục.
05:08
Now that's something that increasestăng sexualtình dục desirekhao khát,
105
292626
1664
Đó là một cái gì đó làm gia tăng ham muốn tình dục,
05:10
possiblycó thể chocolatesô cô la.
106
294290
2201
có thể là sô cô la.
05:12
There is a compoundhợp chất in chocolatesô cô la calledgọi là phenethylaminephenethylamine
107
296491
3503
Có một hợp chất trong sô cô la được gọi là phenethylamine
05:15
that mightcó thể be an aphrodisiackích thích tình dục.
108
299994
1370
đó có thể là một chất kích thích tình dục.
05:17
But as the articlebài báo mentionsđề cập đến,
109
301364
2255
Nhưng như bài báo đề cập,
05:19
because of enzymeenzyme breakdownNiu Di-lân,
110
303619
1215
bởi vì các enzyme đã tan biến nên
05:20
it's unlikelykhông chắc that phenethylaminephenethylamine will reachchạm tới your brainóc if takenLấy orallymiệng.
111
304834
4170
rất khó có trường hợp phenethylamine sẽ tiếp cận với bộ não của bạn nếu bạn chỉ ăn nó bằng đường miệng
05:24
So those of you who only eatăn your chocolatesô cô la, you mightcó thể have to experimentthí nghiệm.
112
309004
3110
Vì vậy, những ai trong số các bạn chỉ ăn sô cô la, bạn có thể phải có sự thí nghiệm
05:28
The linkliên kết I clickednhấp vào on here,
113
312114
3810
Liên kết tôi nhấp vào ở đây,
05:31
"sympatheticthông cảm magicma thuật," mostlychủ yếu because I understandhiểu không what bothcả hai of those wordstừ ngữ mean.
114
315924
5199
"ma thuật giao cảm," chủ yếu là bởi vì tôi hiểu cả 2 từ đó có nghĩa gì.
05:37
But not when they're togethercùng với nhau like that.
115
321123
2152
Nhưng không phải khi 2 từ đó chúng đi chúng với nhau như vậy.
05:39
I do like sympathycảm thông. I do like magicma thuật.
116
323275
2991
Tôi thích sự giao cảm. Tôi thích ma thuật.
05:42
So when I clicknhấp chuột on "sympatheticthông cảm magicma thuật,"
117
326266
1345
Vì vậy, khi tôi bấm vào "ma thuật giao cảm,"
05:43
I get sympatheticthông cảm magicma thuật and voodoothư dollsbúp bê.
118
327611
4805
Tôi nhận được ma thuật giao cảm và búp bê ma.
05:48
This is the boycon trai in me gettingnhận được luckymay mắn again.
119
332416
2148
Đây là cậu bé trong tôi nhận được may mắn một lần nữa.
05:50
SympatheticThông cảm magicma thuật is imitationsự bắt chước.
120
334564
2519
Ma thuật giao cảm là giả.
05:52
If you imitatetheo gương something, maybe you can have an effecthiệu ứng on it.
121
337083
2407
Nếu bạn bắt chước một cái gì đó, có lẽ bạn có thể có tác dụng với nó.
05:55
That's the ideaý kiến behindphía sau voodoothư dollsbúp bê, and possiblycó thể alsocũng thế cavehang động paintingsnhững bức tranh.
122
339490
4434
Đó là ý tưởng đằng sau con búp bê ma, và có thể cũng là những bức tranh hang động.
05:59
The linkliên kết to cavehang động paintingsnhững bức tranh takes me to some of the oldestcũ nhất artnghệ thuật knownnổi tiếng to humankindloài người.
123
343924
5080
Các liên kết tới bức họa về hang động đưa tôi đến một vài những nghệ thuật xa xưa nhất của loài người.
06:04
I would love to see GoogleGoogle mapsbản đồ insidephía trong some of these caveshang động.
124
349004
2007
Tôi rất thích xem bản đồ của Google bên trong những hang động này.
06:06
We'veChúng tôi đã got tens-of-thousands-years-oldhàng chục-của-ngàn-tuổi artworktác phẩm nghệ thuật.
125
351011
3496
Chúng tôi đã có tác phẩm nghệ thuật hàng chục ngàn tuổi.
06:10
CommonPhổ biến themeschủ đề around the globequả địa cầu includebao gồm largelớn wildhoang dã animalsđộng vật and tracingstracings of humanNhân loại handstay,
126
354507
4999
Các chủ đề phổ biến trên khắp thế giới bao gồm động vật hoang dã lớn và chỉ tay của bàn tay con người,
06:15
usuallythông thường the left handtay.
127
359506
2321
thường là bàn tay trái.
06:17
We have been a dominantlydominantly right-handedtay phải tribebộ lạc for milleniaMillenia,
128
361827
4463
Chúng tôi đã có một bộ lạc chủ yếu thuận tay phải hàng mấy thiên niên kỷ.
06:22
so even thoughTuy nhiên I don't know why a paleolithicđồ đá cũ personngười would tracedấu vết his handtay
129
366290
5336
Vì vậy, mặc dù tôi không biết tại sao một người thời đồ đá cũ sẽ theo dõi các bàn tay của anh ấy
06:27
or blowthổi pigmentsắc tố on it from a tubeống,
130
371626
1986
hoặc thổi sắc tố vào nó từ một cái ống,
06:29
I can easilydễ dàng picturehình ảnh how he did it.
131
373612
2592
Tôi có thể dễ dàng hình dung ra ông ấy làm điều đó như thế nào.
06:32
And I really don't think it's that differentkhác nhau formhình thức our ownsở hữu little dominantcó ưu thế handtay avatarhình đại diện
132
376204
4502
Và tôi thực sự không nghĩ nó là có hình dạng khác so với hình ảnh bàn tay
06:36
right there that I'm going to use now to clicknhấp chuột on the termkỳ hạn for "handtay,"
133
380706
3332
mà ngay đây tôi sẽ sử dụng nđể nhấp vào một thuật ngữ "tay"
06:39
go to the pagetrang for "handtay," where I foundtìm the mostphần lớn funvui vẻ and possiblycó thể embarrassinglúng túng bitbit of triviacâu đố
134
384038
6292
đi tới trang "tay," nơi tôi nhận thấy những chuyện tầm phào khá buồn cười và có thể hơi xấu hổ.
06:46
I've foundtìm in a long time. It's simplyđơn giản this:
135
390330
2034
Tôi đã tìm thấy trong một thời gian dài. Nó chỉ đơn giản là điều này:
06:48
The back of the handtay is formallychính thức calledgọi là the opisthenaropisthenar.
136
392364
4182
Phía sau bàn tay được gọi một cách chính thức là lòng bàn tay
06:52
Now that's embarrassinglúng túng, because up untilcho đến now,
137
396546
3673
Điều đó thật xấu hổ, bởi vì cho đến tận bây giờ,
06:56
everymỗi time I've said, "I know it like the back of my handtay,"
138
400219
3200
mỗi lần tôi nói, "Tôi biết nó như mặt sau của bàn tay của tôi"
06:59
I've really been sayingnói, "I'm totallyhoàn toàn familiarquen with that,
139
403419
2359
Tôi đã thực sự nói, "tôi hoàn toàn quen thuộc với điều đó,
07:01
I just don't know it's freakingfreaking nameTên, right?"
140
405778
2586
Tôi chỉ không biết nó là cái tên kì dị, phải không?"
07:04
And the linkliên kết I clickednhấp vào on here,
141
408364
3654
Và liên kết tôi nhấp vào ở đây,
07:07
well, lemursloài vượn cáo, monkeyskhỉ and chimpanzeestinh tinh have the little opisthenaropisthenar.
142
412018
4152
Vâng, vượn cáo, khỉ và tinh tinh có lòng bàn tay.
07:12
I clicknhấp chuột on chimpanzeetinh tinh, and I get our closestgần nhất geneticdi truyền relativequan hệ.
143
416170
4250
Tôi bấm vào con tinh tinh, và tôi nhận được đó là họ hàng di truyền học gần nhất với chúng ta.
07:16
PanPan troglodytestroglodytes, the nameTên we give him, meanscó nghĩa "cavehang động dwellerdweller."
144
420420
3991
Người tiền sử, cái tên mà chúng ta gọi, có nghĩa là "người ở trong hang động."
07:20
He doesn't.
145
424411
1504
Anh ta không ở đó.
07:21
He livescuộc sống in rainforestsrừng nhiệt đới and savannasthảo nguyên.
146
425915
1824
Anh sống trong các khu rừng nhiệt đới và hoang mạc.
07:23
It's just that we're always thinkingSuy nghĩ of this guy as laggingtụt hậu behindphía sau us,
147
427739
3207
Vấn đề là chúng ta luôn luôn nghĩ rằng gã này tụt hậu đằng sau chúng ta
07:26
evolutionarilytiến hóa or somehowbằng cách nào đó uncannilyuncannily creepingleo up on us,
148
430946
3064
về mặt tiến hóa hoặc bò lên trước chúng ta một cách lạ thường
07:29
and in some casescác trường hợp, he getsđược placesnơi before us.
149
434010
3674
và trong một số trường hợp, anh ta tới được các vị trí trước chúng ta.
07:33
Like my nextkế tiếp linkliên kết, the almosthầu hết irresistiblekhông thể cưỡng lại linkliên kết, HamHam the AstrochimpAstrochimp.
150
437684
5222
Giống như liên kết tiếp theo của tôi, liên kết mạnh mẽ nhất, Ham the Astrochimp
07:38
I clicknhấp chuột on him, and I really thought he was going to bringmang đến me fullđầy circlevòng tròn twicehai lần, in factthực tế.
151
442906
4178
Tôi bấm vào anh ta, và tôi thực sự nghĩ rằng ông sẽ mang lại cho tôi vòng tròn đầy đủ 2 lần, trong thực tế.
07:42
He's bornsinh ra in CameroonCameroon,
152
447084
1200
Ông được sinh ra ở Cameroon,
07:44
which is smackđánh đập in the middleở giữa of my tropicsvùng nhiệt đới mapbản đồ,
153
448284
3760
đó là ở ngay giữa bản đồ khu vực nhiệt đới của tôi
07:47
and more specificallyđặc biệt his skeletonbộ xương woundvết thương up in the SmithsonianViện Smithsonian museumviện bảo tàng gettingnhận được pickedđã chọn cleandọn dẹp by beetlesbọ cánh cứng.
154
452044
6222
và cụ thể hơn là bộ xương của ông được treo trên bảo tàng Smithsonian, được chọn làm sạch bởi những con bọ cánh cứng.
07:54
In betweengiữa those two landmarksđịa danh in Ham'sHàm 's life,
155
458266
2953
Trong 2 dấu ấn của cuộc đời ông Ham,
07:57
he flewbay into spacekhông gian.
156
461219
2536
ông đã bay vào không gian.
07:59
He experiencedcó kinh nghiệm weightlessnessweightlessness and re-entrytái nhập cảnh
157
463755
3237
Ông đã trải nghiệm tình trạng phi trọng lực
08:02
monthstháng before the first humanNhân loại beingđang to do it,
158
466992
2571
trước khi có người đầu tiên làm điều đó,
08:05
SovietLiên Xô cosmonautdu hành vũ trụ YuriYuri GagarinGagarin.
159
469563
2864
Phi hành gia Liên Xô Yuri Gagarin.
08:08
When I clicknhấp chuột on YuriYuri Gagarin'sGagarin của pagetrang,
160
472427
2152
Khi tôi nhấp vào trang của Yuri Gagarin,
08:10
I get this guy who was surprisinglythật ngạc nhiên shortngắn in staturetầm vóc,
161
474579
2919
Tôi nhận thấy ông ta có tầm vóc khiêm tốn đáng ngạc nhiên
08:13
hugekhổng lồ in heroismAnh hùng.
162
477498
1537
nhưng lại có một phẩm chất anh hùng khá lớn.
08:14
TopĐầu trang estimatesước tính, SovietLiên Xô estimatesước tính, put this guy at 1.65 metersmét,
163
479035
4343
Top ước tính, ước tính của Liên Xô, rằng ông chỉ cao khoảng 1m65
08:19
that is lessít hơn than fivesố năm and a halfmột nửa feetđôi chân tallcao maxtối đa,
164
483378
3001
ít hơn 1.67m chiều cao tối đa
08:22
possiblycó thể because he was malnourishedsuy dinh dưỡng as a childđứa trẻ.
165
486379
2806
có thể bởi vì ông đã bị suy dinh dưỡng như một đứa trẻ.
08:25
GermansĐức occupiedchiếm RussiaLiên bang Nga.
166
489185
2545
Khi Đức chiếm đóng liên bang Nga.
08:27
A NaziĐức Quốc xã officernhân viên văn phòng tooklấy over the GagarinGagarin householdhộ gia đình,
167
491730
3097
Một sĩ quan Đức Quốc xã chiếm căn hộ của nhà Gagarin
08:30
and he and his familygia đình builtđược xây dựng and livedđã sống in a mudbùn huttúp lều.
168
494827
2804
ông và gia đình đã phải dựng và sống trong một nhà gỗ tồi tàn.
08:33
YearsNăm latermột lát sau, the boycon trai from that crampedchật chội mudbùn huttúp lều
169
497631
3547
Năm sau, cậu bé từ căn nhà chật chội tồi tàn đó
08:37
would growlớn lên up to be the man in that crampedchật chội capsuleviên con nhộng
170
501178
3506
đã lớn lên và trở thành người đàn ông
08:40
on the tiptiền boa of a rockettên lửa
171
504684
1614
đầu tiên có mặt trên tàu vũ trụ
08:42
who volunteeredtình nguyện to be launchedđưa ra into outerbên ngoài spacekhông gian,
172
506298
3488
tình nguyện phóng tàu vào vũ trụ
08:45
the first one of any of us to really physicallythể chất leaverời khỏi this planethành tinh.
173
509786
4352
là người đầu tiên trong bất kì ai trong số chúng ta thực sự về mặt vật lý học rời bỏ trái đất này.
08:50
And he didn't just leaverời khỏi it,
174
514138
1348
Và ông đã không chỉ rời trái đất,
08:51
he circledvòng tròn it onceMột lần.
175
515486
2525
ông còn đi vòng quanh nó một lần.
08:53
FiftyNăm mươi yearsnăm latermột lát sau, as a tributecống vật,
176
518011
2226
Năm mươi năm sau đó, như một tưởng nhớ,
08:56
the InternationalQuốc tế SpaceSpace StationStation, which is still up there tonighttối nay,
177
520237
3927
Trạm vũ trụ quốc tế, vẫn còn ở đó,
09:00
syncedđồng bộ hóa its orbitquỹ đạo with Gagarin'sGagarin của orbitquỹ đạo,
178
524164
4080
đã đồng bộ hóa các quỹ đạo của nó với quỹ đạo của Gagarin,
09:04
at the exactchính xác sametương tự time of day,
179
528244
1166
Tại thời điểm chính xác cùng một ngày,
09:05
and filmedquay phim it,
180
529410
1560
và quay nó,
09:06
so you can go onlineTrực tuyến and you can watch over 100 minutesphút
181
530970
3584
Vì vậy, bạn có thể lên mạng và xem hơn 100 phút
09:10
of what mustphải have been an absolutelychắc chắn rồi mesmerizing ridedap xe,
182
534554
3509
về những gì sẽ có của một trò chơi hoàn toàn mê hoặc.
09:13
possiblycó thể a lonelycô đơn one,
183
538063
1141
có thể ông sẽ thấy cô đơn
09:15
the first personngười to ever see suchnhư là a thing.
184
539204
2280
người đầu tiên bao giờ cũng sẽ cảm thấy điều đó.
09:17
And then when you've had your filllấp đầy of that,
185
541484
1423
Và sau đó khi bạn trải nghiệm nó,
09:18
you can clicknhấp chuột on one more linkliên kết.
186
542907
2617
bạn có thể nhấp thêm vào một liên kết
09:21
You can come back to EarthTrái đất.
187
545524
1342
Và bạn trở lại Trái Đất.
09:22
You returntrở về to where you startedbắt đầu.
188
546866
2161
Bạn quay trở lại nơi bạn bắt đầu.
09:24
You can finishhoàn thành your gametrò chơi.
189
549027
2217
Bạn có thể hoàn thành trò chơi của bạn.
09:27
You just need to find one more factthực tế that you didn't know.
190
551244
3590
Bạn chỉ cần tìm nhận ra một sự thật nữa là bạn đã không hề biết.
09:30
And for me, I quicklyMau landedhạ cánh on this one:
191
554834
2480
Và đối với tôi, tôi nhanh chóng đã hạ cánh trên trang này:
09:33
The EarthTrái đất has a tolerancelòng khoan dung of about .17 percentphần trăm from the referencetài liệu tham khảo spheroidhình,
192
557314
5016
Trái đất có độ dung sai khoảng .17 phần trăm từ những vật mẫu hình cầu.
09:38
which is lessít hơn than the .22 percentphần trăm allowedđược cho phép in billiardbi-a ballsnhững quả bóng.
193
562330
3969
ít hơn .22 phần trăm được cho phép trong bóng bi-a.
09:42
This is the kindloại of factthực tế I would have lovedyêu as a boycon trai.
194
566299
2432
Đây là một sự thật mà tôi sẽ rất yêu thích khi còn là một cậu bé.
09:44
I foundtìm it myselfriêng tôi.
195
568731
1247
Tôi tìm thấy nó bởi chính bản thân mình.
09:45
It's got some mathmôn Toán that I can do.
196
569978
2275
Nó có những thuật toán mà tôi có thể làm.
09:48
I'm prettyđẹp sure my dadcha doesn't know it.
197
572253
2125
Tôi khá chắc là cha tôi không biết điều đó.
09:50
What this meanscó nghĩa is that if you could shrinkco lại the EarthTrái đất to the sizekích thước of a billiardbi-a balltrái bóng,
198
574378
5489
Điều này có nghĩa là nếu bạn có thể co trái đất thành kích thước của một quả bóng bi-a
09:55
if you could take planethành tinh EarthTrái đất, with all its mountainnúi topstops and caveshang động
199
579867
6017
Nếu bạn có thể lấy cả trái đấy, với tất cả những đỉnh núi hay hang động,
10:01
and rainforestsrừng nhiệt đới, astronautsphi hành gia and uncontactedUncontacted tribescác bộ lạc and chimpanzeestinh tinh, voodoothư dollsbúp bê,
200
585884
4676
những khu rừng nhiệt đới, phi hành gia và những bộ lạc chưa từng có liên lạc, những con búp bê ma
10:06
firefliesđom đóm, chocolatesô cô la, seabiển creaturessinh vật makingchế tạo love in the deepsâu bluemàu xanh da trời seabiển,
201
590560
5524
đom đóm, sô cô la, sinh vật biển làm nên màu xanh của đại dương sâu thẳm,
10:11
you just shrinkco lại that to the sizekích thước of a billiardbi-a balltrái bóng,
202
596084
3201
thì bạn chỉ cần thu hẹp nó lại thành kích thước của một quả bóng bi-a
10:15
it would be as smoothtrơn tru as a billiardbi-a balltrái bóng,
203
599285
3893
nó sẽ như mịn như một quả bóng bi-a,
10:19
presumablycó lẽ a billiardbi-a balltrái bóng with a slightnhẹ bulgephình around the middleở giữa.
204
603178
4617
có lẽ một quả bóng bi-a với một chỗ phình nhỏ khoảng giữa.
10:23
That's prettyđẹp coolmát mẻ.
205
607795
2791
Thật sự là khá ấn tượng.
10:26
I didn't know that.
206
610586
1944
Tôi đãkhông biết điều đó.
10:28
ChimborazoChimborazo!
207
612530
2225
Tỉnh Chimborazo!
10:30
Thank you.
208
614755
889
Cảm ơn bạn.
10:31
(ApplauseVỗ tay)
209
615644
649
(Vỗ tay)
Translated by Nguyen Minh Duc
Reviewed by Thuy Duong Nguyen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Rives - Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life.

Why you should listen

Part poet, part storyteller, part philosopher, Rives is the co-host of TEDActive as well as a frequent TED speaker. On stage, his poems burst in many directions, exposing multiple layers and unexpected treats: childhood memories, grown-up humor, notions of love and lust, of what is lost forever and of what's still out there waiting to unfold. Chimborazo.

A regular on HBO's Def Poetry Jam, Rives also starred alongside model Bar Refaeli in the 2008 Bravo special Ironic Iconic America, touring the United States on a "roller coaster ride through the eye-popping panorama of American pop culture." Flat pages can't contain his storytelling, even when paper is his medium. The pop-up books he creates for children unfold with surprise: The Christmas Pop-Up Present expands to reveal moving parts, hidden areas and miniature booklets inside. 

His latest project—the Museum of Four in the Morning—is an ode to a time that may well be part of a global conspiracy. In a good way.  

More profile about the speaker
Rives | Speaker | TED.com