ABOUT THE SPEAKER
Marcus Byrne - Entomologist
Marcus Byrne is fascinated by the way insects, particularly the intrepid dung beetle, have hardwired solutions to the challenges posed by their environments. Could they help humans solve problems?

Why you should listen

Marcus Byrne is professor of zoology and entomology at Wits University in Johannesburg, South Africa. His research explores what humans can learn from insects. One of the big questions he's focused on: how can we control alien weeds, which threaten biodiversity? Byrne believes that insects may hold the 'magic bullet' for how to restrain the growth of these plants, which jockey for resources with native flora and fauna.

Byrne's work has also focused on the unique mechnics of the dung beetle. His research has shown that the dung beetle has a highly effective visual navigation system, that allows them to roll balls of animal dung with precision back to their home, even in the dark of night and the hottest of conditions. Byrne wonders: can this beetle teach humans how to solve complex visual problems?

 

More profile about the speaker
Marcus Byrne | Speaker | TED.com
TEDxWitsUniversity

Marcus Byrne: The dance of the dung beetle

Marcus Byrne: Điệu nhảy của con bọ hung

Filmed:
1,096,553 views

Một con bọ hung có bộ não chỉ bằng kích thước của một hạt gạo, nhưng lại cho thấy trí thông minh tuyệt vời khi nói đến việc lăn nguồn thức ăn của nó - chất thải động vật - về nhà. Bằng cách nào? Tất cả chỉ tóm gọn lại trong một điệu nhảy (Được quay ở TEDxWitsUniversity)
- Entomologist
Marcus Byrne is fascinated by the way insects, particularly the intrepid dung beetle, have hardwired solutions to the challenges posed by their environments. Could they help humans solve problems? Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
This is poopoo,
0
724
2248
Đây là phân
00:18
and what I want to do todayhôm nay is sharechia sẻ my passionniềm đam mê
1
2972
2483
và điều tôi muốn làm hôm nay là chia sẻ về niềm đam mê phân của tôi
00:21
for poopoo with you,
2
5455
3143
với quý vị
00:24
which mightcó thể be quitekhá difficultkhó khăn,
3
8598
2813
điều này có thể hơi khó khăn
00:27
but I think what you mightcó thể find more fascinatinghấp dẫn
4
11411
3093
nhưng tôi nghĩ điều mà sẽ làm bạn hào hứng hơn
00:30
is the way these smallnhỏ bé animalsđộng vật dealthỏa thuận with poopoo.
5
14504
3201
là cách mà những con vật nhỏ bé làm việc với phân
00:33
So this animalthú vật here has got a brainóc
6
17705
2352
Con vật này có một bộ não
00:35
about the sizekích thước of a grainngũ cốc of ricecơm, and yetchưa it can do things
7
20057
3960
nhỏ bằng một hạt gạo, nhưng nó lại có thể làm được những điều
00:39
that you and I couldn'tkhông thể possiblycó thể entertaingiải trí the ideaý kiến of doing.
8
24017
3750
mà bạn và tôi không thể tài nào lấy đó làm trò giải trí
00:43
And basicallyvề cơ bản it's all evolvedphát triển to handlexử lý its foodmón ăn sourcenguồn,
9
27767
4122
Về cơ bản, đó mà một cách tiến hóa để xử lí nguồn thức ăn của chúng
00:47
which is dungdung.
10
31889
2134
và thức ăn đó là phân.
00:49
So the questioncâu hỏi is, where do we startkhởi đầu this storycâu chuyện?
11
34023
2579
Câu hỏi được đặt ra là chúng ta bắt đầu câu chuyện này từ đâu?
00:52
And it seemsdường như appropriatethích hợp to startkhởi đầu at the endkết thúc,
12
36602
3025
và có vẻ như sẽ thích hợp nếu bắt đầu từ đoạn kết
00:55
because this is a wastechất thải productsản phẩm that comesđến out
13
39627
2785
vì đây là một sản phẩm thừa
00:58
of other animalsđộng vật, but it still containschứa đựng nutrientschất dinh dưỡng
14
42412
3573
thải ra từ các động vật khác, nhưng vẫn chứa nhiều dinh dưỡng
01:01
and there are sufficientđầy đủ nutrientschất dinh dưỡng in there
15
45985
1957
và có đủ dưỡng chất trong đó
01:03
for dungdung beetlesbọ cánh cứng basicallyvề cơ bản to make a livingsống,
16
47942
2963
để loài bọ hung sống sót
01:06
and so dungdung beetlesbọ cánh cứng eatăn dungdung, and theirhọ larvaeẤu trùng
17
50905
2935
và vậy là bọ hung ăn phân, và ấu trùng của chúng
01:09
are alsocũng thế dung-feedersdũng đồ đựng thức ăn.
18
53840
2155
cũng như vậy
01:11
They are grownmới lớn completelyhoàn toàn in a balltrái bóng of dungdung.
19
55995
3230
Chúng được nuôi hoàn toàn từ một cục phân.
01:15
WithinTrong vòng SouthNam AfricaAfrica, we'vechúng tôi đã got about 800 speciesloài of dungdung beetlesbọ cánh cứng,
20
59225
3795
Chỉ riêng ở Nam Phi, chúng ta có 80 loài bọ hung,
01:18
in AfricaAfrica we'vechúng tôi đã got 2,000 speciesloài of dungdung beetlesbọ cánh cứng,
21
63020
3270
2 000 loài ở châu Phi
01:22
and in the worldthế giới we have about 6,000 speciesloài of dungdung beetlesbọ cánh cứng.
22
66290
4598
và 6 000 loài trên toàn thế giới
01:26
So, accordingtheo to dungdung beetlesbọ cánh cứng, dungdung is prettyđẹp good.
23
70888
5138
Vậy, đối với những con bọ hung, phân là khá tốt
01:31
UnlessTrừ khi you're preparedchuẩn bị to get dungdung underDưới your fingernailsmóng tay
24
76026
2672
Trừ khi bạn chuẩn bị dính phân dưới móng tay,
01:34
and rootnguồn gốc throughxuyên qua the dungdung itselfchinh no, you'llbạn sẽ never see
25
78698
2769
và chui sâu vào trong đống phân, bạn sẽ không bao giờ thấy được
01:37
90 percentphần trăm of the dungdung beetlebọ cánh cứng speciesloài,
26
81467
2291
90 phần trăm các loài bọ hung
01:39
because they go directlytrực tiếp into the dungdung,
27
83758
2406
vì chúng lao thẳng vào trong phân
01:42
straightthẳng down belowphía dưới it, and then they shuttleđưa đón back and forthra
28
86164
2612
thẳng xuống ngay bên dưới, và chúng đi tới đi lui
01:44
betweengiữa the dungdung at the soilđất surfacebề mặt
29
88776
2055
giữa phân ở trên mặt đất
01:46
and a nesttổ they make undergroundngầm.
30
90831
2940
và một cái tổ chúng làm trong lòng đất
01:49
So the questioncâu hỏi is, how do they dealthỏa thuận with this materialvật chất?
31
93771
5245
Và câu hỏi là, chúng xử lí đống vật chất này ra sao?
01:54
And mostphần lớn dungdung beetlesbọ cánh cứng actuallythực ra wrapbọc it into a packagegói of some sortsắp xếp.
32
99016
3980
Đa số bọ hung bọc chúng thành một bó
01:58
TenMười percentphần trăm of the speciesloài actuallythực ra make a balltrái bóng,
33
102996
3680
10 phần trăm nặn thành hình cầu
02:02
and this balltrái bóng they rollcuộn away from the dungdung sourcenguồn,
34
106676
4162
và chúng lăn cục phân này ra xa khỏi nguồn phân
02:06
usuallythông thường burychôn it at a remotexa placeđịa điểm away from the dungdung sourcenguồn,
35
110838
3436
thường chôn nó ở một nơi cách xa khỏi nguồn phân
02:10
and they have a very particularcụ thể behaviorhành vi
36
114274
3305
và chúng có một hành vi cụ thể
02:13
by which they are ablecó thể to rollcuộn theirhọ ballsnhững quả bóng.
37
117579
4975
để lăn cục phân.
02:18
So this is a very proudtự hào ownerchủ nhân of a beautifulđẹp dungdung balltrái bóng.
38
122554
3593
Và đây là một ông chủ tự hào về quả banh tuyệt đẹp của mình
02:22
You can see it's a maleNam giới
39
126147
1235
Bạn có thể thấy nó là một con đực
02:23
because he's got a little hairtóc on the back of his legschân there,
40
127382
2241
vì nó có một sợi tơ nhỏ ở đằng sau cái chân
02:25
and he's clearlythông suốt very pleasedvừa lòng about what he's sittingngồi on there.
41
129623
5069
và nó nhìn rất hài lòng về thứ mà nó đang ngồi lên
02:30
And then he's about to becometrở nên a victimnạn nhân
42
134692
1912
nhưng nó sắp trở thành một nạn nhân
02:32
of a viciousluẩn quẩn smash-and-grabsmash-and-Grab. (LaughterTiếng cười)
43
136604
5249
của một hành vi ăn cướp xấu xa. (Tiếng cười)
02:37
And this is a cleartrong sáng indicationdấu hiệu
44
141853
2698
Và đây là một dấu hiệu rõ ràng
02:40
that this is a valuablequý giá resourcetài nguyên.
45
144551
2611
rằng phân là một tài nguyên quý giá.
02:43
And so valuablequý giá resourcestài nguyên have to be lookednhìn after
46
147162
4125
Và tài nguyên quý giá cần phải được bảo vệ
02:47
and guardedbảo vệ in a particularcụ thể way, and we think
47
151287
3319
và canh gác bằng một cách đặc biệt, và chúng ta nghĩ rằng
02:50
the reasonlý do they rollcuộn the ballsnhững quả bóng away is because of this,
48
154606
3302
lý do mà chúng lăn cục phân đi là vì điều này đây
02:53
because of the competitioncuộc thi that is involvedcó tính liên quan
49
157908
2410
vì sự cạnhh tranh
02:56
in gettingnhận được holdgiữ of that dungdung.
50
160318
1875
để lấy được đống phân đó
02:58
So this dungdung patvỗ vỗ was actuallythực ra -- well, it was a dungdung patvỗ vỗ
51
162193
3197
và đây đã từng là một đống phân
03:01
15 minutesphút before this photographảnh chụp was takenLấy,
52
165390
2446
15 phút trước khi bức ảnh này được chụp
03:03
and we think it's the intensecường độ cao competitioncuộc thi
53
167836
3049
và chúng tôi cho rằng chính sự cạnh tranh khốc liệt
03:06
that makeslàm cho the beetlesbọ cánh cứng so well-adaptedthích nghi tốt
54
170885
3880
đã làm cho loài bọ hung thích ứng
03:10
to rollinglăn ballsnhững quả bóng of dungdung.
55
174765
2689
với công việc lăn phân
03:13
So what you've got to imaginetưởng tượng here is this animalthú vật here
56
177454
2033
Bây giờ bạn hãy tưởng tượng loài động vật này
03:15
movingdi chuyển acrossbăng qua the AfricanChâu Phi veldthảo nguyên.
57
179487
3603
đi xuyên qua đồng cỏ châu Phi
03:18
Its headcái đầu is down. It's walkingđi dạo backwardsngược.
58
183090
3348
đầu chúng chúi xuống đất và chúng đi ngược
03:22
It's the mostphần lớn bizarrekỳ lạ way to actuallythực ra transportvận chuyển your foodmón ăn in any particularcụ thể directionphương hướng,
59
186438
5371
đó là một cách kì lạ để di chuyển thức ăn đến bất kì nơi nào
03:27
and at the sametương tự time it's got to dealthỏa thuận with the heatnhiệt.
60
191809
2866
và cùng lúc đó nó phải đối mặt với cái nắng.
03:30
This is AfricaAfrica. It's hotnóng bức.
61
194675
1988
Đây là châu Phi, trời rất nóng.
03:32
So what I want to sharechia sẻ with you now
62
196663
1707
Và điều àm tôi muốn chia sẻ với bạn ngay bây giờ
03:34
are some of the experimentsthí nghiệm that myselfriêng tôi and my colleaguesđồng nghiệp
63
198370
3175
là một vài thí nghiệm mà tôi và các cộng sự
03:37
have used to investigateđiều tra how dungdung beetlesbọ cánh cứng
64
201545
4841
đã dùng để nghiên cứu cách bọ hung
03:42
dealthỏa thuận with these problemscác vấn đề.
65
206386
2052
xử lí các vấn đề này.
03:44
So watch this beetlebọ cánh cứng,
66
208438
2537
Hãy quan sát con bọ hung này
03:46
and there's two things that I would like you to be awareý thức of.
67
210975
4144
và có hai điều tôi muốn bạn để ý tới
03:51
The first is how it dealsgiao dịch with this obstacletrở ngại
68
215119
2562
Điều thứ nhất là cách mà nó vượt qua trở ngại
03:53
that we'vechúng tôi đã put in its way. See, look, it does a little dancenhảy,
69
217681
2888
mà chúng ta đặt trên đường đi của nó. Bạn nhìn thấy không, nó làm một điệu nhảy nhỏ
03:56
and then it carriesmang on in exactlychính xác the sametương tự directionphương hướng
70
220569
2934
và rồi tiếp tục di chuyển theo hướng y chang
03:59
that it tooklấy in the first placeđịa điểm.
71
223503
3690
như ban đầu
04:03
A little dancenhảy, and then headsđầu off in a particularcụ thể directionphương hướng.
72
227193
3766
một điệu nhảy nhỏ và rồi tiến tiếp theo một hướng nhất định
04:06
So clearlythông suốt this animalthú vật knowsbiết where it's going
73
230959
3377
Vậy rõ ràng chúng biết chúng đang đi đâu
04:10
and it knowsbiết where it wants to go,
74
234336
1339
và biết chúng muốn đi đến đâu
04:11
and that's a very, very importantquan trọng thing,
75
235675
1885
và đó là một điều rất, rất quan trọng
04:13
because if you think about it, you're at the dungdung pileĐóng cọc,
76
237560
2415
nếu bạn suy nghĩ thật kĩ, bạn đang ở chỗ đống phân,
04:15
you've got this great biglớn piechiếc bánh that you want to get away from everybodymọi người elsekhác,
77
239975
4523
bạn có một mẩu bánh lớn tuyệt vời này mà bạn muốn tránh xa mọi người
04:20
and the quickestnhanh nhất way to do it is in a straightthẳng linehàng.
78
244498
2893
và cách nhanh nhất là làm theo một đường thẳng
04:23
So we gaveđưa ra them some more tasksnhiệm vụ to dealthỏa thuận with,
79
247391
4379
Chúng tôi cho chúng thêm một số công việc để xử lí,
04:27
and what we did here is we turnedquay the worldthế giới
80
251770
4160
điều chúng tôi làm ở đây là xoay chuyển thế giới
04:31
underDưới theirhọ feetđôi chân. And watch its responsephản ứng.
81
255930
3679
dưới chân con bọ. Và hãy xem phản ứng của nó.
04:41
So this animalthú vật has actuallythực ra had the wholetoàn thể worldthế giới
82
265287
2796
Vậy cả thế giới dưới chân nó đang xoay
04:43
turnedquay underDưới its feetđôi chân. It's turnedquay by 90 degreesđộ.
83
268083
2847
theo góc 90 độ.
04:46
But it doesn't flinchflinch. It knowsbiết exactlychính xác where it wants to go,
84
270930
2472
Nhưng nó không hề nao núng. Nó biết chính xác nó cần đến đâu
04:49
and it headsđầu off in that particularcụ thể directionphương hướng.
85
273402
2968
và tiếp tục di chuyển theo hướng đó
04:52
So our nextkế tiếp questioncâu hỏi then was,
86
276370
2192
Thế nên câu hỏi tiếp theo là
04:54
how are they doing this?
87
278562
1960
làm cách nào chúng làm thế được?
04:56
What are they doing? And there was a cuegợi ý that was availablecó sẵn to us.
88
280522
3449
Chúng đang làm gì? Có một gợi ý có sẵn cho chúng tôi
04:59
It was that everymỗi now and then they'dhọ muốn climbleo on tophàng đầu of the balltrái bóng
89
283971
3127
Đó là khi chúng trèo lên đỉnh quả banh
05:02
and they'dhọ muốn take a look at the worldthế giới around them.
90
287098
2632
và nhìn ra thế giới xung quanh
05:05
And what do you think they could be looking at
91
289730
1720
bạn nghĩ chúng c1o thể nhìn thấy gì
05:07
as they climbleo on tophàng đầu of the balltrái bóng?
92
291450
1676
khi trèo lên tới đỉnh?
05:09
What are the obvioushiển nhiên cuestín hiệu that this animalthú vật could use
93
293126
3555
Những dấu hiệu rõ ràng nào mà con vật này có thể dùng
05:12
to directthẳng thắn its movementphong trào? And the mostphần lớn obvioushiển nhiên one
94
296681
4178
để định hướng? Dấu hiệu rõ ràng nhất
05:16
is to look at the skybầu trời, and so we thought,
95
300859
4219
là nhìn lên trời, và chúng tôi nghĩ rằng
05:20
now what could they be looking at in the skybầu trời?
96
305078
2264
vậy thì chúng nhìn thấy gì ở trên trời?
05:23
And the obvioushiển nhiên thing to look at is the sunmặt trời.
97
307342
4109
Và rõ ràng là chúng thấy mặt trời.
05:27
So a classiccổ điển experimentthí nghiệm here,
98
311451
2954
Và đây là một thí nghiệm mẫu
05:30
in that what we did was we moveddi chuyển the sunmặt trời.
99
314405
3539
Điều mà chúng tôi đã làm là di chuyển mặt trời
05:33
What we're going to do now is shadebóng râm the sunmặt trời with a boardbảng
100
317944
2741
Chúng tôi sẽ che mặt trời lại với một tấm bảng
05:36
and then movedi chuyển the sunmặt trời with a mirrorgương
101
320685
1970
và di chuyển mặt trời bằng một cái gương
05:38
to a completelyhoàn toàn differentkhác nhau positionChức vụ.
102
322655
1866
đến một vị trí hoàn toàn khác
05:40
And look at what the beetlebọ cánh cứng does.
103
324521
1912
và hãy nhìn xem con bọ làm gì
05:42
It does a little doublegấp đôi dancenhảy,
104
326433
2831
nó thực hiện một điệu nhảy kép
05:45
and then it headsđầu back in exactlychính xác the sametương tự directionphương hướng
105
329264
2279
và rồi lại tiếp tục di chuyển theo cùng một hướng
05:47
it wentđã đi in the first placeđịa điểm.
106
331543
2409
như nó đã đi ban đầu
05:49
What happensxảy ra now? So clearlythông suốt they're looking at the sunmặt trời.
107
333952
3727
Điều gì đã xảy ra? Rõ ràng là chúng dựa vào mặt trời
05:53
The sunmặt trời is a very importantquan trọng cuegợi ý in the skybầu trời for them.
108
337679
3262
Mặt trời là một dấu hiệu quan trọng đối với chúng
05:56
The thing is the sunmặt trời is not always availablecó sẵn to you,
109
340941
2625
Tuy nhiên không phải lúc nào cũng sẵn sàng
05:59
because at sunsetHoàng hôn it disappearsbiến mất belowphía dưới the horizonđường chân trời.
110
343566
4416
vì lúc chiều tà mặt trời sẽ biến mất dưới chân trời.
06:03
What is happeningxảy ra in the skybầu trời here
111
347982
2584
Điều đang diễn ra trên bầu trời lúc này đây
06:06
is that there's a great biglớn patternmẫu of polarizedphân cực lightánh sáng in the skybầu trời
112
350566
3659
là có một kiểu ánh sáng phân cực trên bầu trời
06:10
that you and I can't see. It's the way our eyesmắt are builtđược xây dựng.
113
354225
3751
mà bạn và tôi không thể thấy. Đó là cách mà mắt chúng ta được cấu tạo nên.
06:13
But the sunmặt trời is at the horizonđường chân trời over here
114
357976
3703
Nhưng mặt trời đang ở đường chân trời đằng kia
06:17
and we know that when the sunmặt trời is at the horizonđường chân trời,
115
361679
2967
và chúng ta biết rằng khi mặt trời nằm ở đường chân trời
06:20
say it's over on this sidebên,
116
364646
1544
coi như nó đang ở phía bên kia
06:22
there is a north-southBắc Nam, a hugekhổng lồ pathwaycon đường acrossbăng qua the skybầu trời
117
366190
4585
có một đường ánh sáng phân cực lớn trên bầu trời theo hướng bắc nam.
06:26
of polarizedphân cực lightánh sáng that we can't see
118
370775
2473
mà chúng ta không thể thấy
06:29
that the beetlesbọ cánh cứng can see.
119
373248
2798
nhưng các con bọ hung kia thì có thể
06:31
So how do we testthử nghiệm that? Well, that's easydễ dàng.
120
376046
2859
Vậy làm thế nào để kiểm tra điều đó.Vâng, rất dễ.
06:34
What we do is we get a great biglớn polarizationphân cực filterlọc,
121
378905
2942
Chúng tôi lấy một tấm lọc phân cực cỡ lớn
06:37
popnhạc pop the beetlebọ cánh cứng underneathbên dưới it, and the filterlọc is at right anglesgóc
122
381847
4424
đặt con bọ bên dưới và miếng lọc được đặt ở một góc độ
06:42
to the polarizationphân cực patternmẫu of the skybầu trời.
123
386271
2650
theo hướng ánh sáng phân cực trên trời
06:44
The beetlebọ cánh cứng comesđến out from underneathbên dưới the filterlọc
124
388921
4170
con bọ đi ra khỏi tấm lọc
06:48
and it does a right-handtay phải turnxoay,
125
393091
2503
và quay theo hướng bên phải
06:51
because it comesđến back underDưới the skybầu trời
126
395594
2194
vì nó sẽ quay về dưới bầu trời
06:53
that it was originallyban đầu orientatedđịnh hướng to
127
397788
2819
mà nó định hướng đến ban đầu
06:56
and then reorientatesreorientates itselfchinh no back
128
400607
2345
và rồi tự điều chỉnh lại
06:58
to the directionphương hướng it was originallyban đầu going in.
129
402952
3922
theo hướng mà nó di chuyển lúc đầu
07:02
So obviouslychắc chắn beetlesbọ cánh cứng can see polarizedphân cực lightánh sáng.
130
406874
5817
Vậy rõ ràng là lũ bọ có thể nhìn thấy ánh sáng phân cực.
07:08
Okay, so what we'vechúng tôi đã got so farxa is,
131
412691
2757
Những gì chúng ta biết được hiện giờ là
07:11
what are beetlesbọ cánh cứng doing? They're rollinglăn ballsnhững quả bóng.
132
415448
2776
Các con bọ đang làm gì? Chúng lăn những quả banh phân.
07:14
How are they doing it? Well, they're rollinglăn them in a straightthẳng linehàng.
133
418224
3015
Bằng cách nào? Chúng lăn theo đường thẳng
07:17
How are they maintainingduy trì it in a particularcụ thể straightthẳng linehàng?
134
421239
3578
Làm sao chúng đi theo một đường thẳng được?
07:20
Well, they're looking at celestialThiên thể cuestín hiệu in the skybầu trời,
135
424817
2695
Chúng nhìn vào các dấu hiệu trên trời
07:23
some of which you and I can't see.
136
427512
2244
mà tôi và bạn không thể thấy
07:25
But how do they pickchọn up those celestialThiên thể cuestín hiệu?
137
429756
1684
Nhưng làm cách nào chúng nhận ra được dấu hiệu đó?
07:27
That was what was of interestquan tâm to us nextkế tiếp.
138
431440
3044
Đó là điều làm chúng tôi chú ý tiếp theo.
07:30
And it was this particularcụ thể little behaviorhành vi, the dancenhảy,
139
434484
3188
Và đó là hành vi nhỏ đặc biệt này, cái điệu nhảy,
07:33
that we thought was importantquan trọng, because look,
140
437672
2919
mà chúng tôi cho là quan trọng, bởi vì nhìn xem
07:36
it takes a pausetạm ngừng everymỗi now and then,
141
440591
1556
con bọ hay dừng lại
07:38
and then headsđầu off in the directionphương hướng that it wants to go in.
142
442147
4479
rồi lại tiếp tục đi theo hướng ban đầu
07:42
So what are they doing when they do this dancenhảy?
143
446626
4237
Vậy chúng làm gì khi chúng thực hiện điệu nhảy?
07:46
How farxa can we pushđẩy them before they will reorientatereorientate themselvesbản thân họ?
144
450863
4342
Chúng ta có thể đẩy chúng đi bao xa trước khi chúng tự lấy lại định hướng?
07:51
And in this experimentthí nghiệm here, what we did was we forcedbuộc them
145
455205
3496
Và trong thí nghiệm này, chúng tôi bắt chúng
07:54
into a channelkênh, and you can see he wasn'tkhông phải là
146
458701
2662
đi vào một cái rãnh, và bạn có thể thấy
07:57
particularlyđặc biệt forcedbuộc into this particularcụ thể channelkênh,
147
461363
2738
nó không hẳn bị ép làm điều này
08:00
and we graduallydần dần displaceddi dời the beetlebọ cánh cứng by 180 degreesđộ
148
464101
5298
Chúng tôi dần di chuyển con bọ theo hướng 180 độ
08:05
untilcho đến this individualcá nhân endskết thúc up going in exactlychính xác the oppositeđối diện directionphương hướng
149
469399
3736
cho tới khi con vật này đi theo hướng hoàn toàn ngược lại
08:09
that it wanted to go in, in the first placeđịa điểm.
150
473135
2565
với hướng mà nó muốn đi ban đầu
08:11
And let's see what his reactionphản ứng is
151
475700
2801
Hãy nhìn xem nó phản ứng như thế nào
08:14
as he's headedđứng đầu throughxuyên qua 90 degreesđộ here,
152
478501
2610
Nó đang đi qua góc 90 độ
08:17
and now he's going to -- when he endskết thúc up down here,
153
481111
2104
và bây giờ nó đang ở dưới đây
08:19
he's going to be 180 degreesđộ in the wrongsai rồi directionphương hướng.
154
483215
3047
nó sẽ ở 180 độ theo hướng ngược lại
08:22
And see what his responsephản ứng is.
155
486262
2298
và nhìn phản ứng của nó này
08:24
He does a little dancenhảy, he turnslượt around,
156
488560
3193
Nó lại làm một điệu nhảy, quay người lại,
08:27
and headsđầu back in this. He knowsbiết exactlychính xác where he's going.
157
491753
3734
và đi lại vào trong cái rãnh. Nó biết chính xác nó đang đi đâu
08:31
He knowsbiết exactlychính xác what the problemvấn đề is,
158
495487
2279
và nó biết chính xác vấn đề là gì
08:33
and he knowsbiết exactlychính xác how to dealthỏa thuận with it,
159
497766
1595
và làm thế nào để giải quyết
08:35
and the dancenhảy is this transitionquá trình chuyển đổi behaviorhành vi
160
499361
2701
và điệu nhảy là hành vi chuyển tiếp
08:37
that allowscho phép them to reorientatereorientate themselvesbản thân họ.
161
502062
2809
để giúp chúng lấy lại hướng
08:40
So that's the dancenhảy, but after spendingchi tiêu manynhiều yearsnăm
162
504871
4792
Vậy đó là điệu nhảy, nhưng sau khi dành nhiều năm
08:45
sittingngồi in the AfricanChâu Phi bushcây bụi watchingxem dungdung beetlesbọ cánh cứng on nicetốt đẹp hotnóng bức daysngày,
163
509663
3656
ngồi trong bụi râm ở châu Phi để quan sát những con bọ hung vào ngày trời nắng nóng
08:49
we noticednhận thấy that there was anotherkhác behaviorhành vi
164
513319
2351
chúng tôi nhận ra một hành vi khác
08:51
associatedliên kết with the dancenhảy behaviorhành vi.
165
515670
2489
liên quan đến điệu nhảy đặc biệt
08:54
EveryMỗi now and then, when they climbleo on tophàng đầu of the balltrái bóng,
166
518159
3938
Đôi lúc, khi chúng leo lên đỉnh quả banh
08:57
they wipelau theirhọ faceđối mặt.
167
522097
3406
chúng sẽ lau mặt
09:01
And you see him do it again.
168
525503
2963
bạn thấy nó làm lại lần nữa
09:04
Now we thought, now what could be going on here?
169
528466
2981
Giờ chúng tôi nghĩ, điều gì có thể đang diễn ra ở đây?
09:07
ClearlyRõ ràng the groundđất is very hotnóng bức, and when the groundđất is hotnóng bức,
170
531447
2904
Rõ ràng là mặt đất rất nóng, và những lúc như thế
09:10
they dancenhảy more oftenthường xuyên, and when they do this particularcụ thể dancenhảy,
171
534351
2735
chúng lại nhảy thường xuyên hơn, và khi chúng làm điều này
09:12
they wipelau the bottomđáy of theirhọ faceđối mặt.
172
537086
1970
chúng lau phần dưới của mặt chúng
09:14
And we thought that it could be a thermoregulatorythermoregulatory behaviorhành vi.
173
539056
2699
Chúng tôi cho rằng đó có thể là một hành vi điều tiết nhiệt
09:17
We thought that maybe what they're doing is tryingcố gắng to
174
541755
2010
chúng tôi nghĩ rằng có thể điều chúng đang làm
09:19
get off the hotnóng bức soilđất and alsocũng thế spittingkhạc nhổ ontotrên theirhọ faceđối mặt
175
543765
3441
là rời khỏi mặt đất nóng và nhổ nước bọt vào mặt
09:23
to coolmát mẻ theirhọ headcái đầu down.
176
547206
2416
để làm mát đầu.
09:25
So what we did was designthiết kế a couplevợ chồng of arenasArenas.
177
549622
4442
Chúng tôi lại thiêt lập một số phạm vi
09:29
one was hotnóng bức, one was coldlạnh.
178
554064
2099
một cái thì nóng, cái thì lạnh
09:32
We shadedche bóng this one. We left that one hotnóng bức.
179
556163
2377
Chúng tôi che cái này và để cái kia nóng
09:34
And then what we did was we filmedquay phim them with a thermalnhiệt cameraMáy ảnh.
180
558540
3467
và sau đó là quay phim chúng với một máy ảnh nhiệt
09:37
So what you're looking at here is a heatnhiệt imagehình ảnh
181
562007
4416
Thứ bạn đang nhìn thấy ở đây là hình ảnh nhiệt
09:42
of the systemhệ thống, and what you can see here emergingmới nổi
182
566423
3921
và thứ đang di chuyển
09:46
from the poopoo is a coolmát mẻ dungdung balltrái bóng.
183
570344
3609
ra khỏi đống phân là một con bọ hung
09:49
So the truthsự thật is, if you look at the temperaturenhiệt độ over here,
184
573953
3279
Thật ra là, nếu bạn nhìn nhiệt độ ở đằng kia
09:53
dungdung is coolmát mẻ. (LaughterTiếng cười)
185
577232
4980
phân rất mát (Tiếng cười)
09:58
So all we're interestedquan tâm in here is comparingso sánh the temperaturenhiệt độ
186
582212
3218
Tất cả những gì chúng tôi quan tâm ở đây là so sánh nhiệt độ
10:01
of the beetlebọ cánh cứng againstchống lại the backgroundlý lịch.
187
585430
2640
giữa con bọ và môi trường xung quanh
10:03
So the backgroundlý lịch here is around about 50 degreesđộ centigradecentigrade.
188
588070
3944
Nhiệt độ quanh đây là khoảng 50 độ C
10:07
The beetlebọ cánh cứng itselfchinh no and the balltrái bóng are probablycó lẽ around about
189
592014
2608
Con bọ và quả banh ở khoảng
10:10
30 to 35 degreesđộ centigradecentigrade,
190
594622
2071
30 đến 35 độ
10:12
so this is a great biglớn balltrái bóng of iceNước đá creamkem
191
596693
2666
và nó giống như một cục kem lớn
10:15
that this beetlebọ cánh cứng is now transportingvận chuyển acrossbăng qua the hotnóng bức veldthảo nguyên.
192
599359
3127
Con bọ đang di chuyển qua đồng cỏ nóng
10:18
It isn't climbingleo. It isn't dancingkhiêu vũ, because
193
602486
2703
Nó không leo lên cũng không nhảy
10:21
its bodythân hình temperaturenhiệt độ is actuallythực ra relativelytương đối lowthấp.
194
605189
2841
vì nhiệt độ cơ thể nó lúc này tương đối thấp
10:23
It's about the sametương tự as yourscủa bạn and minetôi.
195
608030
3073
vào khoảng ngang ngửa với của tôi và bạn
10:27
And what's of interestquan tâm here is that little brainóc is quitekhá coolmát mẻ.
196
611103
4964
Điều thú vị là bộ não của nó rất mát
10:31
But if we contrasttương phản now what happensxảy ra in a hotnóng bức environmentmôi trường,
197
616067
4307
Nhưng khi so sánh với môi trường nóng,
10:36
look at the temperaturenhiệt độ of the soilđất.
198
620374
2150
nhiệt độ của mặt đất
10:38
It's up around 55 to 60 degreesđộ centigradecentigrade.
199
622524
3450
lên tới 55 đến 60 độ C
10:41
Watch how oftenthường xuyên the beetlebọ cánh cứng dancesđiệu múa.
200
625974
3442
Nhìn xem con bọ nhảy thường xuyên như thế nào
10:45
And look at its fronttrước mặt legschân. They're roaringlyroaringly hotnóng bức.
201
629416
4542
hãy nhìn vào cặp chi trước, chúng cực kì nóng
10:49
So the balltrái bóng leaves a little thermalnhiệt shadowbóng tối,
202
633958
2923
và quả banh để lại một bóng râm sau khi nó đi qua
10:52
and the beetlebọ cánh cứng climbstrèo lên on tophàng đầu of the balltrái bóng
203
636881
1934
Con bọ leo lên đỉnh của quả banh
10:54
and wipeskhăn giấy ướt its faceđối mặt, and all the time it's tryingcố gắng to coolmát mẻ itselfchinh no down,
204
638815
4639
và lau mặt, suốt thời gian đó nó cố gắng làm mát cơ thể
10:59
we think, and avoidtránh the hotnóng bức sandCát that it's walkingđi dạo acrossbăng qua.
205
643454
5670
và tránh đi trên cát nóng
11:05
And what we did then was put little bootsgiày ống on these legschân,
206
649124
3932
Điều chúng tôi làm sau đó là đi ủn cho hai cái chân trước này
11:08
because this was a way to testthử nghiệm if the legschân
207
653056
2962
vì đó là cách đẻ kiểm tra xem liệu đôi chân
11:11
were involvedcó tính liên quan in sensingcảm nhận the temperaturenhiệt độ of the soilđất.
208
656018
3758
có liên quan đến việc cảm biến nhiệt độ của mặt đất hay không
11:15
And if you look over here, with bootsgiày ống they climbleo ontotrên the balltrái bóng
209
659776
3977
Nếu bạn nhìn ở đây, với ủng, chúng trèo lên quả banh
11:19
farxa lessít hơn oftenthường xuyên when they had no bootsgiày ống on.
210
663753
4191
ít thường xuyên hơn khi không đi ủng
11:23
So we describedmô tả these as coolmát mẻ bootsgiày ống.
211
667944
2327
Cho nên chúng tôi gọi đó là ủng làm mát
11:26
It was a dentalnha khoa compoundhợp chất that we used to make these bootsgiày ống.
212
670271
2922
Đó là một hợp chất nha khoa mà chúng tôi dùng để tạo ra ủng
11:29
And we alsocũng thế cooledlàm mát bằng nước down the dungdung balltrái bóng, so we were ablecó thể
213
673193
2887
Chúng tôi cũng làm lạnh quả banh phân bằng cách
11:31
to put the balltrái bóng in the fridgeTủ lạnh, gaveđưa ra them a nicetốt đẹp coolmát mẻ dungdung balltrái bóng,
214
676080
3649
đặt nó vào trong tủ lạnh rồi đưa nó cho lũ bọ
11:35
and they climbedleo lên ontotrên that balltrái bóng farxa lessít hơn oftenthường xuyên
215
679729
2551
và chúng ít khi trèo lên quả banh đó
11:38
than when they had a hotnóng bức balltrái bóng.
216
682280
1536
hơn là khi nó còn nóng
11:39
So this is calledgọi là stiltingstilting. It's a thermalnhiệt behaviorhành vi
217
683816
2974
Đó là một hành vi nhiệt
11:42
that you and I do if we crossvượt qua the beachbờ biển,
218
686790
1908
mà tôi và bạn cũng làm khi đi trên bãi biển.
11:44
we jumpnhảy ontotrên a towelkhăn, somebodycó ai has this towelkhăn --
219
688698
2718
chúng ta nhảy lên cái khăn của một người nào đó
11:47
"Sorry, I've jumpednhảy lên ontotrên your towelkhăn." --
220
691416
1223
"Xin lỗi, tôi đã nhảy lên khăn của bạn"
11:48
and then you scuttlescuttle acrossbăng qua ontotrên somebodycó ai else'scủa người khác towelkhăn,
221
692639
2564
và sau đó bạn lại đạp lên khăn của người khác
11:51
and that way you don't burnđốt cháy your feetđôi chân.
222
695203
2205
theo cách đó, bạn sẽ không đốt chân mình trên cát
11:53
And that's exactlychính xác what the beetlesbọ cánh cứng are doing here.
223
697408
2801
Đó cũng chính xác là những gì lũ bọ đang làm
11:56
HoweverTuy nhiên, there's one more storycâu chuyện I'd like to sharechia sẻ with you,
224
700209
3215
Tuy nhiên có một câu chuyện nữa tôi muốn chia sẻ với các bạn
11:59
and that's this particularcụ thể speciesloài.
225
703424
1572
rằng loài sinh vật đặc biệt này
12:00
It's from a genuschi calledgọi là PachysomaPachysoma.
226
704996
2793
đến từ một chi gọi là Pachysoma
12:03
There are 13 speciesloài in the genuschi, and they have
227
707789
3032
Có 13 loài trong chi này, và chúng đều có
12:06
a particularcụ thể behaviorhành vi that I think you will find interestinghấp dẫn.
228
710821
6138
một hành vi đặc biệt mà tôi nghĩ các bạn sẽ lấy làm thích thú.
12:12
This is a dungdung beetlebọ cánh cứng. Watch what he's doing.
229
716959
4660
Đây là một con bọ hung. Hãy quan sát nó đang làm gì
12:17
Can you spotnơi the differenceSự khác biệt?
230
721619
2690
Bạn có thể thấy sự khác biệt?
12:20
They don't normallybình thường go this slowlychậm rãi. It's in slowchậm motionchuyển động.
231
724309
3232
Thường thì chúng không di chuyển chậm như vầy, đây là phim quay chậm
12:23
but it's walkingđi dạo forwardschuyển tiếp,
232
727541
1794
nhưng con này đi về phía trước
12:25
and it's actuallythực ra takinglấy a pelletmiếng of drykhô dungdung with it.
233
729335
3561
và mang theo sau một viên phân khô
12:28
This is a differentkhác nhau speciesloài in the sametương tự genuschi
234
732896
2454
Đây là một loài khác trong cùng họ
12:31
but exactlychính xác the sametương tự foragingforaging behaviorhành vi.
235
735350
3872
nhưng cùng một hành vi tìm kiếm thức ăn
12:35
There's one more interestinghấp dẫn aspectkhía cạnh of this
236
739222
2791
Có một khía cạnh thú vị hơn
12:37
dungdung beetle'scủa bọ cánh cứng behaviorhành vi that we foundtìm quitekhá fascinatinghấp dẫn,
237
742013
4303
của con bọ hung này mà chúng tôi rất say mê
12:42
and that's that it foragesthức ăn gia súc and provisionsquy định a nesttổ.
238
746316
4506
đó là nó tìm thức ăn để làm tổ
12:46
So watch this individualcá nhân here, and what he's tryingcố gắng to do
239
750822
2691
Hãy quan sát con vật này, điều mà nó cố gắng làm
12:49
is setbộ up a nesttổ.
240
753513
2720
là dựng nên một cái tổ
12:52
And he doesn't like this first positionChức vụ,
241
756233
1709
và nó không thích vị trí ban đầu
12:53
but he comesđến up with a secondthứ hai positionChức vụ,
242
757942
1623
nên nó tìm đến vị trí thứ hai
12:55
and about 50 minutesphút latermột lát sau, that nesttổ is finishedđã kết thúc,
243
759565
3857
và khoảng 50 phút sau, cái tổ được hoàn thành.
12:59
and he headsđầu off to foragethức ăn gia súc and provisionđiều khoản
244
763422
3727
nó lại tiếp tục đi tìm thức ăn
13:03
at a pileĐóng cọc of drykhô dungdung pelletsviên nhiên liệu.
245
767149
2354
tại một bãi đầy những viên phân khô
13:05
And what I want you to noticeđể ý is the outwardra nước ngoài pathcon đường
246
769503
3166
Điều mà tôi muốn bạn để mắt tới là đường ra bên ngoài
13:08
comparedso to the homewardhomeward pathcon đường, and compareso sánh the two.
247
772669
4609
và đường về nhà, so sánh hai đường đó
13:13
And by and largelớn, you'llbạn sẽ see that the homewardhomeward pathcon đường
248
777278
2660
và phần lớn, bạn sẽ thấy rằng đường về nhà
13:15
is farxa more directthẳng thắn than the outwardra nước ngoài pathcon đường.
249
779938
2831
trực tiếp hơn nhiều
13:18
On the outwardra nước ngoài pathcon đường, he's always on the lookoutLookout
250
782769
2815
Trên đường đi ra, nó luôn tìm kiếm
13:21
for a newMới blobblob of dungdung.
251
785584
2465
bãi phân mới
13:23
On the way home, he knowsbiết where home is,
252
788049
1551
Trên đường về nhà, nó biết nhà ở đâu
13:25
and he wants to go straightthẳng to it.
253
789600
3218
và nó muốn đi thẳng tới đó
13:28
The importantquan trọng thing here is that this is not a one-waymột chiều tripchuyến đi,
254
792818
3575
Điều quan trọng ở đây là đó không phải là chuyến đi một chiều
13:32
as in mostphần lớn dungdung beetlesbọ cánh cứng. The tripchuyến đi here is repeatedlặp đi lặp lại
255
796393
3390
giống như ở đa số loại bọ hung, chuyến đi này lặp đi lặp lại
13:35
back and forthra betweengiữa a provisioningcung cấp siteđịa điểm and a nesttổ siteđịa điểm.
256
799783
4305
tới và lui giữa chỗ thức ăn và tổ
13:39
And watch, you're going to see
257
804088
942
Và khi quan sát, bạn sẽ thấy
13:40
anotherkhác SouthNam AfricanChâu Phi crimetội ác takinglấy placeđịa điểm right now. (LaughterTiếng cười)
258
805030
4010
một hành vị tội phạm Nam phi đang diễn ra ngay lúc này (Tiếng cười)
13:44
And his neighborhàng xóm stealsđánh cắp one of his dungdung pelletsviên nhiên liệu.
259
809040
4614
Người hàng xóm đã lấy cắp một trong số những viên phân của nó
13:49
So what we're looking at here
260
813654
3137
Điều mà chúng ta chứng kiến ở đây
13:52
is a behaviorhành vi calledgọi là pathcon đường integrationhội nhập.
261
816791
3328
là một hành vi gọi lại con đường liên hợp
13:56
And what's takinglấy placeđịa điểm is that the beetlebọ cánh cứng
262
820119
2617
Điều đang diễn ra là con bọ
13:58
has got a home spotnơi, it goesđi out on a convolutedphức tạp pathcon đường
263
822736
4303
có một vị trí tổ, và nó đi ra khỏi đó bằng một con đường phức tạp
14:02
looking for foodmón ăn, and then when it findstìm thấy foodmón ăn,
264
827039
3091
để tìm thức ăn, và khi tìm thấy thức ăn
14:06
it headsđầu straightthẳng home. It knowsbiết exactlychính xác where its home is.
265
830130
4308
nó đi thẳng về nhà, biết chính xác nhà nó ở đâu
14:10
Now there's two wayscách it could be doing that,
266
834438
3025
Có hai cách nó có thể làm việc đó
14:13
and we can testthử nghiệm that by displacingdisplacing the beetlebọ cánh cứng
267
837463
2960
chúng tôi có thể kiểm tra bằng cách đưa con bọ
14:16
to a newMới positionChức vụ when it's at the foragingforaging siteđịa điểm.
268
840423
2697
đến một vị trí mới khi nó đang ở chỗ thức ăn
14:19
If it's usingsử dụng landmarksđịa danh, it will find its home.
269
843120
3294
Nếu nó dùng mốc đánh dấu, nó sẽ tìm được đường về
14:22
If it is usingsử dụng something calledgọi là pathcon đường integrationhội nhập,
270
846414
3415
Nếu nó dùng một thứ gọi là con đường liên họp
14:25
it will not find its home. It will arriveđến nơi at the wrongsai rồi spotnơi,
271
849829
3784
thì nó sẽ không về được vì nó sẽ tới một chỗ khác
14:29
and what it's doing here if it's usingsử dụng pathcon đường integrationhội nhập
272
853613
2424
và nếu dùng đường liên hợp
14:31
is it's countingđếm its stepscác bước or measuringđo lường the distancekhoảng cách out in this directionphương hướng.
273
856037
3871
nó sẽ đếm bước chân hoặc đo chiều dài đường ra theo hướng này
14:35
It knowsbiết the bearingmang home, and it knowsbiết it should be in that directionphương hướng.
274
859908
3697
nó biết được hướng nhà và biết nó nên đi theo hướng đó
14:39
If you displacebỏ it, it endskết thúc up in the wrongsai rồi placeđịa điểm.
275
863605
3128
Nếu bạn thay đổi vị trí, nó sẽ đi đến nhầm chỗ
14:42
So let's see what happensxảy ra when we put this beetlebọ cánh cứng
276
866733
2577
Hãy xem xem điêu gì xảy ra
14:45
to the testthử nghiệm with a similargiống experimentthí nghiệm.
277
869310
3316
khi ta đặt con bọ vào một bài kiểm tra tương tự
14:48
So here'sđây là our cunningkhôn ngoan experimenterngười thử nghiệm.
278
872626
4386
Đây là người thử nghiệm xảo quyệt của chúng tôi
14:52
He displacesdisplaces the beetlebọ cánh cứng,
279
877012
2401
Anh ta đỏi chỗ của con bọ
14:55
and now we have to see what is going to take placeđịa điểm.
280
879413
4849
và giờ chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra
15:00
What we'vechúng tôi đã got is a burrowđào hang. That's where the foragethức ăn gia súc was.
281
884262
3094
Chúng ta có một cái hang nhỏ, đó là chỗ thức ăn
15:03
The foragethức ăn gia súc has been displaceddi dời to a newMới positionChức vụ.
282
887356
2947
Chỗ thức ăn được đưa đến vị trí mới
15:06
If he's usingsử dụng landmarkLandmark orientationđịnh hướng,
283
890303
2359
Nếu nó định hước bằng cột mốc
15:08
he should be ablecó thể to find the burrowđào hang,
284
892662
1760
nó sẽ có thể tìm thấy hang
15:10
because he'llĐịa ngục be ablecó thể to recognizenhìn nhận the landmarksđịa danh around it.
285
894422
2723
vì nó sẽ nhận ra được khung cảnh xung quanh đó
15:13
If he's usingsử dụng pathcon đường integrationhội nhập,
286
897145
3043
Nếu nó dùng đường liên hợp
15:16
then it should endkết thúc up in the wrongsai rồi spotnơi over here.
287
900188
3724
thì nó sẽ đến sai chỗ ở đằng kia
15:19
So let's watch what happensxảy ra
288
903912
2310
Hãy cùng xem
15:22
when we put the beetlebọ cánh cứng throughxuyên qua the wholetoàn thể testthử nghiệm.
289
906222
3291
khi chúng tôi cho con bọ làm hết thí nghiệm
15:25
So there he is there.
290
909513
1996
Nó ở đằng kia
15:27
He's about to headcái đầu home, and look what happensxảy ra.
291
911509
6260
Nó sắp về nhà, và nhìn này
15:33
ShameXấu hổ.
292
917769
2493
Thật là xấu hổ
15:36
It hasn'tđã không a cluemanh mối.
293
920262
2234
Nó không có manh mối nào cả
15:38
It startsbắt đầu to searchTìm kiếm for its housenhà ở in the right distancekhoảng cách
294
922496
2920
Nó bắt đầu tìm nhà trong khoảng cách chính xác
15:41
away from the foodmón ăn, but it is clearlythông suốt completelyhoàn toàn lostmất đi.
295
925416
5975
từ chỗ thức ăn, nhưng nó bị lạc hoàn toàn
15:47
So we know now that this animalthú vật usessử dụng pathcon đường integrationhội nhập
296
931391
4218
Vậy giờ chúng ta biết con vật này dùng đường liên hợp
15:51
to find its way around, and the callouscallous experimenterngười thử nghiệm
297
935609
4079
để tìm đường, và người thí nghiệm
15:55
leadsdẫn it tophàng đầu left and leaves it. (LaughterTiếng cười)
298
939688
3121
dẫn nó sang bên trái và bỏ nó ở đó (Tiếng cười)
15:58
So what we're looking at here are a groupnhóm of animalsđộng vật
299
942809
4055
Chúng ta đang quan sát một nhóm động vật
16:02
that use a compassla bàn, and they use the sunmặt trời as a compassla bàn
300
946864
2079
dùng mặt trời làm compa
16:04
to find theirhọ way around,
301
948943
1640
để tìm đường
16:06
and they have some sortsắp xếp of systemhệ thống
302
950583
2525
và chúng có một hệ thống nào đó
16:09
for measuringđo lường that distancekhoảng cách,
303
953108
1963
để đo độ dài
16:10
and we know that these speciesloài here actuallythực ra
304
955071
3337
và loài động vật này
16:14
countđếm the stepscác bước. That's what they use as an odometerCông tơ mét,
305
958408
2681
đếm bước chân. Đó là cách mà chúng dùng để đo đường
16:16
a step-countingđếm bước systemhệ thống, to find theirhọ way back home.
306
961089
5137
một hệ thống đếm bước chân, để tìm đường về hà
16:22
We don't know yetchưa what dungdung beetlesbọ cánh cứng use.
307
966226
2823
Chúng tôi chưa biết được bọ hung dùng gi
16:24
So what have we learnedđã học from these animalsđộng vật
308
969049
2279
Chúng tôi đã học được gì từ những con vật này
16:27
with a brainóc that's the sizekích thước of a grainngũ cốc of ricecơm?
309
971328
3001
với bộ não chỉ nhỏ bằng hạt gạo?
16:30
Well, we know that they can rollcuộn ballsnhững quả bóng in a straightthẳng linehàng
310
974329
4111
Chúng tôi biết được rằng chúng lăn quả banh theo đường thẳng
16:34
usingsử dụng celestialThiên thể cuestín hiệu.
311
978440
2145
dựa vào những dấu hiệu trên trời
16:36
We know that the dancenhảy behaviorhành vi is an orientationđịnh hướng behaviorhành vi
312
980585
3128
và điệu nhảy là một hành vi định vị
16:39
and it's alsocũng thế a thermoregulationthermoregulation behaviorhành vi,
313
983713
2414
đồng thời cũng là hành vi điều tiết nhiệt
16:42
and we alsocũng thế know that they use a pathcon đường integrationhội nhập systemhệ thống
314
986127
4198
Chúng tôi cũng biết rằng chúng sử dụng hệ thống đường liên hợp
16:46
for findingPhát hiện theirhọ way home.
315
990325
2089
để về nhà
16:48
So for a smallnhỏ bé animalthú vật dealingxử lý with a fairlycông bằng revoltingkinh hoàng substancevật chất
316
992414
4170
Đối với một con vật nhỏ đối diện với chất khá ghê gớm
16:52
we can actuallythực ra learnhọc hỏi an awfulkinh khủng lot from these things
317
996584
2769
chúng ta có thể học được nhiều điều từ hành vi của chúng
16:55
doing behaviorshành vi that you and I couldn'tkhông thể possiblycó thể do.
318
999353
3632
mà tôi và bạn không thể làm được.
16:58
Thank you. (ApplauseVỗ tay)
319
1002985
4000
Xin cảm ơn (Vỗ tay)
Translated by Duy Le
Reviewed by Son Huynh

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Marcus Byrne - Entomologist
Marcus Byrne is fascinated by the way insects, particularly the intrepid dung beetle, have hardwired solutions to the challenges posed by their environments. Could they help humans solve problems?

Why you should listen

Marcus Byrne is professor of zoology and entomology at Wits University in Johannesburg, South Africa. His research explores what humans can learn from insects. One of the big questions he's focused on: how can we control alien weeds, which threaten biodiversity? Byrne believes that insects may hold the 'magic bullet' for how to restrain the growth of these plants, which jockey for resources with native flora and fauna.

Byrne's work has also focused on the unique mechnics of the dung beetle. His research has shown that the dung beetle has a highly effective visual navigation system, that allows them to roll balls of animal dung with precision back to their home, even in the dark of night and the hottest of conditions. Byrne wonders: can this beetle teach humans how to solve complex visual problems?

 

More profile about the speaker
Marcus Byrne | Speaker | TED.com