TEDGlobalLondon
Jamie Bartlett: How the mysterious dark net is going mainstream
Jamie Bartlett: Cách mà mạng Internet ngầm sẽ trở thành xu thế
Filmed:
Readability: 4.7
5,572,598 views
Có một mạng Internet song song mà bạn chưa hề biết đến -- có thể được truy cập bằng một trình duyệt đặc biệt và bao gồm rất nhiều trang mạng về tất cả mọi thứ, từ chủ nghĩa tích cực nặc danh cho đến các hoạt động bất hợp pháp. Jamie Bartlett tường thuật lại từ mạng Internet ngầm.
Jamie Bartlett - Social media analyst
In his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal. Full bio
In his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
If you want to buy high-quality,
low-price cocaine,
low-price cocaine,
0
999
5519
Nếu bạn muốn mua cô-ca-in giá rẻ
và có chất lượng cao
và có chất lượng cao
00:18
there really is only one place to go,
1
6542
2837
thì chỉ có một nơi duy nhất bạn
có thể đến.
có thể đến.
00:21
and that is the dark net
anonymous markets.
anonymous markets.
2
9403
3479
Đó là mạng Internet ngầm
hay thị trường nơi mọi người đều ẩn danh
hay thị trường nơi mọi người đều ẩn danh
00:25
Now, you can't get to these sites
3
13664
1624
Giờ thì, bạn không thể truy cập vào những trang đó
00:27
with a normal browser --
Chrome or Firefox --
Chrome or Firefox --
4
15312
4463
với một trình duyệt thông thường--
như Chrome hoặc Firefox
như Chrome hoặc Firefox
00:31
because they're on this
hidden part of the Internet,
hidden part of the Internet,
5
19799
3133
bởi vì chúng nằm ở những phần ẩn
trên mạng Internet
trên mạng Internet
00:34
known as Tor hidden services,
6
22956
2102
được biết đến như dịch vụ ẩn danh Tor
00:37
where URLs are a string of meaningless
numbers and letters that end in .onion,
numbers and letters that end in .onion,
7
25082
4693
nơi mà địa chỉ URL là một dãy chữ số
vô nghĩa và kết thúc bằng .onion
vô nghĩa và kết thúc bằng .onion
00:41
and which you access
with a special browser
with a special browser
8
29799
2806
và bạn có thể truy cập vào nó
bằng một trình duyệt đặc biệt
bằng một trình duyệt đặc biệt
00:44
called the Tor browser.
9
32629
1445
gọi là trình duyệt Tor
00:46
Now, the Tor browser was originally
a U.S. Naval intelligence project.
a U.S. Naval intelligence project.
10
34799
4576
Trình duyệt này ban đầu là một
dự án của Cơ quan tình báo hải quân Mỹ
dự án của Cơ quan tình báo hải quân Mỹ
00:51
It then became open source,
11
39399
1881
Và sau đó nó trở thành một phần mềm mã nguồn mở
00:53
and it allows anybody to browse the net
12
41304
2587
và nó cho phép bất cứ ai truy cập vào mạng
00:55
without giving away their location.
13
43915
2452
mà không làm lộ vị trí của họ
00:58
And it does this
by encrypting your IP address
by encrypting your IP address
14
46955
3540
Bằng cách mã hóa địa chỉ IP của bạn
01:02
and then routing it via several
other computers around the world
other computers around the world
15
50519
3776
và truyền nó đi qua những máy tính khác
có dùng phần mềm này
có dùng phần mềm này
01:06
that use the same software.
16
54319
2339
có dùng trên khắp thế giới
01:09
You can use it on the normal Internet,
17
57508
2267
Bạn có thể dùng nó để truy cập
mạng Internet bình thường,
mạng Internet bình thường,
01:11
but it's also your key to the dark net.
18
59799
3715
nhưng nó cũng đồng thời là chìa khóa
để vào mạng Internet ngầm
để vào mạng Internet ngầm
01:16
And because of this fiendishly
clever encryption system,
clever encryption system,
19
64438
3070
Và nhờ vì hệ thống mã hóa thông minh một cách tinh quái này
01:19
the 20 or 30 -- we don't know exactly --
thousand sites that operate there
thousand sites that operate there
20
67532
5419
mà 20 hay 30 -- chúng ta không nắm rõ-- nghìn
trang mạng hoạt động ở đó
trang mạng hoạt động ở đó
01:24
are incredibly difficult to shut down.
21
72975
3207
cực kì khó bị đóng cửa
01:28
It is a censorship-free world
visited by anonymous users.
visited by anonymous users.
22
76642
5453
Nó như một thế giới không bị kiểm duyệt
được những người nặc danh truy cập
được những người nặc danh truy cập
01:35
Little wonder, then,
that it's a natural place to go
that it's a natural place to go
23
83268
4318
Không cần nghi ngờ gì, nó là một nơi hiển nhiên
01:39
for anybody with something to hide,
24
87610
1912
cho bất kì ai muốn cất giấu một thứ gì đó,
01:41
and that something, of course,
need not be illegal.
need not be illegal.
25
89546
4591
và thứ gì đó, tất nhiên, không cần phải là
thứ bất hợp pháp
thứ bất hợp pháp
01:46
On the dark net, you will find
26
94799
1839
Trên mạng internet ngầm, bạn có thể sẽ thấy
01:48
whistle-blower sites, The New Yorker.
27
96662
2238
những trang mạng tố giác, The New Yorker.
01:51
You will find political activism blogs.
28
99225
2486
Bạn sẽ thấy những trang blog hoạt động chính trị
01:53
You will find libraries of pirated books.
29
101735
3108
Bạn sẽ thấy những thư viện chứa sách lậu.
01:56
But you'll also find the drugs markets,
30
104867
3623
Nhưng bạn cũng sẽ thấy những thị trường bán
02:00
illegal pornography,
commercial hacking services,
commercial hacking services,
31
108514
4105
ma túy, ảnh khiêu dâm bất hợp pháp, hay dịch vụ hack thuê,
02:04
and much more besides.
32
112643
1597
và nhiều thứ khác nữa.
02:06
Now, the dark net is one of the most
interesting, exciting places
interesting, exciting places
33
114264
5810
Mạng internet ngầm là một trong những nơi
hấp dẫn và thú vị nhất
hấp dẫn và thú vị nhất
02:12
anywhere on the net.
34
120098
1677
ở bất kì đâu trên mạng.
02:13
And the reason is, because
although innovation, of course,
although innovation, of course,
35
121799
3676
Và lí do là bởi vì sự đổi mới, tất nhiên,
02:17
takes place in big businesses,
36
125499
2276
diễn ra ở những doanh nghiệp lớn,
02:19
takes place in world-class universities,
37
127799
2399
ở những trường đại học nổi tiếng tầm thế giới,
02:22
it also takes place in the fringes,
38
130222
2553
nhưng nó cũng diễn ra ở những nơi còn lại,
02:24
because those on the fringes --
the pariahs, the outcasts --
the pariahs, the outcasts --
39
132799
4543
bởi vì những người ở nơi đó --
những kẻ bị ruồng bỏ --
những kẻ bị ruồng bỏ --
02:29
they're often the most creative,
because they have to be.
because they have to be.
40
137366
3237
họ thường là những người sáng tạo nhất,
bởi vì họ cần phải như vậy.
bởi vì họ cần phải như vậy.
02:33
In this part of the Internet,
41
141619
2433
ở phần này của mạng internet,
02:36
you will not find a single lolcat,
42
144076
2279
bạn sẽ không tìm thấy bức ảnh chế nào,
02:38
a single pop-up advert anywhere.
43
146379
2181
hay một cửa sổ quảng cáo nào.
02:41
And that's one of the reasons why I think
44
149449
2413
Và đó là một trong những lí do mà tôi nghĩ
02:43
many of you here will be
on the dark net fairly soon.
on the dark net fairly soon.
45
151886
3689
nhiều người trong số các bạn ở đây
sẽ sớm truy cập vào mạng ngầm.
sẽ sớm truy cập vào mạng ngầm.
02:47
(Laughter)
46
155599
2000
(Tiếng cười)
02:50
Not that I'm suggesting
anyone in this audience would use it
anyone in this audience would use it
47
158177
3292
Không phải là tôi đang đề nghị
các bạn dùng nó
các bạn dùng nó
02:53
to go and procure high-quality narcotics.
48
161493
2277
để lên và cung cấp ma túy chất lượng cao đâu.
02:56
But let's say for a moment that you were.
49
164405
1985
Nhưng cứ ví dụ như thế đi.
02:58
(Laughter)
50
166414
1573
(Tiếng cười)
03:00
Bear with me.
51
168440
1151
Hãy bình tĩnh nào.
03:02
The first thing you will notice
on signing up to one of these sites
on signing up to one of these sites
52
170868
4576
Điều đầu tiên bạn sẽ thấy khi đăng kí
trên những trang mạng này
trên những trang mạng này
03:07
is how familiar it looks.
53
175468
1585
là chúng trông rất quen thuộc,
03:10
Every single product --
54
178299
2966
Mỗi món hàng--
03:13
thousands of products --
55
181289
1864
hàng nghìn món--
03:15
has a glossy, high-res image,
56
183177
4016
có hình ảnh rất bóng bẩy với độ phân giải cao,
03:19
a detailed product description, a price.
57
187217
2848
và phần mô tả rất chi tiết, một giá tiền.
03:22
There's a "Proceed to checkout" icon.
58
190414
3080
Có một biểu tượng "Kiểm tra giỏ hàng".
03:25
There is even, most beautifully of all,
59
193518
2758
Thậm chí còn có, thứ tuyệt vời nhất,
03:28
a "Report this item" button.
60
196300
2158
cái nút "Báo cáo món hàng".
03:30
(Laughter)
61
198482
2707
(Tiếng cười)
03:33
Incredible.
62
201213
1926
Không thể tin được.
03:35
You browse through the site,
you make your choice,
you make your choice,
63
203163
2387
Bạn xem lướt qua trang này,
bạn lựa chọn,
bạn lựa chọn,
03:37
you pay with the crypto-currency bitcoin,
64
205574
2419
bạn trả tiền bằng đồng ảo bitcoin,
03:40
you enter an address --
preferably not your home address --
preferably not your home address --
65
208017
3029
bạn điền một địa chỉ--
không nên là địa chỉ nhà của bạn--
không nên là địa chỉ nhà của bạn--
03:43
and you wait for your product
to arrive in the post,
to arrive in the post,
66
211070
2705
và bạn đợi món hàng được gửi đến,
03:45
which it nearly always does.
67
213799
2863
hầu như nó luôn đến.
03:49
And the reason it does
is not because of the clever encryption.
is not because of the clever encryption.
68
217281
3858
Và lí do cho việc này không phải
nhờ việc mã hóa đâu.
nhờ việc mã hóa đâu.
03:53
That's important.
69
221163
1165
Đó là điều quan trọng.
03:54
Something far simpler than that.
70
222674
3329
Đơn giản hơn cả.
03:58
It's the user reviews.
71
226027
1225
Đó là nhờ những đánh giá của người dùng.
03:59
(Laughter)
72
227944
1315
(Tiếng cười)
04:01
You see, every single vendor
on these sites
on these sites
73
229283
3771
Bạn thấy đấy, mỗi gian hàng trên trang mạng này
04:05
uses a pseudonym, naturally enough,
74
233078
2318
dùng một cái tên giả, thường là vậy,
04:07
but they keep the same pseudonym
to build up a reputation.
to build up a reputation.
75
235420
3793
nhưng họ giữ nguyên cái tên đó
để tạo danh tiếng.
để tạo danh tiếng.
04:11
And because it's easy for the buyer
to change allegiance whenever they want,
to change allegiance whenever they want,
76
239610
5300
Và bởi vì người mua có thể dễ dàng
chọn nơi khác bất cứ khi nào họ muốn,
chọn nơi khác bất cứ khi nào họ muốn,
04:16
the only way of trusting a vendor
77
244934
4273
cách duy nhất để tin tưởng một gian hàng
04:21
is if they have a good history
of positive feedback
of positive feedback
78
249231
3638
là họ có một lịch sử đánh giá tốt
04:24
from other users of the site.
79
252893
1590
từ những người dùng khác hay không.
04:27
And this introduction
of competition and choice
of competition and choice
80
255396
4477
Và sự khởi đầu của việc
cạnh tranh và lựa chọn này
cạnh tranh và lựa chọn này
04:31
does exactly what
the economists would predict.
the economists would predict.
81
259897
4269
tiến triển đúng như các nhà kinh tế
sẽ dự đoán.
sẽ dự đoán.
04:37
Prices tend to go down,
product quality tends to go up,
product quality tends to go up,
82
265346
4686
Giá cả sẽ giảm,
chất lượng hàng hóa sẽ tăng,
chất lượng hàng hóa sẽ tăng,
04:42
and the vendors are attentive,
83
270056
2373
và những người bán hàng sẽ niềm nở hơn,
04:44
they're polite, they're consumer-centric,
84
272453
2431
họ lịch sự, xem khách hàng là tâm điểm.
04:46
offering you all manner
of special deals, one-offs,
of special deals, one-offs,
85
274908
4312
đưa ra những ưu đãi, hàng hiếm,
04:51
buy-one-get-one-frees, free delivery,
86
279244
3171
mua một tặng một, giao hàng miễn phí,
04:54
to keep you happy.
87
282439
1184
để làm bạn vui.
04:56
I spoke to Drugsheaven.
88
284953
2918
Tôi đã nói chuyện với Drugsheaven.
04:59
Drugsheaven was offering
excellent and consistent marijuana
excellent and consistent marijuana
89
287895
5890
Drugsheaven rao bán cần sa loại tốt và nguyên chất
05:05
at a reasonable price.
90
293809
1542
với một mức giá hợp lí.
05:08
He had a very generous refund policy,
91
296154
3809
Anh ấy có một chính sách trả hàng rất hào phóng,
05:11
detailed T's and C's,
92
299987
1788
các điều khoản và điều kiện rất chi tiết,
05:13
and good shipping times.
93
301799
1412
và giờ giao hàng hợp lí.
05:15
"Dear Drugsheaven," I wrote,
94
303608
2261
"Gửi Drugsheaven," tôi viết,
05:17
via the internal emailing system
that's also encrypted, of course.
that's also encrypted, of course.
95
305893
3814
qua hệ thống email nội bộ cũng được mã hóa, tất nhiên.
05:22
"I'm new here. Do you mind
if I buy just one gram of marijuana?"
if I buy just one gram of marijuana?"
96
310397
4141
"Tôi là người mới. Liệu tôi có thể mua
chỉ một gram cần sa được không?"
chỉ một gram cần sa được không?"
05:27
A couple of hours later, I get a reply.
97
315450
2124
Một vài tiếng sau, tôi nhận được hồi đáp.
05:29
They always reply.
98
317598
1186
Họ luôn trả lời bạn.
05:31
"Hi there, thanks for your email.
99
319230
1796
"Xin chào, cám ơn vì đã gửi mail.
05:34
Starting small is a wise thing to do.
I would, too, if I were you."
I would, too, if I were you."
100
322154
5268
Bắt đầu từ việc nhỏ là rất khôn ngoan.
Tôi cũng sẽ làm thế nếu tôi là bạn."
Tôi cũng sẽ làm thế nếu tôi là bạn."
05:39
(Laughter)
101
327446
1762
(Tiếng cười)
05:41
"So no problem if you'd like to start
with just one gram.
with just one gram.
102
329232
3121
"Vì vậy không có vấn đề gì
nếu bạn muốn bắt đầu chỉ với 1 gram.
nếu bạn muốn bắt đầu chỉ với 1 gram.
05:44
I do hope we can do business together.
103
332377
2511
Tôi hy vọng chúng ta có thể làm ăn với nhau.
05:46
Best wishes, Drugsheaven."
104
334912
1863
Thân ái, Drugsheaven."
05:48
(Laughter)
105
336799
1976
(Tiếng cười)
05:50
I don't know why he had a posh
English accent, but I assume he did.
English accent, but I assume he did.
106
338799
3264
Tôi không biết tại sao anh ta có chất giọng
thanh lịch thế, nhưng tôi cho là anh ấy có.
thanh lịch thế, nhưng tôi cho là anh ấy có.
05:56
Now, this kind
of consumer-centric attitude
of consumer-centric attitude
107
344279
4496
Vậy thì, thái độ xem khách hàng là tâm điểm này
06:00
is the reason why, when I reviewed
120,000 pieces of feedback
120,000 pieces of feedback
108
348799
5436
chính là lí do, khi tôi xem qua 120 000 phản hồi
06:06
that had been left on one of these sites
over a three-month period,
over a three-month period,
109
354259
3980
được để lại trên những trang mạng này
trong 3 tháng qua
trong 3 tháng qua
06:10
95 percent of them were five out of five.
110
358263
3129
95 phần trăm người chấm điểm 5/5
06:14
The customer, you see, is king.
111
362563
2541
Khách hàng, bạn thấy đấy, là vua
06:17
But what does that mean?
112
365799
1210
Nhưng điều đó có nghĩa là gì?
06:19
Well, on the one hand,
113
367033
1941
Một mặt là,
06:20
that means there are more drugs,
more available, more easily,
more available, more easily,
114
368998
4034
Nó có nghĩa rằng có nhiều ma túy hơn,
có sẵn hơn, dễ dàng hơn,
có sẵn hơn, dễ dàng hơn,
06:25
to more people.
115
373056
1151
cho nhiều ngừoi hơn.
06:26
And by my reckoning,
that is not a good thing.
that is not a good thing.
116
374799
2930
Và theo ước tính của tôi thì,
đây không phải điều tốt.
đây không phải điều tốt.
06:30
But, on the other hand,
if you are going to take drugs,
if you are going to take drugs,
117
378799
3713
Nhưng, mặt khác,
nếu bạn dùng ma túy,
nếu bạn dùng ma túy,
06:34
you have a reasonably good way
118
382536
3061
bạn có một cách tốt để đảm bảo
06:37
of guaranteeing a certain level
of purity and quality,
of purity and quality,
119
385621
4414
sự tinh khiết và chất lượng của
nó ở một mức độ nào đó
nó ở một mức độ nào đó
06:42
which is incredibly important
if you're taking drugs.
if you're taking drugs.
120
390059
3716
điều này thực sự quan trọng
nếu bạn dùng ma túy.
nếu bạn dùng ma túy.
06:45
And you can do so
from the comfort of your own home,
from the comfort of your own home,
121
393799
3118
Và nếu bạn có thể làm được như vậy
trong sự thoải mái tại ngôi nhà của bạn,
trong sự thoải mái tại ngôi nhà của bạn,
06:48
without the risks associated
with buying on the streets.
with buying on the streets.
122
396941
4187
mà không cần phải mạo hiểm
khi mua nó trên đường phố.
khi mua nó trên đường phố.
06:53
Now, as I said,
123
401961
1476
Giờ thì, như tôi đã nói,
06:55
you've got to be creative and innovative
to survive in this marketplace.
to survive in this marketplace.
124
403461
4102
Bạn cần phải sáng tạo và đổi mới
để tồn tại được ở đây.
để tồn tại được ở đây.
07:00
And the 20 or so sites
that are currently in operation --
that are currently in operation --
125
408277
3094
Và hơn 20 trang mạng đang hiện hữu này--
07:03
by the way, they don't always work,
they're not always perfect;
they're not always perfect;
126
411395
3705
nhân tiện, chúng không luôn luôn hoạt động,
chúng không luôn luôn hoàn hảo;
chúng không luôn luôn hoàn hảo;
07:07
the site that I showed you
was shut down 18 months ago,
was shut down 18 months ago,
127
415124
2602
trang mạng mà tôi cho các bạn xem
đã bị đóng cửa từ 18 tháng trước,
đã bị đóng cửa từ 18 tháng trước,
07:09
but not before it had turned
over a billion dollars' worth of trade.
over a billion dollars' worth of trade.
128
417750
5151
trước đó nó đã kiếm được một tỉ USD
07:17
But these markets,
129
425470
1153
Nhưng những thị trường này,
07:18
because of the difficult conditions
in which they are operating,
in which they are operating,
130
426647
3062
bởi vì chúng vận hành dưới
những điều kiện khó khăn.
những điều kiện khó khăn.
07:21
the inhospitable conditions,
131
429733
1488
những điều kiện không thuận lợi,
07:23
are always innovating, always
thinking of ways of getting smarter,
thinking of ways of getting smarter,
132
431245
3348
nên chúng luôn luôn đổi mới, luôn luôn
tìm cách để khôn ngoan hơn,
tìm cách để khôn ngoan hơn,
07:26
more decentralized, harder to censor,
133
434617
2238
phân cấp nhiều hơn, khó kiểm duyệt hơn,
07:28
and more customer-friendly.
134
436879
2356
và thân thiện với khách hàng hơn.
07:32
Let's take the payment system.
135
440346
1429
Hãy nói về hệ thống thanh toán.
07:34
You don't pay with your credit card,
136
442383
1798
Bạn không phải trả bằng thẻ tín dụng,
07:36
of course -- that would lead
directly back to you.
directly back to you.
137
444205
2345
tất nhiên-- nó sẽ dẫn trực tiếp đến bạn.
07:38
So you use the crypto-currency bitcoin,
138
446574
1977
Vì vậy bạn dùng tiền ảo bitcoin,
07:40
which is easily exchanged
for real-world currencies
for real-world currencies
139
448575
4455
thứ rất dễ quy đổi ra tiền thật
07:45
and gives quite a high degree
of anonymity to its users.
of anonymity to its users.
140
453054
3745
và tạo mức độ ẩn danh cao cho ngừoi dùng.
07:49
But at the beginning of these sites,
people noticed a flaw.
people noticed a flaw.
141
457367
2927
Nhưng ở giai đoạn đầu của những trang mạng này,
người ta nhận thấy một lỗi.
người ta nhận thấy một lỗi.
07:52
Some of the unscrupulous dealers
were running away with peoples' bitcoin
were running away with peoples' bitcoin
142
460318
4065
Một số người bán không có đạo đức đã
bỏ trốn với tiền ảo của những người khác
bỏ trốn với tiền ảo của những người khác
07:56
before they'd mailed the drugs out.
143
464407
1805
mà không gửi hàng.
07:59
The community came up with a solution,
called multi-signature escrow payments.
called multi-signature escrow payments.
144
467155
5895
Cả cộng đồng đã có một giải pháp,
gọi là thanh toán kí quỹ có xác nhận của nhiều người.
gọi là thanh toán kí quỹ có xác nhận của nhiều người.
08:07
So on purchasing my item,
145
475135
3493
Vậy thì khi tôi mua hàng
08:10
I would send my bitcoin
146
478652
3026
tôi sẽ gửi bitcoin
08:13
to a neutral, secure third digital wallet.
147
481702
4292
đến một ví điện tử trung lập và an toàn.
08:18
The vendor, who would see
that I'd sent it,
that I'd sent it,
148
486799
2589
Người bán sẽ thấy là tôi đã gửi tiền,
08:21
would be confident that they
could then send the product to me,
could then send the product to me,
149
489412
2956
sẽ cảm thấy tin tưởng để gửi hàng cho tôi,
08:24
and then when I received it,
150
492392
1383
và thi tôi nhận được hàng,
08:25
at least two of the three people
engaged in the transaction --
engaged in the transaction --
151
493799
2976
ít nhất 2 hay 3 người sẽ tham gia vào giao dịch--
08:28
vendor, buyer, site administrator --
152
496799
2540
người bán, người mua, quản trị viên trang mạng--
08:31
would have to sign the transaction off
153
499363
2412
sẽ phải đồng ý giao dịch
08:33
with a unique digital signature,
154
501799
2078
với một chữ kí ảo đặc biệt,
08:35
and then the money would be transferred.
155
503901
1975
và sau đó tiền sẽ được chuyển.
08:38
Brilliant!
156
506263
1300
Thật là tuyệt vời!
08:39
Elegant.
157
507587
1151
Thông minh.
08:40
It works.
158
508762
1151
Nó có hiệu quả.
08:42
But then they realized there was
a problem with bitcoin,
a problem with bitcoin,
159
510877
2651
Nhưng rồi họ nhận ra rằng có vấn đề với bitcoin,
08:45
because every bitcoin transaction
160
513552
1701
bởi vì mỗi giao dịch với bitcoin
08:47
is actually recorded publicly
in a public ledger.
in a public ledger.
161
515277
2498
đều được ghi lại công khai
trong một sổ kế toán công cộng.
trong một sổ kế toán công cộng.
08:49
So if you're clever, you can try
and work out who's behind them.
and work out who's behind them.
162
517799
3277
Nên nếu bạn khôn ngoan, bạn có thể thử
và tìm được ai là người giao dịch.
và tìm được ai là người giao dịch.
08:53
So they came up with a tumbling service.
163
521100
3285
Vậy nên họ đã nghĩ ra một dịch vụ xáo trộn.
08:56
Hundreds of people send
their bitcoin into one address,
their bitcoin into one address,
164
524409
3391
Hàng trăm người gửi tiền ảo của họ vào một địa chỉ,
08:59
they're tumbled and jumbled up,
165
527824
1975
Chúng sẽ bị xáo trộn hết,
09:01
and then the right amount
is sent on to the right recipients,
is sent on to the right recipients,
166
529823
3790
sau đó số tiền đúng sẽ được gửi đến địa chỉ đúng,
09:05
but they're different bitcoins:
167
533637
1822
nhưng chúng là tiền khác:
09:07
micro-laundering systems.
168
535483
1690
hệ thống giặt ủi siêu nhỏ
09:09
(Laughter)
169
537197
1534
(Tiếng cười)
09:10
It's incredible.
170
538755
1156
Không thể tin được.
09:11
Interested in what drugs are trending
right now on the dark net markets?
right now on the dark net markets?
171
539935
5193
Bạn muốn biết xu hướng dùng ma túy
trên thị trường mạng Internet ngầm?
trên thị trường mạng Internet ngầm?
09:17
Check Grams, the search engine.
172
545152
2077
Hãy xem Grams, công cụ tìm kiếm.
09:19
You can even buy some advertising space.
173
547253
2165
Bạn còn có thể mua chỗ đặt quảng cáo.
09:21
(Laughter)
174
549442
2065
(Tiếng cười)
09:23
Are you an ethical consumer worried
about what the drugs industry is doing?
about what the drugs industry is doing?
175
551531
4938
Bạn là một người tiêu dùng có đạo đức và đang lo lắng về việc ngành công nghiệp thuốc phiện đang làm gì?
09:29
Yeah.
176
557064
1151
Vâng.
09:30
One vendor will offer you
fair trade organic cocaine.
fair trade organic cocaine.
177
558592
3394
Một người bán sẽ giới thiệu cho bạn cocaine hữu cơ với giá hời.
09:34
(Laughter)
178
562010
1142
(Tiếng cười)
09:35
That's not being sourced
from Colombian druglords,
from Colombian druglords,
179
563176
3295
Không phải lấy từ đầu nậu buôn thuốc ở Columbia,
09:38
but Guatemalan farmers.
180
566495
1429
mà từ nông dân ở Guatemalan
09:39
They even promised to reinvest
20 percent of any profits
20 percent of any profits
181
567948
3312
Họ còn hứa sẽ đầu tư lại 20% của tất cả lợi nhuận
09:43
into local education programs.
182
571284
1790
cho chương trình giáo dục địa phương.
09:45
(Laughter)
183
573098
1022
(Tiếng cười)
09:46
There's even a mystery shopper.
184
574144
1979
Còn có cả những khách hàng bí ẩn.
09:48
Now, whatever you think
about the morality of these sites --
about the morality of these sites --
185
576936
3384
Cho dù bạn nghĩ gì về tính đạo đức
của những trang mạng này--
của những trang mạng này--
09:52
and I submit that it's not
actually an easy question --
actually an easy question --
186
580344
3315
và tôi cho rằng đó không phải là một câu hỏi dễ trả lời--
09:55
the creation of functioning,
competitive, anonymous markets,
competitive, anonymous markets,
187
583683
5502
Việc tạo ra thị trường có thể hoạt động,
có tính cạnh tranh và ẩn danh,
có tính cạnh tranh và ẩn danh,
10:01
where nobody knows who anybody else is,
188
589209
2566
nơi mà không ai có thể biết những người khác là ai,
10:03
constantly at risk of being shut down
by the authorities,
by the authorities,
189
591799
3099
luôn luôn tiềm ẩn nguy cơ bị chính quyền đóng cửa,
10:06
is a staggering achievement,
190
594922
2534
là một thành tích đáng kinh ngạc,
10:09
a phenomenal achievement.
191
597480
2038
một thành tựu phi thường.
10:12
And it's that kind of innovation
192
600579
3414
Và đó chính là dạng đổi mới
10:16
that's why those on the fringes
193
604017
2758
mà chính là lí do những người bên lề
10:18
are often the harbingers
of what is to come.
of what is to come.
194
606799
2847
thường là người dự báo những điều sắp đến.
10:22
It's easy to forget
195
610360
2104
Rất dễ dàng để quên rằng
10:24
that because of its short life,
196
612488
2062
bởi vì mạng Internet chỉ vừa mới ra đời gần đây,
10:26
the Internet has actually
changed many times
changed many times
197
614574
3647
nó đã thực sự thay đổi nhiều lần
10:30
over the last 30 years or so.
198
618245
1530
trong 30 năm vừa qua hoặc hơn.
10:31
It started in the '70s
as a military project,
as a military project,
199
619799
2976
Nó bắt đầu từ những năm 70 như một dự án cho quân đội,
10:34
morphed in the 1980s
to an academic network,
to an academic network,
200
622799
3976
đổi thành mạng lưới giáo dục vào những năm 1980
10:38
co-opted by commercial
companies in the '90s,
companies in the '90s,
201
626799
2462
được những công ty thương mại lựa chọn để tham gia vào những năm 90
10:41
and then invaded by all of us
via social media in the noughties,
via social media in the noughties,
202
629285
3455
và sau đó bị chúng ta xâm chiếm qua phương tiện truyền thông vào những năm 2000,
10:44
but I think it's going to change again.
203
632764
1929
nhưng tôi nghĩ nó sẽ thay đổi lần nữa.
10:47
And I think things
like the dark net markets --
like the dark net markets --
204
635179
2596
Và tôi nghĩ những thứ giống như thị trường trên mạng Internet ngầm--
10:49
creative, secure, difficult to censor --
205
637799
3976
tính sáng tạo, an toàn, khó để kiểm duyệt--
10:53
I think that's the future.
206
641799
1602
tôi nghĩ tương lai sẽ như vậy.
10:56
And the reason it's the future
207
644929
1628
Và lí do là bởi vì
10:58
is because we're all worried
about our privacy.
about our privacy.
208
646581
2668
chúng ta đều lo ngại về sự riêng tư của chính mình.
11:01
Surveys consistently show
concerns about privacy.
concerns about privacy.
209
649273
3225
Những khảo sát đều cho thấy những lo ngại về bảo mật.
11:04
The more time we spend online,
the more we worry about them,
the more we worry about them,
210
652522
3959
Chúng ta càng dành nhiều thời gian trên mạng,
thì chúng ta càng lo lắng về điều đó.
thì chúng ta càng lo lắng về điều đó.
11:08
and those surveys show
our worries are growing.
our worries are growing.
211
656505
2270
và những khảo sát cho thấy sự lo ngại
của chúng ta ngày càng tăng.
của chúng ta ngày càng tăng.
11:10
We're worried about
what happens to our data.
what happens to our data.
212
658799
2116
Chúng ta lo ngại về thứ sẽ xảy ra
với dữ liệu của chúng ta.
với dữ liệu của chúng ta.
11:12
We're worried about
who might be watching us.
who might be watching us.
213
660939
2109
Chúng ta lo ngại về ai
đang theo dõi chúng ta.
đang theo dõi chúng ta.
11:15
Since the revelations from Edward Snowden,
214
663072
2568
Kể từ những tiết lộ của Edward Snowden,
11:17
there's been a huge increase
in the number of people
in the number of people
215
665664
2446
đã có một sự gia tăng rất lớn của số người
11:20
using various privacy-enhancing tools.
216
668134
3092
sử dụng công cụ các tăng cường tính bảo mật khác nhau.
11:23
There are now between two
and three million daily users
and three million daily users
217
671250
3237
Hiện nay có khoảng 2 đến 3 triệu người dùng
11:26
of the Tor browser,
218
674511
1275
trình duyệt Tor mỗi ngày,
11:27
the majority of which use
is perfectly legitimate,
is perfectly legitimate,
219
675810
5167
phần lớn trong số đó dùng hoàn toàn
cho mục đích hợp pháp,
cho mục đích hợp pháp,
11:33
sometimes even mundane.
220
681001
1759
đôi khi còn hơi nhàm chán.
11:35
And there are hundreds of activists
around the world
around the world
221
683658
3151
Và có hàng trăm nhà hoạt động xã hội
trên khắp thế giới
trên khắp thế giới
11:38
working on techniques and tools
to keep you private online --
to keep you private online --
222
686833
5266
làm việc về kĩ thuật và công cụ để giúp
bạn trực tuyến một cách riêng tư--
bạn trực tuyến một cách riêng tư--
11:45
default encrypted messaging services.
223
693111
2481
đó là dịch vụ tin nhắn được mã hóa mặc định.
11:47
Ethereum, which is a project
which tries to link up
which tries to link up
224
695616
4023
Ethereum, một dự án để cố gắng liên kết
ổ cứng có kết nối nhưng không được dùng đến
ổ cứng có kết nối nhưng không được dùng đến
11:51
the connected but unused hard drives
of millions of computers around the world,
of millions of computers around the world,
225
699663
5078
của hàng triệu máy vi tính trên toàn thế giới,
11:56
to create a sort of distributed Internet
that no one really controls.
that no one really controls.
226
704765
3871
nhằm tạo ra một mạng Internet phân bổ
mà không ai có thể thực sự kiểm soát được.
mà không ai có thể thực sự kiểm soát được.
12:00
Now, we've had distributed
computing before, of course.
computing before, of course.
227
708660
2893
Vậy thì, chúng ta đã từng phân bổ máy tính từ trước, tất nhiên,
12:03
We use it for everything from Skype
to the search for extraterrestrial life.
to the search for extraterrestrial life.
228
711577
4198
Chúng ta dùng việc đó cho tất cả mọi thứ
từ Skype đến việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.
từ Skype đến việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.
12:07
But you add distributed computing
and powerful encryption --
and powerful encryption --
229
715799
4489
Nhưng khi bạn gộp việc phân bổ máy tính
và việc mã hóa một cách mạnh mẽ lại.
và việc mã hóa một cách mạnh mẽ lại.
12:12
that's very, very hard
to censor and control.
to censor and control.
230
720312
3887
Thì rất, rất khó để kiểm duyệt và kiểm soát.
12:16
Another called MaidSafe
works on similar principles.
works on similar principles.
231
724625
2813
Một thứ khác gọi là MaidSafe cũng
hoạt động trên nguyên tắc tương tự.
hoạt động trên nguyên tắc tương tự.
12:19
Another called Twister,
and so on and so on.
and so on and so on.
232
727462
3448
Thứ khác nữa là Twister, vân vân và vân vân.
12:23
And here's the thing --
233
731396
1990
Vấn đề là--
12:25
the more of us join,
234
733410
1464
càng nhiều người trong chúng ta tham gia vào,
12:26
the more interesting those sites become,
235
734898
2451
thì những trang mạng đó càng trở nên thú vị hơn,
12:29
and then the more of us join, and so on.
236
737373
2488
và ngày càng có nhiều người tham gia, và cứ thế.
12:32
And I think that's what's going to happen.
237
740268
2025
Và tôi nghĩ đó là điều sẽ xảy ra.
12:34
In fact, it's already happening.
238
742317
2148
Thực tế thì, nó đang diễn ra.
12:36
The dark net is no longer
a den for dealers
a den for dealers
239
744489
3876
Mạng Internet ngầm không còn là
căn phòng nhỏ cho những người buôn bán
căn phòng nhỏ cho những người buôn bán
12:40
and a hideout for whistle-blowers.
240
748389
2567
và nơi ẩn náu cho những người tố giác.
12:42
It's already going mainstream.
241
750980
1687
Nó đã trở thành một xu thế.
12:45
Just recently, the musician Aphex Twin
released his album as a dark net site.
released his album as a dark net site.
242
753698
6574
Chỉ mới gần đây, nhạc sĩ Aphex Twin đã
cho ra mắt album trên một trang mạng ngầm.
cho ra mắt album trên một trang mạng ngầm.
12:52
Facebook has started a dark net site.
243
760296
3953
Facebook đã khởi đầu cho một trang mạng ngầm.
12:56
A group of London architects
have opened a dark net site
have opened a dark net site
244
764273
3633
Một nhóm kiến trúc sư London đã mở một trang mạng ngầm
12:59
for people worried
about regeneration projects.
about regeneration projects.
245
767930
2845
dành cho những người quan tâm đến dự án tái sinh.
13:02
Yes, the dark net is going mainstream,
246
770799
2573
Vâng, mạng Internet ngầm đang trở thành xu thế.
13:05
and I predict that fairly soon,
every social media company,
every social media company,
247
773396
3617
và tôi dự đoán rằng khá sớm thôi,
mỗi công ty truyền thông xã hội,
mỗi công ty truyền thông xã hội,
13:09
every major news outlet,
248
777037
1435
mỗi nhà cung cấp tin tức lớn,
13:10
and therefore most of you
in this audience,
in this audience,
249
778496
3084
và kéo theo là phần lớn các bạn,
13:13
will be using the dark net, too.
250
781604
2356
cũng sẽ dùng mạng Internet ngầm.
13:16
So the Internet is about to get
more interesting,
more interesting,
251
784942
3029
Vì vậy mạng Internet sẽ trở nên thú vị hơn,
13:19
more exciting, more innovative,
252
787995
2780
hấp dẫn hơn, đổi mới hơn,
13:22
more terrible,
253
790799
1725
kinh khủng hơn,
13:24
more destructive.
254
792548
1354
gây hại hơn.
13:27
That's good news
if you care about liberty.
if you care about liberty.
255
795140
2273
Đó là tin tốt nếu bạn coi trọng quyền tự do.
13:29
It's good news if you care about freedom.
256
797437
1970
Đó là tin tốt nếu bạn coi trọng tự do.
13:31
It's good news if you care
about democracy.
about democracy.
257
799431
2119
Đó là tin tốt nếu bạn quan tâm đến dân chủ.
13:33
It's also good news
258
801574
1378
Đó cũng là tin tốt
13:34
if you want to browse
for illegal pornography
for illegal pornography
259
802976
2446
nếu bạn muốn xem ảnh khiêu dâm bất hợp pháp
13:37
and if you want to buy and sell drugs
260
805446
2329
và nếu bạn muốn mua bán ma túy
13:39
with impunity.
261
807799
1293
mà không bị trừng phạt.
13:41
Neither entirely dark, nor entirely light.
262
809876
3899
Không hoàn toàn tối, cũng không hoàn toàn sáng.
13:45
It's not one side or the other
that's going to win out, but both.
that's going to win out, but both.
263
813799
3677
Không có bên nào sẽ thắng, mà là cả hai.
13:50
Thank you very much, indeed.
264
818352
1888
Thật sự cảm ơn các bạn rất nhiều
13:52
(Applause)
265
820240
3710
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Jamie Bartlett - Social media analystIn his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal.
Why you should listen
As the director of the Centre for the Analysis of Social Media at Demos, a leading UK think tank, Jamie Bartlett is currently involved in projects on crypto-currencies, surveillance and counter-surveillance methods and ISIS’s use of social media for propaganda and recruitment. He is a vocal columnist and commentator and the author of The Dark Net, a book on legal and illegal internet subcultures. Previously, he conducted field research in Pakistan and Bangladesh.
Jamie Bartlett | Speaker | TED.com