Mission Blue II
Anote Tong: My country will be underwater soon -- unless we work together
Anote Tong: Đất nước của tôi sẽ sớm bị chìm trong nước -- trừ khi chúng ta hành động cùng nhau
Filmed:
Readability: 3.7
1,133,033 views
Đối với người dân nước Kiribati, biến đổi khí hậu không phải thứ gì đó để tranh luận, chối bỏ hay lập pháp chống lại -- đó là thực tại mỗi ngày. Đảo quốc Thái Bình Dương nằm vị trí thấp có thể sẽ sớm chìm trong nước, vì mực nước biển dâng. Trong một cuộc trò chuyện riêng với người quản trị TED - Chris Anderson, Chủ Tịch Nước Kiribati Anote Tong nói về tai ương khí hậu hiện tại của đất nước và tương lai lâm nguy. "Để ứng phó với biến đổi khí hậu, sẽ phải có sự hy sinh. Sẽ phải có sự cam kết," ông nói. "Chúng ta phải nói với mọi người rằng thế giới đã thay đổi."
Anote Tong - President of the Republic of Kiribati
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Chris Anderson: Perhaps we could start
by just telling us about your country.
by just telling us about your country.
0
760
3656
Chris Anderson: Có lẽ ta nên bắt đầu với
việc kể chúng tôi nghe về đất nước ông.
việc kể chúng tôi nghe về đất nước ông.
00:16
It's three dots there on the globe.
Those dots are pretty huge.
Those dots are pretty huge.
1
4440
3856
Nó là ba chấm ở kia trên địa cầu.
Ba chấm đó khá lớn.
Ba chấm đó khá lớn.
00:20
I think each one
is about the size of California.
is about the size of California.
2
8320
2656
Tôi nghĩ mỗi chấm tương đương với
diện tích California.
diện tích California.
00:23
Tell us about Kiribati.
3
11000
1856
Hãy kể chúng tôi nghe về Kiribati.
00:25
Anote Tong: Well, let me first begin
by saying how deeply grateful I am
by saying how deeply grateful I am
4
12880
4496
Anote Tong: Ừm, hãy để tôi bắt đầu bằng
nói rằng tôi biết ơn sâu sắc thế nào
nói rằng tôi biết ơn sâu sắc thế nào
00:29
for this opportunity to share my story
with people who do care.
with people who do care.
5
17400
4136
vì cơ hội được chia sẻ câu chuyện của tôi
với những người thực sự quan tâm.
với những người thực sự quan tâm.
00:33
I think I've been sharing my story with
a lot of people who don't care too much.
a lot of people who don't care too much.
6
21560
5576
Tôi nghĩ tôi đã chia sẻ câu chuyện của tôi
với rất nhiều người không quá quan tâm.
với rất nhiều người không quá quan tâm.
00:39
But Kiribati is comprised
of three groups of islands:
of three groups of islands:
7
27160
3856
Nhưng Kiribati bao gồm ba nhóm đảo:
00:43
the Gilbert Group on the west,
8
31040
2816
Quần đảo Gilbert ở phía Tây,
00:46
we have the Phoenix Islands in the middle,
9
33880
3336
chúng tôi có Quần đảo Phoenix ở giữa,
00:49
and the Line Islands in the east.
10
37240
4416
và Quần đảo Line ở phía Đông.
00:53
And quite frankly, Kiribati
is perhaps the only country
is perhaps the only country
11
41680
3096
Và thẳng thắn mà nói, Kiribati có lẽ là
quốc gia duy nhất
quốc gia duy nhất
00:57
that is actually
in the four corners of the world,
in the four corners of the world,
12
44800
2341
mà thực sự ở bốn góc của thế giới,
00:59
because we are in the Northern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
13
47166
3299
bới vì chúng tôi ở Bắc Bán Cầu,
ở Nam Bán Cầu,
ở Nam Bán Cầu,
01:02
and also in the east and the west
of the International Date Line.
of the International Date Line.
14
50490
3055
và cũng ở phía đông và phía tây
của Đường Đổi Ngày Quốc Tế.
của Đường Đổi Ngày Quốc Tế.
01:05
These islands are entirely
made up of coral atolls,
made up of coral atolls,
15
53570
6326
Những đảo này được tạo nên toàn bộ bởi
những rạn san hô vòng,
những rạn san hô vòng,
01:12
and on average about
two meters above sea level.
two meters above sea level.
16
59920
4935
và trung bình thì ở trên khoảng hai mét
so với mực nước biển.
so với mực nước biển.
01:17
And so this is what we have.
17
64879
3457
Và đây là cái chúng tôi có.
01:20
Usually not more
than two kilometers in width.
than two kilometers in width.
18
68360
4816
Thường thì không rộng quá hai ki-lô-mét.
01:25
And so, on many occasions,
I've been asked by people,
I've been asked by people,
19
73200
2936
Và vì thế, trong rất nhiều trường hợp,
tôi được mọi người hỏi,
tôi được mọi người hỏi,
01:28
"You know, you're suffering,
why don't you move back?"
why don't you move back?"
20
76160
2536
"Ông biết đấy, các ông đang phải
chịu đựng, tại sao không lùi vào trong?"
chịu đựng, tại sao không lùi vào trong?"
01:30
They don't understand.
21
78720
1216
Họ không hiểu.
01:32
They have no concept
of what it is that's involved.
of what it is that's involved.
22
79960
3696
Họ không có bất cứ khái niệm nào về
cái gì bao hàm trong đó.
cái gì bao hàm trong đó.
01:35
With the rising sea, they say,
"Well, you can move back."
"Well, you can move back."
23
83680
3576
Với nước biển dâng, họ nói rằng,
"Ừm, các ông có thể lùi sâu vào đất liền."
"Ừm, các ông có thể lùi sâu vào đất liền."
01:39
And so this is what I tell them.
24
87280
1576
Và đây là điều tôi nói với họ.
01:41
If we move back, we will fall off
on the other side of the ocean. OK?
on the other side of the ocean. OK?
25
88880
4336
Nếu chúng tôi lùi lại, chúng tôi sẽ ngã
ở phía bên kia đại dương. Được chưa?
ở phía bên kia đại dương. Được chưa?
01:45
But these are the kinds of issues
that people don't understand.
that people don't understand.
26
93240
4776
Nhưng đây là những kiểu vấn đề
mà mọi người không hiểu.
mà mọi người không hiểu.
01:50
CA: So certainly this is
just a picture of fragility there.
just a picture of fragility there.
27
98040
4216
CA: Vậy chắc hẳn đây chỉ là một hình ảnh
của sự mong manh ở đó.
của sự mong manh ở đó.
01:54
When was it that you yourself realized
28
102280
2536
Lúc nào tự bản thân ông
đã nhận ra
đã nhận ra
01:57
that there might be
impending peril for your country?
impending peril for your country?
29
104840
3616
rằng sẽ có thể có mối nguy sắp xảy đến
với đất nước ông?
với đất nước ông?
02:00
AT: Well, the story of climate change
has been one that has been going on
has been one that has been going on
30
108480
3456
AT: Ừm, câu chuyện của biến đổi khí hậu
là một vấn đề đã diễn ra
là một vấn đề đã diễn ra
02:04
for quite a number of decades.
31
111960
1456
qua khá nhiều thập kỉ.
02:05
And when I came into office in 2003,
32
113440
4736
Và khi tôi bắt đầu làm việc tại văn phòng
hồi năm 2003,
hồi năm 2003,
02:10
I began talking about climate change
at the United Nations General Assembly,
at the United Nations General Assembly,
33
118200
4256
tôi bắt đầu nói về biến đổi khí hậu
ở Hội Nghị Thượng Đỉnh Liên Hợp Quốc,
ở Hội Nghị Thượng Đỉnh Liên Hợp Quốc,
02:14
but not with so much passion,
34
122480
2736
nhưng không với quá nhiều nhiệt huyết,
02:17
because then there was still
this controversy among the scientists
this controversy among the scientists
35
125240
3616
bởi vì khi đó vẫn có sự bất đồng này
giữa những nhà khoa học
giữa những nhà khoa học
02:21
whether it was human-induced,
whether it was real or it wasn't.
whether it was real or it wasn't.
36
128880
5256
rằng nó do con người gây ra,
hay nó có thật hay không.
hay nó có thật hay không.
02:26
But I think that that debate
was fairly much concluded in 2007
was fairly much concluded in 2007
37
134160
6136
Nhưng tôi nghĩ rằng cuộc tranh luận đó
đã tương đối kết thúc hồi năm 2007
đã tương đối kết thúc hồi năm 2007
02:32
with the Fourth Assessment
Report of the IPCC,
Report of the IPCC,
38
140320
5576
với Bản Báo Cáo Đánh Giá Lần Thứ Tư
của IPCC,
của IPCC,
02:38
which made a categorical statement
that it is real, it's human-induced,
that it is real, it's human-induced,
39
145920
6856
đưa ra lời tuyên bố vô điều kiện rằng
nó có thực, nó do con người gây ra.
nó có thực, nó do con người gây ra.
02:45
and it's predicting
some very serious scenarios
some very serious scenarios
40
152800
3936
và nó dự đoán một số kịch bản
vô cùng nghiêm trọng
vô cùng nghiêm trọng
02:48
for countries like mine.
41
156760
2536
cho các quốc gia như của tôi.
02:51
And so that's when I got very serious.
42
159320
3256
Và đó là khi tôi trở nên nghiêm túc hơn
rất nhiều.
rất nhiều.
02:54
In the past, I talked about it.
43
162600
3976
Trong quá khứ, tôi nói về nó.
02:58
We were worried.
44
166600
1216
Chúng tôi lo lắng.
03:00
But when the scenarios,
the predictions came in 2007,
the predictions came in 2007,
45
167840
3736
Nhưng khi kịch bản, những dự đoán
được đưa ra vào năm 2007,
được đưa ra vào năm 2007,
03:03
it became a real issue for us.
46
171600
2336
nó trở thành một vấn đề thực sự với
chúng tôi.
chúng tôi.
03:06
CA: Now, those predictions are,
I think, that by 2100,
I think, that by 2100,
47
173960
5616
CA: Giờ thì, những dự đoán,
theo tôi nghĩ, rằng đến năm 2100,
theo tôi nghĩ, rằng đến năm 2100,
03:11
sea levels are forecast to rise
perhaps three feet.
perhaps three feet.
48
179600
2776
mực nước biển được dự đoán sẽ dâng
có lẽ ba feet.
có lẽ ba feet.
03:14
There's scenarios where
it's higher than that, for sure,
it's higher than that, for sure,
49
182400
2620
Có những kịch bản mà ở đó
nó cao hơn mức đó, chắc chắn,
nó cao hơn mức đó, chắc chắn,
03:17
but what would you say
to a skeptic who said,
to a skeptic who said,
50
185044
2136
nhưng ông sẽ nói gì
với người hoài nghi nói,
với người hoài nghi nói,
03:19
"What's three feet?
51
187204
1172
"Ba feet là thế nào?
03:20
You're on average
six feet above sea level.
six feet above sea level.
52
188400
2176
Chúng ta ở trung bình
sáu feet trên mực nước biển.
sáu feet trên mực nước biển.
03:22
What's the problem?"
53
190600
1576
Vấn đề là gì?"
03:24
AT: Well, I think
it's got to be understood
it's got to be understood
54
192200
2056
AT: Ừm, tôi nghĩ
nó phải được hiểu
nó phải được hiểu
03:26
that a marginal rise in sea level
55
194280
2056
rằng một sự tăng mực nước biển
gần rìa
gần rìa
03:28
would mean a loss of a lot of land,
56
196360
2576
sẽ có nghĩa là
mất rất nhiều đất liền,
mất rất nhiều đất liền,
03:31
because much of the land is low.
57
198960
3256
bởi vì
rất nhiều phần đất liền là thấp.
rất nhiều phần đất liền là thấp.
03:34
And quite apart from that,
we are getting the swells at the moment.
we are getting the swells at the moment.
58
202240
5096
Và ngoài điều đó ra, hiện nay
chúng tôi đang gặp những cơn sóng cồn.
chúng tôi đang gặp những cơn sóng cồn.
03:39
So it's not about getting two feet.
59
207360
2176
Nên nó không phải là về
dâng lên hai feet.
dâng lên hai feet.
03:41
I think what many people do not understand
60
209560
3016
Tôi nghĩ
điều rất nhiều người không hiểu
điều rất nhiều người không hiểu
03:44
is they think climate change is something
that is happening in the future.
that is happening in the future.
61
212600
6176
là họ nghĩ biến đổi khí hậu là thứ gì đó
sẽ xảy ra trong tương lai.
sẽ xảy ra trong tương lai.
03:51
Well, we're at the very
bottom end of the spectrum.
bottom end of the spectrum.
62
218800
2816
Ừm, chúng tôi đang ở điểm tận cùng
của quang phổ.
của quang phổ.
03:53
It's already with us.
63
221640
1256
Nó đã xảy đến với chúng tôi rồi.
03:55
We have communities
who already have been dislocated.
who already have been dislocated.
64
222920
3816
Chúng tôi có những cộng đồng
những người đã bị sơ tán.
những người đã bị sơ tán.
03:58
They have had to move,
and every parliament session,
and every parliament session,
65
226760
3936
Họ phải chuyển đi,
và trong mỗi phiên họp quốc hội,
và trong mỗi phiên họp quốc hội,
04:02
I'm getting complaints
from different communities
from different communities
66
230720
2336
tôi nhận những lời phàn nàn
từ nhiều cộng đồng khác nhau
từ nhiều cộng đồng khác nhau
04:05
asking for assistance to build seawalls,
67
233080
3056
yêu cầu về sự hỗ trợ
để xây dựng đê biển,
để xây dựng đê biển,
04:08
to see what we can do
about the freshwater lens
about the freshwater lens
68
236160
2536
để xem chúng tôi có thể làm gì
cho các vùng nước ngọt nổi
cho các vùng nước ngọt nổi
04:10
because it's being destroyed,
69
238720
1816
vì nó đang bị hủy hoại,
04:12
and so in my trips
to the different islands,
to the different islands,
70
240560
2736
và vì thế trong những chuyến đi của tôi
tới những đảo khác nhau,
tới những đảo khác nhau,
04:15
I'm seeing evidence of communities
71
243320
2696
tôi thấy chứng cứ
của những cộng đồng
của những cộng đồng
04:18
which are now having to cope
with the loss of food crops,
with the loss of food crops,
72
246040
3616
mà giờ đang phải đối phó
với sự mất mát của vụ thu hoạch,
với sự mất mát của vụ thu hoạch,
04:21
the contamination of the water lenses,
73
249680
3576
sự ô nhiễm vùng nổi nước sạch,
04:25
and I see these communities
perhaps leaving, having to relocate,
perhaps leaving, having to relocate,
74
253280
4336
và tôi thấy những cộng đồng đó, có lẽ
rời đi, phải sơ tán,
rời đi, phải sơ tán,
04:29
within five to 10 years.
75
257640
2336
trong vòng năm đến mười năm.
04:32
CA: And then, I think the country
suffered its first cyclone,
suffered its first cyclone,
76
260000
3936
CA: Và sau đó, tôi nghĩ đất nước ông
đã phải trải qua gió xoáy tụ đầu tiên của nó,
đã phải trải qua gió xoáy tụ đầu tiên của nó,
04:36
and this is connected, yes?
What happened here?
What happened here?
77
263960
3536
điều này liên quan tới nhau, phải không?
Điều gì đã xảy ra ở đây?
Điều gì đã xảy ra ở đây?
04:39
AT: Well, we're on the equator,
78
267520
2696
AT: Ừm, chúng tôi nằm trên xích đạo,
04:42
and I'm sure many of you understand
that when you're on the equator,
that when you're on the equator,
79
270240
4416
và tôi chắc chắn rất nhiều bạn hiểu rằng
khi bạn nằm trên đường xích đạo,
khi bạn nằm trên đường xích đạo,
04:46
it's supposed to be in the doldrums.
We're not supposed to get the cyclones.
We're not supposed to get the cyclones.
80
274680
3576
nó đáng lẽ ở vùng lặng gió.
Chúng tôi đáng lẽ không trải qua bão xoáy tụ.
Chúng tôi đáng lẽ không trải qua bão xoáy tụ.
04:50
We create them, and then we send them
either north or south.
either north or south.
81
278280
2810
Chúng ta tạo ra chúng, và rồi ta gửi chúng đi
theo hướng hoặc bắc hoặc nam.
theo hướng hoặc bắc hoặc nam.
04:53
(Laughter)
82
281114
1382
(Tiếng cười)
04:54
But they aren't supposed to come back.
83
282520
1856
Nhưng chúng đáng lẽ
không quay lại.
không quay lại.
04:56
But for the first time,
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
84
284400
2524
Nhưng lần đầu tiên,
vào đầu năm nay,
vào đầu năm nay,
04:59
the Cyclone Pam,
which destroyed Vanuatu,
which destroyed Vanuatu,
85
286948
3668
cơn Bão xoáy tụ Pam,
phá hủy Vanuatu,
phá hủy Vanuatu,
05:02
and in the process,
the very edges of it actually touched
the very edges of it actually touched
86
290640
3456
và trong quá trình,
những rìa của nó thực sự đã chạm vào
những rìa của nó thực sự đã chạm vào
05:06
our two southernmost islands,
87
294120
2376
những hòn đảo xa nhất
về phía nam của chúng tôi,
về phía nam của chúng tôi,
05:08
and all of Tuvalu was underwater
when Hurricane Pam struck.
when Hurricane Pam struck.
88
296520
5376
và toàn bộ Tuvalu chìm dưới nước
khi Bão Pam đổ bộ.
khi Bão Pam đổ bộ.
05:14
But for our two southernmost islands,
89
301920
3696
Nhưng đối với hai đảo xa nhất
về phía Nam của chúng tôi,
về phía Nam của chúng tôi,
05:17
we had waves come over half the island,
90
305640
3336
sóng đã đánh đến nửa hòn đảo,
05:21
and so this has never happened before.
91
309000
2456
và vậy điều này chưa từng xảy ra
trước đây.
trước đây.
05:23
It's a new experience.
92
311480
1576
Đây là một trải nghiệm mới.
05:25
And I've just come back
from my own constituency,
from my own constituency,
93
313080
5336
Và tôi vừa mới trở về
từ khu vực bầu cử của riêng tôi,
từ khu vực bầu cử của riêng tôi,
05:30
and I've seen these beautiful trees
which had been there for decades,
which had been there for decades,
94
318440
3336
và tôi đã trông thấy những cái cây
tuyệt đẹp này mà đã ở đó hàng thập kỉ,
tuyệt đẹp này mà đã ở đó hàng thập kỉ,
05:34
they've been totally destroyed.
95
321800
1976
chúng đã bị hủy hoại hoàn toàn.
05:36
So this is what's happening,
96
323800
1696
Vậy đây là điều đã xảy ra,
05:37
but when we talk
about the rising sea level,
about the rising sea level,
97
325520
3856
nhưng khi ta nói về
mực nước biển dâng,
mực nước biển dâng,
05:41
we think it's something
that happens gradually.
that happens gradually.
98
329400
3096
ta nghĩ nó là thứ gì đó
xảy ra từ từ,
xảy ra từ từ,
05:44
It comes with the winds,
it comes with the swells,
it comes with the swells,
99
332520
3056
nó đến cùng những cơn gió,
nó đến cùng những cơn sóng cồn,
nó đến cùng những cơn sóng cồn,
05:47
and so they can be magnified,
100
335600
1936
và vì vậy chúng có thể bị phóng đại,
05:49
but what we are beginning to witness
is the change in the weather pattern,
is the change in the weather pattern,
101
337560
6176
nhưng điều chúng tôi đang bắt đầu chứng kiến
là sự thay đổi trong mô hình thời tiết
là sự thay đổi trong mô hình thời tiết
05:55
which is perhaps the more urgent challenge
102
343760
2736
thứ mà có lẽ là thử thách cấp thiết hơn
05:58
that we will face sooner
than perhaps the rising sea level.
than perhaps the rising sea level.
103
346520
4536
mà có lẽ chúng tôi sẽ phải đối mặt
sớm hơn mức nước biển dâng.
sớm hơn mức nước biển dâng.
06:03
CA: So the country
is already seeing effects now.
is already seeing effects now.
104
351080
3256
CA: Vậy đất nước hiện giờ
đã đang chứng kiến những tác động.
đã đang chứng kiến những tác động.
06:06
As you look forward,
105
354360
2176
Khi ông nhìn về phía trước,
06:08
what are your options
as a country, as a nation?
as a country, as a nation?
106
356560
3936
ý kiến của ông là gì
với tư cách là một quốc gia, một dân tộc?
với tư cách là một quốc gia, một dân tộc?
06:12
AT: Well, I've been telling
this story every year.
this story every year.
107
360520
2656
AT: Ừm, tôi đã kể câu chuyện này mọi năm.
06:15
I think I visit a number of --
108
363200
1429
Tôi nghĩ tôi ghé thăm một số của --
06:16
I've been traveling the world
to try and get people to understand.
to try and get people to understand.
109
364653
4963
tôi đã đến nhiều nơi trên thế giới
để cố gắng và khiến mọi người hiểu
để cố gắng và khiến mọi người hiểu
06:21
We have a plan, we think we have a plan.
110
369640
2456
Chúng tôi có một kế hoạch,
chúng tôi nghĩ chúng tôi có một kế hoạch.
chúng tôi nghĩ chúng tôi có một kế hoạch.
06:24
And on one occasion,
I think I spoke in Geneva
I think I spoke in Geneva
111
372120
3416
Và trong một dịp,
tôi nghĩ tôi đã trò chuyện ở Geneva
tôi nghĩ tôi đã trò chuyện ở Geneva
06:27
and there was a gentleman
who was interviewing me
who was interviewing me
112
375560
4176
và có một quý ông,
người đã phỏng vấn tôi
người đã phỏng vấn tôi
06:31
on something like this,
113
379760
1736
về một vấn đề như thế này,
06:33
and I said, "We are looking
at floating islands,"
at floating islands,"
114
381520
2336
và tôi nói, "Chúng ta đang nhìn thấy
những hòn đảo nổi,"
những hòn đảo nổi,"
06:36
and he thought it was funny,
but somebody said,
but somebody said,
115
383880
2216
và anh ta nghĩ nó thật buồn cười
nhưng ai đó nói,
nhưng ai đó nói,
06:38
"No, this is not funny.
These people are looking for solutions."
These people are looking for solutions."
116
386120
3936
"Không, điều này không buồn cười.
Những con người này đang tìm kiếm những giải pháp"
Những con người này đang tìm kiếm những giải pháp"
06:42
And so I have been looking
at floating islands.
at floating islands.
117
390080
3536
Và rồi tôi đã nhìn vào
những hòn đào nổi.
những hòn đào nổi.
06:45
The Japanese are interested
in building floating islands.
in building floating islands.
118
393640
3736
Người Nhật có hứng thú
xây dựng những hòn đảo nổi.
xây dựng những hòn đảo nổi.
06:49
But, as a country,
we have made a commitment
we have made a commitment
119
397400
2936
Nhưng, là một đất nưóc,
chúng tôi đã có một lời cam kết
chúng tôi đã có một lời cam kết
06:52
that no matter what happens,
we will try as much as possible
we will try as much as possible
120
400360
3696
rằng dù có bất cứ chuyện gì xảy ra,
chúng tôi sẽ cố gắng hết sức có thể
chúng tôi sẽ cố gắng hết sức có thể
06:56
to stay and continue to exist as a nation.
121
404080
4176
để ở lại và tiếp tục tồn tại
với tư cách là một dân tộc.
với tư cách là một dân tộc.
07:00
What that will take,
122
408280
1536
Thứ mà điều đó đòi hỏi,
07:02
it's going to be
something quite significant,
something quite significant,
123
409840
3416
nó sẽ là một điều gì đó
khá đáng chú ý,
khá đáng chú ý,
07:05
very, very substantial.
124
413280
2016
rất, rất đáng kể.
07:07
Either we live on floating islands,
125
415320
1776
Hoặc chúng tôi sống trên
những đảo nổi,
những đảo nổi,
07:09
or we have to build up the islands
to continue to stay out of the water
to continue to stay out of the water
126
417120
3976
hay chúng tôi phải xây dựng các đảo
để tiếp tục sống xa khỏi nước
để tiếp tục sống xa khỏi nước
07:13
as the sea level rises
and as the storms get more severe.
and as the storms get more severe.
127
421120
4736
khi mực nước biển dâng lên và
khi những cơn bão trở nên khắc nghiệt hơn.
khi những cơn bão trở nên khắc nghiệt hơn.
07:18
But even that, it's going to be
very, very difficult
very, very difficult
128
425880
2429
Nhưng thậm chí khi đó,
nó vẫn sẽ rất, rất khó
nó vẫn sẽ rất, rất khó
07:20
to get the kind of resourcing
that we would need.
that we would need.
129
428333
2843
để có được loại tài nguyên
mà chúng tôi sẽ cần.
mà chúng tôi sẽ cần.
07:23
CA: And then the only recourse
is some form of forced migration.
is some form of forced migration.
130
431200
3856
CA: Và rồi sự cầu cứu duy nhất là
hình thức nào đó của sự di trú ép buộc.
hình thức nào đó của sự di trú ép buộc.
07:27
AT: Well, we are also looking at that
131
435080
2216
AT: Ừm, chúng tôi cũng đang xem xét
đến điều đó
đến điều đó
07:29
because in the event
that nothing comes forward
that nothing comes forward
132
437320
2896
bởi vì trong trường hợp
không gì được tiến hành tự giác
không gì được tiến hành tự giác
07:32
from the international community,
133
440240
1816
từ cộng đồng toàn cầu,
07:34
we are preparing,
134
442080
1256
chúng tôi đang chuẩn bị,
07:35
we don't want to be caught
like what's happening in Europe.
like what's happening in Europe.
135
443360
3216
chúng tôi không muốn mắc kẹt
như điều đang xảy ra ở châu Âu.
như điều đang xảy ra ở châu Âu.
07:38
OK? We don't want to mass migrate
at some point in time.
at some point in time.
136
446600
2696
OK? Chúng tôi không muốn di cư ồ ạt
vào một thời khắc nào đó.
vào một thời khắc nào đó.
07:41
We want to be able
to give the people the choice today,
to give the people the choice today,
137
449320
3416
Chúng tôi muốn có thể đưa đến
cho người dân sự lựa chọn hôm nay,
cho người dân sự lựa chọn hôm nay,
07:44
those who choose
and want to do that, to migrate.
and want to do that, to migrate.
138
452760
3656
những người lựa chọn
và muốn làm điều đó, muốn di cư.
và muốn làm điều đó, muốn di cư.
07:48
We don't want something to happen
that they are forced to migrate
that they are forced to migrate
139
456440
5056
Chúng tôi không muốn thứ gì đó xảy ra
khi họ bị bắt ép phải di cư
khi họ bị bắt ép phải di cư
07:53
without having been prepared to do so.
140
461520
2296
mà chưa hề chuẩn bị làm điều đó.
07:56
Of course, our culture is very different,
our society is very different,
our society is very different,
141
463840
3496
Đương nhiên, văn hóa của chúng tôi rất khác,
xã hội của chúng tôi rất khác,
xã hội của chúng tôi rất khác,
07:59
and once we migrate
into a different environment,
into a different environment,
142
467360
2336
và một khi chúng tôi di cư
tới một môi trường khác,
tới một môi trường khác,
08:01
a different culture,
143
469720
1216
một nền văn hóa khác,
08:03
there's a whole lot
of adjustments that are required.
of adjustments that are required.
144
470960
2936
sẽ có yêu cầu vô cùng nhiều
những sự điều chỉnh.
những sự điều chỉnh.
08:06
CA: Well, there's forced migration
in your country's past,
in your country's past,
145
473920
3256
CA: Ừm, đã từng có sự di cư ép buộc
trong quá khứ của đất nước ông,
trong quá khứ của đất nước ông,
08:09
and I think just this week,
146
477200
1656
và tôi nghĩ chỉ tuần này thôi,
08:11
just yesterday
or the day before yesterday,
or the day before yesterday,
147
478880
3256
chỉ hôm qua,
hay hôm kia,
hay hôm kia,
08:14
you visited these people.
148
482160
2176
ông thăm những con người này.
08:16
What happened here? What's the story here?
149
484360
2176
Điều gì đã xảy ra ở đây?
Câu chuyện ở đây là gì?
Câu chuyện ở đây là gì?
08:18
AT: Yes, and I'm sorry,
I think somebody was asking
I think somebody was asking
150
486560
2416
AT: Vâng, và tôi xin thứ lỗi,
tôi nghĩ một ai đó đã hỏi
tôi nghĩ một ai đó đã hỏi
08:21
why we were sneaking off
to visit that place.
to visit that place.
151
489000
2976
tại sao chúng tôi lại lẻn đi
để đến thăm nơi đó.
để đến thăm nơi đó.
08:24
I had a very good reason, because we have
a community of Kiribati people
a community of Kiribati people
152
492000
3976
Tôi có lý do rất hợp lý, bởi chúng tôi có
một cộng đồng người Kiribati
một cộng đồng người Kiribati
08:28
living in that part
of the Solomon Islands,
of the Solomon Islands,
153
496000
4096
sống tại phần đó
của Quần đảo Solomon,
của Quần đảo Solomon,
08:32
but these were people who were relocated
from the Phoenix Islands, in fact,
from the Phoenix Islands, in fact,
154
500120
3856
nhưng đây là những người được di chuyển
từ Quần Đảo Phoenix, thực ra,
từ Quần Đảo Phoenix, thực ra,
08:36
in the 1960s.
155
504000
1456
trong những năm 1960.
08:37
There was serious drought, and the people
could not continue to live on the island,
could not continue to live on the island,
156
505480
4536
Đã có hạn hán trầm trọng, và người dân
không thể tiếp tục sống trên hòn đáo,
không thể tiếp tục sống trên hòn đáo,
08:42
and so they were moved
to live here in the Solomon Islands.
to live here in the Solomon Islands.
157
510040
3376
và rồi họ được di chuyển tới
sống ở đây, trên Quần Đảo Solomon.
sống ở đây, trên Quần Đảo Solomon.
08:45
And so yesterday it was very interesting
to meet with these people.
to meet with these people.
158
513440
3176
Và rồi ngày hôm qua đã rất thú vị
khi gặp gỡ những người này.
khi gặp gỡ những người này.
08:48
They didn't know who I was.
They hadn't heard of me.
They hadn't heard of me.
159
516640
2456
Họ không biết tôi là ai.
Họ chưa từng nghe nói về tôi.
Họ chưa từng nghe nói về tôi.
08:51
Some of them later recognized me,
160
519120
2576
Một số sau đó nhận ra tôi,
08:53
but I think they were very happy.
161
521720
3576
nhưng tôi nghĩ
họ đang rất hạnh phúc.
họ đang rất hạnh phúc.
08:57
Later they really wanted to have
the opportunity to welcome me formally.
the opportunity to welcome me formally.
162
525320
4416
Sau đó họ rất muốn có cơ hội
chào đón tôi theo nghi thức.
chào đón tôi theo nghi thức.
09:01
But I think what I saw yesterday
was very interesting
was very interesting
163
529760
3256
Nhưng tôi nghĩ điều tôi đã thấy hôm qua
rất thú vị
rất thú vị
09:05
because here I see our people.
164
533040
1816
bởi vì ở đây tôi nhìn thấy
người dân của chúng tôi.
người dân của chúng tôi.
09:07
I spoke in our language, and of course
they spoke back, they replied,
they spoke back, they replied,
165
534880
5816
Tôi nói bằng ngôn ngữ của chúng tôi,
và tất nhiên, họ đáp lại, họ trả lời,
và tất nhiên, họ đáp lại, họ trả lời,
09:12
but their accent, they are beginning
not to be able to speak Kiribati properly.
not to be able to speak Kiribati properly.
166
540720
4696
nhưng giọng họ, họ bắt đầu
không thể nói tiếng Kiribati chuẩn xác.
không thể nói tiếng Kiribati chuẩn xác.
09:17
I saw them, there was
this lady with red teeth.
this lady with red teeth.
167
545440
2496
Tôi trông thấy họ,
có một người phụ nữ với răng đỏ.
có một người phụ nữ với răng đỏ.
09:20
She was chewing betel nuts,
168
547960
2216
Cô ấy đang nhai trầu,
09:22
and it's not something we do in Kiribati.
169
550200
2256
và đó không phải
điều chúng tôi làm ở Kiribati.
điều chúng tôi làm ở Kiribati.
09:24
We don't chew betel nuts.
170
552480
2616
Chúng tôi không nhai trầu.
09:27
I met also a family who have married
the local people here,
the local people here,
171
555120
5856
Tôi cũng gặp một gia đình mà đã kết hôn
với dân địa phương ở đây,
với dân địa phương ở đây,
09:33
and so this is what is happening.
172
561000
4096
và vậy đây là điều đang diễn ra.
09:37
As you go into another community,
there are bound to be changes.
there are bound to be changes.
173
565120
3576
Khi bạn hòa nhập vào một cộng đồng khác,
chắc chắn có những thay đổi
chắc chắn có những thay đổi
09:40
There is bound to be
a certain loss of identity,
a certain loss of identity,
174
568720
4456
Chắc chắn xuất hiện
sự mất bản sắc nhất định,
sự mất bản sắc nhất định,
09:45
and this is what we will be
looking for in the future
looking for in the future
175
573200
3456
và đây là điều mà chúng tôi sẽ
chờ đợi trong tương lai
chờ đợi trong tương lai
09:48
if and when we do migrate.
176
576680
2256
nếu và khi chúng tôi có di cư.
09:51
CA: It must have been
just an extraordinarily emotional day
just an extraordinarily emotional day
177
578960
3176
CA: Nó chắc hẳn là
một ngày đầy cảm xúc lạ thường
một ngày đầy cảm xúc lạ thường
09:54
because of these questions about identity,
178
582160
2816
bởi vì những câu hỏi về bản sắc này
09:57
the joy of seeing you and perhaps
an emphasized sense of what they had lost.
an emphasized sense of what they had lost.
179
585000
5216
niềm vui được nhìn thấy ông và có lẽ
một ý nghĩa được nhấn mạnh về điều họ đã mất.
một ý nghĩa được nhấn mạnh về điều họ đã mất.
10:02
And it's very inspiring to hear you say
you're going to fight to the end
you're going to fight to the end
180
590240
3381
và rất truyền cảm hứng khi nghe ông nói
ông sẽ đấu tranh đến cùng
ông sẽ đấu tranh đến cùng
10:05
to try to preserve
the nation in a location.
the nation in a location.
181
593645
4411
để cố gắng duy trì
quốc gia ở một vị trí.
quốc gia ở một vị trí.
10:10
AT: This is our wish.
182
598080
1296
AT: Đây là mong ước của chúng tôi.
10:11
Nobody wants ever to leave their home,
183
599400
3056
Không ai bao giờ muốn
rời khỏi nhà mình,
rời khỏi nhà mình,
10:14
and so it's been
a very difficult decision for me.
a very difficult decision for me.
184
602480
3056
và vậy nó đang là một quyết định
rất khó khăn với tôi.
rất khó khăn với tôi.
10:17
As a leader, you don't make plans
to leave your island, your home,
to leave your island, your home,
185
605560
5376
Là một lãnh đạo, bạn không lập những kế hoạch
để rời hòn đảo của bạn, quê hương bạn,
để rời hòn đảo của bạn, quê hương bạn,
10:23
and so I've been asked
on a number of occasions,
on a number of occasions,
186
610960
2256
và vậy tôi đã được hỏi
trong một số dịp,
trong một số dịp,
10:25
"So how do you feel?"
187
613240
1216
"Vậy ông cảm thấy thế nào?"
10:26
And it doesn't feel good at all.
188
614480
3136
Và tôi không cảm thấy tốt chút nào.
10:29
It's an emotional thing,
and I've tried to live with it,
and I've tried to live with it,
189
617640
3576
Đó là một điều cảm xúc,
và tôi đang cố gắng để sống với nó,
và tôi đang cố gắng để sống với nó,
10:33
and I know that on occasions, I'm accused
of not trying to solve the problem
of not trying to solve the problem
190
621240
4936
và anh biết trong một số trường hợp,
tôi bị buộc tội không cố gắng giải quyết vấn đề
tôi bị buộc tội không cố gắng giải quyết vấn đề
10:38
because I can't solve the problem.
191
626200
1976
bởi tôi không thể giải quyết được vấn đề.
10:40
It's something that's got
to be done collectively.
to be done collectively.
192
628200
2816
Nó là điều gì đó
phải được thực hiện tập thể.
phải được thực hiện tập thể.
10:43
Climate change is a global phenomenon,
and as I've often argued,
and as I've often argued,
193
631040
5776
Biến đổi khí hậu là một hiện tượng toàn cầu,
và như tôi vẫn thường tranh luận,
và như tôi vẫn thường tranh luận,
10:49
unfortunately, the countries,
when we come to the United Nations --
when we come to the United Nations --
194
636840
4496
không may, các quốc gia,
khi chúng tôi tới Liên Hợp Quốc --
khi chúng tôi tới Liên Hợp Quốc --
10:53
I was in a meeting with
the Pacific Island Forum countries
the Pacific Island Forum countries
195
641360
4896
tôi đang trong một cuộc họp với
các nước thuộc Diễn đàn Đảo Thái Bình Dương
các nước thuộc Diễn đàn Đảo Thái Bình Dương
10:58
where Australia and New Zealand
are also members,
are also members,
196
646280
2496
mà Úc và Niu Di-lân
cũng là thành viên,
cũng là thành viên,
11:01
and we had an argument.
197
648800
1736
và chúng tôi đã có
một cuộc tranh luận
một cuộc tranh luận
11:02
There was a bit of a story in the news
198
650560
2696
Đã có một phần câu chuyện
trên tin tức
trên tin tức
11:05
because they were arguing
that to cut emissions,
that to cut emissions,
199
653280
4296
bởi họ tranh luận
rằng để giảm thiểu khí thải,
rằng để giảm thiểu khí thải,
11:09
it would be something
that they're unable to do
that they're unable to do
200
657600
2256
nó sẽ là điều
họ không thể làm
họ không thể làm
11:12
because it would affect the industries.
201
659880
3216
bởi nó sẽ ảnh hưởng tới
các ngành công nghiệp.
các ngành công nghiệp.
11:15
And so here I was saying,
202
663120
1456
Và vậy ở đây tôi nói,
11:16
OK, I hear you,
203
664600
2216
OK, tôi nghe thấy các anh,
11:19
I understand what you're saying,
204
666840
1656
tôi hiểu điều anh đang nói
11:20
but try also to understand what I'm saying
205
668520
2256
nhưng cũng hãy cố gắng
để hiểu điều tôi đang nói
để hiểu điều tôi đang nói
11:23
because if you do not cut your emissions,
206
670800
2616
bởi nếu anh không giảm thiểu
lượng khí thải của anh,
lượng khí thải của anh,
11:25
then our survival is on the line.
207
673440
2376
thì sự tồn tại của chúng tôi
vô cùng bấp bênh.
vô cùng bấp bênh.
11:28
And so it's a matter for you
to weigh this, these moral issues.
to weigh this, these moral issues.
208
675840
4336
Và vậy nó là một vấn đề để bạn
cân nhắc, những vấn đề đạo đức này.
cân nhắc, những vấn đề đạo đức này.
11:32
It's about industry as opposed to
the survival of a people.
the survival of a people.
209
680200
4016
Nó là về công nghiệp đối chọi với
sự tồn tại của một dân tộc
sự tồn tại của một dân tộc
11:36
CA: You know, I ask you yesterday
what made you angry,
what made you angry,
210
684240
2656
CA: Ông biết đấy, tôi hỏi ông hôm qua
điều gì làm ông tức giận,
điều gì làm ông tức giận,
11:39
and you said, "I don't get angry."
But then you paused.
But then you paused.
211
686920
3496
và ông nói, "Tôi không tức giận."
Nhưng rồi ông ngừng lại.
Nhưng rồi ông ngừng lại.
11:42
I think this made you angry.
212
690440
1616
Tôi nghĩ điều này làm ông giận dữ.
11:44
AT: I'd refer you to my earlier
statement at the United Nations.
statement at the United Nations.
213
692080
4896
AT: Tôi sẽ nói anh nghe
tuyên bố trước đó của tôi ở Liên Hợp Quốc.
tuyên bố trước đó của tôi ở Liên Hợp Quốc.
11:49
I was very angry, very frustrated
and then depressed.
and then depressed.
214
697000
4936
Tôi đã rất giận dữ, rất nản
và rồi thất vọng.
và rồi thất vọng.
11:54
There was a sense of futility
215
701960
1976
Có một cảm giác của sự vô ích
11:56
that we are fighting a fight
that we have no hope of winning.
that we have no hope of winning.
216
703960
5456
rằng chúng tôi đang đấu một trận chiến mà
không có chút hy vọng giành chiến thắng.
không có chút hy vọng giành chiến thắng.
12:01
I had to change my approach.
217
709440
2176
Tôi phải thay đổi cách tiếp cận của mình.
12:03
I had to become more reasonable
218
711640
2096
Tôi phải trở nên có lý hơn
12:05
because I thought people would listen
to somebody who was rational,
to somebody who was rational,
219
713760
3143
vì tôi nghĩ mọi người sẽ lắng nghe
một ai đó có lý,
một ai đó có lý,
12:09
but I remain radically rational,
whatever that is.
whatever that is.
220
716927
2569
nhưng tôi giữ lý trí một cách căn bản,
cho dù nó là gì đi nữa.
cho dù nó là gì đi nữa.
12:11
(Laughter)
221
719520
1616
(Tiếng cười)
12:13
CA: Now, a core part
of your nation's identity is fishing.
of your nation's identity is fishing.
222
721160
3736
CA: Giờ thì, phần cốt lõi của
bản sắc quốc gia ông là nghề đánh cá.
bản sắc quốc gia ông là nghề đánh cá.
12:17
I think you said pretty much everyone
is involved in fishing in some way.
is involved in fishing in some way.
223
724920
3496
Tôi nghĩ ông nói gần như tất cả mọi người đều
liên quan đến nghề cá theo phương diện nào đó.
liên quan đến nghề cá theo phương diện nào đó.
12:20
AT: Well, we eat fish
every day, every day,
every day, every day,
224
728440
2776
AT: Ừm, chúng tôi ăn cá
mỗi ngày, mỗi ngày,
mỗi ngày, mỗi ngày,
12:23
and I think there is no doubt
that our rate of consumption of fish
that our rate of consumption of fish
225
731240
4536
và tôi nghĩ không nghi ngờ gì
rằng tỉ lệ tiêu thụ cá của chúng tôi
rằng tỉ lệ tiêu thụ cá của chúng tôi
12:28
is perhaps the highest in the world.
226
735800
2136
có lẽ là cao nhất trên thế giới.
12:30
We don't have a lot of livestock,
227
737960
2456
Chúng tôi không có nhiều
động vật nuôi trang trại,
động vật nuôi trang trại,
12:32
so it's fish that we depend on.
228
740440
2776
vậy nên chính cá
là thứ chúng tôi dựa vào.
là thứ chúng tôi dựa vào.
12:35
CA: So you're dependent on fish,
both at the local level
both at the local level
229
743240
3136
CA: Vậy các ông phụ thuộc vào cá,
cả về mức độ địa phương
cả về mức độ địa phương
12:38
and for the revenues
that the country receives
that the country receives
230
746400
2696
và đối với những thu nhập
mà đất nước thu được
mà đất nước thu được
12:41
from the global fishing business for tuna,
231
749120
2576
từ ngành thương mại
đánh cá ngừ toàn cầu,
đánh cá ngừ toàn cầu,
12:43
and yet despite that, a few years ago
you took a very radical step.
you took a very radical step.
232
751720
4896
mặc dù vậy, một vài năm trước
các ông đã có một bước tiến rất căn bản
các ông đã có một bước tiến rất căn bản
12:48
Can you tell us about that?
233
756640
1376
Ông có thể nói với chúng tôi
về điều đó?
về điều đó?
12:50
I think something happened
right here in the Phoenix Islands.
right here in the Phoenix Islands.
234
758040
3336
Tôi nghĩ điều gì đó đã xảy ra ngay tại đây
trong Quần Đảo Phoenix.
trong Quần Đảo Phoenix.
12:53
AT: Let me give some of the background
of what fish means for us.
of what fish means for us.
235
761400
5296
AT: Để tôi cho anh biết một số kiến thức nền tảng
về ý nghĩa của cá với chúng tôi.
về ý nghĩa của cá với chúng tôi.
12:58
We have one of the largest
tuna fisheries remaining in the world.
tuna fisheries remaining in the world.
236
766720
3936
Chúng tôi có một trong những khu đánh cá ngừ
lớn nhất còn lại trên thế giới.
lớn nhất còn lại trên thế giới.
13:02
In the Pacific, I think we own
something like 60 percent
something like 60 percent
237
770680
2856
Ở Thái Bình Dương, tôi nghĩ
chúng tôi sở hữu khoảng 60%
chúng tôi sở hữu khoảng 60%
13:05
of the remaining tuna fisheries,
238
773560
1896
của những khu đánh bắt cá ngừ
còn tồn tại,
còn tồn tại,
13:07
and it remains relatively healthy
for some species, but not all.
for some species, but not all.
239
775480
4256
và nó vẫn tương đối khỏe mạnh cho
một số loài, nhưng không phải tất cả.
một số loài, nhưng không phải tất cả.
13:11
And Kiribati is one of the three
major resource owners,
major resource owners,
240
779760
5120
Và Kiribati là một trong ba
chủ sở hữu tài nguyên chính,
chủ sở hữu tài nguyên chính,
13:18
tuna resource owners.
241
785920
1696
những chủ sở hữu tài nguyên cá ngừ.
13:19
And at the moment, we have been getting
242
787640
3576
Và hiện tại,
chúng tôi đang có được
chúng tôi đang có được
13:23
something like 80 to 90
percent of our revenue
percent of our revenue
243
791240
2896
tầm khoảng 80 đến 90%
thu nhập của mình
thu nhập của mình
13:26
from access fees, license fees.
244
794160
2456
từ các phí truy cập, phí giấy phép.
13:28
CA: Of your national revenue.
245
796640
1856
CA: Của doanh thu quốc gia ông.
13:30
AT: National revenue,
246
798520
1816
AT: Doanh thu quốc gia,
13:32
which drives everything that we do
247
800360
2816
thứ mà định hướng mọi việc ta làm
13:35
in governments, hospitals,
schools and what have you.
schools and what have you.
248
803200
4016
trong các chính phủ, các bệnh viện,
trường học và những thứ có bạn.
trường học và những thứ có bạn.
13:39
But we decided to close this,
and it was a very difficult decision.
and it was a very difficult decision.
249
807240
5216
Nhưng chúng tôi đã quyết định chấm dứt điều này,
và nó là một quyết định vô vùng khó khăn.
và nó là một quyết định vô vùng khó khăn.
13:44
I can assure you, politically,
locally, it was not easy,
locally, it was not easy,
250
812480
5536
Tôi có thể đảm bảo với anh, về mặt chính trị,
với tính chất cục bộ, điều đó không dễ dàng,
với tính chất cục bộ, điều đó không dễ dàng,
13:50
but I was convinced that we had to do this
251
818040
3936
nhưng tôi đã bị thuyết phục rằng
chúng tôi phải làm điều này
chúng tôi phải làm điều này
13:54
in order to ensure
that the fishery remains sustainable.
that the fishery remains sustainable.
252
822000
4576
để đảm bảo
nghề cá tiếp tục bền vững.
nghề cá tiếp tục bền vững.
13:58
There had been some indications
that some of the species,
that some of the species,
253
826600
2776
Đã có một số dấu hiệu rằng
một số loài,
một số loài,
14:01
in particular the bigeye,
was under serious threat.
was under serious threat.
254
829400
4136
đặc biệt là cá ngừ mắt-to,
gặp mối nguy nghiêm trọng.
gặp mối nguy nghiêm trọng.
14:05
The yellowfin was also heavily fished.
255
833560
3376
Loài cá ngừ vây-vàng
cũng đã bị đánh bắt nặng nề.
cũng đã bị đánh bắt nặng nề.
14:09
Skipjack remains healthy.
256
836960
1736
Cá ngừ vằn vẫn khỏe mạnh.
14:10
And so we had to do something like that,
and so that was the reason I did that.
and so that was the reason I did that.
257
838720
4776
Và vậy chúng tôi phải làm điều gì đó như vậy,
và đó là lý do vì sao tôi làm vậy.
và đó là lý do vì sao tôi làm vậy.
14:15
Another reason why I did that
258
843520
3896
Một lý do khác vì sao tôi làm vậy
14:19
was because I had been asking
the international community
the international community
259
847440
4696
là bởi tôi đã không ngừng hỏi
cộng đồng toàn cầu
cộng đồng toàn cầu
14:24
that in order to deal with climate change,
in order to fight climate change,
in order to fight climate change,
260
852160
4536
rằng để ứng phó với biến đổi khí hậu,
để đấu tranh với biến đổi khí hậu,
để đấu tranh với biến đổi khí hậu,
14:28
there has got to be sacrifice,
there has got to be commitment.
there has got to be commitment.
261
856720
3896
sẽ phải có hy sinh,
sẽ phải có sự cam kết.
sẽ phải có sự cam kết.
14:32
So in asking the international community
to make a sacrifice,
to make a sacrifice,
262
860640
5296
Vậy trong việc yêu cầu cộng đồng toàn cầu
phải hy sinh,
phải hy sinh,
14:38
I thought we ourselves
need to make that sacrifice.
need to make that sacrifice.
263
865960
2816
tôi nghĩ bản thân chúng tôi
cần thực hiện sự hy sinh đó.
cần thực hiện sự hy sinh đó.
14:41
And so we made the sacrifice.
264
868800
1816
và vậy chúng tôi đã hy sinh.
14:42
And forgoing commercial fishing
265
870640
4943
Và việc ngừng đánh bắt cá
phục vụ thương mại
phục vụ thương mại
14:47
in the Phoenix Islands protected area
266
875608
2608
trong khu vực được bảo vệ
thuộc quần đảo Phoenix
thuộc quần đảo Phoenix
14:50
would mean a loss of revenue.
267
878240
1856
sẽ đồng nghĩa với sự mất đi doanh thu.
14:52
We are still trying to assess
what that loss would be
what that loss would be
268
880120
2477
Chúng tôi vẫn đang cố gắng định giá
sự mất mát đó sẽ là bao nhiêu
sự mất mát đó sẽ là bao nhiêu
14:54
because we actually closed it off
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
269
882621
5235
vì chúng tôi thực sự đã đóng cửa nó
vào đầu năm nay,
vào đầu năm nay,
15:00
and so we will see by the end of this year
270
887880
2336
và vậy chúng tôi sẽ theo dõi
đến cuối năm nay
đến cuối năm nay
15:02
what it means in terms
of the lost revenue.
of the lost revenue.
271
890240
3496
có nghĩa là thế nào
xét về mặt doanh thu mất đi.
xét về mặt doanh thu mất đi.
15:05
CA: So there's so many things
playing into this.
playing into this.
272
893760
2256
CA: Vậy có rất nhiều thứ
tương trợ vào việc này.
tương trợ vào việc này.
15:08
On the one hand,
it may prompt healthier fisheries.
it may prompt healthier fisheries.
273
896040
6976
Mặt khác, nó có thể sẽ đem lại
những vùng đánh bắt cá khỏe mạnh hơn.
những vùng đánh bắt cá khỏe mạnh hơn.
15:15
I mean, how much are you able
to move the price up
to move the price up
274
903040
2376
Ý tôi là, ông có khả năng nâng giá
lên đến mức bao nhiêu
lên đến mức bao nhiêu
15:17
that you charge for the remaining areas?
275
905440
2496
mức chi phí mà ông đặt ra
cho những khu vực còn lại?
cho những khu vực còn lại?
15:20
AT: The negotiations
have been very difficult,
have been very difficult,
276
907960
4616
AT: Những cuộc đàm phán đã rất khó khăn
15:24
but we have managed
to raise the cost of a vessel day.
to raise the cost of a vessel day.
277
912600
3856
nhưng chúng tôi đã xoay sở
để nâng giá một ngày đánh bắt cá của tàu.
để nâng giá một ngày đánh bắt cá của tàu.
15:28
For any vessel
to come in to fish for a day,
to come in to fish for a day,
278
916480
2616
Với mỗi một tàu cá
đến đánh bắt cá trong một ngày.
đến đánh bắt cá trong một ngày.
15:31
we have raised the fee from --
it was $6,000 and $8,000,
it was $6,000 and $8,000,
279
919120
3616
chúng tôi đã nâng phí từ --
trước đây là 6000 và 8000 đô-la,
trước đây là 6000 và 8000 đô-la,
15:34
now to $10,000, $12,000 per vessel day.
280
922760
4576
hiện nay là đến 10,000, 12,000 đô-la
một ngày tàu cá.
một ngày tàu cá.
15:39
And so there's been
that significant increase.
that significant increase.
281
927360
3216
Và vậy đã có mức tăng đáng kể đó.
15:42
But at the same time,
what's important to note is,
what's important to note is,
282
930600
4576
Nhưng cùng lúc đó,
điều quan trọng cần chú ý là,
điều quan trọng cần chú ý là,
15:47
whereas in the past these fishing boats
283
935200
4336
trong khi trong quá khứ
những thuyền đánh cá này
những thuyền đánh cá này
15:51
might be fishing in a day
and maybe catch 10 tons,
and maybe catch 10 tons,
284
939560
3936
có thể đánh bắt cá trong một ngày
và có lẽ bắt được 10 tấn,
và có lẽ bắt được 10 tấn,
15:55
now they're catching maybe 100 tons
because they've become so efficient.
because they've become so efficient.
285
943520
3896
giờ đánh bắt được có lẽ 100 tấn,
vì họ đã trở nên thật năng suất.
vì họ đã trở nên thật năng suất.
15:59
And so we've got to respond likewise.
286
947440
2336
Và vậy chúng tôi phải phản hồi tương tự.
16:02
We've got to be very, very careful
because the technology has so improved.
because the technology has so improved.
287
949800
4176
Chúng tôi phải rất, rất cẩn thận
vì công nghệ đã rất phát triển.
vì công nghệ đã rất phát triển.
16:06
There was a time when the Brazilian fleet
moved from the Atlantic to the Pacific.
moved from the Atlantic to the Pacific.
288
954000
5416
Đã từng có thời điểm khi hạm đội Brazil
chuyển từ Đại Tây Dương tới Thái Bình Dương.
chuyển từ Đại Tây Dương tới Thái Bình Dương.
16:11
They couldn't.
289
959440
1216
Họ đã không thể.
16:12
They started experimenting
if they could, per se.
if they could, per se.
290
960680
3216
Họ đã bắt đầu thử nghiệm nếu họ có thể,
chính họ.
chính họ.
16:16
But now they've got ways of doing it,
and they've become so efficient.
and they've become so efficient.
291
963920
3680
Nhưng giờ họ có nhiều cách làm việc đó,
và họ đã trở nên rất năng suất.
và họ đã trở nên rất năng suất.
16:21
CA: Can you give us a sense
of what it's like in those negotiations?
of what it's like in those negotiations?
292
969000
3198
CA: Ông có thể cho chúng tôi biết một chút
những cuộc đàm phán này như thế nào không?
những cuộc đàm phán này như thế nào không?
16:24
Because you're up against companies
293
972223
1697
Vì ông đang gặp khó khăn với những công ty
16:26
that have hundreds of millions
of dollars at stake, essentially.
of dollars at stake, essentially.
294
973944
3592
mà có hàng trăm của hàng triệu đô-la
đang bị đe dọa, về bản chất.
đang bị đe dọa, về bản chất.
16:29
How do you hold the line?
295
977560
3336
Ông duy trì tình trạng như thế nào?
16:33
Is there any advice you can give
296
980920
2056
Có lời khuyên nào ông có thể đem đến
16:35
to other leaders who are dealing
with the same companies
with the same companies
297
983000
3056
cho những nhà lãnh đạo khác đang đối phó
với cùng những công ty như vậy
với cùng những công ty như vậy
16:38
about how to get
the most for your country,
the most for your country,
298
986080
4296
về làm thế nào để giành được quyền lợi
nhiều nhất cho đất nước ông,
nhiều nhất cho đất nước ông,
16:42
get the most for the fish?
299
990400
4016
giành được nhiều nhất cho bầy cá?
16:46
What advice would you give?
300
994440
1536
Lời khuyên nào ông sẽ đưa ra?
16:48
AT: Well, I think we focus
too often on licensing
too often on licensing
301
996000
6256
AT: Ừm, tôi nghĩ chúng ta tập trung
quá thường xuyên vào việc cấp giấy phép
quá thường xuyên vào việc cấp giấy phép
16:54
in order to get the rate of return,
302
1002280
1667
để có được tỉ suất sinh lợi,
16:56
because what we are getting
from license fees
from license fees
303
1003971
2805
vì thứ chúng tôi có được
từ phí cấp giấy phép
từ phí cấp giấy phép
16:59
is about 10 percent
of the landed value of the catch
of the landed value of the catch
304
1006800
2616
là khoảng 10% giá trị phí xếp-dỡ hàng hóa
của cuộc đánh bắt
của cuộc đánh bắt
17:01
on the side of the wharf,
not in the retail shops.
not in the retail shops.
305
1009440
3136
phía bên cạnh cầu tàu,
chứ không trong các cửa hàng bán lẻ.
chứ không trong các cửa hàng bán lẻ.
17:04
And we only get about 10 percent.
306
1012600
3976
Và chúng tôi chỉ có được khoảng 10%.
17:08
What we have been trying
to do over the years
to do over the years
307
1016600
2616
Điều chúng tôi đang cố gắng thực hiện
qua nhiều năm
qua nhiều năm
17:11
is actually to increase
our participation in the industry,
our participation in the industry,
308
1019240
3856
thực chất là tăng sự tham gia của chúng tôi
trong công nghiệp,
trong công nghiệp,
17:15
in the harvesting, in the processing,
309
1023120
2616
trong vụ thu hoạch, trong quá trình xử lý,
17:17
and eventually, hopefully, the marketing.
310
1025760
1857
và cuối cùng, hy vọng rằng, tiếp thị.
17:19
They're not easy to penetrate,
311
1027642
3694
Chúng không dễ dàng thâm nhập được.
17:23
but we are working towards that,
312
1031359
2297
nhưng chúng tôi đang hoạt động để
dần đạt được mục tiêu đó,
dần đạt được mục tiêu đó,
17:25
and yes, the answer would be to enhance.
313
1033680
2616
và vâng, câu trả lời sẽ là
làm nâng cao.
làm nâng cao.
17:28
In order to increase our rate of return,
we have to become more involved.
we have to become more involved.
314
1036319
4217
Để tăng tỉ suất sinh lợi của chúng tôi,
chúng tôi phải tham gia nhiều hơn.
chúng tôi phải tham gia nhiều hơn.
17:32
And so we've started doing that,
315
1040560
3176
Và vậy chúng tôi đã bắt đầu làm điều đó,
17:35
and we have to restructure the industry.
316
1043760
4256
và chúng tôi phải
tái cấu trúc ngành công nghiệp.
tái cấu trúc ngành công nghiệp.
17:40
We've got to tell these people
that the world has changed.
that the world has changed.
317
1048040
3376
Chúng tôi phải nói với những người này
rằng thế giới đã thay đổi.
rằng thế giới đã thay đổi.
17:43
Now we want to produce the fish ourselves.
318
1051440
2416
Giờ chúng tôi muốn tự mình
sản xuất cá.
sản xuất cá.
17:46
CA: And meanwhile,
for your local fishermen,
for your local fishermen,
319
1053880
2096
CA: Và trong lúc đó,
đối với ngư dân địa phương ở đất nước ông
đối với ngư dân địa phương ở đất nước ông
17:48
they are still able to fish,
320
1056000
3096
họ vẫn có thể đánh bắt cá,
17:51
but what is business like for them?
321
1059120
2456
nhưng sự kinh doanh là thế nào với họ?
17:53
Is it getting harder?
Are the waters depleted?
Are the waters depleted?
322
1061600
2336
Nó sẽ trở nên khó hơn?
Vùng hải phận bị khai thác cạn kiệt?
Vùng hải phận bị khai thác cạn kiệt?
17:56
Or is that being run
on a sustainable basis?
on a sustainable basis?
323
1063960
3456
Hay nó đang được vận hành
trên một nền tảng bền bỉ?
trên một nền tảng bền bỉ?
17:59
AT: For the artisanal fishery,
324
1067440
1456
AT: Đối với nghề cá thủ công,
18:01
we do not participate
in the commercial fishing activity
in the commercial fishing activity
325
1068920
3256
chúng tôi không tham gia vào hoạt động
đánh bắt cá phục vụ thương mại
đánh bắt cá phục vụ thương mại
18:04
except only to supply the domestic market.
326
1072200
3016
ngoại trừ việc duy nhất là
cung cấp thị trường nội địa.
cung cấp thị trường nội địa.
18:07
The tuna fishery is really
entirely for the foreign market,
entirely for the foreign market,
327
1075240
3296
Nghề cá hồi thực sự là phục vụ toàn bộ
cho thị trường ngoại địa,
cho thị trường ngoại địa,
18:10
mostly here in the US, Europe, Japan.
328
1078560
6216
chủ yếu tại đây ở Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản.
18:17
So I am a fisherman, very much,
329
1084800
4536
Vậy tôi là một ngư dân, rất đúng nghĩa,
18:21
and I used to be able to catch yellowfin.
330
1089360
3176
và tôi từng có khả năng bắt cá ngừ vây-vàng
18:24
Now it's very, very rare
to be able to catch yellowfin
to be able to catch yellowfin
331
1092560
2776
Giờ thì rất, rất hiếm khi
có thể bắt được cá vây-vàng
có thể bắt được cá vây-vàng
18:27
because they are being lifted
out of the water by the hundreds of tons
out of the water by the hundreds of tons
332
1095360
3376
vì chúng đang bị thu hoạch với
con số hàng trăm tấn
con số hàng trăm tấn
18:30
by these purse seiners.
333
1098760
1880
bởi dân chài dùng lưới kéo.
18:34
CA: So here's a couple
of beautiful girls from your country.
of beautiful girls from your country.
334
1102360
4936
CA: Vậy đây là hai cô bé rất xinh đẹp
từ đất nước ông.
từ đất nước ông.
18:39
I mean, as you think about their future,
335
1107320
3216
Ý tôi là, khi ông nghĩ tới tương lai
của chúng,
của chúng,
18:42
what message would you have for them
336
1110560
2656
thông điệp nào ông sẽ gửi tới chúng
18:45
and what message
would you have for the world?
would you have for the world?
337
1113240
3016
và thông điệp nào ông sẽ gửi tới thế giới?
18:48
AT: Well, I've been telling the world
that we really have to do something
that we really have to do something
338
1116280
3429
AT: Ừm, tôi đã không ngừng nới với cả thế giới
rằng chúng ta thực sự phải làm điều gì đó
rằng chúng ta thực sự phải làm điều gì đó
18:51
about what is happening to the climate
339
1119733
1843
về điều đang xáy ra với khí hậu
18:53
because for us, it's about
the future of these children.
the future of these children.
340
1121600
2776
vì với chúng tôi, tất cả là vì tương lai
của những đứa trẻ này.
của những đứa trẻ này.
18:56
I have 12 grandchildren, at least.
341
1124400
1936
Tôi có 12 đứa cháu, ít nhất.
18:58
I think I have 12, my wife knows.
342
1126360
2016
Tôi nghĩ tôi có 12, vợ tôi biết.
19:00
(Laughter)
343
1128400
2216
(Tiếng cười)
19:02
And I think I have eight children.
344
1130640
3016
Và tôi nghĩ tôi có tám đứa con.
19:05
It's about their future.
345
1133680
1256
Đó là vì tương lai của chúng.
19:07
Every day I see my grandchildren,
about the same age as these young girls,
about the same age as these young girls,
346
1134960
3736
Mỗi ngày tôi nhìn những đứa cháu của tôi,
chúng khoảng bằng tuổi với những cô bé này,
chúng khoảng bằng tuổi với những cô bé này,
19:10
and I do wonder,
347
1138720
2416
và tôi có tự hỏi,
19:13
and I get angry sometimes, yes I do.
348
1141160
2216
và tôi đôi khi giận dữ,
vâng, tôi có giận dữ.
vâng, tôi có giận dữ.
19:15
I wonder what is to become of them.
349
1143400
2056
tôi tự hỏi là điều gì sẽ xảy đến với chúng.
19:17
And so it's about them
350
1145480
3136
Và vậy nó là về chúng
19:20
that we should be telling everybody,
351
1148640
2256
rằng chúng tôi nên nói
với tất cả mọi người,
với tất cả mọi người,
19:23
that it's not about
their own national interest,
their own national interest,
352
1150920
2256
rằng nó không phải là về
mục tiêu quốc gia của riêng họ,
mục tiêu quốc gia của riêng họ,
19:25
because climate change,
regrettably, unfortunately,
regrettably, unfortunately,
353
1153200
3656
bởi vì biến đổi khí hậụ,
thật đáng tiếc, thật không may,
thật đáng tiếc, thật không may,
19:29
is viewed by many countries
as a national problem. It's not.
as a national problem. It's not.
354
1156880
4096
được nhiều nước coi như một vấn đề quốc gia.
Nó không như vậy.
Nó không như vậy.
19:33
And this is the argument
we got into recently with our partners,
we got into recently with our partners,
355
1161000
3000
Và đây là lời tranh luận
tôi thường có gần đây với các đối tác của mình,
tôi thường có gần đây với các đối tác của mình,
19:36
the Australians and New Zealanders,
356
1164024
1696
những người Úc và Niu Di-lân,
19:37
because they said,
"We can't cut any more."
"We can't cut any more."
357
1165744
3312
bởi họ nói,
"Chúng tôi không thể cắt giảm thêm được nữa."
"Chúng tôi không thể cắt giảm thêm được nữa."
19:41
This is what one of the leaders,
the Australian leader, said,
the Australian leader, said,
358
1169080
3616
Đây là điều một trong những nhà lãnh đạo,
nhà lãnh đạo Úc, đã nói,
nhà lãnh đạo Úc, đã nói,
19:44
that we've done our part,
we are cutting back.
we are cutting back.
359
1172720
4256
chúng tôi đã làm xong phần phận sự của mình,
chúng tôi sẽ giảm đi.
chúng tôi sẽ giảm đi.
19:49
I said, What about the rest?
Why don't you keep it?
Why don't you keep it?
360
1177000
3656
Tôi nói, Vậy còn những phần còn lại?
Vì sao các anh lại không giữ nó?
Vì sao các anh lại không giữ nó?
19:52
If you could keep
the rest of your emissions
the rest of your emissions
361
1180680
2696
Nếu các anh có thể giữ phần khí thải
còn lại
còn lại
19:55
within your boundaries,
within your borders,
within your borders,
362
1183400
2296
trong ranh giới của mình,
trong biên giới của mình,
trong biên giới của mình,
19:57
we'd have no question.
363
1185720
1776
chúng tôi sẽ không có câu hỏi nào.
19:59
You can go ahead as much as you like.
364
1187520
1816
Các anh có thể tiếp tục bao nhiêu
các anh muốn
các anh muốn
20:01
But unfortunately,
you're sending it our way,
you're sending it our way,
365
1189360
2136
Nhưng đáng tiếc,
các anh đang gửi chúng qua chúng tôi,
các anh đang gửi chúng qua chúng tôi,
20:03
and it's affecting
the future of our children.
the future of our children.
366
1191520
2191
và nó đang ảnh hưởng đến tương lai
những đứa trẻ ở đất nước tôi.
những đứa trẻ ở đất nước tôi.
20:05
And so surely I think that is the heart
of the problem of climate change today.
of the problem of climate change today.
367
1193735
5041
Và vậy chắc chắn tôi nghĩ nó là cốt lõi vấn đề
của biến đổi khí hậu ngày nay.
của biến đổi khí hậu ngày nay.
20:11
We will be meeting in Paris
at the end of this year,
at the end of this year,
368
1198800
3056
Chúng tôi sẽ họp mặt ở Paris
cuối năm nay,
cuối năm nay,
20:14
but until we can think of this
as a global phenomenon,
as a global phenomenon,
369
1201880
3936
nhưng cho tới khi chúng ta có thể nghĩ đến nó
như là một hiện tượng toàn cầu,
như là một hiện tượng toàn cầu,
20:18
because we create it,
individually, as nations,
individually, as nations,
370
1205840
3256
bởi chúng ta đã tạo ra nó,
bởi cá nhân, hay với tư cách quốc gia,
bởi cá nhân, hay với tư cách quốc gia,
20:21
but it affects everybody else,
371
1209120
1936
nhưng nó ảnh hưởng
tất cả những người khác,
tất cả những người khác,
20:23
and yet, we refuse
to do anything about it,
to do anything about it,
372
1211080
3616
và ấy vậy mà, chúng ta từ chối
làm điều gì đó về vấn đề này,
làm điều gì đó về vấn đề này,
20:26
and we deal with it as a national problem,
373
1214720
2456
và chúng ta ứng phó với nó
như là một vấn đề quốc gia.
như là một vấn đề quốc gia.
20:29
which it is not -- it is a global issue,
374
1217200
2096
mà không phải như vậy --
nó là một vấn đề toàn cầu,
nó là một vấn đề toàn cầu,
20:31
and it's got to be
dealt with collectively.
dealt with collectively.
375
1219320
2720
và nó phải được ứng phó một cách tập thể.
20:35
CA: People are incredibly bad
at responding to graphs and numbers,
at responding to graphs and numbers,
376
1223120
4336
CA: Mọi người rất tệ
trong việc phản hồi với đồ thị và những con số,
trong việc phản hồi với đồ thị và những con số,
20:39
and we shut our minds to it.
377
1227480
3776
và chúng ta không muốn suy nghĩ về nó.
20:43
Somehow, to people, we're slightly better
at responding to that sometimes.
at responding to that sometimes.
378
1231280
6256
Bằng cách nào đó, với con người, ta đôi khi
tốt hơn chút ít trong việc phản hồi với điều đó.
tốt hơn chút ít trong việc phản hồi với điều đó.
20:49
And it seems like it's
very possible that your nation,
very possible that your nation,
379
1237560
2936
Và có vẻ như rất khả thi rằng
quốc gia của ông,
quốc gia của ông,
20:52
despite, actually because of
the intense problems you face,
the intense problems you face,
380
1240520
4456
mặc dù vậy, thực sự vì các vấn đề căng thẳng
các ông đối mặt.
các ông đối mặt.
20:57
you may yet be the warning light
to the world that shines most visibly,
to the world that shines most visibly,
381
1245000
4896
các ông có thể chưa là đèn báo động
với thế giới mà chiếu sáng rõ ràng nhất,
với thế giới mà chiếu sáng rõ ràng nhất,
21:02
most powerfully.
382
1249920
1976
mạnh mẽ nhất.
21:04
I just want to thank you,
I'm sure, on behalf of all of us,
I'm sure, on behalf of all of us,
383
1251920
2817
Tôi chỉ muốn nói cảm ơn ông,
tôi chắc chắn rằng, thay mặt cho tất cả chúng tôi,
tôi chắc chắn rằng, thay mặt cho tất cả chúng tôi,
21:06
for your extraordinary leadership
and for being here.
and for being here.
384
1254762
2494
vì sự lãnh đạo phi thường của ông
và vì đã xuất hiện tại đây
và vì đã xuất hiện tại đây
21:09
Mr. President, thank you so much.
385
1257280
1573
Ngài Chủ Tịch nước, cảm ơn ngài rất nhiều.
21:11
AT: Thank you.
386
1258873
773
AT: Cảm ơn anh.
21:11
(Applause)
387
1259666
2454
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Anote Tong - President of the Republic of KiribatiAnote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
Why you should listen
His Excellency Anote Tong is the fourth President of the Republic of Kiribati. He was first elected as President on 10 July 2003 and subsequently won two more elections in 2007 and in 2012. He is now serving his last term, which will end in mid-2015. Under his leadership, President Anote Tong also holds the portfolio of Head of State and Minister of Foreign Affairs and Immigration.
Anote Tong was born in 1952 on Fanning Island (also known as Tabuaeran) in the Line Islands and is a member of the Kiribati House of Parliament from the constituency of Maiana Island in the central Kiribati group.
Educated in New Zealand and in England at the University of Canterbury and the London School of Economics respectively, President Tong holds a Bachelor of Science and a Master of Economics under his belt.
Since the beginning of his presidency, President Anote Tong has become a strong climate change advocate and has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
He has stated on many occasions that Kiribati may cease to exist altogether and that its entire population may need to be resettled not as climate change refugees but as citizens who migrate on merit and with dignity.
With one of the lowest carbon-emission footprints in the world, Tong has often described Kiribati as a “frontline country” that has been among the first to experience dramatic climate change impacts.
As an extraordinary measure to set an example for the rest of the world, President Tong created the Phoenix Islands Protected Area, one of the largest marine protected areas in the world with a size of 408,250 square kilometers which was inscribed as a United Nations World Heritage site in 2008.
President Tong has won a number of awards and recognition that acknowledges his contribution and leadership on climate change and ocean conservation.
Anote Tong | Speaker | TED.com