ABOUT THE SPEAKER
Amy Tan - Novelist
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses.

Why you should listen

Born in the US to immigrant parents from China, Amy Tan rejected her mother's expectations that she become a doctor and concert pianist. She chose to write fiction instead. Her much-loved, best-selling novels have been translated into 35 languages. In 2008, she wrote a libretto for The Bonesetter's Daughter, which premiered that September with the San Francisco Opera.

Tan was the creative consultant for Sagwa, the Emmy-nominated PBS series for children, and she has appeared as herself on The Simpsons. She's the lead rhythm dominatrix, backup singer and second tambourine with the Rock Bottom Remainders, a literary garage band that has raised more than a million dollars for literacy programs.

More profile about the speaker
Amy Tan | Speaker | TED.com
TED2008

Amy Tan: Where does creativity hide?

Amy Tan và óc sáng tạo

Filmed:
3,221,031 views

Nhà văn Amy Tan nhấn mạnh về quá trình sáng tạo và quá trình tiến triển trong óc sáng tạo của chính cô
- Novelist
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
The ValueGiá trị of Nothing: Out of Nothing ComesĐi kèm Something.
0
0
4000
Giá trị của cái không có là: từ cái không có, luôn có một cái gì đó
00:22
That was an essaytiểu luận I wroteđã viết when I was 11 yearsnăm old
1
4000
4000
Đây là một bài văn tôi viết năm 11 tuổi
00:26
and I got a B+. (LaughterTiếng cười)
2
8000
2000
và tôi nhận một điểm B+ (cười)
00:28
What I'm going to talk about: nothing out of something, and how we createtạo nên.
3
10000
4000
Những gì tôi sắp trình bày: từ cái không sẽ tạo cái hữu, và quá trình đó như thế nào
00:32
And I'm gonna try and do that withinbên trong
4
14000
2000
Và tôi sẽ cố để trình bày chủ đề này
00:34
the 18-minute-phút time spannhịp that we were told to stayở lại withinbên trong,
5
16000
5000
trong vòng 18 phút hạn chế chúng tôi được phép
00:39
and to followtheo the TEDTED commandmentsđiều răn:
6
21000
2000
và theo luật của TED
00:41
that is, actuallythực ra, something that createstạo ra
7
23000
3000
và thực sự có điều gì đó đem đến
00:44
a near-deathgần cái chết experiencekinh nghiệm,
8
26000
2000
một kinh nghiệm suýt chế
00:46
but near-deathgần cái chết is good for creativitysáng tạo.
9
28000
2000
nhưng kinh nghiệm súyt chết lại tốt cho sự sáng tạo
00:48
(LaughterTiếng cười) OK.
10
30000
4000
(Cười) OK
00:52
So, I alsocũng thế want to explaingiải thích,
11
34000
2000
Ừ, tôi cũng muốn giải thích rằng
00:54
because DaveDave EggersEggers said he was going to heckleheckle me
12
36000
3000
bởi vì Dave Eggers đã nói rằng anh ta sẽ chất vấn tôi
00:57
if I said anything that was a lienói dối, or not truethật to universalphổ cập creativitysáng tạo.
13
39000
5000
nếu tôi nói dối hoặc không thật về luật chung của quá trình sáng tạo
01:02
And I've donelàm xong it this way for halfmột nửa the audiencethính giả, who is scientificthuộc về khoa học.
14
44000
3000
Và tôi đã từng như thế đối với một nửa khán giả là những nhà khoa học
01:05
When I say we, I don't mean you, necessarilynhất thiết;
15
47000
4000
Khi tôi nói chúng ta, không cần thiết là tôi đang ám chỉ bạn
01:09
I mean me, and my right brainóc, my left brainóc
16
51000
3000
Tôi đang nói về bản thân tôi, não bên phải và bên trái của tôi
01:12
and the one that's in betweengiữa that is the censorkiểm duyệt
17
54000
2000
và cơ quan kiểm duyệt ở giữa
01:14
and tellsnói me what I'm sayingnói is wrongsai rồi.
18
56000
2000
nhắc nhỡ những gì mà tôi nói không đúng
01:16
And I'm going do that alsocũng thế by looking at
19
58000
3000
tôi đồng thời làm điều đó bằng cách đánh giá
01:19
what I think is partphần of my creativesáng tạo processquá trình,
20
61000
3000
những gì liên quan đến sự sáng tạo của chính bản thân
01:22
which includesbao gồm a numbercon số of things that happenedđã xảy ra, actuallythực ra --
21
64000
3000
bao gồm một số sự kiện đã xảy ra, và thật sự
01:25
the nothing startedbắt đầu even earliersớm hơn than the momentchốc lát
22
67000
3000
Sự không có xảy ra thậm chí sớm hơn cái giây phút
01:28
in which I'm creatingtạo something newMới.
23
70000
3000
mà tôi đang chuẩn bị tạo ra một điều mới
01:31
And that includesbao gồm naturethiên nhiên, and nurturedưỡng dục,
24
73000
5000
và cái đó bao gồm tự nhiên, và sự nuôi nấng
01:36
and what I refertham khảo to as nightmarescơn ác mộng.
25
78000
3000
và điều mà tôi cho là ác mộng
01:39
Now in the naturethiên nhiên areakhu vực, we look at whetherliệu or not
26
81000
4000
Trong phạm vi của tự nhiên, mặc dù chúng ta có quan sát hay không
01:43
we are innatelyinnately equippedtrang bị with something, perhapscó lẽ
27
85000
3000
chúng ta được trang bị bẩm sinh điều gì đó có thể
01:46
in our brainsnão, some abnormalbất thường chromosomenhiễm sắc thể
28
88000
3000
trong não của chúng ta, với một vài dị thể
01:49
that causesnguyên nhân this muse-likegiống như ngâm effecthiệu ứng.
29
91000
4000
mà tạo ra hiệu ứng gần như thần bí
01:53
And some people would say that we're bornsinh ra with it in some other meanscó nghĩa.
30
95000
6000
Và một số người sẽ cho rằng chúng ta được sinh ra với điều đó
01:59
And othersKhác, like my mothermẹ,
31
101000
2000
và với một số người khác, như mẹ của tôi
02:01
would say that I get my materialvật chất from pastquá khứ livescuộc sống.
32
103000
6000
sẽ cho rằng thiên phú của tôi là từ kiếp trước
02:07
Some people would alsocũng thế say that creativitysáng tạo
33
109000
3000
Một số người sẽ cho rằng sự sáng tạo
02:10
mayTháng Năm be a functionchức năng of some other neurologicalthần kinh quirkQuirk --
34
112000
5000
là một chức năng từ sự bất thường gì đó của bộ não
02:15
vanvan GoghGogh syndromehội chứng -- that you have a little bitbit of, you know, psychosisrối loạn tâm thần, or depressionPhiền muộn.
35
117000
5000
như hội chứng van Gosh -- nghĩa là bạn có một tí gì rối loạn hoặc suy nhược tinh thần
02:20
I do have to say, somebodycó ai -- I readđọc recentlygần đây
36
122000
3000
tôi cần nói, với ai đó - gần đây tôi đọc được
02:23
that vanvan GoghGogh wasn'tkhông phải là really necessarilynhất thiết psychotictâm thần,
37
125000
3000
rằng van Gosh không hẳn là bị rối loạn tinh thần
02:26
that he mightcó thể have had temporaltạm thời lobeThùy seizuresđộng kinh,
38
128000
2000
rằng ông có thể mang triệu chứng nghẽn mạch não tại thái dương
02:28
and that mightcó thể have causedgây ra his spurtthoát đi trước of creativitysáng tạo, and I don't --
39
130000
4000
và điều đó đã tạo ra nguồn sáng tạo của ông, và tôi không hẳn --
02:32
I supposegiả sử it does something in some partphần of your brainóc.
40
134000
3000
Tôi cho rằng có điều gì đó trong bộ não
02:35
And I will mentionđề cập đến that I actuallythực ra developedđã phát triển
41
137000
2000
Và tôi sẽ đề cập rằng ở tôi đã phát sinh ra
02:37
temporaltạm thời lobeThùy seizuresđộng kinh a numbercon số of yearsnăm agotrước,
42
139000
4000
triệu chứng nghẽn mạch não tại vùng thái dương một vài năm trước
02:41
but it was duringsuốt trong the time I was writingviết my last booksách,
43
143000
3000
nhưng nó xảy ra vào lúc tôi viết tác phẩm gần đây nhất
02:44
and some people say that booksách is quitekhá differentkhác nhau.
44
146000
4000
và một số người cho rằng tác phẩm đó thật khác biệt
02:48
I think that partphần of it alsocũng thế beginsbắt đầu with a sensegiác quan of identitydanh tính crisiskhủng hoảng:
45
150000
5000
Tôi nghĩ rằng một phần của nó cũng bắt đầu với một ý thức của cuộc khủng hoảng bản sắc:
02:53
you know, who am I, why am I this particularcụ thể personngười,
46
155000
4000
bạn biết đó, tôi là ai, tại sao tôi là một cá thể như thế này
02:57
why am I not blackđen like everybodymọi người elsekhác?
47
159000
5000
tại sao tôi không có màu da đen như mọi người?
03:02
And sometimesđôi khi you're equippedtrang bị with skillskỹ năng,
48
164000
2000
Và đôi khi bạn đươc trang bị với kĩ năng
03:04
but they mayTháng Năm not be the kindloại of skillskỹ năng that enablecho phép creativitysáng tạo.
49
166000
4000
nhưng chúng không hẳn là kĩ năng mà tạo nên sự sáng tạo
03:08
I used to drawvẽ tranh. I thought I would be an artisthọa sĩ.
50
170000
3000
Tôi đã từng vẽ. Nghĩ rằng mình sẽ là một nghệ sĩ
03:11
And I had a miniaturethu nhỏ poodleChó xù.
51
173000
2000
và tôi vẽ một chú chó tí hon
03:13
And it wasn'tkhông phải là badxấu, but it wasn'tkhông phải là really creativesáng tạo.
52
175000
2000
bức vẽ cũng tạm được nhưng không thật sự sáng tạo
03:15
Because all I could really do was representđại diện in a very one-on-onemột ngày, một way.
53
177000
5000
bởi vì tất cả những gì tôi thực hiện chỉ đơn thuần mang một chiều hướng
03:20
And I have a sensegiác quan that I probablycó lẽ copiedsao chép this from a booksách.
54
182000
4000
Và tôi cảm nhận là có thể tôi đã bắt chước từ một quyển sách nào đó
03:24
And then, I alsocũng thế wasn'tkhông phải là really shiningsáng in a certainchắc chắn areakhu vực that I wanted to be,
55
186000
6000
Và tôi cũng không thật sự nổi bật trong lãnh vực mà tôi muốn
03:30
and you know, you look at those scoresđiểm số, and it wasn'tkhông phải là badxấu,
56
192000
4000
và bạn thấy đó, những điểm số này trông không tệ tí nào cả
03:34
but it was not certainlychắc chắn predictivetiên đoán that I would one day make
57
196000
4000
nhưng nó chắc chắn là không thể dự đoán rằng tôi sẽ tạo dựng
03:38
my livingsống out of the artfulArtful arrangementsắp xếp of wordstừ ngữ.
58
200000
4000
cuộc sống từ cách sắp xếp ngôn từ một cách nghệ thuật
03:42
AlsoCũng, one of the principlesnguyên lý of creativitysáng tạo is to have a little childhoodthời thơ ấu traumachấn thương.
59
204000
6000
Và, một trong những nguyên tắc sáng tạo bắt nguồn từ sự khủng hoảng khi còn bé
03:48
And I had the usualthường lệ kindloại that I think a lot of people had,
60
210000
4000
Và tôi cũng có điều thông thường mà nhiều người có
03:52
and that is that, you know, I had expectationsmong đợi placedđặt on me.
61
214000
4000
và như bạn biết, đó là kì vọng mà người khác đặt cho tôi
03:56
That figurenhân vật right there, by the way,
62
218000
3000
cái món đồ đó, luôn tiện chỉ ra
03:59
figurenhân vật right there was a toyđồ chơi givenđược to me when I was but ninechín yearsnăm old,
63
221000
5000
tôi được tặng cái vật đó khi mà chỉ vừa lên 9
04:04
and it was to help me becometrở nên a doctorBác sĩ from a very earlysớm agetuổi tác.
64
226000
5000
và với mong ước rằng nó sẽ giúp tôi trở thành bác sĩ, ngay từ rất bé
04:09
I have some onesnhững người that were long lastingkéo dài: from the agetuổi tác of fivesố năm to 15,
65
231000
5000
từ tuổi lên 5 đến 15: tôi có những hoài bão lâu dài
04:14
this was supposedgiả định to be my sidebên occupationnghề nghiệp,
66
236000
3000
và điều đó được xem như là nghề tay trái của tôi
04:17
and it led to a sensegiác quan of failurethất bại.
67
239000
3000
và điều đó cũng dẫn đến cảm giác thất bại
04:20
But actuallythực ra, there was something quitekhá realthực in my life
68
242000
3000
Nhưng thật ra có điều gì đó rất thật trong cuộc sống của tôi
04:23
that happenedđã xảy ra when I was about 14.
69
245000
2000
xảy ra khi tôi khoảng chừng 14 tuổi
04:25
And it was discoveredphát hiện ra that my brotherem trai, in 1967, and then my fathercha,
70
247000
5000
Vào năm 1967, trước hết là anh của tôi bị phát hiện, rồi sau đó bố tôi
04:30
sixsáu monthstháng latermột lát sau, had brainóc tumorskhối u.
71
252000
2000
sáu tháng sau đó, rằng họ bị ung bứu ác tính
04:32
And my mothermẹ believedtin that something had goneKhông còn wrongsai rồi,
72
254000
5000
Mẹ tôi cho rằng có điều xấu gì đó đang xảy ra
04:37
and she was gonna find out what it was, and she was gonna fixsửa chữa it.
73
259000
3000
và mẹ quyết định phải tìm ra nguyên cớ. rồi bà sẽ khắc phục nó
04:40
My fathercha was a BaptistGioan Tẩy giả ministerbộ trưởng, mục sư, and he believedtin in miraclesphép lạ,
74
262000
4000
Cha của tôi là mục sư Baptist, và ông tin tưởng vào màu nhiệm
04:44
and that God'sCủa Thiên Chúa will would take carequan tâm of that.
75
266000
3000
và rằng Chúa sẽ xóa đi niềm ác đó
04:47
But, of coursekhóa học, they endedđã kết thúc up dyingchết, sixsáu monthstháng apartxa nhau.
76
269000
3000
nhưng rồi, cả hai đều qua đời cách nhau sáu tháng
04:50
And after that, my mothermẹ believedtin that it was fatesố phận, or curseslời nguyền
77
272000
4000
Sau cái mất của họ, mẹ tôi tin rằng đó là định mệnh, hoặc lời nguyền
04:54
-- she wentđã đi looking throughxuyên qua all the reasonslý do in the universevũ trụ
78
276000
3000
-- bà suy ngẫm về hầu hết các lý do trong vũ trụ
04:57
why this would have happenedđã xảy ra.
79
279000
2000
rằng tại sao tổn thương đó xảy ra với bà
04:59
Everything exceptngoại trừ randomnessngẫu nhiên. She did not believe in randomnessngẫu nhiên.
80
281000
5000
Mọi thứ trừ sự ngẫu nhiên. Bà không tin tưởng vào sự ngẫu nhiên
05:04
There was a reasonlý do for everything.
81
286000
2000
Mọi việc xảy ra vì một lí do gì đó
05:06
And one of the reasonslý do, she thought, was that her mothermẹ,
82
288000
2000
Và một trong những nguyên nhân, bà cho rằng do chính mẹ của bà
05:08
who had diedchết when she was very youngtrẻ, was angrybực bội at her.
83
290000
5000
người mất đi khi bà còn rất trẻ, đang giận dữ đối với bà
05:13
And so, I had this notionkhái niệm of deathtử vong all around me,
84
295000
3000
Từ đó tôi mang khái niệm mơ hồ về cái chết vây quanh tôi
05:16
because my mothermẹ alsocũng thế believedtin that I would be nextkế tiếp, and she would be nextkế tiếp.
85
298000
5000
bởi vì mẹ cho rằng tôi sẽ là người kế tiếp, rồi sau đó sẽ là bà
05:21
And when you are facedphải đối mặt with the prospectkhách hàng tiềm năng of deathtử vong very soonSớm,
86
303000
3000
Và khi bạn phải đối mặt với viễn cảnh chết chóc sắp xảy ra
05:24
you beginbắt đầu to think very much about everything.
87
306000
5000
bạn sẽ bắt đầu suy nghĩ rất nhiều về mọi chuyện
05:29
You becometrở nên very creativesáng tạo, in a survivalSự sống còn sensegiác quan.
88
311000
4000
Bạn sẽ trở nên rất sáng tạo, trong mối cảnh để tồn tại
05:33
And this, then, led to my biglớn questionscâu hỏi.
89
315000
4000
Và khi đó, điều này đặt ra câu hỏi chính của tôi
05:37
And they're the sametương tự onesnhững người that I have todayhôm nay.
90
319000
3000
Và tôi vẫn còn thắc mắc những điều này cho tới nay
05:40
And they are: why do things happenxảy ra, and how do things happenxảy ra?
91
322000
5000
Rằng: tại sao những điều đó xảy ra, và chúng xảy ra như thế nào?
05:45
And the one my mothermẹ askedyêu cầu: how do I make things happenxảy ra?
92
327000
7000
Còn mẹ tôi thì hỏi điều này: Làm cách nào mà tôi tạo nên cái đó
05:52
It's a wonderfulTuyệt vời way to look at these questionscâu hỏi, when you writeviết a storycâu chuyện.
93
334000
5000
Thật tuyệt vời khi đặt những câu hỏi đó, khi mà bạn đang viết truyện
05:57
Because, after all, in that frameworkkhuôn khổ, betweengiữa pagetrang one and 300,
94
339000
6000
Bởi vì sau cùng, trong khuôn khổ từ một đến 300 trang
06:03
you have to answercâu trả lời this questioncâu hỏi of why things happenxảy ra, how things happenxảy ra,
95
345000
4000
bạn sẽ phải tìm câu trả lời cho tại sao chúng xảy ra, và xảy ra như thế nào
06:07
in what ordergọi món they happenxảy ra. What are the influencesảnh hưởng?
96
349000
3000
xảy ra theo thứ tự gì. Dưới những ảnh hưởng gì?
06:10
How do I, as the narratorngười dẫn chuyện, as the writernhà văn, alsocũng thế influenceảnh hưởng that?
97
352000
4000
Trong phương cách của người kể chuyện/ viết chuyện, làm cách nào để tạo ra những tác dụng đó?
06:14
And it's alsocũng thế one that, I think, manynhiều of our scientistscác nhà khoa học have been askinghỏi.
98
356000
4000
Đó cũng là điều mà các khoa học gia cùng chất vấn, theo tôi nghĩ
06:18
It's a kindloại of cosmologyvũ trụ học, and I have to developphát triển, xây dựng a cosmologyvũ trụ học of my ownsở hữu universevũ trụ,
99
360000
6000
Phần nào đó liên quan đến vũ trụ học, và tôi phải tạo nên sự học hỏi cho chính vũ trụ của tôi
06:24
as the creatorngười sáng tạo of that universevũ trụ.
100
366000
2000
như là tác giả của vũ trụ đó
06:26
And you see, there's a lot of back and forthra
101
368000
4000
Và bạn thấy đó, có rất nhiều điều cần suy đi ngẫm lại
06:30
in tryingcố gắng to make that happenxảy ra, tryingcố gắng to figurenhân vật it out
102
372000
3000
để tạo nên điều đó, để tìm hiểu về điều đó
06:33
-- yearsnăm and yearsnăm, oftentimesmọi trường.
103
375000
4000
-- năm này qua tháng nọ, một cách thường xuyên
06:37
So, when I look at creativitysáng tạo, I alsocũng thế think that it is this sensegiác quan or this inabilitykhả năng
104
379000
7000
Khi nghĩ về sự sáng tạo, tôi cho rằng nó chính là sự tri cảm hoặc bất lực
06:44
to repressrepress, my looking at associationsHiệp hội in practicallythực tế anything in life.
105
386000
4000
để kiềm chế sự liên thông hầu như về mọi mặt trong cuộc sống
06:48
And I got a lot of them duringsuốt trong what's been going on
106
390000
4000
Và tôi cũng cảm nhận được rất nhiều điều từ những gì đang xảy ra
06:52
throughoutkhắp this conferencehội nghị,
107
394000
3000
ở tại hội thảo này
06:55
almosthầu hết everything that's been going on.
108
397000
2000
về hầu hết những gì đang xảy ra
06:57
And so I'm going to use, as the metaphorphép ẩn dụ, this associationhiệp hội:
109
399000
4000
Và tôi sẽ dùng sự liên tưởng này, như là một ẩn dụ
07:01
quantumlượng tử mechanicscơ học, which I really don't understandhiểu không,
110
403000
4000
về cơ học lượng tử, mà tôi cũng không thật sự rành
07:05
but I'm still gonna use it as the processquá trình
111
407000
2000
nhưng tôi sẽ sự dụng cơ học này như là một tiến trình
07:07
for explaininggiải thích how it is the metaphorphép ẩn dụ.
112
409000
4000
để giải thích tại sao tôi sử dụng nó như là một ẩn dụ
07:11
So, in quantumlượng tử mechanicscơ học, of coursekhóa học, you have darktối energynăng lượng and darktối mattervấn đề.
113
413000
7000
Trong cơ học lượng tử, đương nhiên chúng ta có năng lượng và chất đặc đen
07:18
And it's the sametương tự thing in looking at these questionscâu hỏi of how things happenxảy ra.
114
420000
4000
Và cũng như vậy khi đặt câu hỏi về tại sao nhiều việc xảy ra như thế
07:22
There's a lot of unknownkhông rõ, and you oftenthường xuyên don't know what it is exceptngoại trừ by its absencevắng mặt.
115
424000
6000
Có rất nhiều điều không thể hiểu, và bạn không hiểu được chúng ngoài trừ sự vắng mặt của chúng
07:28
But when you make those associationsHiệp hội,
116
430000
2000
Nhưng mà khi bạn bắt đầu liên tưởng
07:30
you want them to come togethercùng với nhau in a kindloại of synergysức mạnh tổng hợp in the storycâu chuyện,
117
432000
4000
trong câu chuyện, bạn muốn kết hợp chúng tạo nên một tổng lực mà lớn hơn đơn lực
07:34
and what you're findingPhát hiện is what mattersvấn đề. The meaningÝ nghĩa.
118
436000
4000
điều mà bạn muốn tìm là cái quan trọng. Cái ý nghĩa.
07:38
And that's what I look for in my work, a personalcá nhân meaningÝ nghĩa.
119
440000
4000
Và đó là điều bạn muốn tìm trong tác phẩm của tôi, một ý nghĩa riêng
07:42
There is alsocũng thế the uncertaintytính không chắc chắn principlenguyên tắc, which is partphần of quantumlượng tử mechanicscơ học,
120
444000
5000
và nguyên tắc của sự hoài nghi chính là một phần của cơ học lượng tử
07:47
as I understandhiểu không it. (LaughterTiếng cười)
121
449000
2000
như những gì mà tôi hiểu về cơ học này. (Cười)
07:49
And this happensxảy ra constantlyliên tục in the writingviết.
122
451000
4000
Và điều này xảy ra thường xuyên trong tác phẩm của tôi
07:53
And there's the terriblekhủng khiếp and dreadedsợ hãi observerngười quan sát effecthiệu ứng,
123
455000
3000
Và hiệu ứng đầy kinh hãi của người quan sát
07:56
in which you're looking for something, and
124
458000
2000
mà khi bạn đang tìm kiếm điều gì ở đó
07:58
you know, things are happeningxảy ra simultaneouslyđồng thời,
125
460000
3000
như bạn biết, có nhiều việc xảy ra cùng một lúc
08:01
and you're looking at it in a differentkhác nhau way,
126
463000
2000
và bạn đang nhìn nó trong những cách khác nhau,
08:03
and you're tryingcố gắng to really look for the about-nessvề-ness,
127
465000
4000
thì bạn đang cố tìm ra một sự tương đương
08:07
or what is this storycâu chuyện about. And if you try too hardcứng,
128
469000
4000
Hoặc đó là những gì nằm trong câu chuyện này. Và khi bạn cố gắng quá độ
08:11
then you will only writeviết the about.
129
473000
3000
thì bạn chỉ có thể viết về "sự gần như"
08:14
You won'tsẽ không discoverkhám phá anything.
130
476000
3000
Bạn sẽ không tìm tòi được gì
08:17
And what you were supposedgiả định to find,
131
479000
2000
Và điều mà bạn muốn tìm kiếm,
08:19
what you hopedhy vọng to find in some serendipitousserendipitous way,
132
481000
3000
điều mà bạn mong ước để tìm, trong sự bất ngờ,
08:22
is no longerlâu hơn there.
133
484000
3000
sẽ không còn tồn tại
08:25
Now, I don't want to ignorebỏ qua
134
487000
2000
Đến đây, tôi không muốn bỏ qua
08:27
the other sidebên of what happensxảy ra in our universevũ trụ,
135
489000
3000
mặt bên kia của những gì đang xảy ra trong vũ trụ
08:30
like manynhiều of our scientistscác nhà khoa học have.
136
492000
3000
như nhiều khoa học gia đã từng
08:33
And so, I am going to just throwném in stringchuỗi theorylý thuyết here,
137
495000
3000
Và do đó tôi sẽ đề cập đến thuyết chuỗi học
08:36
and just say that creativesáng tạo people are multidimensionalđa chiều,
138
498000
3000
và cần nói rằng những người đầy sáng tạo thì có tính đa chiều hướng
08:39
and there are 11 levelscấp, I think, of anxietylo âu.
139
501000
4000
và tôi nghĩ rằng sự khắc khoải mang 11 mức độ khác nhau
08:43
(LaughterTiếng cười) And they all operatevận hành at the sametương tự time.
140
505000
4000
(Cười) Và tất cả mức độ điều xảy ra cùng một lúc
08:47
There is alsocũng thế a biglớn questioncâu hỏi of ambiguitysự mơ hồ.
141
509000
3000
Và cần hỏi sâu về sự mơ hồ
08:50
And I would linkliên kết that to something calledgọi là the cosmologicalvũ trụ constantkhông thay đổi.
142
512000
6000
Và tôi sẽ liên tưởng sự mơ hồ đó với sự bất biến của vũ trụ học
08:56
And you don't know what is operatingđiều hành, but something is operatingđiều hành there.
143
518000
2000
Và bạn sẽ không biết về điều đang xảy ra, nhưng điều gì đó đang diễn ra
08:58
And ambiguitysự mơ hồ, to me, is very uncomfortablekhó chịu
144
520000
4000
Và đối với tôi, sự mô hồ thật là khó diễn tả
09:02
in my life, and I have it. MoralĐạo Đức ambiguitysự mơ hồ.
145
524000
3000
Cuộc sống tôi có điều này. Sự mơ hồ trong đạo đức
09:05
It is constantlyliên tục there. And, just as an examplethí dụ,
146
527000
4000
Điều đó luôn dự cánh ở đó. Và như một ví dụ
09:09
this is one that recentlygần đây cameđã đến to me.
147
531000
3000
việc này xảy ra gần đây với tôi
09:12
It was something I readđọc in an editorialbiên tập by a womanđàn bà
148
534000
2000
tôi đọc về nó trong một bài xã luận do một người phụ nữ viết
09:14
who was talkingđang nói about the warchiến tranh in IraqIraq. And she said,
149
536000
4000
về chiến tranh ở Iraq. Và bà nói rằng
09:18
"SaveTiết kiệm a man from drowningchết đuối, you are responsiblechịu trách nhiệm to him for life."
150
540000
3000
"Cứu một người đang bị đắm chìm, bạn có trách nhiệm với anh ta cho cuộc sống"
09:21
A very famousnổi danh ChineseTrung Quốc sayingnói, she said.
151
543000
3000
Đây là một thành ngữ Trung Hoa nổi tiếng, bà nói rằng
09:24
And that meanscó nghĩa because we wentđã đi into IraqIraq, we should stayở lại there
152
546000
4000
Và điều đó có nghĩa rằng: bởi vì chúng ta đến Iraq, chúng ta nên lưu lại đó
09:28
untilcho đến things were solvedđã được giải quyết. You know, maybe even 100 yearsnăm.
153
550000
4000
cho đến khi sự việc được giải quyết. Có thể đến cả 100 năm
09:32
So, there was anotherkhác one that I cameđã đến acrossbăng qua,
154
554000
5000
Và tôi chợt nghĩ đến một thành ngữ khác
09:37
and it's "savingtiết kiệm fish from drowningchết đuối."
155
559000
3000
là rằng "cứu một con cá đang đắm chìm"
09:40
And it's what BuddhistPhật giáo fishermenngư dân say,
156
562000
2000
những người đánh cá đạo Phật thường nói điều đấy
09:42
because they're not supposedgiả định to killgiết chết anything.
157
564000
3000
vì họ không được phép giết hại bất cứ thứ gì
09:45
And they alsocũng thế have to make a livingsống, and people need to be fedđã nuôi.
158
567000
3000
và do để kiếm sống, và có được miếng ăn
09:48
So theirhọ way of rationalizinghợp lý hoá that is they are savingtiết kiệm the fish from drowningchết đuối,
159
570000
4000
họ phải tìm cách phân giải rằng họ đang cứu vớt con cá đang bị chết chìm
09:52
and unfortunatelykhông may, in the processquá trình the fish diechết.
160
574000
3000
nhưng rủi thay, con cá chết đi trong quá trình cứu vớt
09:55
Now, what's encapsulatedđóng gói in bothcả hai these drowningchết đuối metaphorsphép ẩn dụ
161
577000
5000
Bây giờ những gì gói gọn trong cả những phép ẩn dụ về chết đuối đó
10:00
-- actuallythực ra, one of them is my mother'smẹ interpretationgiải thích,
162
582000
3000
-- thật ra, một nghĩa là từ sự giải thích của mẹ tôi
10:03
and it is a famousnổi danh ChineseTrung Quốc sayingnói, because she said it to me:
163
585000
3000
và đó là một thành ngữ Trung Hoa nổi tiếng, bởi vì bà nói với tôi rằng
10:06
"savetiết kiệm a man from drowningchết đuối, you are responsiblechịu trách nhiệm to him for life."
164
588000
3000
"Cứu một người đang đắm chìm, bạn sẽ mang trách nhiệm suốt đời cho người đó"
10:09
And it was a warningcảnh báo -- don't get involvedcó tính liên quan in other people'sngười businesskinh doanh,
165
591000
4000
Và lời này cảnh báo rằng - đừng vướng bận vào công việc của người khác
10:13
or you're going to get stuckbị mắc kẹt.
166
595000
2000
hay là bạn sẽ gỡ không ra nổi
10:15
OK. I think if somebodycó ai really was drowningchết đuối, she'dcô ấy savetiết kiệm them.
167
597000
4000
Được rồi. Tôi nghĩ rằng nếu ai đó thật sự đuối chìm, bà sẽ cứu họ
10:19
But, bothcả hai of these sayingslời hay ý đẹp -- savingtiết kiệm a fish from drowningchết đuối,
168
601000
4000
nhưng cả hai câu nói, cứu một con cá đang đắm chìm
10:23
or savingtiết kiệm a man from drowningchết đuối -- to me they had to do with intentionsý định.
169
605000
4000
hoặc là một người đang đắm chìm, đối với tôi điều này liên quan đến mục tiêu
10:27
And all of us in life, when we see a situationtình hình, we have a responsephản ứng.
170
609000
5000
Và trong cuộc sống của tất cả chúng ta, trong tình huống nào đó, chúng ta sẽ phản ứng
10:32
And then we have intentionsý định.
171
614000
2000
Và rồi sau đó chúng ta có ý định
10:34
There's an ambiguitysự mơ hồ of what that should be that we should do,
172
616000
5000
đó là sự mơ hồ về ý định mà chúng ta muốn thực hiện
10:39
and then we do something.
173
621000
2000
và khi chúng ta làm điều gì
10:41
And the resultscác kết quả of that mayTháng Năm not matchtrận đấu what our intentionsý định had been.
174
623000
3000
và kết quả của nó có thể không như dự định ban đầu
10:44
Maybe things go wrongsai rồi. And so, after that, what are our responsibilitiestrách nhiệm?
175
626000
5000
Có thể sự việc bất thành. Và rồi, trách nhiệm của chúng ta là gì?
10:49
What are we supposedgiả định to do?
176
631000
2000
Chúng ta cần phải làm điều gì?
10:51
Do we stayở lại in for life,
177
633000
2000
Để chúng ta sống tốt
10:53
or do we do something elsekhác and justifybiện hộ and say, well, my intentionsý định were good,
178
635000
5000
hoặc là làm gì đó để bào chữa và nói rằng, thế đấy, dự định của tôi đều tốt cả
10:58
and thereforevì thế I cannotkhông thể be heldđược tổ chức responsiblechịu trách nhiệm for all of it?
179
640000
6000
cho nên tôi không thể mang trách nhiệm cho tất cả?
11:04
That is the ambiguitysự mơ hồ in my life
180
646000
2000
đó là nhập nhằng (mơ hồ) trong đời tôi
11:06
that really disturbedquấy rầy me, and led me to writeviết a booksách calledgọi là
181
648000
4000
điều này làm tôi thật bức rức và dẫn đến việc tôi viết quyển sách mang tên
11:10
"SavingTiết kiệm Fish From DrowningChết đuối."
182
652000
2000
Cứu rỗi con cá đang đắm chìm
11:12
I saw examplesví dụ of that. OnceMột lần I identifiedxác định this questioncâu hỏi, it was all over the placeđịa điểm.
183
654000
7000
Khi mà tôi tìm ra câu hỏi này, tôi thấy rất nhiều ví dụ về nó. Đầy rẫy mọi nơi
11:19
I got these hintsgợi ý everywheremọi nơi.
184
661000
2000
Tôi thấy gợi ý mọi nơi
11:21
And then, in a way, I knewbiết that they had always been there.
185
663000
3000
phần nào đó, tôi biết chúng luôn hiện diện trong cuộc sống
11:24
And then writingviết, that's what happensxảy ra. I get these hintsgợi ý, these cluesmanh mối,
186
666000
3000
Và trong lúc viết, điều đó đã xảy ra. Tôi kiếm được gợi ý này và dòng tư tưởng nọ
11:27
and I realizenhận ra that they'vehọ đã been obvioushiển nhiên, and yetchưa they have not been.
187
669000
7000
và tôi hiểu rằng dù rằng chúng thật hiển nhiên ở đó, nhưng chúng không dễ tìm
11:34
And what I need, in effecthiệu ứng, is a focustiêu điểm.
188
676000
4000
điều cần thiết là, tôi phải có mục tiêu.
11:38
And when I have the questioncâu hỏi, it is a focustiêu điểm.
189
680000
2000
và khi tôi có được câu hỏi, tôi tìm được tiêu điểm
11:40
And all these things that seemhình như to be flotsamflotsam and jetsamjetsam in life actuallythực ra go throughxuyên qua
190
682000
5000
và những điều tưởng rằng tạp nhạp vô giá tri trong cuộc sống
11:45
that questioncâu hỏi, and what happensxảy ra is those particularcụ thể things becometrở nên relevantliên quan, thích hợp.
191
687000
5000
trong câu hỏi này, chúng lại trở thành xác đáng
11:50
And it seemsdường như like it's happeningxảy ra all the time.
192
692000
2000
Và dường như nó diễn ra mọi lúc
11:52
You think there's a sortsắp xếp of coincidencetrùng hợp ngẫu nhiên going on, a serendipitySerendipity,
193
694000
3000
Bạn cho rằng có gì đó thật là ngẫu nhiên hoặc may mắn
11:55
in which you're gettingnhận được all this help from the universevũ trụ.
194
697000
3000
mà bạn được vũ trụ trợ giúp
11:58
And it mayTháng Năm alsocũng thế be explainedgiải thích that now you have a focustiêu điểm.
195
700000
3000
và điều này có thể giải thích đươc vì giờ đây bạn có một tiêu điểm
12:01
And you are noticingnhận thấy it more oftenthường xuyên.
196
703000
4000
và bạn chú tâm đến nó nhiều hơn
12:05
But you applyứng dụng this.
197
707000
3000
Nhưng khi bạn áp dụng điều này
12:08
You beginbắt đầu to look at things havingđang có to do with your tensionscăng thẳng.
198
710000
3000
Bạn bắt đầu nhìn nhận sự việc với mục tiêu của bạn
12:11
Your brotherem trai, who'sai fallenrơi in troublerắc rối, do you take carequan tâm of him?
199
713000
3000
Liệu bạn có giúp đỡ em trai bạn trong lúc em gặp khó khăn?
12:14
Why or why not?
200
716000
2000
Tại sao nên và tại sao không?
12:16
It mayTháng Năm be something that is perhapscó lẽ more seriousnghiêm trọng
201
718000
4000
Có điều gì đó có thể cần chú ý hơn
12:20
-- as I said, humanNhân loại rightsquyền in BurmaMiến điện.
202
722000
3000
như tôi cho rằng, vấn đề nhân quyền ở Miến Điện
12:23
I was thinkingSuy nghĩ that I shouldn'tkhông nên go because somebodycó ai said, if I did, it would showchỉ
203
725000
4000
Tôi nghĩ là không nên đến Miến Điện; vì nếu tôi đi, tôi sẽ tỏ ra rằng
12:27
that I approvedtán thành of the militaryquân đội regimechế độ there.
204
729000
3000
tôi tán thành chế độ quân sự ở đó
12:30
And then, after a while, I had to askhỏi myselfriêng tôi,
205
732000
3000
Cho đến một lúc, tôi phải tự hỏi
12:33
"Why do we take on knowledgehiểu biết, why do we take on assumptionsgiả định
206
735000
2000
"Tại sao chúng ta cần có kiến thức, tại sao chúng ta phải có giả định"
12:35
that other people have givenđược us?"
207
737000
3000
mà người khác gán cho ban?
12:38
And it was the sametương tự thing that I feltcảm thấy when I was growingphát triển up,
208
740000
3000
Tôi cảm nhận điều như thế trong lúc trưởng thành
12:41
and was hearingthính giác these rulesquy tắc of moralđạo đức conducttiến hành from my fathercha,
209
743000
5000
và nghe từ cha tôi những nguyên tắc đạo đức
12:46
who was a BaptistGioan Tẩy giả ministerbộ trưởng, mục sư.
210
748000
2000
cha tôi là một mục sư Baptist
12:48
So I decidedquyết định that I would go to BurmaMiến điện for my ownsở hữu intentionsý định,
211
750000
5000
Kết cuộc, tôi quyết định đi đến Miến Điện trong dự định của tôi
12:53
and still didn't know that if I wentđã đi there,
212
755000
3000
và vẫn không rõ rằng nếu tôi đến đó
12:56
what the resultkết quả of that would be, if I wroteđã viết a booksách --
213
758000
3000
kết quả của nó sẽ ra sao nếu tôi viết truyện
12:59
and I just would have to faceđối mặt that latermột lát sau, when the time cameđã đến.
214
761000
4000
và rồi khi đến thời điểm, tôi sẽ phải đối mặt với nó (nguyên tắc đạo đức).
13:03
We are all concernedliên quan with things that we see in the worldthế giới that we are awareý thức of.
215
765000
5000
Chúng ta đều bận lòng với việc trong cuộc sống mà ta hiểu biết về
13:08
We come to this pointđiểm and say, what do I as an individualcá nhân do?
216
770000
5000
đến điểm này chúng ta hỏi rằng, trên phương diện cá nhân ta làm được gì?
13:13
Not all of us can go to AfricaAfrica, or work at hospitalsbệnh viện,
217
775000
4000
không phải ai cũng có thể đến châu Phi, hoặc được làm ở bệnh viện
13:17
so what do we do, if we have this moralđạo đức responsephản ứng, this feelingcảm giác?
218
779000
7000
vậy ta sẽ làm gì nếu ta có ý thức đạo đức, cảm giác này như thế nào?
13:24
AlsoCũng, I think one of the biggestlớn nhất things we are all looking at,
219
786000
3000
Đồng thời, một trong điều quan trong nhất mà chúng ta nhìn thấy
13:27
and we talkednói chuyện about todayhôm nay, is genocidediệt chủng.
220
789000
3000
và nói đến ngày nay là tội diệt chủng
13:30
This leadsdẫn to this questioncâu hỏi.
221
792000
3000
và nó dẫn đến câu hỏi này
13:33
When I look at all these things that are morallyđạo đức ambiguousmơ hồ and uncomfortablekhó chịu,
222
795000
5000
khi tôi tìm hiểu về những việc mang sự mơ hồ về đạo đức và hoài nghi
13:38
and I considerxem xét what my intentionsý định should be,
223
800000
2000
và tôi suy ngẫm về mục tiêu của tôi
13:40
I realizenhận ra it goesđi back to this identitydanh tính questioncâu hỏi that I had when I was a childđứa trẻ
224
802000
5000
Tôi hiểu ra rằng tôi đã tự hỏi điều này khi còn thơ
13:45
-- and why am I here, and what is the meaningÝ nghĩa of my life,
225
807000
3000
rằng tại sao tôi lại ở đây, và ý nghĩa cuộc sống tôi như thế nào
13:48
and what is my placeđịa điểm in the universevũ trụ?
226
810000
2000
và chổ đứng nào của tôi trong vũ trụ?
13:50
It seemsdường như so obvioushiển nhiên, and yetchưa it is not.
227
812000
3000
điều này dường như thật minh bạch, nhưng lại rất mơ hồ
13:53
We all hateghét bỏ moralđạo đức ambiguitysự mơ hồ in some sensegiác quan,
228
815000
5000
trong vài mặt, chúng ta đều không thích sự mơ hồ trong đạo đức
13:58
and yetchưa it is alsocũng thế absolutelychắc chắn rồi necessarycần thiết.
229
820000
4000
tuy nhiên nó lại vô cùng cần thiết
14:02
In writingviết a storycâu chuyện, it is the placeđịa điểm where I beginbắt đầu.
230
824000
4000
Khi viết một câu truyện, tôi bắt đầu từ đó
14:06
SometimesĐôi khi I get help from the universevũ trụ, it seemsdường như.
231
828000
4000
đôi lúc tôi tìm trợ giúp từ vũ trụ, dường như là vậy
14:10
My mothermẹ would say it was the ghostGhost of my grandmotherbà ngoại from the very first booksách,
232
832000
3000
mẹ tôi cho rằng linh hồn của bà ngoại tôi đã dìu dắt tôi trong quyển đầu tiên
14:13
because it seemeddường như I knewbiết things I was not supposedgiả định to know.
233
835000
3000
bởi vì tôi dường như hiểu cả những việc mà tôi không ngờ đến
14:16
InsteadThay vào đó of writingviết that the grandmotherbà ngoại diedchết accidentallyvô tình,
234
838000
3000
thay vì viết về bà tôi qua đời ngẫu nhiên
14:19
from an overdosequá liều of opiumthuốc phiện, while havingđang có too much of a good time,
235
841000
3000
từ sử dụng quá liều thuốc phiện trong khi đang sản khoái
14:22
I actuallythực ra put down in the storycâu chuyện that the womanđàn bà killedbị giết herselfcô ấy,
236
844000
5000
trong câu chuyện, tôi lại viết rằng bà tự sát
14:27
and that actuallythực ra was the way it happenedđã xảy ra.
237
849000
2000
và đó hóa ra là những gì đã xảy ra
14:29
And my mothermẹ decidedquyết định that that informationthông tin mustphải have come from my grandmotherbà ngoại.
238
851000
5000
và mẹ tôi cho rằng sự hiểu biết đó chắc chắn là đến từ bà tôi
14:34
There are alsocũng thế things, quitekhá uncannykỳ lạ,
239
856000
3000
Cũng có những trường hợp khác, thật kì lạ
14:37
which bringmang đến me informationthông tin that will help me in the writingviết of the booksách.
240
859000
4000
đã giúp ích trong việc tìm kiếm thông tin để tôi viết sách
14:41
In this casetrường hợp, I was writingviết a storycâu chuyện
241
863000
2000
Như trong tình huống này, tôi đang viết về câu chuyện
14:43
that includedbao gồm some kindloại of detailchi tiết, periodgiai đoạn of historylịch sử, a certainchắc chắn locationvị trí.
242
865000
4000
mà bao gồm nhiều chi tiết, giai đoạn lịch sử, một địa điểm
14:47
And I neededcần to find something historicallylịch sử that would matchtrận đấu that.
243
869000
3000
và tôi cần thông tin lịch sử mà thật phù hợp
14:50
And I tooklấy down this booksách, and I --
244
872000
2000
rồi tôi mở ra quyển sách này, và tôi --
14:52
first pagetrang that I flippedlộn it to was exactlychính xác the settingcài đặt, and the time periodgiai đoạn,
245
874000
6000
trang đầu tiên mà tôi lật ra có chính xác bối cảnh, và thời điểm
14:58
and the kindloại of charactertính cách I neededcần -- was the TaipingTaiping rebellioncuộc nổi loạn,
246
880000
3000
về nhân vật mà tôi cần hiểu đến trong cuộc loạn Bình Thiên Quốc
15:01
happeningxảy ra in the areakhu vực nearở gần GuilinGuilin, outsideở ngoài of that,
247
883000
4000
xảy ra gần ở Qualin, phía ngoài địa phận đó
15:05
and a charactertính cách who thought he was the sonCon trai of God.
248
887000
3000
và một nhân vật mà tự cho là con của Chúa
15:08
You wonderngạc nhiên, are these things randomngẫu nhiên chancecơ hội?
249
890000
3000
Bạn sẽ thắc mắc sao có những chuyện xảy ra ngẫu nhiên như thế?
15:11
Well, what is randomngẫu nhiên? What is chancecơ hội? What is luckmay mắn?
250
893000
4000
Lạ thật, điều gì là ngẫu nhiên? Điều gì tình cờ? Điều gì là vận may?
15:15
What are things that you get from the universevũ trụ that you can't really explaingiải thích?
251
897000
4000
Những gì mà bạn cảm nhận từ vũ trụ mà không thể tìm được lời giải thích?
15:19
And that goesđi into the storycâu chuyện, too.
252
901000
2000
và điều này cũng được mô tả trong câu chuyện
15:21
These are the things I constantlyliên tục think about from day to day.
253
903000
3000
Đây là những việc mà tôi luôn nghĩ đến ngày qua ngày
15:24
EspeciallyĐặc biệt là when good things happenxảy ra,
254
906000
2000
Đặc biệt là khi việc tốt xảy ra
15:26
and, in particularcụ thể, when badxấu things happenxảy ra.
255
908000
4000
cũng cụ thể khi việc xấu xảy ra
15:30
But I do think there's a kindloại of serendipitySerendipity,
256
912000
2000
Nhưng tôi nghĩ có gì đó rất là ngẫu nhiên
15:32
and I do want to know what those elementscác yếu tố are,
257
914000
3000
và tôi muốn biết đến những thành phần đó
15:35
so I can thank them, and alsocũng thế try to find them in my life.
258
917000
5000
để có thể cảm tạ, và cũng cố gắng tìm kiếm chúng trong cuộc sống
15:40
Because, again, I think that when I am awareý thức of them, more of them happenxảy ra.
259
922000
4000
Bởi vì, xin nhắc lại lần nữa, tôi nghĩ khi tôi biết về điều đó thì chúng xảy ra thường xuyên hơn
15:44
AnotherKhác chancecơ hội encountergặp gỡ is when I wentđã đi to a placeđịa điểm
260
926000
4000
Một lần khác khi tôi đến một chỗ nọ
15:48
-- I just was with some friendsbạn bè, and we drovelái randomlyngẫu nhiên to a differentkhác nhau placeđịa điểm,
261
930000
4000
cùng với một số bạn, chúng tôi chạy vô hướng đến một chốn khác
15:52
and we endedđã kết thúc up in this non-tourist-du lịch locationvị trí,
262
934000
4000
và rồi chúng tôi dừng lại ở nơi dân địa phương
15:56
a beautifulđẹp villagelàng, pristinenguyên sơ.
263
938000
2000
một ngôi làng xinh đẹp và trong sạch
15:58
And we walkedđi bộ threesố ba valleysThung lũng beyondvượt ra ngoài,
264
940000
2000
Rồi chúng tôi dạo bước qua ba thung lũng
16:00
and the thirdthứ ba valleythung lũng, there was something quitekhá mysterioushuyền bí and ominousxấu xa,
265
942000
3000
và ở thung lũng thứ ba, có điều gì đó thật kì lạ và quái gỡ
16:03
a discomfortkhó chịu I feltcảm thấy. And then I knewbiết that had to be [the] settingcài đặt of my booksách.
266
945000
6000
tôi cảm nhận sự bất an. Ngay lúc đó tôi biết rằng đây phải là bối cảnh của quyển sách
16:09
And in writingviết one of the scenescảnh, it happenedđã xảy ra in that thirdthứ ba valleythung lũng.
267
951000
3000
và khi viết về một trong quanh cảnh, sự việc xảy ra ở thung lũng thứ ba đó
16:12
For some reasonlý do I wroteđã viết about cairnsCairns -- stacksngăn xếp of rocksđá -- that a man was buildingTòa nhà.
268
954000
7000
Một vài lý do gì đó, tôi lại viết về những ụ đá hình tháp mà một người đàn ông đang xay đắp
16:19
And I didn't know exactlychính xác why I had it, but it was so vividsinh động.
269
961000
3000
Tôi không hiểu rõ tại sao, nhưng tôi lại suy diễn cảnh đó một cách sinh động
16:22
I got stuckbị mắc kẹt, and a friendngười bạn, when she askedyêu cầu if I would go for a walkđi bộ with her dogschó,
270
964000
5000
Rồi tôi bị chựng lại và một người bạn hỏi nếu tôi muốn đi dạo với cô ta và vài chú chó
16:27
that I said, sure. And about 45 minutesphút latermột lát sau,
271
969000
3000
tôi đồng ý. Và khoảng 45 phút sau đó
16:30
walkingđi dạo alongdọc theo the beachbờ biển, I cameđã đến acrossbăng qua this.
272
972000
4000
khi dạo dọc bờ biển, thì tôi gặp được cảnh này
16:34
And it was a man, a ChineseTrung Quốc man,
273
976000
2000
và đó là một người đàn ông, Trung Quốc
16:36
and he was stackingXếp chồng these things, not with glueKeo dán, not with anything.
274
978000
3000
và ông ta đang xây đắp nên những ụ đá, không cần đến keo hoặc những gì khác
16:39
And I askedyêu cầu him, "How is it possiblekhả thi to do this?"
275
981000
3000
và tôi hỏi làm cách nào ông làm được thế?
16:42
And he said, "Well, I guessphỏng đoán with everything in life, there's a placeđịa điểm of balancecân đối."
276
984000
4000
và ông nói rằng, thế đấy, mọi vật trong cuộc sống đều có một sự cân bằng
16:46
And this was exactlychính xác the meaningÝ nghĩa of my storycâu chuyện at that pointđiểm.
277
988000
5000
và điều này chính là ý nghĩa của câu chuyện mà tôi viết
16:51
I had so manynhiều examplesví dụ -- I have so manynhiều instancestrường hợp like this, when I'm writingviết a storycâu chuyện,
278
993000
5000
Tôi có rất nhiều ví dụ - Tôi cũng có rất nhiều minh họa như thế khi viết chuyện
16:56
and I cannotkhông thể explaingiải thích it.
279
998000
2000
và tôi không thể giải thích chúng
16:58
Is it because I had the filterlọc that I have suchnhư là a strongmạnh coincidencetrùng hợp ngẫu nhiên
280
1000000
4000
Có phải do tôi đã dựng nên một màng lọc mà tạo ra sự trùng khớp
17:02
in writingviết about these things?
281
1004000
3000
khi viết về những việc này?
17:05
Or is it a kindloại of serendipitySerendipity that we cannotkhông thể explaingiải thích, like the cosmologicalvũ trụ constantkhông thay đổi?
282
1007000
7000
hoặc đây là một sự ngẫu nhiên mà không giải thích được, như sự bất biến của vũ trụ?
17:12
A biglớn thing that I alsocũng thế think about is accidentstai nạn.
283
1014000
3000
Một sự việc mà chính tôi cũng cho là những sự cố
17:15
And as I said, my mothermẹ did not believe in randomnessngẫu nhiên.
284
1017000
3000
Như tôi từng nói, mẹ tôi không tin vào sự ngẫu nhiên
17:18
What is the naturethiên nhiên of accidentstai nạn?
285
1020000
2000
Thế đâu là bản chất của những sự cố?
17:20
And how are we going to assignchỉ định what the responsibilitytrách nhiệm and the causesnguyên nhân are,
286
1022000
4000
và làm như thế nào chúng ta có thể gán trách nhiệm và nguyên nhân cho chúng
17:24
outsideở ngoài of a courttòa án of lawpháp luật?
287
1026000
3000
ngoài mặt pháp lý?
17:27
I was ablecó thể to see that in a firsthandtrực tiếp way,
288
1029000
3000
Tôi có thể quan sát cách chính nhân
17:30
when I wentđã đi to beautifulđẹp DongDong villagelàng, in GuizhouGuizhou, the poorestnghèo nhất provincetỉnh of ChinaTrung Quốc.
289
1032000
6000
khi tôi đến cái ngôi làng Dong xinh đẹp đó, ở Quí Châu, vùng nghèo nhất ở TQ
17:36
And I saw this beautifulđẹp placeđịa điểm. I knewbiết I wanted to come back.
290
1038000
2000
Và khi tôi thấy nơi xinh đẹp đó. Tôi biết rằng tôi muốn quay trở lại
17:38
And I had a chancecơ hội to do that, when NationalQuốc gia GeographicĐịa lý askedyêu cầu me
291
1040000
3000
Rồi cơ hội này đến với tôi khi National Geographic hỏi rằng
17:41
if I wanted to writeviết anything about ChinaTrung Quốc.
292
1043000
2000
r
17:43
And I said yes, about this villagelàng of singingca hát people, singingca hát minoritydân tộc thiểu số.
293
1045000
5000
Tôi trả lời tôi muốn viết về ngôi làng này của người Singing, bộ tộc Singing
17:48
And they agreedđã đồng ý, and betweengiữa the time I saw this placeđịa điểm and the nextkế tiếp time I wentđã đi,
294
1050000
5000
Và họ đồng ý. Trong khoảng thời gian mà tôi nhìn thấy nơi ấy cho đến khi tôi lại đến đó
17:53
there was a terriblekhủng khiếp accidentTai nạn. A man, an old man, fellrơi asleepngủ,
295
1055000
4000
một tai nạn kinh khủng xảy ra. Một người đàn ông lão niên, ngủ quên
17:57
and his quiltquilt droppedgiảm in a panchảo of firengọn lửa that keptgiữ him warmấm áp.
296
1059000
3000
và đánh rơi cái mềm giữ ấm của ông ta vào đống lữa
18:00
60 homesnhà were destroyedphá hủy, and 40 were damagedhư hỏng.
297
1062000
6000
60 ngôi nhà bị thiêu rụi, và 40 khác bị hư hoại
18:06
ResponsibilityTrách nhiệm was assignedgiao to the familygia đình.
298
1068000
2000
Trách nhiệm được quy cho gia đình này
18:08
The man'sngười đàn ông sonscon trai were banishedtrục xuất to livetrực tiếp threesố ba kilometerskm away, in a cowshedCowshed.
299
1070000
4000
Những con trai của ông bị bắt sống cách xa làng 3 kilomet, trong một chuồng bò
18:12
And, of coursekhóa học, as WesternersNgười phương Tây, we say, "Well, it was an accidentTai nạn. That's not fairhội chợ.
300
1074000
4000
và lẽ nhiên, người phương Tây chúng ta sẽ cho rằng "Ừ, chỉ là tai nạn. Thật là không công bằng
18:16
It's the sonCon trai, not the fathercha."
301
1078000
2000
Họ là những con trai, không phải người cha"
18:18
When I go on a storycâu chuyện, I have to let go of those kindscác loại of beliefsniềm tin.
302
1080000
6000
và khi tôi viết chuyện, tôi phải bỏ qua những đức tin đó
18:24
It takes a while, but I have to let go of them and just go there, and be there.
303
1086000
4000
Nó mất một thời gian, nhưng tôi phải bỏ qua cái suy nghĩ đó, và rồi đến nơi đó, hiện diện ở đấy
18:28
And so I was there on threesố ba occasionsdịp, differentkhác nhau seasonsmùa giải.
304
1090000
3000
và rồi tôi có 3 cơ hội đến nơi đấy trong những mùa khác nhau
18:31
And I beganbắt đầu to sensegiác quan something differentkhác nhau about the historylịch sử,
305
1093000
4000
và tôi bắt đầu cảm nhận điều gì lạ trong lịch sử
18:35
and what had happenedđã xảy ra before, and the naturethiên nhiên of life in a very poornghèo nàn villagelàng,
306
1097000
4000
mà đã xảy ra, và về bản chất sống của ngôi làng rất nghèo này
18:39
and what you find as your joysniềm vui, and your ritualsnghi lễ, your traditionstruyền thống, your linksliên kết
307
1101000
3000
và khi bạn tìm niềm vui, lễ nghi, phong tục, và chỗ nối
18:42
with other familiescác gia đình. And I saw how this had a kindloại of justiceSự công bằng, in its responsibilitytrách nhiệm.
308
1104000
10000
với những gia đình khác. Tôi hiểu tại sao trách nhiệm được xem như là công lý
18:52
I was ablecó thể to find out alsocũng thế about the ceremonybuổi lễ that they were usingsử dụng,
309
1114000
5000
và tôi cũng có thể biết về nghi thức mà họ sử dụng
18:57
a ceremonybuổi lễ they hadn'tđã không used in about 29 yearsnăm. And it was to sendgửi some menđàn ông
310
1119000
8000
một nghi thức đã không dùng đến 29 năm qua. Nghi thức đễ phái một số đàn ông
19:05
-- a FengPhong ShuiThủy masterbậc thầy sentgởi menđàn ông down to the underworldthế giới ngầm on ghostGhost horsesngựa.
311
1127000
4000
một thầy Phong Thủy phái một số đàn ông trên ngựa ma đến thế giới bên kia
19:09
Now you, as WesternersNgười phương Tây, and I, as WesternersNgười phương Tây,
312
1131000
3000
đến đây, bạn và tôi ở phương diện người phương Tây
19:12
would say well, that's superstitionmê tín dị đoan. But after beingđang there for a while,
313
1134000
3000
sẽ cho rằng đây là mê tính. Nhưng sau khi ở đó một thời gian
19:15
and seeingthấy the amazingkinh ngạc things that happenedđã xảy ra,
314
1137000
3000
và trông thấy những điều ngạc nhiên xảy ra
19:18
you beginbắt đầu to wonderngạc nhiên whose beliefsniềm tin are those that are in operationhoạt động in the worldthế giới,
315
1140000
5000
bạn sẽ chất vấn rằng thật ra những đức tin nào đang có tác dụng trên thế giới
19:23
determiningxác định how things happenxảy ra.
316
1145000
3000
quyết định mọi việc xảy ra như thế nào
19:26
So I remainedvẫn with them, and the more I wroteđã viết that storycâu chuyện,
317
1148000
3000
và như tôi lưu lại với họ, tôi viết nhiều hơn về câu chuyện đó
19:29
the more I got into those beliefsniềm tin, and I think that's importantquan trọng for me
318
1151000
4000
khi tôi nghĩ đến nhiều hơn về những đức tin đó, tôi thấy rằng chúng quan trọng với tôi
19:33
-- to take on the beliefsniềm tin, because that is where the storycâu chuyện is realthực,
319
1155000
3000
-- để tin vào điều đó, bởi vì chúng làm cho câu chuyện trở nên thật
19:36
and that is where I'm gonna find the answerscâu trả lời
320
1158000
2000
và đó là điểm mà tôi sẽ tìm được trả lời
19:38
to how I feel about certainchắc chắn questionscâu hỏi that I have in life.
321
1160000
5000
cho tại sao tôi cảm nhận những câu hỏi đấy trong cuộc sống
19:43
YearsNăm go by, of coursekhóa học, and the writingviết, it doesn't happenxảy ra instantlyngay lập tức,
322
1165000
3000
thời gian trôi qua, đương nhiên việc bút sách không luôn nhanh chóng
19:46
as I'm tryingcố gắng to conveychuyên chở it to you here at TEDTED.
323
1168000
4000
vào lúc này khi tôi đang nói về điều đó tại TED
19:50
The booksách comesđến and it goesđi. When it arrivesđến, it is no longerlâu hơn my booksách.
324
1172000
5000
quyển sách đến và rồi lại đi. Khi được phát hành, nó không còn là câu chuyện của tôi
19:55
It is in the handstay of readersđộc giả, and they interpretgiải thích it differentlykhác.
325
1177000
4000
trong tay của người đọc truyện, họ suy giải cách khác nhau
19:59
But I go back to this questioncâu hỏi of, how do I createtạo nên something out of nothing?
326
1181000
6000
Nhưng khi quay trở lại với câu hỏi này, làm cách nào tôi có thể tạo nên điều gì đó từ sự không có
20:05
And how do I createtạo nên my ownsở hữu life?
327
1187000
3000
và làm cách nào để tôi tạo nên chính cuộc sống của tôi?
20:08
And I think it is by questioninghỏi,
328
1190000
2000
tôi nghĩ đến điều ấy bằng sự chất vấn
20:10
and sayingnói to myselfriêng tôi that there are no absolutetuyệt đối truthssự thật.
329
1192000
5000
và tự bảo rằng sẽ không có sự thật tuyệt đối
20:15
I believe in specificschi tiết cụ thể, the specificschi tiết cụ thể of storycâu chuyện,
330
1197000
4000
tôi tin vào sự cụ thể, sự cụ thể của câu chuyện
20:19
and the pastquá khứ, the specificschi tiết cụ thể of that pastquá khứ,
331
1201000
3000
về quá khứ, sự đặc trưng của quá khứ
20:22
and what is happeningxảy ra in the storycâu chuyện at that pointđiểm.
332
1204000
4000
những điều mà xảy ra ở thời điểm đó trong câu chuyện
20:26
I alsocũng thế believe that in thinkingSuy nghĩ about things --
333
1208000
3000
và tôi cũng tin rằng khi nghĩ về những điều này
20:29
my thinkingSuy nghĩ about luckmay mắn, and fatesố phận, and coincidencestrùng hợp ngẫu nhiên and accidentstai nạn,
334
1211000
4000
suy nghĩ về vận may, số phân, ngẫu nhiên và cơ rủi
20:33
God'sCủa Thiên Chúa will, and the synchronySynchrony of mysterioushuyền bí forceslực lượng --
335
1215000
4000
Ý chúa, và sự đồng diễn của lực huyền bí
20:37
I will come to some notionkhái niệm of what that is, how we createtạo nên.
336
1219000
6000
tôi sẽ suy ra một số khái niệm về chúng, làm cách nào mà ta tạo ra chúng
20:43
I have to think of my rolevai trò. Where I am in the universevũ trụ,
337
1225000
4000
Tôi phải nghĩ về vai trò của tôi. Vị trí của tôi trong vũ trụ
20:47
and did somebodycó ai intenddự định for me to be that way, or is it just something I cameđã đến up with?
338
1229000
5000
và tôi trở nên như thế là do dự tính của ai đó, hay là do tôi tạo nên?
20:52
And I alsocũng thế can find that by imaginingtưởng tượng fullyđầy đủ, and becomingtrở thành what is imaginedtưởng tượng --
339
1234000
8000
tôi cũng tìm được đáp án một cách đầy ý nghĩa, trở nên những gì được tưởng tượng
21:00
and yetchưa is in that realthực worldthế giới, the fictionalhư cấu worldthế giới.
340
1242000
3000
nhưng rồi hiện diện trong cái thế giới thật, thế giới ảo
21:03
And that is how I find particlescác hạt of truthsự thật, not the absolutetuyệt đối truthsự thật, or the wholetoàn thể truthsự thật.
341
1245000
8000
và đó là cách tôi tìm những mảnh vụn của sự thật, không phải tuyệt đối hoặc hoàn chỉnh
21:11
And they have to be in all possibilitieskhả năng,
342
1253000
2000
và chúng phải đến từ mọi cơ hội
21:13
includingkể cả those I never consideredxem xét before.
343
1255000
3000
bao gồm những gì tôi chưa hề nghĩ tới
21:16
So, there are never completehoàn thành answerscâu trả lời.
344
1258000
3000
và câu trả lời cũng chưa thật hoàn chỉnh
21:19
Or ratherhơn, if there is an answercâu trả lời, it is to remindnhắc lại
345
1261000
5000
Hơn hẳn, nếu có một câu trả là, nó cũng nên dùng để nhắc nhở
21:24
myselfriêng tôi that there is uncertaintytính không chắc chắn in everything,
346
1266000
4000
bản thân tôi rằng không có điều gì là tuyệt đối
21:28
and that is good, because then I will discoverkhám phá something newMới.
347
1270000
5000
và mang tín hoàn thiện. Bởi vì tôi sẽ tìm thấy điều gì lạ
21:33
And if there is a partialmột phần answercâu trả lời, a more completehoàn thành answercâu trả lời from me,
348
1275000
4000
và chỉ với đán án nửa vời, câu trả lời hoàn thiện hơn sẽ đến
21:37
it is to simplyđơn giản imaginetưởng tượng.
349
1279000
3000
điều đơn giản là hãy tưởng tượng
21:40
And to imaginetưởng tượng is to put myselfriêng tôi in that storycâu chuyện,
350
1282000
4000
và hình dung bản thân tôi trong câu chuyện
21:44
untilcho đến there was only -- there is a transparencyminh bạch betweengiữa me and the storycâu chuyện that I am creatingtạo.
351
1286000
6000
cho đến khi mà chỉ một - và chỉ một sự minh bạch giữa tôi và câu chuyện mà tôi viết
21:50
And that's how I've discoveredphát hiện ra that if I feel what is in the storycâu chuyện
352
1292000
6000
và bằng cách đó tôi phát hiện rằng, nếu tôi cảm nhận điều đó trong câu chuyện
21:56
-- in one storycâu chuyện -- then I come the closestgần nhất, I think,
353
1298000
6000
trong một câu chuyện -- tôi nghĩ rằng tôi đang tiến gần
22:02
to knowingbiết what compassionlòng trắc ẩn is, to feelingcảm giác that compassionlòng trắc ẩn.
354
1304000
4000
đến hiểu biết hơn về lòng trắc ẩn, cảm nhận về nó
22:06
Because for everything,
355
1308000
2000
bởi vì ở mọi việc
22:08
in that questioncâu hỏi of how things happenxảy ra, it has to do with the feelingcảm giác.
356
1310000
4000
về câu hỏi tại sao việc diễn ra như thế, cảm nhận về điều đó là cần thiết
22:12
I have to becometrở nên the storycâu chuyện in ordergọi món to understandhiểu không a lot of that.
357
1314000
6000
tôi phải trở thành câu chuyện để có thể hiểu hơn về nó
22:18
We'veChúng tôi đã come to the endkết thúc of the talk,
358
1320000
2000
Chúng ta đang đi đến đoạn cuối của bài diễn văn
22:20
and I will revealtiết lộ what is in the bagtúi, and it is the musethầy bói,
359
1322000
4000
và tôi sẽ tiết lộ cái gì trong cái giỏ, và đó là sự thần bí
22:24
and it is the things that transformbiến đổi in our livescuộc sống,
360
1326000
3000
vật mà làm biến đổi cuộc sống của ta
22:27
that are wonderfulTuyệt vời and stayở lại with us.
361
1329000
10000
mà thật tuyệt vời, và lưu lại với chúng ta
22:37
There she is.
362
1339000
1000
Và đây là cô ấy.
22:38
Thank you very much!
363
1340000
2000
Cảm ơn rất nhiều!
22:40
(ApplauseVỗ tay)
364
1342000
6000
(Vỗ tay)
Translated by Tran Vuong
Reviewed by Le Vu

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Amy Tan - Novelist
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses.

Why you should listen

Born in the US to immigrant parents from China, Amy Tan rejected her mother's expectations that she become a doctor and concert pianist. She chose to write fiction instead. Her much-loved, best-selling novels have been translated into 35 languages. In 2008, she wrote a libretto for The Bonesetter's Daughter, which premiered that September with the San Francisco Opera.

Tan was the creative consultant for Sagwa, the Emmy-nominated PBS series for children, and she has appeared as herself on The Simpsons. She's the lead rhythm dominatrix, backup singer and second tambourine with the Rock Bottom Remainders, a literary garage band that has raised more than a million dollars for literacy programs.

More profile about the speaker
Amy Tan | Speaker | TED.com