ABOUT THE SPEAKER
James Beacham - Experimental particle physicist
James Beacham is an experimental high-energy particle physicist working with the ATLAS collaboration at CERN's Large Hadron Collider.

Why you should listen

As part of the ATLAS collaboration at CERN's Large Hadron Collider, one of the teams that discovered the Higgs boson in 2012, James Beacham is on the hunt for evidence of new particles -- dark photons, gravitons, dark matter and exotic Higgs bosons among them.

Previously, Beacham was part of a small team of researchers who, in 2009, searched for the Higgs boson in an unlikely place: data taken by the ALEPH experiment at CERN's Large Electron-Positron collider, nine years after it had stopped running. He has also worked with the APEX collaboration, a groundbreaking search for dark photons using existing particle physics facilities designed for very different purposes.

Beacham completed his PhD at New York University in 2014 and is currently a post-doctoral researcher with the ATLAS experiment group of the Ohio State University. He has been a guest on NPR's "Science Friday," participated in documentaries on the BBC and the Discovery Channel and talked particle physics with the New York Times and WIRED.

In addition to his ongoing research, Beacham is dedicated to making particle physics accessible to all. He has communicated science to the public with Symmetry Magazine, US/LHC, the Science Museum in London, the Institute of Physics, the World Science Fair and on the Web.

In 2015, Beacham organized Ex/Noise/CERN, a project colliding particle physics with experimental music to celebrate the LHC’s switch on to 13 trillion electron volts.

More profile about the speaker
James Beacham | Speaker | TED.com
TEDxBerlin

James Beacham: How we explore unanswered questions in physics

James Beacham: Chúng tôi khám phá những bí ẩn trong vật lý như thế nào

Filmed:
1,572,345 views

James Beacham tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi mở quan trọng nhất trong ngành vật lý bằng cách sử dụng thí nghiệm khoa học lớn nhất từng có - Máy gia tốc hạt tại CERN (LHC). Qua cuộc trò chuyện về vật lý đầy thú vị và dễ hiểu này, Beacham đưa ta vào cuộc hành trình xuyên qua những chiều không gian ngoài để tìm kiếm những loại hạt mới (và giải thich về sự bí ẩn của trọng lực) và động lực để tiếp tục hành trình khám phá này.
- Experimental particle physicist
James Beacham is an experimental high-energy particle physicist working with the ATLAS collaboration at CERN's Large Hadron Collider. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
There is something about physicsvật lý
0
1087
4185
Có thứ gì đó về vật lý
00:17
that has been really botheringlàm phiền me
sincekể từ I was a little kidđứa trẻ.
1
5296
4000
khiến tôi rất phiền não kể từ khi
tôi chỉ là một đứa trẻ.
00:23
And it's relatedliên quan to a questioncâu hỏi
2
11010
1809
Nó liên quan tới một câu hỏi
00:24
that scientistscác nhà khoa học have been askinghỏi
for almosthầu hết 100 yearsnăm,
3
12843
3244
mà nhiều nhà khoa học luôn tìm kiếm
trong 100 năm nay
00:28
with no answercâu trả lời.
4
16111
1169
mà vẫn chưa có câu trả lời.
00:31
How do the smallestnhỏ nhất things in naturethiên nhiên,
5
19108
3010
Làm thế nào để những thứ nhỏ nhất
trong tự nhiên
00:34
the particlescác hạt of the quantumlượng tử worldthế giới,
6
22142
2153
những phần nhỏ của thế giới lượng tử
00:36
matchtrận đấu up with the largestlớn nhất
things in naturethiên nhiên --
7
24319
3031
có thể dung hoà với những thứ lớn nhất
trong tự nhiên --
00:39
planetsnhững hành tinh and starssao and galaxiesthiên hà
heldđược tổ chức togethercùng với nhau by gravitynghiêm trọng?
8
27374
3247
trái đất, những vì sao và thiên hà
gắn kết với nhau bởi trọng lực?
00:43
As a kidđứa trẻ, I would puzzlecâu đố
over questionscâu hỏi just like this.
9
31250
2773
Là một đứa trẻ, tôi bị bối rối
bởi những câu hỏi như thế.
00:46
I would fiddlefiddle around
with microscopeskính hiển vi and electromagnetsNam châm điện,
10
34047
2892
Tôi sẽ mày mò kính hiển vi
và nam châm điện
00:48
and I would readđọc
about the forceslực lượng of the smallnhỏ bé
11
36963
2195
và tôi sẽ tìm hiểu về lực
của các vật nhỏ,
00:51
and about quantumlượng tử mechanicscơ học
12
39182
1334
và về cơ học lượng tử
00:52
and I would marvelkỳ quan at how well
that descriptionsự miêu tả matchedkết hợp up
13
40540
3564
và tôi bị kinh ngạc khi những mô tả đó
khớp với
00:56
to our observationquan sát.
14
44128
1170
sự quan sát của chúng tôi
00:58
Then I would look at the starssao,
15
46220
1583
Rồi tôi quan sát những ngôi sao
00:59
and I would readđọc about how well
we understandhiểu không gravitynghiêm trọng,
16
47827
2524
và tôi tìm hiểu rằng chúng ta biết về
trọng lực ở mức nào
01:02
and I would think surelychắc chắn,
there mustphải be some elegantthanh lịch way
17
50375
3350
và tôi sẽ suy nghĩ kĩ càng,
chắc phải có một cách nào đó
01:05
that these two systemshệ thống matchtrận đấu up.
18
53749
2645
để hai hệ thống ấy có thể liên kết.
01:09
But there's not.
19
57021
1401
Nhưng rất tiếc là không có.
01:11
And the bookssách would say,
20
59673
1160
Những cuốn sách nói rằng
01:12
yeah, we understandhiểu không a lot
about these two realmscõi separatelyriêng,
21
60857
3183
vâng, ta biết rất nhiều
về hai lĩnh vực này một cách riêng biệt,
01:16
but when we try to linkliên kết
them mathematicallytoán học,
22
64064
2610
nhưng khi ta thử liên kết chúng lại
01:18
everything breaksnghỉ giải lao.
23
66698
1330
tất cả mọi thứ bị phá vỡ.
01:20
And for 100 yearsnăm,
24
68674
1310
Và trong 100 năm qua,
01:22
nonekhông ai of our ideasý tưởng as to how to solvegiải quyết
this basicallyvề cơ bản physicsvật lý disasterthảm họa,
25
70008
5028
không có bất kì ý tưởng nào để giải quyết
thảm hoạ vật lý cơ bản này
01:27
has ever been supportedđược hỗ trợ by evidencechứng cớ.
26
75060
1814
một cách thuyết phục và xác thực
01:30
And to little old me --
27
78271
1654
Và với một tôi nhỏ bé khi ấy --
01:31
little, curiousHiếu kỳ, skepticalhoài nghi JamesJames --
28
79949
1810
một James nhỏ bé, tò mò và đầy hoài nghi --
01:33
this was a supremelysupremely unsatisfyingkhông làm vừa lòng answercâu trả lời.
29
81783
2868
thì đây là một đáp án hoàn toàn không hài lòng
01:38
So, I'm still a skepticalhoài nghi little kidđứa trẻ.
30
86011
2233
Vâng, tôi chỉ là một thằng nhóc hoài nghi.
01:40
Flash-forwardFlash-Forward now
to DecemberTháng mười hai of 2015,
31
88268
3810
Tua nhanh tới hiện tại,
tháng 12, 2015,
01:45
when I foundtìm myselfriêng tôi smackđánh đập in the middleở giữa
32
93029
2474
khi tôi đang cảm thấy mình đang ở giữa
01:47
of the physicsvật lý worldthế giới
beingđang flippedlộn on its headcái đầu.
33
95527
2940
thế giới vật lý đang bị đảo lộn.
01:51
It all startedbắt đầu when we at CERNCERN
saw something intriguingintriguing in our datadữ liệu:
34
99999
3320
Mọi chuyện bắt đầu ở CERN khi chúng tôi
thấy một dữ liệu rất hấp dẫn,
01:55
a hintdấu of a newMới particlehạt,
35
103343
2274
một dấu hiệu của loại hạt mới,
01:57
an inklingsự thoa mực of a possiblycó thể extraordinarybất thường
answercâu trả lời to this questioncâu hỏi.
36
105641
4216
một ý niệm mơ hồ về một câu trả lời
phi thường cho câu hỏi đó.
02:03
So I'm still a skepticalhoài nghi
little kidđứa trẻ, I think,
37
111777
2127
Vâng, tôi vẫn là một thằng nhóc
đầy hoài nghi, tôi nghĩ thế,
02:05
but I'm alsocũng thế now a particlehạt hunterthợ săn.
38
113928
2133
nhưng giờ tôi đã là một "thợ săn" hạt
02:08
I am a physicistnhà vật lý at CERN'sCủa CERN
LargeLớn HadronHadron ColliderMáy gia tốc,
39
116085
3463
là một nhà vật lý của dự án
Máy gia tốc hạt (LHC), tại CERN
02:11
the largestlớn nhất sciencekhoa học
experimentthí nghiệm ever mountedgắn kết.
40
119572
3471
một thí nghiệm khoa học lớn nhất
từng có
02:15
It's a 27-kilometer-cây số tunnelđường hầm
on the borderbiên giới of FrancePháp and SwitzerlandThuỵ Sỹ
41
123877
3535
Nó là một căn hầm dài 27km
ở biên gới Pháp và Thuỵ Sỹ
02:19
buriedchôn 100 metersmét undergroundngầm.
42
127436
1850
nằm bên dưới mặt đất 100m.
02:21
And in this tunnelđường hầm,
43
129310
1154
Và tại căn hầm này,
02:22
we use superconductingsiêu dẫn magnetsNam châm
colderlạnh hơn than outerbên ngoài spacekhông gian
44
130488
3953
Chúng tôi sử dụng nam châm siêu dẫn
lạnh hơn cả nhiệt độ ngoài vũ trụ
02:26
to accelerateđẩy nhanh protonsproton
to almosthầu hết the speedtốc độ of lightánh sáng
45
134465
3061
để tăng tốc các hạt proton
đến gần với tốc độ ánh sáng
02:29
and slamsập them into eachmỗi other
millionshàng triệu of timeslần permỗi secondthứ hai,
46
137550
3877
và cho chúng va chạm với nhau
hàng triệu lần mỗi giây,
02:33
collectingthu gom the debrismảnh vỡ of these collisionsva chạm
47
141451
2826
rồi thu thập những gì sót lại sau va chạm
02:36
to searchTìm kiếm for newMới, undiscoveredChưa được khám phá
fundamentalcăn bản particlescác hạt.
48
144301
3971
để tìm kiếm những hạt chưa được khám phá
02:40
Its designthiết kế and constructionxây dựng
tooklấy decadesthập kỷ of work
49
148727
2464
Việc thiết kế và chế tạo tốn hàng thập kỉ
02:43
by thousandshàng nghìn of physicistsnhà vật lý
from around the globequả địa cầu,
50
151215
3032
bởi hàng ngàn nhà vật lý
đến từ khắp thế giới
02:46
and in the summermùa hè of 2015,
51
154271
2541
cho đến mùa hè năm 2015
02:48
we had been workingđang làm việc tirelesslykhông mệt mỏi
to switchcông tắc điện on the LHCLHC
52
156836
3424
chúng tôi đã làm việc không mệt mỏi
để khởi động máy LHC
02:52
at the highestcao nhất energynăng lượng that humanscon người
have ever used in a colliderMáy gia tốc experimentthí nghiệm.
53
160284
4467
với năng lượng lớn nhất
mà con người từng thí nghiệm
02:57
Now, highercao hơn energynăng lượng is importantquan trọng
54
165735
2523
Hiện tại, nguồn năng lượng cao hơn
là rất quan trọng
03:00
because for particlescác hạt,
there is an equivalencetương đương
55
168282
2187
vì đối với các hạt, cần có sự tương đương
03:02
betweengiữa energynăng lượng and particlehạt masskhối lượng,
56
170493
2201
giữa năng lượng và khối lượng hạt
03:04
and masskhối lượng is just a numbercon số
put there by naturethiên nhiên.
57
172718
2461
mà khối lượng là một con số không thay đổi
03:08
To discoverkhám phá newMới particlescác hạt,
58
176068
1318
Để tìm ra các loại hạt mới
03:09
we need to reachchạm tới these biggerlớn hơn numberssố.
59
177410
2122
chúng tôi cần đạt tới một con số lớn hơn
03:11
And to do that, we have to buildxây dựng
a biggerlớn hơn, highercao hơn energynăng lượng colliderMáy gia tốc,
60
179556
3254
Để làm được điều đó, cần tạo máy gia tốc
lớn hơn, năng lượng cao hơn
03:14
and the biggestlớn nhất, highestcao nhất
energynăng lượng colliderMáy gia tốc in the worldthế giới
61
182834
2565
và máy gia tốc lớn nhất, năng lượng
cao nhất thế giới
03:17
is the LargeLớn HadronHadron ColliderMáy gia tốc.
62
185423
1466
đó chính là LHC.
03:20
And then, we collideva chạm protonsproton
quadrillionsquadrillions of timeslần,
63
188271
4899
Và rồi, chúng tôi cho các tia proton
va chạm với động năng cực lớn
03:25
and we collectsưu tầm this datadữ liệu very slowlychậm rãi,
over monthstháng and monthstháng.
64
193194
4284
chúng tôi thu thập dữ diệu dần dần
trong hàng tháng trời
03:30
And then newMới particlescác hạt mightcó thể showchỉ up
in our datadữ liệu as bumpsbumps --
65
198813
4335
Và các hạt mới có thể hiển thị
trên dữ liệu dưới dạng những dị điểm--
03:35
slightnhẹ deviationsđộ lệch from what you expectchờ đợi,
66
203172
2445
một sự chênh lệnh nhỏ ngoài mong đợi
03:37
little clusterscụm of datadữ liệu pointsđiểm
that make a smoothtrơn tru linehàng not so smoothtrơn tru.
67
205641
3967
những cụm nhỏ của các điểm dữ liệu
khiến biểu đồ không còn trơn tru,
03:42
For examplethí dụ, this bumpbăng,
68
210379
1721
Ví dụ, dị điểm này,
03:45
after monthstháng of data-takingchép dữ liệu in 2012,
69
213010
2533
sau hàng tháng trời lấy dữ liệu vào năm 2012
03:47
led to the discoverykhám phá
of the HiggsHiggs particlehạt --
70
215567
2129
đã dẫn đến sự khám phá ra hạt Higgs --
03:49
the HiggsHiggs bosonhạt boson w --
71
217720
1205
Boson Higgs --
03:50
and to a NobelGiải Nobel PrizeGiải thưởng
for the confirmationxác nhận of its existencesự tồn tại.
72
218949
3365
và đạt được một giải Nobel
vì đã xác minh được sự tồn tại của nó
03:55
This jumpnhảy up in energynăng lượng in 2015
73
223972
3558
Bước nhảy về năng lượng trong năm 2015
04:00
representedđại diện the besttốt chancecơ hội
that we as a speciesloài had ever had
74
228628
3292
đã thể hiện cơ hội tốt nhất
mà nhân loại từng có
04:03
of discoveringkhám phá newMới particlescác hạt --
75
231944
1477
để phát hiện ra loại hạt mới
04:05
newMới answerscâu trả lời to these
long-standinglâu dài questionscâu hỏi,
76
233445
2112
một đáp án cho những câu hỏi
đã có từ rất lâu
04:07
because it was almosthầu hết
twicehai lần as much energynăng lượng as we used
77
235581
3097
bời vì chúng tôi đã sử dụng
gần như gấp 2 lần năng lượng
04:10
when we discoveredphát hiện ra the HiggsHiggs bosonhạt boson w.
78
238702
1922
khi phát hiện ra Boson Higgs
04:12
ManyNhiều of my colleaguesđồng nghiệp had been workingđang làm việc
theirhọ entiretoàn bộ careersnghề nghiệp for this momentchốc lát,
79
240648
3741
Rất nhiều đồng nghiệp của tôi đã cống hiến
cả sự nghiệp chỉ cho khoảnh khắc này
04:16
and franklythẳng thắn, to little curiousHiếu kỳ me,
80
244413
2076
Và rõ ràng rằng, đối với tôi,
04:18
this was the momentchốc lát
I'd been waitingđang chờ đợi for my entiretoàn bộ life.
81
246513
2910
đây là khoảnh khắc mà tôi hằng trông đợi
trong suốt cuộc đời
04:21
So 2015 was go time.
82
249447
1731
2015 chính là khoảnh khắc này đây.
04:24
So JuneTháng sáu 2015,
83
252654
2210
Đến tháng Sáu 2015,
04:27
the LHCLHC is switchedchuyển sang back on.
84
255722
2659
máy LHC được khởi động trở lại,
04:31
My colleaguesđồng nghiệp and I heldđược tổ chức our breathhơi thở
and bitbit our fingernailsmóng tay,
85
259040
2877
Tôi và đồng nghiệp đều nín thở
và cắn móng chờ đợi,
04:33
and then finallycuối cùng we saw
the first protonproton collisionsva chạm
86
261941
2511
sau cùng,chúng tôi đã thấy vụ
va chạm proton đầu tiên
04:36
at this highestcao nhất energynăng lượng ever.
87
264476
1956
với năng lượng cao nhất từ trước đên giờ.
04:38
ApplauseVỗ tay, champagneRượu sâm banh, celebrationLễ kỷ niệm.
88
266456
2076
Những tràng vỗ tay, rượu và tiệc mừng
04:40
This was a milestonecột mốc for sciencekhoa học,
89
268556
3596
Đây là bước ngoặt mới của khoa học
04:44
and we had no ideaý kiến what we would find
in this brand-newthương hiệu mới datadữ liệu.
90
272176
4622
Chúng tôi không biết sẽ tìm được gì
với nguồn dữ liệu mới này.
04:51
And then a fewvài weekstuần latermột lát sau,
we foundtìm a bumpbăng.
91
279990
2178
Nhưng vài tuần sau, chúng
tôi thấy một dị điểm
04:56
It wasn'tkhông phải là a very biglớn bumpbăng,
92
284192
1676
Nó không phải dị điểm lớn
04:58
but it was biglớn enoughđủ to make
you raisenâng cao your eyebrowlông mày.
93
286952
2512
Nhưng đủ lớn để khiến bạn phải
nhướn mày kinh ngạc
05:01
But on a scaletỉ lệ of one to 10
for eyebrowlông mày raisestăng lên,
94
289488
2251
Nhưng mức độ nhướn mày tính theo
thang điểm 10
05:03
if 10 indicateschỉ ra that you've
discoveredphát hiện ra a newMới particlehạt,
95
291763
2610
So với 10 điểm khi bạn phát hiện ra
một loại hạt mới
05:06
this eyebrowlông mày raisenâng cao is about a fourbốn.
96
294397
1727
thì nó đó chỉ đáng 4 điểm mà thôi.
05:08
(LaughterTiếng cười)
97
296148
1150
(Tiếng cười)
05:10
I spentđã bỏ ra hoursgiờ, daysngày, weekstuần
in secretbí mật meetingscuộc họp,
98
298432
5211
Tôi đã dành hàng giờ, hàng ngày,
hàng tuần trong các cuộc họp nội bộ
05:15
arguingtranh luận with my colleaguesđồng nghiệp
over this little bumpbăng,
99
303667
2360
tranh luận với đồng nghiệp
về dị điểm này,
05:18
pokingpoking and proddingprodding it with our mostphần lớn
ruthlesstàn nhẫn experimentalthử nghiệm sticksgậy
100
306051
3236
chọc và đâm nó với những
thí nghiệm tàn nhẫn nhất
05:21
to see if it would withstandchịu được scrutinyGiám sát.
101
309311
1977
để xem xét kĩ lưỡng.
05:23
But even after monthstháng
of workingđang làm việc feverishlyfeverishly --
102
311988
3461
Nhưng thậm chí sau hàng tháng
nghiên cứu trong vô vọng
05:27
sleepingngủ in our officesvăn phòng
and not going home,
103
315473
2432
trải qua hàng đêm ở văn phòng
và không về nhà
05:29
candyCục kẹo barsthanh for dinnerbữa tối,
104
317929
2077
ăn tối bằng kẹo ngọt,
05:32
coffeecà phê by the bucketfulbucketful --
105
320030
1570
cà phê phải tính bằng thùng --
05:33
physicistsnhà vật lý are machinesmáy móc
for turningquay coffeecà phê into diagramssơ đồ --
106
321624
4243
chúng tôi là những cái máy
biến cà phê ra những biểu đồ --
05:37
(LaughterTiếng cười)
107
325891
1399
(Tiếng cười)
05:39
This little bumpbăng would not go away.
108
327314
2536
Dị điểm này vẫn không biến mất.
05:42
So after a fewvài monthstháng,
109
330704
2138
Cho đến vài tháng sau đó,
05:44
we presentedtrình bày our little bumpbăng to the worldthế giới
with a very cleartrong sáng messagethông điệp:
110
332866
3710
chúng tôi công bố dị điểm này với thế giới
với thông điệp rất rõ ràng
05:49
this little bumpbăng is interestinghấp dẫn
but it's not definitivedứt khoát,
111
337457
2711
dị điểm này rất thú vị
nhưng không hải là đường cùng
05:52
so let's keep an eyemắt on it
as we take more datadữ liệu.
112
340192
3329
Nên chỉ cần chú ý đến nó
và thu thập nhiều dữ liệu hơn.
05:55
So we were tryingcố gắng to be
extremelyvô cùng coolmát mẻ about it.
113
343872
2291
Chúng tôi cố gắng dễ chịu hơn với nó.
05:59
And the worldthế giới ranchạy with it anywaydù sao.
114
347463
2188
Cả thế giới chào đón nó.
06:02
The newsTin tức lovedyêu it.
115
350383
1632
Báo chí thích điều này.
06:04
People said it remindednhắc nhở
them of the little bumpbăng
116
352735
2555
Mọi người nói nó khiến họ nhớ đến
dị điểm nhỏ
06:07
that was shownđược hiển thị on the way
towardđối với the HiggsHiggs bosonhạt boson w discoverykhám phá.
117
355314
3423
trong hành trình khám phá boson Higgs.
06:10
Better than that,
my theoristnhà lý luận colleaguesđồng nghiệp --
118
358761
3128
Và hơn hết là
những người đồng nhiệp lý thuyết của tôi
06:14
I love my theoristnhà lý luận colleaguesđồng nghiệp --
119
362548
2317
Tôi rất yêu những người đồng nghiệp ấy --
06:16
my theoristnhà lý luận colleaguesđồng nghiệp wroteđã viết
500 papersgiấy tờ about this little bumpbăng.
120
364889
3612
họ đã viết 500 trang báo cáo
về dị điểm này.
06:20
(LaughterTiếng cười)
121
368525
1455
(Tiếng cười)
06:22
The worldthế giới of particlehạt physicsvật lý
had been flippedlộn on its headcái đầu.
122
370574
3966
Thế giới vật lý hạt
đang bị đảo lộn.
06:27
But what was it about this particularcụ thể bumpbăng
123
375745
4242
Nhưng điều gì về dị điểm đặc biệt này--
06:32
that causedgây ra thousandshàng nghìn of physicistsnhà vật lý
to collectivelychung losethua theirhọ coolmát mẻ?
124
380011
4090
đã khiến hàng ngàn nhà vật lý
"mất phong độ" ?
06:37
This little bumpbăng was uniqueđộc nhất.
125
385596
1436
Dị điểm này rất khác biệt.
06:40
This little bumpbăng indicatedchỉ định
126
388198
1369
Nó cho ta thấy rằng,
06:41
that we were seeingthấy an unexpectedlybất ngờ
largelớn numbercon số of collisionsva chạm
127
389591
3022
ta đang thấy một lượng lớn
những cuộc va chạm không ngờ tới.
06:44
whose debrismảnh vỡ consistedbao gồm
of only two photonsphoton,
128
392637
3331
khi mà theo dữ liệu chỉ có
duy nhất 2 photon,
06:47
two particlescác hạt of lightánh sáng.
129
395992
1244
2 hạt ánh sáng.
06:49
And that's rarehiếm.
130
397260
1237
Điều này rất hiếm.
06:51
ParticleHạt collisionsva chạm are not
like automobileôtô collisionsva chạm.
131
399069
2620
Va chạm hạt không giống như va chạm xe hơi
06:53
They have differentkhác nhau rulesquy tắc.
132
401713
1519
Chúng có những quy luật khác
06:55
When two particlescác hạt collideva chạm
at almosthầu hết the speedtốc độ of lightánh sáng,
133
403256
2650
Khi hai hạt va chạm với vận tốc
gần với vận tốc ánh sáng
06:57
the quantumlượng tử worldthế giới takes over.
134
405930
1421
nó thuộc về thế giới lượng tử
06:59
And in the quantumlượng tử worldthế giới,
135
407375
1260
Và trong thế giới lượng tử
07:00
these two particlescác hạt
can brieflyngắn gọn createtạo nên a newMới particlehạt
136
408659
3193
hai loại hạt đó có thể tạo ra một hạt mới
07:03
that livescuộc sống for a tinynhỏ bé fractionphân số of a secondthứ hai
137
411876
2780
mà chỉ tồn tại trong một phần ngàn giây
07:06
before splittingchia tách into other particlescác hạt
that hitđánh our detectorMáy dò.
138
414680
2881
trước khi chúng tách ra thành hạt khác
và đụng vào cảm biến .
07:09
ImagineHãy tưởng tượng a carxe hơi collisionva chạm
where the two carsxe hơi vanishtan biến upontrên impactva chạm,
139
417585
3405
Hãy tưởng tượng hai chiếc xe va chạm
và rồi biến mất,
07:13
a bicycleXe đạp appearsxuất hiện in theirhọ placeđịa điểm --
140
421014
2269
thay vào đó là một chiếc xe đạp xuất hiện.
07:15
(LaughterTiếng cười)
141
423307
1071
(Tiếng cười)
07:16
And then that bicycleXe đạp explodesphát nổ
into two skateboardsván trượt,
142
424402
2461
Và rồi chiếc xe nổ tung
thành hai cái ván trượt --
07:18
which hitđánh our detectorMáy dò.
143
426887
1181
đụng vào cảm biến của ta
07:20
(LaughterTiếng cười)
144
428092
1379
(Tiếng cười)
07:21
HopefullyHy vọng, not literallynghĩa đen.
145
429495
1953
Hy vọng rằng, không phải theo nghĩa đen.
07:23
They're very expensiveđắt.
146
431472
1342
Chúng rất hiếm.
07:26
EventsSự kiện where only two photonsphoton
hitđánh out detectorMáy dò are very rarehiếm.
147
434191
3748
Khả năng mà chỉ 2 photon đụng phải
cảm biến là rất hiếm.
07:29
And because of the specialđặc biệt
quantumlượng tử propertiestính chất of photonsphoton,
148
437963
3722
Và bởi tính chất lượng tử đặc biệt
của hạt photon,
07:33
there's a very smallnhỏ bé numbercon số
of possiblekhả thi newMới particlescác hạt --
149
441709
3788
rất ít khả năng để các hạt mới --
07:37
these mythicalhuyền thoại bicyclesxe đạp --
150
445521
1497
những chiếc xe huyền thoại đó
07:39
that can give birthSinh to only two photonsphoton.
151
447042
2243
có thể sinh ra hai hạt photon.
07:41
But one of these optionslựa chọn is hugekhổng lồ,
152
449812
2836
Nhưng một trong những lựa chọn này rất lớn
07:44
and it has to do with
that long-standinglâu dài questioncâu hỏi
153
452672
2836
và điều này cần xét đến câu hỏi mà lâu nay
07:47
that botheredlàm phiền me as a tinynhỏ bé little kidđứa trẻ,
154
455532
2522
vẫn khiến tôi phiền não--
07:50
about gravitynghiêm trọng.
155
458078
1360
về trọng lực.
07:53
GravityLực hấp dẫn mayTháng Năm seemhình như supersiêu strongmạnh to you,
156
461946
2672
Trọng lực có vẻ rất lớn lao với các bạn
07:56
but it's actuallythực ra crazilycrazily weakYếu
comparedso to the other forceslực lượng of naturethiên nhiên.
157
464642
4100
nhưng nó rất nhỏ bé so với
những lực khác trong tự nhiên
08:00
I can brieflyngắn gọn beattiết tấu gravitynghiêm trọng when I jumpnhảy,
158
468766
2631
Tôi có thể đánh bại lực hấp dẫn khi nhảy
08:04
but I can't pickchọn a protonproton out of my handtay.
159
472390
2843
nhưng không thể lấy proton ra khỏi tay
08:08
The strengthsức mạnh of gravitynghiêm trọng comparedso
to the other forceslực lượng of naturethiên nhiên?
160
476463
3216
Sức mạnh của trọng lực so với
những lực khác trong tự nhiên ư?
08:12
It's 10 to the minusdấu trừ 39.
161
480480
2190
Chỉ là 10 mũ âm 39.
08:14
That's a decimalthập phân with 39 zerosZero after it.
162
482694
2537
Một số thập phân với 39 số 0.
08:17
WorseTồi tệ hơn than that,
163
485255
1157
Tệ hơn là,
08:18
all of the other knownnổi tiếng forceslực lượng of naturethiên nhiên
are perfectlyhoàn hảo describedmô tả
164
486436
3027
tất cả những lực tự nhiên
được mô tả chi tiết
08:21
by this thing we call the StandardTiêu chuẩn ModelMô hình,
165
489487
2037
bởi một thứ mà ta gọi là Mô hình chuẩn -
08:23
which is our currenthiện hành besttốt descriptionsự miêu tả
of naturethiên nhiên at its smallestnhỏ nhất scalesquy mô,
166
491548
3435
lý thuyết diễn tả toàn vẹn về tự nhiên
từ những thứ sơ cấp nhất,
08:27
and quitekhá franklythẳng thắn,
167
495007
1156
và khá rõ ràng,
08:28
one of the mostphần lớn successfulthành công
achievementsthành tựu of humankindloài người --
168
496187
4177
nó là một trong những thành tựu
to lớn nhất của loài người --
08:32
exceptngoại trừ for gravitynghiêm trọng, which is absentvắng mặt
from the StandardTiêu chuẩn ModelMô hình.
169
500388
4012
ngoại trừ trọng lực - không tuân thủ theo
Mô hình chuẩn
08:36
It's crazykhùng.
170
504424
1150
Thiệt điên rồ.
08:38
It's almosthầu hết as thoughTuy nhiên mostphần lớn
of gravitynghiêm trọng has goneKhông còn missingmất tích.
171
506046
3100
Cứ như thể là phần lớn trọng lực
đã biến mất đâu đó.
08:42
We feel a little bitbit of it,
172
510394
1667
Ta có thể cảm nhận một ít trọng lực
08:44
but where'sở đâu the restnghỉ ngơi of it?
173
512085
1676
vậy phần còn lại đã đi đâu rồi?
08:45
No one knowsbiết.
174
513785
1282
Không ai biết được.
08:48
But one theoreticallý thuyết explanationgiải trình
proposesđề xuất a wildhoang dã solutiondung dịch.
175
516003
4403
Nhưng một cách giải thích theo lý thuyết
có thể đưa ra một cách giải quyết đại khái
08:54
You and I --
176
522120
1339
Các bạn và tôi --
08:55
even you in the back --
177
523483
1578
thậm chí đằng sau bạn,
08:57
we livetrực tiếp in threesố ba dimensionskích thước of spacekhông gian.
178
525085
2145
chúng ta sống trong không gian ba chiều
08:59
I hopemong that's a
non-controversialKhông gây tranh cãi statementtuyên bố.
179
527254
2557
Tôi hi vọng rằng khẳng định này
không còn nghi ngờ nữa
09:01
(LaughterTiếng cười)
180
529835
1829
(Tiếng cười)
09:03
All of the knownnổi tiếng particlescác hạt alsocũng thế livetrực tiếp
in threesố ba dimensionskích thước of spacekhông gian.
181
531688
3438
Tất cả các hạt đã biết cũng tồn tại
trong không gian ba chiều
09:07
In factthực tế, a particlehạt is just anotherkhác nameTên
182
535150
2190
Thực tế, 'hạt' chỉ là một tên gọi khác
09:09
for an excitationkích thích
in a three-dimensionalba chiều fieldcánh đồng;
183
537364
3009
của một lực kích thích
trong trường ba chiều
09:12
a localizedbản địa hoá wobblingwobbling in spacekhông gian.
184
540397
1920
một sự lắc lư cố định trong không gian.
09:15
More importantlyquan trọng, all the mathmôn Toán
that we use to describemiêu tả all this stuffđồ đạc
185
543288
3529
Quan trọng hơn, tất cả công thức toán học
mà ta mô tả đống hỗn độ này,
09:18
assumesgiả sử that there are only
threesố ba dimensionskích thước of spacekhông gian.
186
546841
3073
đều dẫn đến kết luận rằng
chỉ tồn tại 3 chiều không gian.
09:21
But mathmôn Toán is mathmôn Toán, and we can playchơi
around with our mathmôn Toán howeverTuy nhiên we want.
187
549938
3381
Nhưng đó chỉ là con số, ta có thể
thay đổi nó theo cách ta muốn.
09:25
And people have been playingđang chơi around
with extrathêm dimensionskích thước of spacekhông gian
188
553343
3166
Và con người đã "xoay lòng vòng"
với các chiều không gian
09:28
for a very long time,
189
556533
1155
từ rất lâu rồi,
09:29
but it's always been an abstracttrừu tượng
mathematicaltoán học conceptkhái niệm.
190
557712
2585
nhưng nó luôn là một khái niệm
toán học trừu tượng.
09:32
I mean, just look around you --
you at the back, look around --
191
560321
3172
Ý tôi là, hãy nhìn xung quanh bạn,
đằng sau bạn, hãy nhìn quanh,
09:35
there's clearlythông suốt only
threesố ba dimensionskích thước of spacekhông gian.
192
563517
2281
chỉ có 3 chiều không gian thôi.
09:38
But what if that's not truethật?
193
566954
1559
Nhưng nếu không đúng thì sao?
09:42
What if the missingmất tích gravitynghiêm trọng is leakingrò rỉ
into an extra-spatialngoài không gian dimensionkích thước
194
570109
6255
Nếu phần trọng lực mất tích đã rò rỉ
sang một không gian khác
09:48
that's invisiblevô hình to you and I?
195
576388
1956
mà chúng ta không thấy được.
09:51
What if gravitynghiêm trọng is just as strongmạnh
as the other forceslực lượng
196
579355
3094
Làm sao nếu trọng lực cũng mạnh như
các loại lực khác,
09:54
if you were to viewlượt xem it in this
extra-spatialngoài không gian dimensionkích thước,
197
582473
3141
nếu bạn có thể thấy nó trong
một chiều không gian khác,
09:57
and what you and I experiencekinh nghiệm
is a tinynhỏ bé sliceSlice of gravitynghiêm trọng
198
585638
2900
và những gì bạn và tôi thấy-
một phần nhỏ của trọng lực
10:00
make it seemhình như very weakYếu?
199
588562
1897
làm nó trông có vẻ rất yếu?
10:04
If this were truethật,
200
592158
1175
Nếu đúng như vậy,
10:05
we would have to expandmở rộng
our StandardTiêu chuẩn ModelMô hình of particlescác hạt
201
593357
2748
ta nên mở rộng "Mô hình chuẩn" của hạt
10:08
to includebao gồm an extrathêm particlehạt,
a hyperdimensionalhyperdimensional particlehạt of gravitynghiêm trọng,
202
596129
4086
để thêm vào một hạt mới,
một hạt ngoài chiều không gian trọng lực.
10:12
a specialđặc biệt gravitongraviton that livescuộc sống
in extra-spatialngoài không gian dimensionskích thước.
203
600239
2995
một graviton đặc biệt tồn tại
trong một chiều không gian khác.
10:15
I see the looksnhìn on your faceskhuôn mặt.
204
603258
1465
Qua ánh mắt của các bạn,
10:16
You should be askinghỏi me the questioncâu hỏi,
205
604747
1819
Chắc rằng các bạn muốn hỏi tôi rằng,
10:18
"How in the worldthế giới are we going to testthử nghiệm
this crazykhùng, sciencekhoa học fictionviễn tưởng ideaý kiến,
206
606590
3644
Làm sao có thể kiểm nghiệm ý tưởng điên rồ
và đầy viễn tưởng này,
10:22
stuckbị mắc kẹt as we are in threesố ba dimensionskích thước?"
207
610258
2491
khi mà ta đang ở trong không gian 3 chiều?
10:24
The way we always do,
208
612773
1282
Cách mà chúng tôi luôn làm
10:26
by slammingsập togethercùng với nhau two protonsproton --
209
614079
2139
cho va chạm 2 hạt proton --
10:28
(LaughterTiếng cười)
210
616242
1152
(Tiếng cười)
10:29
HardKhó khăn enoughđủ that
the collisionva chạm reverberatesreverberates
211
617418
2564
Hiếm mà sự va chạm dội lại
10:32
into any extra-spatialngoài không gian dimensionskích thước
that mightcó thể be there,
212
620006
2691
vào một chiều không gian khác,
mà có lẽ ở đó,
10:34
momentarilytrong giây lát creatingtạo
this hyperdimensionalhyperdimensional gravitongraviton
213
622721
2599
tạo ra một graviton trong tức thời,
10:37
that then snapssnaps back
into the threesố ba dimensionskích thước of the LHCLHC
214
625344
4380
rồi bật trở lại không gian 3 chiều
của máy LHC
10:41
and spitsspits off two photonsphoton,
215
629748
1822
và tách ra thành hai photon,
10:44
two particlescác hạt of lightánh sáng.
216
632278
1338
hai hạt ánh sáng.
10:47
And this hypotheticalgiả thiết,
extra-dimensionalExtra-chiều gravitongraviton
217
635417
2910
Và giả thiết, một chiều không gian khác
10:50
is one of the only possiblekhả thi,
hypotheticalgiả thiết newMới particlescác hạt
218
638351
3707
là một trong những khả năng duy nhất,
loại hạt mà theo giả thiết --
10:54
that has the specialđặc biệt quantumlượng tử propertiestính chất
219
642082
2135
có thuộc tính lượng tử đặc biệt--
10:56
that could give birthSinh to our little,
two-photonhai photon bumpbăng.
220
644241
4236
mà nó có thể sinh ra dị điểm- 2 photon.
11:02
So, the possibilitykhả năng of explaininggiải thích
the mysteriesbí ẩn of gravitynghiêm trọng
221
650000
5820
Vậy nên, khả năng để giải thích sự bí ẩn
của trọng lực
11:07
and of discoveringkhám phá extrathêm
dimensionskích thước of spacekhông gian --
222
655844
3498
và khám phá một chiều không gian khác--
11:11
perhapscó lẽ now you get a sensegiác quan
223
659366
1592
có lẽ giờ các bạn đã hiểu được,
11:12
as to why thousandshàng nghìn of physicsvật lý geekschuyên viên máy tính
collectivelychung lostmất đi theirhọ coolmát mẻ
224
660982
4124
tại sao hàng ngàn chuyên viên vật lý
lại "mất phong độ"
11:17
over our little, two-photonhai photon bumpbăng.
225
665130
1882
trước điểm nổi nhỏ bé này.
11:19
A discoverykhám phá of this typekiểu
would rewriteviết lại the textbookssách giáo khoa.
226
667036
2900
Khám phá mới này có thể viết lại
sách giáo khoa.
11:22
But remembernhớ lại,
227
670739
1152
Những hãy nhớ rằng,
11:23
the messagethông điệp from us experimentalistsbước
228
671915
1724
một thông điệp từ chúng tôi -
những nhà thực nghiệm
11:25
that actuallythực ra were doing
this work at the time,
229
673663
2239
rằng những gì chúng tôi đang làm
11:27
was very cleartrong sáng:
230
675926
1154
rất rõ ràng.
11:29
we need more datadữ liệu.
231
677104
1174
ta cần thêm dữ liệu nữa
11:30
With more datadữ liệu,
232
678302
1519
Với nhiều dữ liệu hơn,
11:31
the little bumpbăng will eitherhoặc turnxoay into
a nicetốt đẹp, crispsắc nét NobelGiải Nobel PrizeGiải thưởng --
233
679845
4024
dị điểm này sẽ trở thành
một giải Nobel xuất sắc --
11:35
(LaughterTiếng cười)
234
683893
1760
(Tiếng cười)
11:37
Or the extrathêm datadữ liệu will filllấp đầy in
the spacekhông gian around the bumpbăng
235
685677
2964
Những dữ liệu mới sẽ lấp lại
không gian của điểm nổi này
11:40
and turnxoay it into a nicetốt đẹp, smoothtrơn tru linehàng.
236
688665
1866
và khiến nó trở về một đường trơn tru
11:43
So we tooklấy more datadữ liệu,
237
691515
1218
Chúng tôi thu nhiều hơn -
11:44
and with fivesố năm timeslần the datadữ liệu,
severalmột số monthstháng latermột lát sau,
238
692757
2577
với gấp 5 lần dữ liệu, sau hàng tháng trời
11:47
our little bumpbăng
239
695358
1690
dị điểm của ta,
11:49
turnedquay into a smoothtrơn tru linehàng.
240
697072
2348
được lấp lại bằng phẳng.
11:55
The newsTin tức reportedbáo cáo on a "hugekhổng lồ
disappointmentthất vọng," on "fadedphai mờ hopeshy vọng,"
241
703217
3484
Báo chí đưa tin về "nỗi thất vọng lớn",
về "niềm tin vô vọng",
11:58
and on particlehạt physicistsnhà vật lý "beingđang sadbuồn."
242
706725
2510
và về những nhà vật lý hạt "đáng buồn".
12:01
GivenĐưa ra the tonetấn of the coveragephủ sóng,
243
709259
1811
Với giọng điệu như vậy,
12:03
you'dbạn muốn think that we had decidedquyết định
to shutđóng lại down the LHCLHC and go home.
244
711094
3488
Chắc các bạn nghĩ chúng tôi đã tắt
máy LHC và quay về nhà.
12:06
(LaughterTiếng cười)
245
714606
1150
(Tiếng cười)
12:08
But that's not what we did.
246
716628
1603
Nhưng chúng tôi không làm vậy
12:13
But why not?
247
721057
2014
Tại sao không à?
12:16
I mean, if I didn't discoverkhám phá
a particlehạt -- and I didn't --
248
724475
2845
Ý tôi là, nếu tôi đã không tìm ra hạt mới,
và sự thật là vậy
12:20
if I didn't discoverkhám phá a particlehạt,
why am I here talkingđang nói to you?
249
728209
3029
Nếu tôi không tìm ra loại hạt mới,
tại sao tôi lại ở đây?

12:23
Why didn't I just hangtreo my headcái đầu in shamexấu hổ
250
731262
2437
Tại sao tôi lại không tự chịu xấu hổ
12:25
and go home?
251
733723
1224
mà trở về nhà?
12:31
ParticleHạt physicistsnhà vật lý are explorersthám hiểm.
252
739169
3351
Nhà vật lý hạt là những nhà khám phá.
12:35
And very much of what we do
is cartographyđo đạc bản đồ.
253
743421
2952
Phần lớn những gì chúng tôi làm
là lập nên những biểu đồ.
12:39
Let me put it this way: forgetquên
about the LHCLHC for a secondthứ hai.
254
747468
2852
Hãy để tôi nói theo hướng khác,
hãy tạm quên đi máy LHC nhé.
12:42
ImagineHãy tưởng tượng you are a spacekhông gian explorerthám hiểm
arrivingđi đến at a distantxa xôi planethành tinh,
255
750344
3382
Tưởng tượng bạn là một nhà thám hiểm
không gian đến một hành tinh lạ
12:45
searchingđang tìm kiếm for aliensngười ngoài hành tinh.
256
753750
1325
tìm người ngoài hành tinh
12:47
What is your first taskbài tập?
257
755099
1522
Việc đầu tiên bạn làm là gì?
12:49
To immediatelyngay orbitquỹ đạo the planethành tinh,
landđất đai, take a quicknhanh chóng look around
258
757931
3076
Lập tức đi vòng quanh hành tinh đó,
nhanh chóng tìm kiếm
12:53
for any biglớn, obvioushiển nhiên signsdấu hiệu of life,
259
761031
1886
một dấu hiệu sống rõ ràng
12:54
and reportbài báo cáo back to home basecăn cứ.
260
762941
1819
rồi báo cáo lại với trạm
12:56
That's the stagesân khấu we're at now.
261
764784
1624
Đây là tình trạng của tôi hiện nay
12:59
We tooklấy a first look at the LHCLHC
262
767269
1487
Chúng tôi trông đợi ở máy LHC
13:00
for any newMới, biglớn,
obvious-to-spotrõ ràng tại chỗ particlescác hạt,
263
768780
2284
tìm kiếm những lại hạt mới,
dễ dàng nhận thấy,
13:03
and we can reportbài báo cáo that there are nonekhông ai.
264
771088
1950
và có thể nói rằng không hề có.
13:05
We saw a weird-lookingWeird, tìm kiếm alienngười ngoài hành tinh bumpbăng
on a distantxa xôi mountainnúi,
265
773631
2673
Ta thấy một sinh vật lạ lấp ló
ở một ngọn núi đằng xa
13:08
but onceMột lần we got closergần hơn,
we saw it was a rockđá.
266
776328
2170
Nhưng khi ta lại gần,
nó chỉ là một tảng đá
13:10
But then what do we do?
Do we just give up and flybay away?
267
778816
2640
Chúng ta phải làm gì bây giờ?
Chỉ đơn giản là từ bỏ và bỏ đi?
13:13
AbsolutelyHoàn toàn not;
268
781480
1287
Hoàn toàn không:
13:14
we would be terriblekhủng khiếp scientistscác nhà khoa học if we did.
269
782791
2305
Ta sẽ là nhà khoa học tệ hại nếu làm vậy
13:17
No, we spendtiêu the nextkế tiếp couplevợ chồng
of decadesthập kỷ exploringkhám phá,
270
785120
3613
Ta sẽ dành hàng thập kỉ để nghiên cứu
13:20
mappinglập bản đồ out the territorylãnh thổ,
271
788757
1480
lập bản đồ lãnh thổ,
13:22
siftingchọn lọc throughxuyên qua the sandCát
with a fine instrumentdụng cụ,
272
790261
2365
lấy mẫu đất bằng công cụ chuyên dụng
13:24
peekingnhìn trộm underDưới everymỗi stoneCục đá,
273
792650
1458
lật tung từng hòn đá,
13:26
drillingkhoan underDưới the surfacebề mặt.
274
794132
1554
khoan sâu xuống lòng đất.
13:28
NewMới particlescác hạt can eitherhoặc
showchỉ up immediatelyngay
275
796106
2593
Những loại hạt mới có thể
xuất hiện ngay lập tức,
13:30
as biglớn, obvious-to-spotrõ ràng tại chỗ bumpsbumps,
276
798723
2133
như một hạt rõ ràng nổi lên,
13:32
or they can only revealtiết lộ themselvesbản thân họ
after yearsnăm of datadữ liệu takinglấy.
277
800880
3941
hoặc là sau nhiều năm lấy dữ liệu
thì chúng mới chịu lộ diện.
13:38
HumanityNhân loại has just begunbắt đầu its explorationthăm dò
at the LHCLHC at this biglớn highcao energynăng lượng,
278
806103
4410
Nhân loại chỉ vừa mới bắt đầu khám phá nó
với máy LHC ở mức năng lượng này,
13:42
and we have much searchingđang tìm kiếm to do.
279
810537
1791
chúng tôi còn phải nghiên cứu thêm.
13:44
But what if, even after 10 or 20 yearsnăm,
we still find no newMới particlescác hạt?
280
812352
5825
Nhưng nếu, sau 10 hay 20 năm,
ta vẫn không tìm được hạt mới nào
13:51
We buildxây dựng a biggerlớn hơn machinemáy móc.
281
819053
1695
Ta sẽ tạo ra một cái máy lớn hơn.
13:52
(LaughterTiếng cười)
282
820772
1574
(Tiếng cười)
13:54
We searchTìm kiếm at highercao hơn energiesnguồn năng lượng.
283
822370
1690
Ta sẽ thử với năng lượng cao hơn
13:56
We searchTìm kiếm at highercao hơn energiesnguồn năng lượng.
284
824476
1570
Ta sẽ thử với năng lượng cao hơn.
13:58
PlanningLập kế hoạch is alreadyđã underwayđang được tiến hành
for a 100-kilometer-cây số tunnelđường hầm
285
826946
3053
Kế hoạch chỉ vừa thử nghiệm với
căn hầm 100km dưới mặt đất
14:02
that will collideva chạm particlescác hạt
at 10 timeslần the energynăng lượng of the LHCLHC.
286
830612
2976
để va chạm hạt với 10 lần
năng lượng của máy LHC.
14:05
We don't decidequyết định where
naturethiên nhiên placesnơi newMới particlescác hạt.
287
833612
2337
Chúng tôi không biết tự nhiên để
hạt mới ở đâu.
14:08
We only decidequyết định to keep exploringkhám phá.
288
836366
1646
Chúng tôi chỉ quyết định tiếp tục,
14:10
But what if, even after
a 100-kilometer-cây số tunnelđường hầm
289
838036
2558
Nhưng nếu, thậm chí với
một căn hầm 100km,
14:12
or a 500-kilometer-cây số tunnelđường hầm
290
840618
1860
hay một căn hầm 500km
14:14
or a 10,000-kilometer-cây số
colliderMáy gia tốc floatingnổi in spacekhông gian
291
842502
2841
hay thâm chí là một máy gia tốc
10,000 km ở giữa không gian
14:17
betweengiữa the EarthTrái đất and the MoonMặt Trăng,
292
845367
1578
ở giữa Trái đất và Mặt trăng,
14:18
we still find no newMới particlescác hạt?
293
846969
3062
mà vẫn không tìm được loại hạt mới?
14:23
Then perhapscó lẽ we're doing
particlehạt physicsvật lý wrongsai rồi.
294
851597
2694
Có lẽ chúng tôi đã làm sai bài toán
vật lý hạt này ư?
14:26
(LaughterTiếng cười)
295
854315
1791
(Cười)
14:28
PerhapsCó lẽ we need to rethinksuy nghĩ lại things.
296
856130
1957
Có lẽ chúng ta cần phải suy nghĩ lại
14:31
Maybe we need more resourcestài nguyên,
technologyCông nghệ, expertisechuyên môn
297
859127
3262
Có lẽ ta cần thêm nhiều nguồn lực,
công nghệ và nhiều chuyên gia
14:34
than what we currentlyhiện tại have.
298
862413
1508
hơn là hiện tại ta đang có
14:36
We alreadyđã use artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh
and machinemáy móc learninghọc tập techniqueskỹ thuật
299
864610
3341
Chúng tôi đã sử sụng trí tuệ nhân tạo
và công nghệ "máy tính tự học"
14:39
in partscác bộ phận of the LHCLHC,
300
867975
1153
trong cấu tạo của LHC.
14:41
but imaginetưởng tượng designingthiết kế
a particlehạt physicsvật lý experimentthí nghiệm
301
869152
2406
Tưởng tượng việc thiết kế một
thí nghiệm vật lý hạt
14:43
usingsử dụng suchnhư là sophisticatedtinh vi algorithmsthuật toán
302
871582
1669
sử dụng nhiều thuật toán phức tạp
14:45
that it could teachdạy itselfchinh no to discoverkhám phá
a hyperdimensionalhyperdimensional gravitongraviton.
303
873275
3168
để nó có thể tự dạy mình cách tìm ra
một chiều không gian khác.
14:48
But what if?
304
876467
1157
Nhưng phải làm sao?
14:49
What if the ultimatetối hậu questioncâu hỏi:
305
877648
1445
Làm sao nếu câu hỏi cuối cùng:
14:51
What if even artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh
can't help us answercâu trả lời our questionscâu hỏi?
306
879117
3473
Làm sao nếu trí tuệ nhân tạo không thể
giúp ta tìm ra đáp án?
14:54
What if these openmở questionscâu hỏi,
for centuriesthế kỉ,
307
882614
2111
Làm sao nếu những câu hỏi mở này,
sau hàng thế kỉ,
14:56
are destinedđịnh mệnh to be unansweredđược trả lời
for the foreseeablegần futureTương lai?
308
884749
2669
dường như không thể trả lời
trong một tương lai gần.
14:59
What if the stuffđồ đạc that's botheredlàm phiền me
sincekể từ I was a little kidđứa trẻ
309
887442
2929
Phải làm sao nếu câu hỏi mà tôi
luôn trăn trở từ khi còn nhỏ,
15:02
is destinedđịnh mệnh to be unansweredđược trả lời
in my lifetimecả đời?
310
890395
2523
dường như không thể trả lời
trong cuộc đời tôi.
15:06
Then that ...
311
894395
1156
Nếu thế thì ...
15:08
will be even more fascinatinghấp dẫn.
312
896282
2094
sẽ còn hấp dẫn hơn nhiều.
15:12
We will be forcedbuộc to think
in completelyhoàn toàn newMới wayscách.
313
900144
3225
Chúng ta buộc phải suy nghĩ
theo một cách hoàn toàn khác.
15:16
We'llChúng tôi sẽ have to go back to our assumptionsgiả định,
314
904361
2058
Chúng tôi sẽ xem xét lại giả thuyết,
15:18
and determinemục đích if there was
a flawlỗ hổng somewheremột vài nơi.
315
906443
2339
và xác định liệu có sai sót ở đâu đó.
15:21
And we'lltốt need to encouragekhuyến khích more people
to jointham gia us in studyinghọc tập sciencekhoa học
316
909401
3395
Và chúng ta sẽ cần động viên nhiều người
tham gia nghiên cứu khoa học
15:24
sincekể từ we need freshtươi eyesmắt
on these century-oldthế kỷ problemscác vấn đề.
317
912820
3062
vì chúng tôi cần tư tưởng mới
cho những vấn đề của thế kỉ cũ này.
15:27
I don't have the answerscâu trả lời,
and I'm still searchingđang tìm kiếm for them.
318
915906
3134
Tôi chưa có câu trả lời,
và vẫn đang luôn tìm kiếm nó.
15:31
But someonengười nào -- maybe
she's in schooltrường học right now,
319
919064
2329
Nhưng ai đó -- có thể là ai đó
còn đang đến trường
15:33
maybe she's not even bornsinh ra yetchưa --
320
921417
1684
thậm chí là ai đó chưa được sinh ra
15:35
could eventuallycuối cùng guidehướng dẫn us to see physicsvật lý
in a completelyhoàn toàn newMới way,
321
923783
3133
có thể cho chúng tôi một cái nhìn mới
về vật lý
15:38
and to pointđiểm out that perhapscó lẽ
we're just askinghỏi the wrongsai rồi questionscâu hỏi.
322
926940
4268
và chỉ ra nếu chúng tôi đang đi sai hướng.
15:44
Which would not be the endkết thúc of physicsvật lý,
323
932112
2410
Đây sẽ không phải là kết thúc của vật lý,
15:46
but a novelcuốn tiểu thuyết beginningbắt đầu.
324
934546
1406
mà sẽ mở ra một khởi đầu mới.
15:49
Thank you.
325
937204
1150
Xin cảm ơn.
15:50
(ApplauseVỗ tay)
326
938378
2541
(Tiếng vỗ tay)
Translated by De Trang
Reviewed by Duong Nguyen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
James Beacham - Experimental particle physicist
James Beacham is an experimental high-energy particle physicist working with the ATLAS collaboration at CERN's Large Hadron Collider.

Why you should listen

As part of the ATLAS collaboration at CERN's Large Hadron Collider, one of the teams that discovered the Higgs boson in 2012, James Beacham is on the hunt for evidence of new particles -- dark photons, gravitons, dark matter and exotic Higgs bosons among them.

Previously, Beacham was part of a small team of researchers who, in 2009, searched for the Higgs boson in an unlikely place: data taken by the ALEPH experiment at CERN's Large Electron-Positron collider, nine years after it had stopped running. He has also worked with the APEX collaboration, a groundbreaking search for dark photons using existing particle physics facilities designed for very different purposes.

Beacham completed his PhD at New York University in 2014 and is currently a post-doctoral researcher with the ATLAS experiment group of the Ohio State University. He has been a guest on NPR's "Science Friday," participated in documentaries on the BBC and the Discovery Channel and talked particle physics with the New York Times and WIRED.

In addition to his ongoing research, Beacham is dedicated to making particle physics accessible to all. He has communicated science to the public with Symmetry Magazine, US/LHC, the Science Museum in London, the Institute of Physics, the World Science Fair and on the Web.

In 2015, Beacham organized Ex/Noise/CERN, a project colliding particle physics with experimental music to celebrate the LHC’s switch on to 13 trillion electron volts.

More profile about the speaker
James Beacham | Speaker | TED.com