TEDxSanQuentin
Curtis "Wall Street" Carroll: How I learned to read -- and trade stocks -- in prison
Curtis "Phố Wall" Carroll: Làm thế nào tôi đã biết đọc -- và đầu tư chứng khoán -- trong tù
Filmed:
Readability: 3.7
5,811,223 views
Hiểu biết về tài chính không phải là một kĩ năng -- đó là một lối sống. Lấy ví dụ từ Curtis "Phố Wall" Carroll. Là một tù nhân, Carroll hiểu được sức mạnh của đồng tiền. Trong thời gian ở tù, anh ta tự dạy chính mình cách đọc và mua bán cổ phiếu, và bây giờ anh ấy chia sẻ một thông điệp đơn giản nhưng mạnh mẽ: tất cả chúng ta đều cần phải am hiểu hơn về tiền của chính mình
Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy. Full bio
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I was 14 years old
0
960
2056
Vào một ngày tôi 14 tuổi
00:15
inside of a bowling alley,
1
3040
1576
ở trong khu chơi bowling,
00:16
burglarizing an arcade game,
2
4640
1760
trộm tiền ở một máy chơi game,
00:19
and upon exiting the building
3
7200
1776
và vừa lúc bước ra khỏi tòa nhà,
00:21
a security guard grabbed my arm, so I ran.
4
9000
2200
một bảo vệ tóm lấy vai tôi,
và tôi tháo chạy.
và tôi tháo chạy.
00:23
I ran down the street,
and I jumped on top of a fence.
and I jumped on top of a fence.
5
11760
2976
Tôi chạy ra đường, rồi nhảy qua hàng rào.
00:26
And when I got to the top,
6
14760
1616
Và khi tôi ở nóc hàng rào,
00:28
the weight of 3,000 quarters
in my book bag
in my book bag
7
16400
2176
sức nặng của 3000 đồng 25 cent trong balo
00:30
pulled me back down to the ground.
8
18600
1640
kéo tôi ngã xuống đất.
00:32
So when I came to, the security guard
was standing on top of me,
was standing on top of me,
9
20880
3056
Và khi tôi gượng dậy, nhân viên bảo vệ
đó đã đứng bên trên
đó đã đứng bên trên
00:35
and he said, "Next time you little punks
steal something you can carry."
steal something you can carry."
10
23960
3416
và gã nói "Lần sau mày hãy trộm cái gì
có thể vác được nhé."
có thể vác được nhé."
00:39
(Laughter)
11
27400
2016
(Cười)
00:41
I was taken to juvenile hall
12
29440
2136
Tôi được đưa vào trại giáo dưỡng
00:43
and when I was released
into the custody of my mother,
into the custody of my mother,
13
31600
2560
và khi tôi được nhận bảo lãnh từ mẹ,
00:47
the first words my uncle said was,
"How'd you get caught?"
"How'd you get caught?"
14
35080
2976
lời đầu tiên dượng tôi nói là,
"Làm sao mà mày bị bắt vậy?"
"Làm sao mà mày bị bắt vậy?"
00:50
I said, "Man, the book bag was too heavy."
15
38080
2176
Tôi đáp" Tại cái balo nó nặng quá."
00:52
He said, "Man, you weren't supposed
to take all the quarters."
to take all the quarters."
16
40280
2936
Dượng nói, "Trời đất, mày không cần
phải lấy hết đống tiền đó"
phải lấy hết đống tiền đó"
00:55
I said, "Man, they were small.
What am I supposed to do?"
What am I supposed to do?"
17
43240
2816
Tôi đáp, "Nhưng nó bé tí mà.
Cháu đáng lẽ phải làm gì nữa?"
Cháu đáng lẽ phải làm gì nữa?"
00:58
And 10 minutes later, he took me
to burglarize another arcade game.
to burglarize another arcade game.
18
46080
4896
Và 10 phút sau, dượng đưa tôi đi
trộm tiền của một máy game nữa.
trộm tiền của một máy game nữa.
01:03
We needed gas money to get home.
19
51000
1640
Chúng tôi cần tiền đổ xăng về nhà.
01:05
That was my life.
20
53280
1200
Đó là cuộc đời tôi.
01:07
I grew up in Oakland, California,
21
55440
1856
Tôi lớn lên ở Oakland, California,
01:09
with my mother and members
of my immediate family
of my immediate family
22
57320
2336
với mẹ và những người ruột thịt của mình
01:11
addicted to crack cocaine.
23
59680
1240
đều nghiện ma túy.
01:13
My environment consisted
of living with family, friends,
of living with family, friends,
24
61560
4440
Tôi sống trong môi trường chỉ có
gia đình, bạn bè,
gia đình, bạn bè,
01:18
and homeless shelters.
25
66960
1600
và trại cho người vô gia cư.
01:21
Oftentimes, dinner was served
in breadlines and soup kitchens.
in breadlines and soup kitchens.
26
69040
3680
Thường ngày, bữa tối được phục vụ
với những mẩu bánh mì và súp gà.
với những mẩu bánh mì và súp gà.
01:25
The big homie told me this:
27
73440
1856
Gia đình tôi nói với tôi như này:
01:27
money rules the world
28
75320
1976
Tiền thống trị thế giới
01:29
and everything in it.
29
77320
1216
và mọi thứ trên nó.
01:30
And in these streets, money is king.
30
78560
2080
Và ở những con đường này,
tiền là vua.
tiền là vua.
01:33
And if you follow the money,
31
81320
1616
Và nếu bạn chịu phục tùng nó,
01:34
it'll lead you to the bad guy
or the good guy.
or the good guy.
32
82960
2520
nó sẽ đưa bạn trở thành
người xấu hoặc người tốt.
người xấu hoặc người tốt.
01:38
Soon after, I committed my first crime,
33
86080
2536
Không lâu sau, tôi phạm tội lần đầu tiên,
01:40
and it was the first time
that I was told that I had potential
that I was told that I had potential
34
88640
2976
và đó là lần đầu tiên
tôi được nói rằng tôi có triển vọng
tôi được nói rằng tôi có triển vọng
01:43
and felt like somebody believed in me.
35
91640
1840
và cảm thấy có người tin tưởng mình.
01:46
Nobody ever told me
that I could be a lawyer,
that I could be a lawyer,
36
94240
2136
Chưa người nào nói rằng
tôi có thể là luật sư
tôi có thể là luật sư
01:48
doctor or engineer.
37
96400
1656
hay bác sĩ hay kĩ sư.
01:50
I mean, how was I supposed to do that?
I couldn't read, write or spell.
I couldn't read, write or spell.
38
98080
3416
Làm sao tôi có thể làm điều đó?
Tôi không biết đọc, viết hay đánh vần.
Tôi không biết đọc, viết hay đánh vần.
01:53
I was illiterate.
39
101520
1216
Tôi là người vô học.
01:54
So I always thought
crime was my way to go.
crime was my way to go.
40
102760
2560
Rồi tôi luôn nghĩ rằng
phạm pháp là cuộc đời của mình.
phạm pháp là cuộc đời của mình.
01:59
And then one day
41
107480
1696
Và đến một ngày
02:01
I was talking to somebody
42
109200
1256
tôi được nói với một người
02:02
and he was telling me
about this robbery that we could do.
about this robbery that we could do.
43
110480
3600
và gã ấy bàn về một vụ cướp
chúng tôi có thể hợp tác.
chúng tôi có thể hợp tác.
02:06
And we did it.
44
114760
1200
Và chúng tôi thành công.
02:09
The reality was that I was growing up
45
117080
1816
Một sự thật rằng tôi được nuôi dưỡng
02:10
in the strongest
financial nation in the world,
financial nation in the world,
46
118920
2216
trong quốc gia mạnh
về tài chính nhất thế giới,
về tài chính nhất thế giới,
02:13
the United States of America,
47
121160
1856
Hợp chủng quốc Hoa Kỳ,
02:15
while I watched my mother
stand in line at a blood bank
stand in line at a blood bank
48
123040
4080
khi tôi nhìn thấy mẹ của mình
xếp hàng trước cửa ngân hàng máu
xếp hàng trước cửa ngân hàng máu
02:20
to sell her blood for 40 dollars
just to try to feed her kids.
just to try to feed her kids.
49
128680
3680
để bán đi máu của mình
với 40 đôla chỉ để có tiền nuôi con.
với 40 đôla chỉ để có tiền nuôi con.
02:25
She still has the needle marks
on her arms to day to show for that.
on her arms to day to show for that.
50
133320
3320
Thậm chí tay bà vẫn còn hằn vết kim
vào ngày mà bà bán đi giọt máu đó.
vào ngày mà bà bán đi giọt máu đó.
02:29
So I never cared about my community.
51
137480
1736
Tôi chưa hề quan tâm đến cộng đồng.
02:31
They didn't care about my life.
52
139240
1496
Vì họ mặc kệ cuộc đời tôi.
02:32
Everybody there was doing what they
were doing to take what they wanted,
were doing to take what they wanted,
53
140760
3416
Tất cả mọi người ở đó cứ chỉ làm
những việc để kiếm những gì họ muốn,
những việc để kiếm những gì họ muốn,
02:36
the drug dealers,
the robbers, the blood bank.
the robbers, the blood bank.
54
144200
2176
kẻ buôn ma túy, kẻ cướp,
người buôn máu.
người buôn máu.
02:38
Everybody was taking blood money.
55
146400
1616
Tất cả mọi người đều lấy huyết tệ.
02:40
So I got mine by any means necessary.
56
148040
1896
Thế nên tôi lấy nó bằng mọi cách.
02:41
I got mine.
57
149960
1576
Tôi đã có cái của mình.
02:43
Financial literacy
really did rule the world,
really did rule the world,
58
151560
2120
Ngôn ngữ tài chính thực
thống trị thế giới,
thống trị thế giới,
02:46
and I was a child slave to it
59
154680
1976
và tôi là một đứa nô lệ trẻ con
02:48
following the bad guy.
60
156680
1240
bước theo kẻ xấu.
02:52
At 17 years old, I was arrested
for robbery and murder
for robbery and murder
61
160280
3176
17 tuổi, tôi bị bắt vì tội trộm cắp
và giết người
và giết người
02:55
and I soon learned that finances in prison
rule more than they did on the streets,
rule more than they did on the streets,
62
163480
3976
và tôi sớm học được rằng tài chính trong
tù thống trị hơn ở ngoài đường,
tù thống trị hơn ở ngoài đường,
02:59
so I wanted in.
63
167480
1200
nên tôi muốn được tham gia.
03:01
One day, I rushed to grab
the sports page of the newspaper
the sports page of the newspaper
64
169600
3056
Một ngày, tôi lao đến để chụp lấy
mục thể thao của tờ báo
mục thể thao của tờ báo
03:04
so my celly could read it to me,
65
172680
1816
để cai ngục có thể đọc cho tôi,
03:06
and I accidentally
picked up the business section.
picked up the business section.
66
174520
2416
và tôi đã vô tình nhặt lên
mục kinh doanh.
mục kinh doanh.
03:08
And this old man said,
"Hey youngster, you pick stocks?"
"Hey youngster, you pick stocks?"
67
176960
3256
Và ông già này đã nói:
"Nè nhóc, mày chơi cổ phiếu hả?"
"Nè nhóc, mày chơi cổ phiếu hả?"
03:12
And I said, "What's that?"
68
180240
1256
Và tôi nói, "Đó là gì?"
Ông ấy nói, " Đó là nơi những
người da trắng cất tất cả tiền của họ."
người da trắng cất tất cả tiền của họ."
03:13
He said, "That's the place
where white folks keep all their money."
where white folks keep all their money."
69
181520
3176
(Cười)
03:16
(Laughter)
70
184720
1216
Và đó là lần đầu tiên tôi
lóe lên một tia hy vọng,
lóe lên một tia hy vọng,
03:17
And it was the first time
that I saw a glimpse of hope,
that I saw a glimpse of hope,
71
185960
3856
03:21
a future.
72
189840
1496
một tương lai.
03:23
He gave me this brief description
of what stocks were,
of what stocks were,
73
191360
2600
Ông ta giải thích ngắn gọn cho tôi
về cổ phiếu là gì,
về cổ phiếu là gì,
03:26
but it was just a glimpse.
74
194800
1440
nhưng đó chỉ là sơ bộ.
03:30
I mean, how was I supposed to do it?
75
198360
1776
Ý tôi là, làm sao tôi có thể làm nó?
03:32
I couldn't read, write or spell.
76
200160
1760
Tôi không thể đọc, viết hay đánh vần.
03:34
The skills that I had developed
to hide my illiteracy
to hide my illiteracy
77
202600
2616
Những kĩ năng tôi đã có để
che dấu sự thất học của mình
che dấu sự thất học của mình
03:37
no longer worked in this environment.
78
205240
1976
không còn hoạt động trong môi trường này.
03:39
I was trapped in a cage,
prey among predators,
prey among predators,
79
207240
3096
Tôi bị nhốt trong một cái lồng,
con mồi giữa những thú ăn thịt,
con mồi giữa những thú ăn thịt,
03:42
fighting for freedom I never had.
80
210360
1896
đấu tranh vì tự do mà tôi chưa từng có.
03:44
I was lost, tired,
81
212280
2176
Tôi đã lạc lối, mệt mỏi,
03:46
and I was out of options.
82
214480
1360
và không còn lựa chọn.
03:49
So at 20 years old,
83
217000
1776
Nên lúc 20 tuổi,
03:50
I did the hardest thing
I'd ever done in my life.
I'd ever done in my life.
84
218800
2520
tôi làm điều khó nhất
tôi từng làm trong đời.
tôi từng làm trong đời.
03:54
I picked up a book,
85
222160
1200
Cầm lên quyển sách,
03:57
and it was the most agonizing
time of my life,
time of my life,
86
225400
2480
và nó là thời gian khổ sở
nhất trong cuộc đời tôi,
nhất trong cuộc đời tôi,
04:01
trying to learn how to read,
87
229320
1816
cố gắng tập đọc.
04:03
the ostracizing from my family,
88
231160
2616
sự tấy chay từ gia đình tôi,
04:05
the homies.
89
233800
1200
những người thân.
Thật khó khăn.
04:08
It was rough, man.
90
236280
1456
04:09
It was a struggle.
91
237760
1376
Nó là một cuộc đấu tranh.
04:11
But little did I know
92
239160
1696
Nhưng tôi đã không biết
04:12
I was receiving the greatest gifts
I had ever dreamed of:
I had ever dreamed of:
93
240880
3416
Tôi đã nhận được món quà lớn nhất
tôi có thể mơ đến:
tôi có thể mơ đến:
04:16
self-worth,
94
244320
1200
giá trị bản thân,
04:18
knowledge, discipline.
95
246320
1840
kiến thức, kỉ luật.
04:21
I was so excited to be reading that I read
everything I could get my hands on:
everything I could get my hands on:
96
249000
3696
Tôi đã quá hưng phấn khi biết chữ đến
nỗi đọc mọi thứ có thể tìm được:
nỗi đọc mọi thứ có thể tìm được:
04:24
candy wrappers, clothing logos,
street signs, everything.
street signs, everything.
97
252720
3335
vỏ kẹo, nhãn mác quần áo,
biển báo, tất cả.
biển báo, tất cả.
04:28
I was just reading stuff!
98
256079
1217
Tôi đã chỉ đọc mọi thứ!
04:29
(Applause)
99
257320
1016
(Vỗ tay)
04:30
Just reading stuff.
100
258360
1200
Chỉ đọc.
04:33
I was so excited to know how to read
and know how to spell.
and know how to spell.
101
261360
2800
Tôi đã quá phẩn khởi khi biết đọc
và biết đánh vần.
và biết đánh vần.
04:36
The homie came up, said,
"Man, what you eating?"
"Man, what you eating?"
102
264720
2256
Bạn đồng hương tới, nói,
"Này, ăn gì vậy?"
"Này, ăn gì vậy?"
04:39
I said, "C-A-N-D-Y, candy."
103
267000
1736
Tôi nói, "K-Ẹ-O, kẹo."
04:40
(Laughter)
104
268760
2256
(Cười)
04:43
He said, "Let me get some."
I said, "N-O. No."
I said, "N-O. No."
105
271040
2496
Hắn nói, "Để tao lấy vài cái."
Tôi nói, "K-H-Ô-N-G, không."
Tôi nói, "K-H-Ô-N-G, không."
04:45
(Laughter)
106
273560
1216
(Cười)
04:46
It was awesome.
107
274800
1416
Nó thật tuyệt.
04:48
I mean, I can actually now
for the first time in my life read.
for the first time in my life read.
108
276240
3176
Ý tôi là, tôi bây giờ có thể thực sự
đọc lần đầu tiên trong đời.
đọc lần đầu tiên trong đời.
04:51
The feeling that I got
from it was amazing.
from it was amazing.
109
279440
2040
Cảm xúc tôi có từ nó
thật tuyệt vời.
thật tuyệt vời.
04:55
And then at 22, feeling myself,
110
283240
2600
Và khi đó lúc 22, cảm nhận chính mình,
04:58
feeling confident,
111
286800
1736
cảm thấy tự tin,
05:00
I remembered what the OG told me.
112
288560
1840
Tôi nhớ những gì OG đã bảo.
05:03
So I picked up the business section
of the newspaper.
of the newspaper.
113
291760
3736
Nên tôi cầm mục kinh doanh của tờ báo lên.
05:07
I wanted to find these rich white folks.
114
295520
1936
Tôi đã muốn tìm
những người da trắng giàu có.
những người da trắng giàu có.
05:09
(Laughter)
115
297480
1600
(Cười)
05:12
So I looked for that glimpse.
116
300520
1920
Nên tôi tìm kiếm
cái nhìn thoáng qua đó.
cái nhìn thoáng qua đó.
05:15
As I furthered my career
117
303480
1616
Khi tôi phát triển sự nghiệp
05:17
in teaching others how to
financially manage money and invest,
financially manage money and invest,
118
305120
3856
bằng cách dạy người khác cách
quản lý tiền và đầu tư về mặt tài chính,
quản lý tiền và đầu tư về mặt tài chính,
05:21
I soon learned that I had to take
responsibility for my own actions.
responsibility for my own actions.
119
309000
3336
Tôi sớm học được rằng phải
chịu trách nhiệm cho hành động của mình.
chịu trách nhiệm cho hành động của mình.
05:24
True, I grew up
in a very complex environment,
in a very complex environment,
120
312360
3016
Đúng, tôi lớn lên
trong một môi trường rất phức tạp,
trong một môi trường rất phức tạp,
05:27
but I chose to commit crimes,
121
315400
1936
Nhưng tôi đã chọn phạm tội,
05:29
and I had to own up to that.
122
317360
1776
và tôi phải thừa nhận việc đó.
05:31
I had to take responsibility
for that, and I did.
for that, and I did.
123
319160
2616
Tôi đã phải chịu trách nhiệm về
việc đó, và tôi đã làm.
việc đó, và tôi đã làm.
05:33
I was building a curriculum
that could teach incarcerated men
that could teach incarcerated men
124
321800
2896
Tôi đã xây dựng một giáo trình
có thể dạy những tù nhân
có thể dạy những tù nhân
05:36
how to manage money
through prison employments.
through prison employments.
125
324720
2280
cách để quản lý tiền
qua các công việc trong tù.
qua các công việc trong tù.
Quản lý lối sống đúng cách
sẽ cung cấp những công cụ chuyển hóa được.
sẽ cung cấp những công cụ chuyển hóa được.
05:40
Properly managing our lifestyle
would provide transferrable tools
would provide transferrable tools
126
328720
3176
05:43
that we can use to manage money
when we reenter society,
when we reenter society,
127
331920
3336
mà họ có thể dùng để quản lý tiền
khi quay trở lại với xã hội,
khi quay trở lại với xã hội,
05:47
like the majority of people did
who didn't commit crimes.
who didn't commit crimes.
128
335280
3256
như phần lớn mọi người làm khi
họ không phạm pháp.
họ không phạm pháp.
05:50
Then I discovered
129
338560
1200
Rồi tôi phát hiện ra
05:52
that according to MarketWatch,
130
340680
2056
dựa theo MarketWatch,
05:54
over 60 percent of the American population
131
342760
2536
hơn 60 phần trăm dân số Mỹ
05:57
has under 1,000 dollars in savings.
132
345320
2120
có dưới 1000 đô la tiết kiệm.
06:00
Sports Illustrated said that
over 60 percent of NBA players
over 60 percent of NBA players
133
348200
3216
Tạp chí Sports Illustrated nói rằng
hơn 60% tuyển thủ NBA
hơn 60% tuyển thủ NBA
06:03
and NFL players go broke.
134
351440
1536
và NFL bị phá sản.
06:05
40 percent of marital problems
derive from financial issues.
derive from financial issues.
135
353000
3040
40% vấn đề hôn nhân
bắt nguồn từ khó khăn về tài chính.
bắt nguồn từ khó khăn về tài chính.
06:09
What the hell?
136
357080
1216
Cái quái gì thế?
06:10
(Laughter)
137
358320
2136
(Cười)
06:12
You mean to tell me
that people worked their whole lives,
that people worked their whole lives,
138
360480
2696
Ý bạn muốn nói rằng
ta đã làm việc cả đời,
ta đã làm việc cả đời,
06:15
buying cars, clothes,
homes and material stuff
homes and material stuff
139
363200
2576
mua xe, quần áo,
nhà và vật chất cho hôn nhân
nhà và vật chất cho hôn nhân
06:17
but were living check to check?
140
365800
2216
nhưng lại đang khó khăn để chi trả?
06:20
How in the world were members of society
going to help incarcerated individuals
going to help incarcerated individuals
141
368040
4336
Làm thế nào để cộng đồng có thể
giúp từng tù nhân
giúp từng tù nhân
quay về với xã hội
06:24
back into society
142
372400
1216
nếu họ không thể
quản lý đồ của họ?
quản lý đồ của họ?
06:25
if they couldn't manage they own stuff?
143
373640
1880
06:28
We screwed.
144
376160
1256
Chúng tôi toi đời rồi.
06:29
(Laughter)
145
377440
1736
(Cười)
06:31
I needed a better plan.
146
379200
1400
Tôi cần kế hoạch tốt hơn.
Việc này sẽ không
diễn ra tốt đẹp lắm.
diễn ra tốt đẹp lắm.
06:34
This is not going to work out too well.
147
382520
2120
06:37
So ...
148
385040
1200
Vậy nên ...
06:39
I thought.
149
387880
1200
Tôi đã nghĩ rằng,
06:43
I now had an obligation
to meet those on the path
to meet those on the path
150
391800
2840
bây giờ tôi bắt buộc phải
gặp họ
gặp họ
06:48
and help,
151
396360
1216
và giúp đỡ,
06:49
and it was crazy because
I now cared about my community.
I now cared about my community.
152
397600
3256
thật là điên rồ vì tôi
bây giờ đã quan tâm đến cộng đồng.
bây giờ đã quan tâm đến cộng đồng.
06:52
Wow, imagine that.
I cared about my community.
I cared about my community.
153
400880
2360
Wow, tưởng tượng.
Tôi quan tâm đến cộng đồng.
Tôi quan tâm đến cộng đồng.
Thất học về tài chính
là một căn bệnh
là một căn bệnh
06:56
Financial illiteracy is a disease
154
404640
2296
đã làm tê liệt thiểu số và
tầng lớp thấp hơn của xã hội
tầng lớp thấp hơn của xã hội
06:58
that has crippled minorities
and the lower class in our society
and the lower class in our society
155
406960
3016
07:02
for generations and generations,
156
410000
2136
từ thế hệ này qua thế hệ khác,
07:04
and we should be furious about that.
157
412160
2496
và chúng ta nên tức giận về nó.
07:06
Ask yourselves this:
158
414680
1576
Hãy tự hỏi bản thân:
07:08
How can 50 percent
of the American population
of the American population
159
416280
3256
Làm thế nào mà 50 phần trăm
của dân số Mỹ
của dân số Mỹ
07:11
be financially illiterate in a nation
driven by financial prosperity?
driven by financial prosperity?
160
419560
3960
mù chữ về tài chính trong một quốc gia
thúc đẩy bởi sự thịnh vượng tài chính?
thúc đẩy bởi sự thịnh vượng tài chính?
07:17
Our access to justice, our social status,
161
425000
2856
Sự tiếp cận của ta về
công lý, địa vị xã hội,
công lý, địa vị xã hội,
07:19
living conditions, transportation and food
162
427880
3016
môi trường sống, phương tiện
giao thông và thực phẩm
giao thông và thực phẩm
07:22
are all dependent on money
that most people can't manage.
that most people can't manage.
163
430920
3056
dựa vào số tiền hầu hết
chúng ta không thể kiểm soát.
chúng ta không thể kiểm soát.
07:26
It's crazy!
164
434000
1576
Thật là điên rồ!
07:27
It's an epidemic
165
435600
1376
Đó là một đại dịch bệnh
và là mối nguy hiểm lớn nhất cho
sự an toàn của người dân.
sự an toàn của người dân.
07:29
and a bigger danger to public safety
than any other issue.
than any other issue.
166
437000
3000
07:33
According to the California
Department of Corrections,
Department of Corrections,
167
441720
2656
Dựa theo Bộ Cải Huấn của
bang Carlifornia,
bang Carlifornia,
07:36
over 70 percent of those incarcerated
168
444400
2336
hơn 70 phần trăm tù nhân
07:38
have committed or have been charged
with money-related crimes:
with money-related crimes:
169
446760
3616
phạm tội hoặc bị kết án
về tội danh liên quan đến tiền bạc:
về tội danh liên quan đến tiền bạc:
07:42
robberies, burglaries,
fraud, larceny, distortion --
fraud, larceny, distortion --
170
450400
4520
cướp, trộm cắp,
lừa tiền, tống tiền --
lừa tiền, tống tiền --
07:47
and the list goes on.
171
455720
1320
và danh sách kéo dài.
07:49
Check this out:
172
457920
1216
Hãy xem cái này:
07:51
a typical incarcerated person
173
459160
2936
một tù nhân điển hình
07:54
would enter the California prison system
174
462120
2496
sẽ gia nhập vào hệ thống tù
ở California
ở California
07:56
with no financial education,
175
464640
1560
không có giáo dục tài chính,
07:58
earn 30 cents an hour,
176
466840
1976
kiếm được 30 cents một giờ,
08:00
over 800 dollars a year,
177
468840
2216
hơn 800 đô la một năm,
08:03
with no real expenses and save no money.
178
471080
2760
không phí phát sinh và
không tiết kiệm được tiền.
không tiết kiệm được tiền.
08:06
Upon his parole, he will be given
200 dollars gate money and told,
200 dollars gate money and told,
179
474760
4336
Trong bản cam kết khi ra tù, anh ta
sẽ được cho 200 đô và được bảo,
sẽ được cho 200 đô và được bảo,
08:11
"Hey, good luck, stay out of trouble.
Don't come back to prison."
Don't come back to prison."
180
479120
3080
"Này, chúc may mắn, tránh rắc rối.
Đừng quay về tù."
Đừng quay về tù."
Không có sự chuẩn bị chu đáo
hoặc kế hoạch tài chính dài hạn,
hoặc kế hoạch tài chính dài hạn,
08:14
With no meaningful preparation
or long-term financial plan,
or long-term financial plan,
181
482800
3296
08:18
what does he do ... ?
182
486120
1200
anh ta đã làm gì ...?
08:20
At 60?
183
488600
1200
Vào tuổi 60?
08:23
Get a good job,
184
491120
1336
Tìm một công việc tốt,
08:24
or go back to the very criminal behavior
that led him to prison in the first place?
that led him to prison in the first place?
185
492480
3920
hoặc quay về hành vi phạm tội
dẫn anh ta đến nhà tù lúc đầu?
dẫn anh ta đến nhà tù lúc đầu?
08:29
You taxpayers, you choose.
186
497400
1776
Những người trả thuế, bạn chọn.
08:31
Well, his education
already chose for him, probably.
already chose for him, probably.
187
499200
3160
Có thể, sự giáo dục đã chọn
cho anh ta.
cho anh ta.
08:35
So how do we cure this disease?
188
503120
2360
Vậy làm sao để chữa căn bệnh này?
08:38
I cofounded a program
189
506240
1736
Tôi đồng sáng lập chương trình
08:40
that we call Financial Empowerment
Emotional Literacy.
Emotional Literacy.
190
508000
4576
mà chúng tôi gọi là Thúc Đẩy
Ngôn Ngữ Tài Chính về Cảm Xúc
Ngôn Ngữ Tài Chính về Cảm Xúc
08:44
We call it FEEL,
191
512600
1456
Chúng tôi gọi nó là FEEL,
08:46
and it teaches how do you separate
your emotional decisions
your emotional decisions
192
514080
3176
và nó dạy bạn cách tách rời
các quyết định cảm tính
các quyết định cảm tính
08:49
from your financial decisions,
193
517280
1976
khỏi các quyết định tài chính,
08:51
and the four timeless rules
to personal finance:
to personal finance:
194
519280
3416
và bốn nguyên tắc trường tồn
trong tài chính cá nhân là:
trong tài chính cá nhân là:
08:54
the proper way to save,
195
522720
1560
cách tiết kiệm đúng đắn,
08:57
control your cost of living,
196
525560
1640
kiểm soát phí sinh hoạt,
09:00
borrow money effectively
197
528320
1776
mượn tiền có hiệu quả
09:02
and diversify your finances
by allowing your money to work for you
by allowing your money to work for you
198
530120
3776
và đa dạng hóa tài chính
bằng cách để tiền của bạn làm việc
bằng cách để tiền của bạn làm việc
09:05
instead of you working for it.
199
533920
1816
thay vì làm việc cho nó.
09:07
Incarcerated people need these life skills
before we reenter society.
before we reenter society.
200
535760
4160
Những tù nhân cần các kĩ năng này
trước khi quay về với xã hội.
trước khi quay về với xã hội.
09:13
You can't have full rehabilitation
without these life skills.
without these life skills.
201
541480
3896
Bạn không thể có sự phục hồi
toàn diện nếu thiếu chúng.
toàn diện nếu thiếu chúng.
09:17
This idea that only professionals
can invest and manage money
can invest and manage money
202
545400
3816
Ý nghĩ rằng chỉ có chuyên gia
mới có thể đầu tư và quản lý tiền
mới có thể đầu tư và quản lý tiền
09:21
is absolutely ridiculous,
203
549240
2256
là hoàn toàn lố bịch,
09:23
and whoever told you that is lying.
204
551520
1667
và ai nói thế là lừa dối.
09:25
(Applause)
205
553211
4965
(Vỗ tay)
09:30
A professional is a person
206
558200
2416
Một chuyên gia chính là người
09:32
who knows his craft better than most,
207
560640
2496
hiểu rõ về nghề của anh ta
hơn tất cả,
hơn tất cả,
09:35
and nobody knows how much money
you need, have or want better than you,
you need, have or want better than you,
208
563160
4936
và không ai biết số tiền bạn cần,
có hay muốn rõ hơn chính bạn,
có hay muốn rõ hơn chính bạn,
09:40
which means you are the professional.
209
568120
1960
có nghĩa là bạn là chuyên gia.
09:42
Financial literacy is not a skill,
ladies and gentlemen.
ladies and gentlemen.
210
570880
4216
Hiểu biết về tài chính không phải
là một kĩ năng, thưa quí vị.
là một kĩ năng, thưa quí vị.
09:47
It's a lifestyle.
211
575120
1200
Nó là một lối sống.
09:49
Financial stability is a byproduct
of a proper lifestyle.
of a proper lifestyle.
212
577560
4496
Sự ổn định tài chính là một
sản phẩm của lối sống đúng đắn.
sản phẩm của lối sống đúng đắn.
09:54
A financially sound incarcerated person
can become a taxpaying citizen,
can become a taxpaying citizen,
213
582080
3800
Một tù nhân ổn định về tài chính
có thể trở thành người trả thuế,
có thể trở thành người trả thuế,
09:58
and a financially sound
taxpaying citizen can remain one.
taxpaying citizen can remain one.
214
586680
3496
và một công dân trả thuế có
tài chính ổn định có thể duy trì.
tài chính ổn định có thể duy trì.
10:02
This allows us to create a bridge
between those people who we influence:
between those people who we influence:
215
590200
4336
Việc này cho phép chúng ta tạo nên
cầu nối giữa những người có ảnh hưởng:
cầu nối giữa những người có ảnh hưởng:
10:06
family, friends and those young people
216
594560
2736
Gia đình, bạn bè và những
người trẻ tuổi
người trẻ tuổi
10:09
who still believe
that crime and money are related.
that crime and money are related.
217
597320
2920
vẫn còn tin rằng
tội phạm và tiền bạc liên kết
tội phạm và tiền bạc liên kết
10:13
So let's lose the fear and anxiety
218
601720
2896
Vậy hãy xóa bỏ sự sợ hãi
và mối lo âu
và mối lo âu
10:16
of all the big financial words
219
604640
1456
của mọi từ ngữ tài chính
10:18
and all that other nonsense
that you've been out there hearing.
that you've been out there hearing.
220
606120
3576
và tất cả thứ vô nghĩa khác
mà bạn đã nghe ngoài kia.
mà bạn đã nghe ngoài kia.
10:21
And let's get to the heart
of what's been crippling our society
of what's been crippling our society
221
609720
3856
Và hãy chạm đến trái tim của
những gì đã làm tê liệt xã hội này
những gì đã làm tê liệt xã hội này
10:25
from taking care of your responsibility
to be better life managers.
to be better life managers.
222
613600
4360
Từ việc chăm sóc trách nhiệm của bạn để
trở thành người quản lý cuộc sống tốt hơn.
trở thành người quản lý cuộc sống tốt hơn.
10:31
And let's provide a simple
and easy to use curriculum
and easy to use curriculum
223
619000
3336
Và hãy cung cấp một giáo trình
đơn giản và dễ sử dụng
đơn giản và dễ sử dụng
10:34
that gets to the heart, the heart
224
622360
2256
chạm đến trái tim, trái tim
10:36
of what financial empowerment
and emotional literacy really is.
and emotional literacy really is.
225
624640
3936
của Thúc Đẩy Ngôn Ngữ Tài Chính
Đầy Cảm Xúc là gì
Đầy Cảm Xúc là gì
10:40
Now, if you're sitting out here
in the audience and you said,
in the audience and you said,
226
628600
2896
Nếu bạn là khán giả
đang ngồi ngoài kia và nói,
đang ngồi ngoài kia và nói,
10:43
"Oh yeah, well, that ain't me
and I don't buy it,"
and I don't buy it,"
227
631520
2416
"Ồ, đó không phải tôi
và tôi không tin nó,"
và tôi không tin nó,"
10:45
then come take my class --
228
633960
1296
vậy đến lớp của tôi --
10:47
(Laughter)
229
635280
1696
(Cười)
10:49
so I can show you how much money
it costs you every time you get emotional.
it costs you every time you get emotional.
230
637000
3680
tôi có thể cho thấy bao nhiêu
tiền sẽ tốn mỗi lần bạn xúc động.
tiền sẽ tốn mỗi lần bạn xúc động.
10:53
(Applause)
231
641960
3160
(Vỗ tay)
10:59
Thank you very much. Thank you.
232
647600
1536
Cảm ơn rất nhiều. Cảm ơn.
11:01
(Applause)
233
649160
1160
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocateCurtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy.
Why you should listen
The media calls Curtis "Wall Street" Carroll the "Oracle of San Quentin" for his stock picking prowess and ability to translate financial information into simple language for his students.
Carroll grew up in Oakland, California surrounded by poverty. In 1996, at 17 years old, he committed a robbery where a man was killed. He turned himself in and ended up an illiterate teenager in prison with a 54-to-life sentence. While in prison, the stock market captured his attention, but due to his illiteracy he couldn't learn more about it. Motivating by the lure of financial gaining, he taught himself how to read at 20-21 years old, and then he started studying the stock market. Carroll's role models changed from drug dealers and sports figures to Bill Gates and Warren Buffet. He wanted others to learn this new way of making money.
When Carroll arrived at San Quentin in 2012, he met Troy Williams, who helped him start the Financial Literacy Program. Together they created the philosophy F.E.E.L (Financial Empowerment Emotional Literacy) that teaches people to recognize how their emotions affect their financial decision, and how to separate the two.
Curtis "Wall Street" Carroll | Speaker | TED.com