ABOUT THE SPEAKER
Steven Strogatz - Mathematician
In his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect.

Why you should listen

Steven Strogatz studies some of the most interesting problems in applied mathematics -- such as the intersection of math and biology, looking for patterns in the human sleep-wake cycle or in swarms of blinking fireflies.

He's been looking at nonlinear dynamics and chaos applied to physics, engineering and biology, and branching out into new areas, such as explorating of the small-world phenomenon in social networks (popularly known as "six degrees of separation"), and its generalization to other complex networks in nature and technology.

Strogatz' work has been in the news as British engineers released the definitive paper on the Millenium Bridge wobble,  and its roots in how people walk on an unpredictable surface.

In 2012, he re-examined the "birthday problem" >>

More profile about the speaker
Steven Strogatz | Speaker | TED.com
TED2004

Steven Strogatz: The science of sync

Steven Strogatz: Khoa Học Của Sự Đồng Bộ Hoá

Filmed:
755,988 views

Nhà toán học Steven Strogatz chỉ cho chúng ta biết làm thế nào mà đám các sinh vật (như chim, đom đóm hay cá) có thể đồng bộ hoá và hành động như một tập thể-- khi mà không có một sự ra lệnh nào. Khuynh hướng có sức ảnh hưởng này còn hiẹn diện cả ở những đồ vật.
- Mathematician
In his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:19
I was tryingcố gắng to think, how is syncđồng bộ hóa connectedkết nối to happinesshạnh phúc,
0
1000
2000
Tôi đã từng thử tìm hiểu,
làm thế nào đồng bộ kết nối được hạnh phúc,
và theo tôi, vì một số lí do mà
chúng ta vui vẻ trong sự đồng bộ
00:21
and it occurredxảy ra to me that for some reasonlý do we take pleasurevui lòng in synchronizingđồng bộ hóa.
1
3000
7000
Chúng ta thích nhảy cùng nhau,
chúng ta thích hát cùng nhau
Và nếu bạn sẵn lòng,
tôi mong các bạn tham gia
00:28
We like to dancenhảy togethercùng với nhau, we like singingca hát togethercùng với nhau.
2
10000
3000
vào thử nghiệm đầu tiên hôm nay.
Thử nghiệm là --
00:31
And so, if you'llbạn sẽ put up with this, I would like to enlistnhập ngũ your help
3
13000
5000
và tôi nhận ra, khi các bạn vỗ tay
00:36
with a first experimentthí nghiệm todayhôm nay. The experimentthí nghiệm is --
4
18000
4000
bạn vỗ theo kiểu Bắc Mỹ
00:40
and I noticeđể ý, by the way, that when you applaudedhoan nghênh,
5
22000
3000
là kiểu tiếng ghê tai và ngắt quãng
00:43
that you did it in a typicalđiển hình NorthBắc AmericanNgười Mỹ way,
6
25000
2000
Các bạn không có sự tổ chức từ trước.
Kể cả khi các bạn vỗ tay đồng thanh
00:45
that is, you were raucousgiọng khàn and incoherentkhông liên lạc.
7
27000
4000
Các bạn nghĩ mình có thể làm được?
Tôi muốn thử xem nếu các bạn sẽ làm được
00:49
You were not organizedtổ chức. It didn't even occurxảy ra to you to clapvỗ tay in unisonUnison.
8
31000
5000
theo như tôi được biết,
thì các bạn chưa được luyện tập
00:54
Do you think you could do it? I would like to see if this audiencethính giả would --
9
36000
4000
các bạn có thể vỗ tay cùng nhau
một cách đồng bộ?
00:58
no, you haven'tđã không practicedthực hành, as farxa as I know --
10
40000
2000
(Vỗ Tay)
01:00
can you get it togethercùng với nhau to clapvỗ tay in syncđồng bộ hóa?
11
42000
3000
Whoa! Đó là thứ chúng ta gọi là
"hành động bột phát"
01:04
(ClappingVỗ tay)
12
46000
9000
(Tiếng cười)
01:14
WhoaDừng lại! Now, that's what we call emergentcấp cứu behaviorhành vi.
13
56000
2000
Vậy, nó nằm ngoài dự đoán của tôi, nhưng --
tôi vẫn dự là các bạn có thể đồng bộ
01:16
(LaughterTiếng cười)
14
58000
2000
Tôi không nghĩ là các bạn sẽ
tăng sự lặp lại ấy
01:18
So I didn't expectchờ đợi that, but -- I mean, I expectedkỳ vọng you could synchronizeđồng bộ hóa.
15
60000
4000
Rất thú vị.
01:22
It didn't occurxảy ra to me you'dbạn muốn increasetăng your frequencytần số.
16
64000
3000
(Tiếng cười)
01:25
It's interestinghấp dẫn.
17
67000
2000
Vậy chúng ta rút ra được điều gì?
Đầu tiên, chúng ta biết rằng các bạn đều thông minh
01:27
(LaughterTiếng cười)
18
69000
3000
Ở đây toàn những con người thông minh,
nhạy bén
01:30
So what do we make of that? First of all, we know that you're all brilliantrực rỡ.
19
72000
4000
Một số nhạc sĩ ở đây
01:34
This is a roomphòng fullđầy of intelligentthông minh people, highlycao sensitivenhạy cảm.
20
76000
4000
Đó có phải là lí do mà các bạn
đồng bộ được?
01:38
Some trainedđào tạo musiciansnhạc sĩ out there.
21
80000
3000
Nghĩ một cách nghiêm túc
về câu hỏi này
01:41
Is that what enabledcho phép you to synchronizeđồng bộ hóa?
22
83000
2000
hãy hỏi bản thân mình rằng điều kiện cần
nhất cho cái bạn vừa làm là gì,
01:43
So to put the questioncâu hỏi a little more seriouslynghiêm túc,
23
85000
3000
cho sự đồng bộ hoá tự phát.
01:46
let's askhỏi ourselveschúng ta what are the minimumtối thiểu requirementsyêu cầu for what you just did,
24
88000
4000
Bạn có cần phải thông minh như bây giờ?
01:50
for spontaneoustự phát synchronizationđồng bộ hóa.
25
92000
3000
Thậm chí, bạn có cần phải có não
để có thể đồng bộ?
01:53
Do you need, for instanceví dụ, to be as smartthông minh as you are?
26
95000
4000
Bạn có cần phải là vật thể sống?
Tôi biết, đó là một suy nghĩ ghê rợn
01:57
Do you even need a brainóc at all just to synchronizeđồng bộ hóa?
27
99000
7000
Những vật thể vô hồn có thể đồng bộ hoá
một cách tự phát
02:04
Do you need to be alivesống sót? I mean, that's a spookykỳ quặc thought, right?
28
106000
5000
Nó là sự thật. Hôm nay, tôi sẽ giải thích
sự đồng bộ hoá là,
02:09
InanimateVô tri vô giác objectscác đối tượng that mightcó thể spontaneouslymột cách tự nhiên synchronizeđồng bộ hóa themselvesbản thân họ.
29
111000
5000
nếu không phải một trong những, có lẽ
là động lực phổ biến nhất của tự nhiên
02:14
It's realthực. In factthực tế, I'll try to explaingiải thích todayhôm nay that syncđồng bộ hóa is maybe one of,
30
116000
7000
Nó trải rộng từ quy mô nguyên tử đến
quy mô vũ trụ
02:21
if not one of the mostphần lớn, perhapscó lẽ the mostphần lớn pervasivephổ biến drivelái xe in all of naturethiên nhiên.
31
123000
4000
Nó là xu hướng có chiều sâu tới
trật tự của tự nhiên
02:25
It extendskéo dài from the subatomichạt hạ nguyên tử scaletỉ lệ to the farthestxa nhất reachesđạt tới of the cosmosvũ trụ.
32
127000
6000
mà đối lập với những gì chúng ta
được dạy về sự hỗn loạn
02:31
It's a deepsâu tendencykhuynh hướng towardđối với ordergọi món in naturethiên nhiên
33
133000
4000
Tôi không nói là định luật về sự hỗn loạn là sai
Nó không sai.
02:35
that opposesphản đối what we'vechúng tôi đã all been taughtđã dạy about entropydữ liệu ngẫu nhiên.
34
137000
3000
Nhưng có lực đối kháng trong
vũ trụ
02:38
I mean, I'm not sayingnói the lawpháp luật of entropydữ liệu ngẫu nhiên is wrongsai rồi -- it's not.
35
140000
3000
xu hướng tới trật tự tự phát. Và đó
là chủ đề của chúng ta
02:41
But there is a countervailingđối kháng forcelực lượng in the universevũ trụ --
36
143000
2000
Theo đó, hãy để tôi bắt đầu với điều gì
có thể xảy đến với bạn ngay bây giờ
02:43
the tendencykhuynh hướng towardsvề hướng spontaneoustự phát ordergọi món. And so that's our themechủ đề.
37
145000
5000
khi bạn nghe về sự đồng bộ hoá trong tự nhiên
02:48
Now, to get into that, let me beginbắt đầu with what mightcó thể have occurredxảy ra to you immediatelyngay
38
150000
4000
Một ví dụ điển hình về một đàn chim
bay cùng nhau
02:52
when you hearNghe that we're talkingđang nói about synchronySynchrony in naturethiên nhiên,
39
154000
4000
hoặc một bầy cá bơi có tổ chức
02:56
which is the gloriousvinh quang examplethí dụ of birdschim that flockFlock togethercùng với nhau,
40
158000
6000
Vậy, chúng không cần phải là sinh vật
cực kì thông minh
03:02
or fish swimmingbơi lội in organizedtổ chức schoolstrường học.
41
164000
4000
thế nhưng, chúng lại biểu diễn
"vở ba lê" tuyệt đẹp.
03:06
So these are not particularlyđặc biệt intelligentthông minh creaturessinh vật,
42
168000
4000
Từ chương trình "Động vật săn mồi" của BBC
03:10
and yetchưa, as we'lltốt see, they exhibittriển lãm beautifulđẹp balletsCác vở ballet.
43
172000
3000
Chúng ta đang xem sự đồng bộ hoá
với bản năng tự vệ
03:15
This is from a BBCĐÀI BBC showchỉ calledgọi là "PredatorsĐộng vật săn mồi,"
44
177000
2000
Khi bạn nhỏ và dễ bị công kích,
như những con chim sáo đậu
03:17
and what we're looking at here are examplesví dụ of synchronySynchrony that have to do with defensephòng thủ.
45
179000
5000
hoặc như loài cá, đồng bộ hoá giúp cả đàn tránh
được loài ăn thịt, hoặc đánh lạc hướng chúng
03:23
When you're smallnhỏ bé and vulnerabledễ bị tổn thương, like these starlingschim sáo,
46
185000
3000
Chúng ta hãy tĩnh lặng để cảm nhận
sự tráng lệ này
03:26
or like the fish, it helpsgiúp to swarmswarm to avoidtránh predatorskẻ săn mồi, to confusenhầm lẫn predatorskẻ săn mồi.
47
188000
7000
Trong một thời gian dài, các nhà sinh học
bị phân tâm bởi hiện tượng này
03:35
Let me be quietYên tĩnh for a secondthứ hai because this is so gorgeoustuyệt đẹp.
48
197000
3000
họ tự hỏi sao nó có thể xảy ra
03:53
For a long time, biologistsnhà sinh vật học were puzzledbối rối by this behaviorhành vi,
49
215000
3000
Chúng ta đều biết rằng biên đạo
tạo nên sự đồng bộ
03:56
wonderingtự hỏi how it could be possiblekhả thi.
50
218000
2000
Nhưng những sinh vật này không có
người biên đạo
03:59
We're so used to choreographybiên đạo múa givingtặng risetăng lên to synchronySynchrony.
51
221000
3000
Chúng tự biên đạo bản thân chúng
04:03
These creaturessinh vật are not choreographedchoreographed.
52
225000
2000
Và khoa học ngày nay bắt đầu
tìm ra cơ chế hoạt động
04:05
They're choreographingchoreographing themselvesbản thân họ.
53
227000
2000
Tôi sẽ chỉ cho bạn mô hình trên máy tính
tạo bởi Ian Couzin, một nhà nghiên cứu ở Oxford
04:09
And only todayhôm nay is sciencekhoa học startingbắt đầu to figurenhân vật out how it workscông trinh.
54
231000
3000
nó cho chúng ta thấy
bầy đàn hoạt động như thế nào
04:13
I'll showchỉ you a computermáy vi tính modelmô hình madethực hiện by IainIain CouzinCouzin, a researchernhà nghiên cứu at OxfordOxford,
55
235000
6000
Có 3 quy luật đơn giản
04:19
that showstrình diễn how swarmsđàn work.
56
241000
2000
Đầu tiên, mỗi cá thể chỉ nhận thức được sự
tồn tại của hàng xóm quanh chúng
04:21
There are just threesố ba simpleđơn giản rulesquy tắc.
57
243000
2000
Thứ hai, mỗi cá thể có xu hướng
xếp thành hàng
04:24
First, all the individualscá nhân are only awareý thức of theirhọ nearestgần nhất neighborshàng xóm.
58
246000
4000
Và cuối cùng, chúng di chuyển
xích lại gần nhau
04:29
SecondThứ hai, all the individualscá nhân have a tendencykhuynh hướng to linehàng up.
59
251000
3000
nhưng chúng vẫn giữ
một khoảng cách nhỏ
04:33
And thirdthứ ba, they're all attractedthu hút to eachmỗi other,
60
255000
3000
Và khi bạn vận hành 3 nguyên tắc ấy
04:36
but they try to keep a smallnhỏ bé distancekhoảng cách apartxa nhau.
61
258000
2000
tự động bạn có thể thấy một bầy
04:39
And when you buildxây dựng those threesố ba rulesquy tắc in,
62
261000
3000
rất giống với bầy cá hoặc đàn chim.
04:42
automaticallytự động you startkhởi đầu to see swarmsđàn
63
264000
2000
Cá rất thích ở gần nhau, cách nhau
bằng chiều dài cơ thể chúng
04:44
that look very much like fish schoolstrường học or birdchim flocksđàn gia cầm.
64
266000
3000
Chim cách nhau khoảng
3 hoặc 4 lần chiều dài cơ thể chúng
04:48
Now, fish like to stayở lại closegần togethercùng với nhau, about a bodythân hình lengthchiều dài apartxa nhau.
65
270000
4000
Ngoại trừ điều đó ra, nguyên tắc
là giống nhau cho cả 2 loài
04:52
BirdsChim try to stayở lại about threesố ba or fourbốn bodythân hình lengthsđộ dài apartxa nhau.
66
274000
3000
Hãy quan sát sự thay đổi khi
động vật săn mồi xuất hiện
04:55
But exceptngoại trừ for that differenceSự khác biệt, the rulesquy tắc are the sametương tự for bothcả hai.
67
277000
3000
Nguyên tắc thứ 4: khi động vật săn mồi xuất hiện,
tránh nó ra
05:04
Now, all this changesthay đổi when a predatorđộng vật ăn thịt entersđi vào the scenebối cảnh.
68
286000
3000
Đây là mô hình bạn thấy khi
có động vật săn mồi
05:09
There's a fourththứ tư rulequi định: when a predator'scủa Predator comingđang đến, get out of the way.
69
291000
5000
Những con mồi của chúng ta
tránh ra theo các hướng ngẫu nhiên
05:23
Here on the modelmô hình you see the predatorđộng vật ăn thịt attackingtấn công.
70
305000
3000
và nguyên tắc xích lại gần nhau
mang chúng lại gần nhau,
05:28
The preycon mồi movedi chuyển out in randomngẫu nhiên directionshướng,
71
310000
2000
như vậy, có một sự tách ra rồi hợp lại
xuyên suốt
05:30
and then the rulequi định of attractionsức hút bringsmang lại them back togethercùng với nhau again,
72
312000
3000
Và bạn thấy điều đó trong tự nhiên
05:33
so there's this constantkhông thay đổi splittingchia tách and reformingcải cách.
73
315000
3000
Lưu ý rằng, có vẻ như từng cá thể
hành động như có sự hợp tác,
05:37
And you see that in naturethiên nhiên.
74
319000
2000
nhưng thực sự, là hành động ích kỉ
theo Thuyết tiến hoá của Darwin.
05:47
Keep in mindlí trí that, althoughmặc dù it looksnhìn as if eachmỗi individualcá nhân is actingdiễn xuất to cooperatehợp tác,
75
329000
6000
Mỗi cá thể giải tán một cách ngẫu nhiên
để cứu lấy vẩy hoặc lông của chúng .
05:53
what's really going on is a kindloại of selfishích kỷ DarwinianHọc thuyết Darwin behaviorhành vi.
76
335000
4000
Ngoại trừ khao khát muốn
cứu lấy chúng,
05:57
EachMỗi is scatteringtán xạ away at randomngẫu nhiên to try to savetiết kiệm its scalesquy mô or featherslông vũ.
77
339000
4000
mỗi sinh vật đều theo
những nguyên tắc trên
06:03
That is, out of the desirekhao khát to savetiết kiệm itselfchinh no,
78
345000
3000
và dẫn tới kết quả an toàn
cho toàn bộ chúng
06:06
eachmỗi creaturesinh vật is followingtiếp theo these rulesquy tắc,
79
348000
3000
Mặc dù trông chúng như đang nghĩ cho cả nhóm,
thực tế là không phải vậy.
06:09
and that leadsdẫn to something that's safean toàn for all of them.
80
351000
2000
Bạn có thể đang tự hỏi lợi ích thực chất
khi ở trong một bầy đàn là gì,
06:11
Even thoughTuy nhiên it looksnhìn like they're thinkingSuy nghĩ as a groupnhóm, they're not.
81
353000
3000
và bạn có thể nghĩ ra một số lợi ích.
06:32
You mightcó thể wonderngạc nhiên what exactlychính xác is the advantagelợi thế to beingđang in a swarmswarm,
82
374000
3000
Như tôi đã nói, nếu bạn ở trong bầy đàn,
tỉ lệ bạn không may mắn
06:35
so you can think of severalmột số.
83
377000
2000
sẽ được giảm nếu so với một nhóm nhỏ
06:37
As I say, if you're in a swarmswarm, your oddstỷ lệ of beingđang the unluckykhông may mắn one
84
379000
4000
Rất có nhiều đôi mắt
phát hiện ra nguy hiểm.
06:41
are reducedgiảm as comparedso to a smallnhỏ bé groupnhóm.
85
383000
3000
Và bạn có thể thấy ở ví dụ
đàn chim sáo đậu,
06:45
There are manynhiều eyesmắt to spotnơi dangernguy hiểm.
86
387000
3000
khi loài diều hâu lạ tiến đến
tấn công chúng,
06:48
And you'llbạn sẽ see in the examplethí dụ with the starlingschim sáo, with the birdschim,
87
390000
7000
có một làn sóng hoảng loạn
đang lan truyền
06:55
when this peregrinePeregrine hawkHawk is about to attacktấn công them,
88
397000
2000
có thể truyền tín hiệu
trong khoảng cách lớn
06:57
that actuallythực ra wavessóng biển of panichoảng loạn can propagatetuyên truyền,
89
399000
3000
Bạn sẽ thấy -- nó có thể sẽ tới trong những
giây phút chót -- hoặc không
07:00
sendinggửi messagestin nhắn over great distanceskhoảng cách.
90
402000
3000
Thông tin có thể được truyền tải
nửa kilometer
07:03
You'llBạn sẽ see -- let's see, it's comingđang đến up possiblycó thể at the very endkết thúc -- maybe not.
91
405000
8000
trong một khoảng thời gian ngắn
qua cơ chế này.
07:12
InformationThông tin can be sentgởi over halfmột nửa a kilometerkm away
92
414000
3000
Vâng, nó đang xảy ra đây.
07:15
in a very shortngắn time throughxuyên qua this mechanismcơ chế.
93
417000
3000
Hãy nhìn nếu bận có thể thấy làn sóng
lan truyền trong bầy đàn.
07:20
Yes, it's happeningxảy ra here.
94
422000
2000
Nó thật đẹp. Chúng ta có thể hiểu và nghĩ
điều gì đang xảy ra với đàn chim
07:22
See if you can see those wavessóng biển propagatingtuyên truyền throughxuyên qua the swarmswarm.
95
424000
3000
với mô hình máy tính kia.
07:26
It's beautifulđẹp. The birdschim are, we sortsắp xếp of understandhiểu không, we think,
96
428000
4000
Như tôi đã nói, chỉ với 3 nguyên tắc đơn giản
07:30
from that computermáy vi tính modelmô hình, what's going on.
97
432000
2000
thêm một nguyên tắc về việc trông chừng
động vật ăn thịt
07:32
As I say, it's just those threesố ba simpleđơn giản rulesquy tắc,
98
434000
2000
Dường như chả có gì là bí ẩn.
07:34
plusthêm the one about watch out for predatorskẻ săn mồi.
99
436000
2000
Tuy nhiên, chúng ta không thực sự hiểu rõ
về bản chất toán học.
07:36
There doesn't seemhình như to be anything mysticalthần bí about this.
100
438000
3000
Tôi là nhà Toán học. Chúng ta muốn có thể
hiểu một cách rõ hơn
07:39
We don't, howeverTuy nhiên, really understandhiểu không at a mathematicaltoán học levelcấp độ.
101
441000
3000
Tôi cho các bạn xem mô hình trên máy tính,
nhưng máy tính không hiểu
07:42
I'm a mathematiciannhà toán học. We would like to be ablecó thể to understandhiểu không better.
102
444000
4000
Máy tính chỉ là một thử nghiệm khác.
07:46
I mean, I showedcho thấy you a computermáy vi tính modelmô hình, but a computermáy vi tính is not understandinghiểu biết.
103
448000
3000
Chúng ta đều muốn có cái nhìn cụ thể hơn
về cơ chế hoạt động này
07:49
A computermáy vi tính is, in a way, just anotherkhác experimentthí nghiệm.
104
451000
3000
và để hiểu rằng tổ chức này từ đâu mà có.
07:52
We would really like to have a deepersâu sắc hơn insightcái nhìn sâu sắc into how this workscông trinh
105
454000
3000
Làm thế nào mà nguyên tắc có thể đưa tới
những khuôn mẫu?
07:55
and to understandhiểu không, you know, exactlychính xác where this organizationcơ quan comesđến from.
106
457000
5000
Có một trường hợp mà chúng ta đã
bắt đầu hiểu rõ hơn
08:00
How do the rulesquy tắc give risetăng lên to the patternsmẫu?
107
462000
2000
và đó là trường hợp về
những con đom đóm
08:02
There is one casetrường hợp that we have begunbắt đầu to understandhiểu không better,
108
464000
3000
Nếu bạn thấy đom đóm ở Bắc Mỹ
08:05
and it's the casetrường hợp of firefliesđom đóm.
109
467000
3000
như nhiều các thứ khác ở Bắc Mỹ
08:08
If you see firefliesđom đóm in NorthBắc AmericaAmerica,
110
470000
2000
chúng có xu hướng vận hành một cách độc lập.
Chúng không để ý tới nhau.
08:10
like so manynhiều NorthBắc AmericanNgười Mỹ sortsloại of things,
111
472000
2000
Chúng làm việc một mình,
bật đèn sáng và tắt đèn,
08:12
they tendcó xu hướng to be independentđộc lập operatorsQuốc gia sử dụng. They ignorebỏ qua eachmỗi other.
112
474000
4000
không để ý gì tới những con xung quanh.
08:16
They eachmỗi do theirhọ ownsở hữu thing, flashingnhấp nháy on and off,
113
478000
2000
Nhưng ở phía Nam Châu á -- Thái Lan
hay Mã Lai hay Borneo --
08:18
payingtrả tiền no attentionchú ý to theirhọ neighborshàng xóm.
114
480000
2000
Những con đom đóm đực hành động
và hợp tác một cách đẹp tuyệt
08:20
But in SoutheastĐông nam AsiaAsia -- placesnơi like ThailandThái Lan or MalaysiaMalaysia or BorneoBorneo --
115
482000
5000
Bạn có thể thấy chúng vào mỗi đêm
dọc bờ sông
08:25
there's a beautifulđẹp cooperativehợp tác xã behaviorhành vi that occursxảy ra amongtrong số maleNam giới firefliesđom đóm.
116
487000
5000
Các cây ngập mặn được bao quanh bởi những
con đóm đóm giao tiếp với nhau qua ánh sáng
08:30
You can see it everymỗi night alongdọc theo the rivercon sông banksngân hàng.
117
492000
3000
Đặc biệt, những con đom đóm đực bật đèn
cùng một lúc với nhau
08:33
The treescây, mangroverừng ngập mặn treescây, are filledđầy with firefliesđom đóm communicatinggiao tiếp with lightánh sáng.
118
495000
5000
trong một sự đồng bộ hoàn hảo,
để gửi thông điệp đến cho giống cái
08:38
SpecificallyĐặc biệt, it's maleNam giới firefliesđom đóm who are all flashingnhấp nháy in perfecthoàn hảo time togethercùng với nhau,
119
500000
5000
Và như bạn có thể tưởng tượng, thông điệp
là "Lại đây. Hãy cặp với anh."
08:43
in perfecthoàn hảo synchronySynchrony, to reinforcecủng cố a messagethông điệp to the femalesnữ giới.
120
505000
4000
(Nhạc)
08:47
And the messagethông điệp, as you can imaginetưởng tượng, is "Come hitherở đây. MateMate with me."
121
509000
4000
Trong giây lát, tôi sẽ chỉ cho bạn sự
chuyển động chậm của một con đom đóm
08:52
(MusicÂm nhạc)
122
514000
6000
để bạn có thể cảm nhận được. Đây là
một khung hình
08:59
In a secondthứ hai I'm going to showchỉ you a slowchậm motionchuyển động of a singleĐộc thân fireflycon đom đóm
123
521000
4000
Bật và tắt -- giây thứ 30, đây.
09:03
so that you can get a sensegiác quan. This is a singleĐộc thân framekhung.
124
525000
3000
Và hãy nhìn cả khúc sông này, và
nhìn sự đồng bộ chính xác này.
09:06
Then on, and then off -- a 30ththứ of a secondthứ hai, there.
125
528000
5000
Bật, lại bật và tắt.
09:11
And then watch this wholetoàn thể rivercon sông bankngân hàng, and watch how precisetóm lược the synchronySynchrony is.
126
533000
4000
Ánh sáng tổng hợp từ những con bọ này
--đây thực sự là những con bọ nhỏ--
09:18
On, more on and then off.
127
540000
3000
rất sáng đến nỗi những người đánh cá
ở biển có thể tận dụng
09:27
The combinedkết hợp lightánh sáng from these beetlesbọ cánh cứng -- these are actuallythực ra tinynhỏ bé beetlesbọ cánh cứng --
128
549000
3000
làm ngọn hải đăng chỉ đường về nhà
Đáng kinh ngạc.
09:30
is so brightsáng that fishermenngư dân out at seabiển can use them
129
552000
3000
Trong một thời gian dài, thật không thể tin
09:33
as navigatingđiều hướng beaconscảnh báo to find theirhọ way back to theirhọ home riverssông. It's stunningKinh ngạc.
130
555000
4000
khi những người phương Tây đầu tiên,
như ông Francis Drake,
09:37
For a long time it was not believedtin
131
559000
2000
đến Thái Lan và trở lại cùng câu chuyện
về cảnh khó tin này.
09:39
when the first WesternTây travelerskhách du lịch, like SirThưa ngài FrancisFrancis DrakeDrake,
132
561000
3000
Không một ai tin.
09:42
wentđã đi to ThailandThái Lan and cameđã đến back with talescổ tích of this unbelievableKhông thể tin được spectaclecảnh tượng.
133
564000
4000
Chúng ta không nhìn thứ gì như thế ở
châu Âu hay ở phương Tây.
09:46
No one believedtin them.
134
568000
2000
Và trong khoảng thời gian dài,
thậm chí sau khi câu chuyện được ghi lại,
09:48
We don't see anything like this in EuropeEurope or in the WestWest.
135
570000
3000
người ta vẫn nghĩ đó là một loại
ảo ảnh quang học nào đó.
09:51
And for a long time, even after it was documentedtài liệu,
136
573000
3000
Các báo khoa học xuất bản và nói
rằng đó là do mí mắt co giật,
09:54
it was thought to be some kindloại of opticalquang học illusionảo giác.
137
576000
2000
hoặc, như bạn có thể biết,
con người có xu hướng
09:56
ScientificKhoa học papersgiấy tờ were publishedđược phát hành sayingnói it was twitchingtwitching eyelidsmí mắt
138
578000
3000
nhìn ra kiểu mẫu không có thật.
09:59
that explainedgiải thích it, or, you know, a humanNhân loại being'scủa người tendencykhuynh hướng
139
581000
4000
Nhưng tôi mong bạn có thể thuyết phục
bản thân mình, với mẩu phim về ban đêm này,
10:03
to see patternsmẫu where there are nonekhông ai.
140
585000
2000
rằng chúng thực sự
đồng bộ rất tốt.
10:05
But I hopemong you've convincedthuyết phục yourselfbản thân bạn now, with this nighttimeBan đêm videovideo,
141
587000
3000
Bây giờ câu hỏi là được đặt ra là,
chúng ta có cần phải sống
10:08
that they really were very well synchronizedđồng bộ hóa.
142
590000
3000
để nhìn thấy trật tự bột phát này,
10:11
Okay, well, the issuevấn đề then is, do we need to be alivesống sót
143
593000
3000
và tôi đã gợi ý rằng
câu trả lời là không.
10:14
to see this kindloại of spontaneoustự phát ordergọi món,
144
596000
2000
Bạn không cần phải là
một sinh vật hoàn thiện.
10:16
and I've alreadyđã hintedẩn that the answercâu trả lời is no.
145
598000
3000
Thậm chí bạn có thể
chỉ là một đơn bào
10:21
Well, you don't have to be a wholetoàn thể creaturesinh vật.
146
603000
2000
Ví dụ tế bào điều hoà nhịp tim
trong tim bạn bây giờ.
10:23
You can even be just a singleĐộc thân celltế bào.
147
605000
2000
Nó giúp bạn sống bình thường.
10:25
Like, take, for instanceví dụ, your pacemakermáy tạo nhịp tim cellstế bào in your hearttim right now.
148
607000
3000
Từng nhịp đập của tim phụ thuộc vào
khu vực quan trọng này, nút xoang nhĩ,
10:28
They're keepingduy trì you alivesống sót.
149
610000
2000
mà có tầm 10.000 tế bào
riêng lẻ tự đập,
10:30
EveryMỗi beattiết tấu of your hearttim dependsphụ thuộc on this crucialquan trọng regionkhu vực, the sinoatrialsinoatrial nodenút,
150
612000
5000
và có nhịp điệu xung điện
-- điệp áp tăng và giảm --
10:35
which has about 10,000 independentđộc lập cellstế bào that would eachmỗi beeptiếng kêu bíp,
151
617000
4000
truyền tín hiệu đến tâm thất
để bơm máu.
10:39
have an electricalđiện rhythmnhịp -- a voltageVôn up and down --
152
621000
3000
Bây giờ, bộ máy điều hoà nhịp tim
không phải là đơn bào.
10:42
to sendgửi a signaltín hiệu to the ventriclestâm thất to pumpmáy bơm.
153
624000
3000
Đó là chế độ dân chủ gồm 10.000 tế bào
cùng hoà âm
10:45
Now, your pacemakermáy tạo nhịp tim is not a singleĐộc thân celltế bào.
154
627000
3000
để cho bộ máy điều hoà nhịp tim
hoạt động chính xác.
10:48
It's this democracydân chủ of 10,000 cellstế bào that all have to firengọn lửa in unisonUnison
155
630000
3000
Tôi không đưa ra ý nghĩ rằng đồng bộ hoá
luôn là điều tốt.
10:51
for the pacemakermáy tạo nhịp tim to work correctlyđúng.
156
633000
2000
Nếu bạn bị trúng phong, có trường hợp
mà cả tỉ tế bào thần kinh, hoặc ít nhất hàng triệu
10:54
I don't want to give you the ideaý kiến that synchronySynchrony is always a good ideaý kiến.
157
636000
3000
sẽ phóng điện như trong một
buổi hoà nhạc bệnh lí.
10:57
If you have epilepsyđộng kinh, there is an instanceví dụ of billionshàng tỷ of brainóc cellstế bào, or at leastít nhất millionshàng triệu,
158
639000
5000
Như vậy, xu hướng hướng tới trật tự
không phải luôn là điều tốt.
11:02
dischargingxả in pathologicalbệnh lý concertbuổi hòa nhạc.
159
644000
3000
Bạn không cần phải là vật thể sống.
Thậm chí bạn không cần là đơn bào.
11:06
So this tendencykhuynh hướng towardsvề hướng ordergọi món is not always a good thing.
160
648000
3000
Nếu bạn nhìn, ví dụ,
laze hoạt động như thế nào,
11:10
You don't have to be alivesống sót. You don't have to be even a singleĐộc thân celltế bào.
161
652000
3000
sẽ là trường hợp của
sự đồng bộ hoá nguyên tử.
11:13
If you look, for instanceví dụ, at how laserslaser work,
162
655000
3000
Trong tia laze, điểm khác giữa tia sáng
laze với tia sáng trên đầu tôi đây
11:16
that would be a casetrường hợp of atomicnguyên tử synchronySynchrony.
163
658000
3000
là tia sáng này không liền mạch--
11:19
In a laserlaser, what makeslàm cho laserlaser lightánh sáng so differentkhác nhau from the lightánh sáng aboveở trên my headcái đầu here
164
661000
4000
rất nhiều màu khác nhau và tần số
khác nhau
11:23
is that this lightánh sáng is incoherentkhông liên lạc --
165
665000
2000
giống như cách các bạn vỗ tay
lúc ban đầu--
11:25
manynhiều differentkhác nhau colorsmàu sắc and differentkhác nhau frequenciestần số,
166
667000
3000
nhưng nếu bạn là tia laze,
đó sẽ là tràng vỗ tay có nhịp điệu.
11:28
sortsắp xếp of like the way you clappedclapped initiallyban đầu --
167
670000
3000
Các nguyên tử sẽ phóng ra
trong sự đồng bộ,
11:31
but if you were a laserlaser, it would be rhythmicnhịp điệu applausevỗ tay.
168
673000
3000
phát ra tia sáng một màu, một tần số.
11:34
It would be all atomsnguyên tử pulsatingPulsating in unisonUnison,
169
676000
2000
Bây giờ tới phần khá là rủi ro
trong bài nói của tôi,
11:36
emittingphát ra lightánh sáng of one colormàu, one frequencytần số.
170
678000
3000
mà sẽ chứng minh rằng vật vô hồn
có thể đồng bộ hoá.
11:40
Now comesđến the very riskyrủi ro partphần of my talk,
171
682000
3000
Nén hơi thở của bạn cho tôi.
11:43
which is to demonstratechứng minh that inanimatevô sinh things can synchronizeđồng bộ hóa.
172
685000
4000
Tôi đang có 2 bình nước rỗng.
11:47
HoldTổ chức your breathhơi thở for me.
173
689000
2000
Đây không phải là Keith Barry
đang làm ảo thuật.
11:49
What I have here are two emptytrống waterNước bottleschai.
174
691000
4000
Đây là một kẻ vụng về chơi
với các chai nước.
11:56
This is not KeithKeith BarryBarry doing a magicma thuật tricklừa.
175
698000
2000
Tôi có máy đập nhịp ở đây.
11:58
This is a klutzta just playingđang chơi with some waterNước bottleschai.
176
700000
5000
Bạn nghe thấy chứ?
12:03
I have some metronomesmetronomes here.
177
705000
2000
Tôi có máy đập nhịp,
12:08
Can you hearNghe that?
178
710000
2000
và nó là máy đập nhịp nhỏ nhất thế giới--
tôi không nên quảng cáo.
12:12
All right, so, I've got a metronomeMetronome,
179
714000
2000
Dù sao thì đây là máy đập nhịp
nhỏ nhất thế giới.
12:14
and it's the world'scủa thế giới smallestnhỏ nhất metronomeMetronome, the -- well, I shouldn'tkhông nên advertisequảng cáo.
180
716000
4000
Tôi đặt nó ở chế độ nhanh nhất,
12:18
AnywayDù sao, so this is the world'scủa thế giới smallestnhỏ nhất metronomeMetronome.
181
720000
3000
và giờ tôi đặt chế độ khác cùng theo cách đó.
12:21
I've setbộ it on the fastestnhanh nhất settingcài đặt, and I'm going to now take
182
723000
3000
Chúng ta có thể thử trường hợp thứ nhất.
Tôi sẽ để chúng trên bàn cùng nhau,
12:24
anotherkhác one setbộ to the sametương tự settingcài đặt.
183
726000
2000
không có lí do gì để chúng đồng bộ hoá,
và có lẽ chúng sẽ không.
12:28
We can try this first. If I just put them on the tablebàn togethercùng với nhau,
184
730000
3000
Bạn sẽ nghe chúng rõ hơn. Tôi sẽ đứng đây.
12:33
there's no reasonlý do for them to synchronizeđồng bộ hóa, and they probablycó lẽ won'tsẽ không.
185
735000
3000
Tôi hi vọng rằng chúng có thể
sẽ chỉ đập nhịp rời nhau
12:42
Maybe you'dbạn muốn better listen to them. I'll standđứng here.
186
744000
2000
bởi vì tần suất của chúng không
hoàn toàn giống nhau.
12:49
What I'm hopinghi vọng is that they mightcó thể just drifttrôi dạt apartxa nhau
187
751000
2000
Phải không? Chúng rời nhau.
12:51
because theirhọ frequenciestần số aren'tkhông phải perfectlyhoàn hảo the sametương tự.
188
753000
2000
Chúng đồng bộ khoảng một lúc,
rồi sau đó rời nhau.
13:01
Right? They did.
189
763000
2000
Và lí do là chúng không thể giao tiếp
với nhau
13:03
They were in syncđồng bộ hóa for a while, but then they driftedtrôi dạt apartxa nhau.
190
765000
2000
Bây giờ, có thể bạn sẽ nghĩ
đó là ý tưởng kì lạ.
13:07
And the reasonlý do is that they're not ablecó thể to communicategiao tiếp.
191
769000
2000
Máy đập nhịp giao tiếp với nhau
theo cách nào?
13:09
Now, you mightcó thể think that's a bizarrekỳ lạ ideaý kiến.
192
771000
2000
Chúng có thể giao tiếp với nhau
bằng lực cơ học.
13:11
How can metronomesmetronomes communicategiao tiếp?
193
773000
2000
Vậy tôi sẽ làm cho chúng như vậy.
13:14
Well, they can communicategiao tiếp throughxuyên qua mechanicalcơ khí forceslực lượng.
194
776000
3000
Tôi cũng muốn đẩy cái này lên một chút.
Làm thế nào chúng có thể liên lạc với nhau?
13:17
So I'm going to give them a chancecơ hội to do that.
195
779000
2000
Tôi sẽ đặt chúng trên
mặt nền có thể di chuyển được,
13:19
I alsocũng thế want to windgió this one up a bitbit. How can they communicategiao tiếp?
196
781000
3000
đó là "Hướng dẫn để học sau đại học ở Cornell."
Được chứ? Nó đây.
13:22
I'm going to put them on a movabledi chuyển platformnền tảng,
197
784000
2000
Hãy cùng xem nếu ta có thể
làm chúng hoạt động.
13:24
which is the "GuideHướng dẫn to GraduateSinh viên tốt nghiệp StudyNghiên cứu at CornellCornell." Okay? So here it is.
198
786000
9000
Vợ tôi chỉ ra rằng nó sẽ hoạt động tốt hơn
nếu tôi đặt cả 2 cái cùng lúc
13:33
Let's see if we can get this to work.
199
795000
2000
bởi vì nếu không toàn bộ sẽ bị rớt xuống.
13:37
My wifengười vợ pointednhọn out to me that it will work better if I put bothcả hai on at the sametương tự time
200
799000
4000
Được rồi. Và đây. Hãy cùng nhìn.
Tôi không ăn gian--
13:41
because otherwisenếu không thì the wholetoàn thể thing will tiptiền boa over.
201
803000
2000
Hãy để tôi làm chúng không đồng bộ.
Không, thật khó để có thể làm vậy.
13:43
All right. So there we go. Let's see. OK, I'm not tryingcố gắng to cheatCheat --
202
805000
7000
(Vỗ tay)
13:50
let me startkhởi đầu them out of syncđồng bộ hóa. No, hardcứng to even do that.
203
812000
5000
Được rồi. Trước khi ai đó không được đồng bộ hoá,
tôi sẽ đặt chúng ngay đây.
14:08
(ApplauseVỗ tay)
204
830000
4000
(Tiếng cười)
14:12
All right. So before any one goesđi out of syncđồng bộ hóa, I'll just put those right there.
205
834000
5000
Bây giờ, đó có thể thú vị,
14:17
(LaughterTiếng cười)
206
839000
1000
nhưng sự lan toả của xu hướng tới
trật tự tự phát
14:18
Now, that mightcó thể seemhình như a bitbit whimsicalhay thay đổi,
207
840000
2000
thỉnh thoảng có những
kết quả ngoài dự tính.
14:20
but this pervasivenesspervasiveness of this tendencykhuynh hướng towardsvề hướng spontaneoustự phát ordergọi món
208
842000
5000
Và ví dụ rõ ràng,
14:25
sometimesđôi khi has unexpectedbất ngờ consequenceshậu quả.
209
847000
4000
là sự việc xảy ra ở London vào năm 2000.
14:29
And a cleartrong sáng casetrường hợp of that,
210
851000
2000
Cầu Millenium được cho là
niềm tự hào của London --
14:31
was something that happenedđã xảy ra in LondonLondon in the yearnăm 2000.
211
853000
3000
cây cầu mới đẹp đẽ được bắc
qua sông Thames,
14:34
The MillenniumThiên niên kỷ BridgeBridge was supposedgiả định to be the prideniềm tự hào of LondonLondon --
212
856000
3000
con sông đầu tiên chảy hơn
100 năm tại London.
14:37
a beautifulđẹp newMới footbridgeFootbridge erectedxây dựng acrossbăng qua the ThamesThames,
213
859000
4000
Có một cuộc thi thiết kế lớn cho cây cầu này,
14:41
first rivercon sông crossingbăng qua in over 100 yearsnăm in LondonLondon.
214
863000
4000
và bản thiết kế thuộc về
một đội hiếm có--
14:45
There was a biglớn competitioncuộc thi for the designthiết kế of this bridgecầu,
215
867000
3000
trong không khí của TED, thực sự --
của một kiến trúc sư--
14:48
and the winningchiến thắng proposalđề nghị was submittedgửi by an unusualbất thường teamđội --
216
870000
4000
có lẽ là kiến trúc sư giỏi nhất ở Vương
quốc Anh, ngài Norman Foster--
14:52
in the TEDTED spirittinh thần, actuallythực ra -- of an architectkiến trúc sư --
217
874000
3000
làm việc cùng với nhà mỹ thuật, nhà điêu khắc,
ngài Anthony Caro,
14:55
perhapscó lẽ the greatestvĩ đại nhất architectkiến trúc sư in the UnitedVương KingdomQuốc Anh, LordChúa NormanNorman FosterNuôi dưỡng --
218
877000
4000
và công ty thi công, Ove Arup.
14:59
workingđang làm việc with an artisthọa sĩ, a sculptornhà điêu khắc, SirThưa ngài AnthonyAnthony CaroCaro,
219
881000
5000
Và họ nộp bản thiết kế cùng nhau,
dựa trên tầm nhìn của ngài Foster,
15:04
and an engineeringkỹ thuật firmchắc chắn, OveOve ArupArup.
220
886000
4000
đó là-- ông ấy nhớ đã đọc truyện tranh
Flash Gordon khi còn nhỏ,
15:08
And togethercùng với nhau they submittedgửi a designthiết kế baseddựa trên on LordChúa Foster'sCủa Foster visiontầm nhìn,
221
890000
5000
và ông ấy nói rằng khi Flash Gorden
tới vực sâu thẳm,
15:13
which was -- he rememberednhớ lại as a kidđứa trẻ readingđọc hiểu FlashĐèn flash GordonGordon comichài hước bookssách,
222
895000
4000
anh ấy sẽ bắn thứ mà ngày nay
chúng ta gọi là kiếm laze.
15:17
and he said that when FlashĐèn flash GordonGordon would come to an abyssvực thẳm,
223
899000
3000
Anh ấy bắn kiếm laze qua vực thẳm,
tạo nên một lưỡi dao bằng ánh sáng,
15:20
he would shootbắn what todayhôm nay would be a kindloại of a lightánh sáng saberSaber.
224
902000
3000
và rồi leo qua lưỡi tia sáng này.
15:23
He would shootbắn his lightánh sáng saberSaber acrossbăng qua the abyssvực thẳm, makingchế tạo a bladelưỡi dao of lightánh sáng,
225
905000
4000
Anh ấy nói, "Đó là tầm nhìn tôi
muốn gửi tới London.
15:27
and then scamperscamper acrossbăng qua on this bladelưỡi dao of lightánh sáng.
226
909000
2000
Tôi muốn lưỡi tia sáng này
đi qua sông Thames."
15:29
He said, "That's the visiontầm nhìn I want to give to LondonLondon.
227
911000
2000
Và thế là họ xây một lưỡi tia sáng,
15:31
I want a bladelưỡi dao of lightánh sáng acrossbăng qua the ThamesThames."
228
913000
3000
và nó là một dải dây bằng thép mỏng--
15:35
So they builtđược xây dựng the bladelưỡi dao of lightánh sáng,
229
917000
2000
có lẽ là chiếc cầu dây văng phẳng nhất
và mỏng nhất thế giới,
15:37
and it's a very thingầy ribbonRibbon of steelThép, the world'scủa thế giới --
230
919000
6000
với dây chằng ở phía bên ngoài.
15:43
probablycó lẽ the flattestcáo and thinnestmỏng nhất suspensionHệ thống treo bridgecầu there is,
231
925000
3000
Các bạn quen với chiếc cầu với dây văng
to rủ xuống ở bên trên.
15:46
with cablesdây cáp that are out on the sidebên.
232
928000
3000
Nhưng những dây văng này lại
ở phía bên ngoài của cầu,
15:49
You're used to suspensionHệ thống treo bridgescầu with biglớn droopyDroopy cablesdây cáp on the tophàng đầu.
233
931000
3000
ví như nếu bạn lấy một cái chun cao su và
kéo dài nó qua sông Thames--
15:52
These cablesdây cáp were on the sidebên of the bridgecầu,
234
934000
3000
đó là cách để giữ cây cầu.
15:55
like if you tooklấy a rubbercao su bandban nhạc and stretchedkéo dài it tautcăng thẳng acrossbăng qua the ThamesThames --
235
937000
4000
Bây giờ, ai cũng háo hức để đi thử.
15:59
that's what's holdinggiữ up this bridgecầu.
236
941000
2000
Vào ngày khai mạc, hàng nghìn người dân
London đến thử và có chuyện đã xảy ra.
16:01
Now, everyonetất cả mọi người was very excitedbị kích thích to try it out.
237
943000
2000
Và trong vòng 2 ngày, cây cầu đã phải
đóng cửa trước công chúng.
16:03
On openingkhai mạc day, thousandshàng nghìn of LondonersLondon cameđã đến out, and something happenedđã xảy ra.
238
945000
5000
Đầu tiên, tôi muốn chỉ cho bạn
các cuộc phỏng vấn với một số người
16:08
And withinbên trong two daysngày the bridgecầu was closedđóng to the publiccông cộng.
239
950000
4000
đã ở trên cầu vào ngày khai mạc, họ sẽ
mô tả điều gì đã xảy ra.
16:12
So I want to first showchỉ you some interviewsphỏng vấn with people
240
954000
5000
Người đàn ông: Nó bắt đầu di chuyển ngang
sang 2 bên, và hơi nhún lên nhún xuống,
16:17
who were on the bridgecầu on openingkhai mạc day, who will describemiêu tả what happenedđã xảy ra.
241
959000
3000
như là ở trên thuyền vậy.
16:20
Man: It really startedbắt đầu movingdi chuyển sidewaysnghiêng and slightlykhinh bỉ up and down,
242
962000
5000
Người phụ nữ: Vâng, nó bất ổn định,
và rất là nhiều gió,
16:25
ratherhơn like beingđang on the boatthuyền.
243
967000
3000
và tôi nhớ là nó có rất nhiều cờ lên và xuống
hai bên, vì vậy bạn có thể chắc chắn--
16:28
WomanNgười phụ nữ: Yeah, it feltcảm thấy unstablekhông ổn định, and it was very windyWindy,
244
970000
3000
rằng có gì đó xảy ra ở 2 bên,
có thể cảm thấy được.
16:31
and I remembernhớ lại it had lots of flagslá cờ up and down the sideshai bên, so you could definitelychắc chắn --
245
973000
4000
Phỏng vấn: Không lên và xuống?
Cậu bé: Không.
16:35
there was something going on sidewaysnghiêng, it feltcảm thấy, maybe.
246
977000
3000
Phỏng vấn: Và không tiến lên hay lùi xuống?
Cậu bé: Không.
16:38
InterviewerPhỏng vấn: Not up and down? BoyCậu bé: No.
247
980000
2000
Phỏng vấn: Chỉ 2 bên. Bạn nghĩ
nó dịch chuyển khoảng bao nhiêu?
16:40
InterviewerPhỏng vấn: And not forwardschuyển tiếp and backwardsngược? BoyCậu bé: No.
248
982000
2000
Cậu bé: Tầm khoảng--
16:42
InterviewerPhỏng vấn: Just sidewaysnghiêng. About how much was it movingdi chuyển, do you think?
249
984000
3000
Phỏng vấn: Tức là, từng kia, hay từng này?
16:45
BoyCậu bé: It was about --
250
987000
2000
Cậu bé: Cái thứ 2.
16:47
InterviewerPhỏng vấn: I mean, that much, or this much?
251
989000
2000
Phỏng vấn: Từng này?
Cậu bé: Đúng vậy.
16:49
BoyCậu bé: About the secondthứ hai one.
252
991000
2000
Người đàn ông: Nó khoảng ít nhất từ
6 đến 8 inches, tôi nghĩ vậy.
16:51
InterviewerPhỏng vấn: This much? BoyCậu bé: Yeah.
253
993000
2000
Phỏng vấn: Được rồi, vậy là ít nhất từng này?
Người đàn ông: Ồ, đúng vậy.
16:53
Man: It was at leastít nhất sixsáu, sixsáu to eighttám inchesinch, I would have thought.
254
995000
3000
Người phụ nữ: Tôi nhớ là tôi
muốn ra khỏi cây cầu.
16:56
InterviewerPhỏng vấn: Right, so, at leastít nhất this much? Man: Oh, yes.
255
998000
2000
Phỏng vấn: Ồ, thật ư?
Người phụ nữ: Đúng vậy. Nó rất kì lạ.
16:58
WomanNgười phụ nữ: I remembernhớ lại wantingmong muốn to get off.
256
1000000
2000
Phỏng vấn: Như vậy là đủ để đáng sợ?
Người phụ nữ: Đúng vậy, nhưng tôi nghĩ là do tôi.
17:00
InterviewerPhỏng vấn: Oh, did you? WomanNgười phụ nữ: Yeah. It feltcảm thấy oddlẻ.
257
1002000
2000
Phỏng vấn: Hãy nói cho tôi biết lí do
bạn làm điều này?
17:02
InterviewerPhỏng vấn: So it was enoughđủ to be scaryđáng sợ? WomanNgười phụ nữ: Yeah, but I thought that was just me.
258
1004000
6000
Cậu bé: Chúng tôi phải làm để
giữ thăng bằng
17:08
InterviewerPhỏng vấn: AhAh! Now, tell me why you had to do this?
259
1010000
3000
bởi vì nếu bạn không giữ thăng bằng,
17:11
BoyCậu bé: We had to do this because, to keep in balancecân đối
260
1013000
2000
thì bạn sẽ bị ngã, khoảng 45 độ
sang trái hoặc sang phải.
17:13
because if you didn't keep your balancecân đối,
261
1015000
2000
Phỏng vấn: Vậy hãy chỉ tôi cách
đi bình thường.
17:15
then you would just fallngã over about, like, to the left or right, about 45 degreesđộ.
262
1017000
6000
Và hãy chỉ cho tôi cách đi khi cầu
bắt đầu di chuyển.
17:21
InterviewerPhỏng vấn: So just showchỉ me how you walkđi bộ normallybình thường. Right.
263
1023000
4000
Vậy bạn cố ý di chuyển bàn chân
sang hai bên và--
17:26
And then showchỉ me what it was like when the bridgecầu startedbắt đầu to go. Right.
264
1028000
5000
ồ, những bước ngắn?
17:31
So you had to deliberatelythong thả pushđẩy your feetđôi chân out sidewaysnghiêng and --
265
1033000
4000
Người đàn ông: Đúng vậy. Rất rõ ràng
đối với tôi
17:35
oh, and shortngắn stepscác bước?
266
1037000
2000
có lẽ đó là do số người trên cầu.
17:37
Man: That's right. And it seemeddường như obvioushiển nhiên to me
267
1039000
3000
Phỏng vấn: Họ cố ý bước từng bước
như vậy hay sao?
17:40
that it was probablycó lẽ the numbercon số of people on it.
268
1042000
3000
Người đàn ông: Không, họ chỉ bước sao
cho phù hợp với chuyển động của cầu
17:44
InterviewerPhỏng vấn: Were they deliberatelythong thả walkingđi dạo in stepbậc thang, or anything like that?
269
1046000
4000
Được rồi, từng ấy đã gợi ý
cho chúng ta biết chuyện gì đã xảy ra.
17:48
Man: No, they just had to conformphù hợp to the movementphong trào of the bridgecầu.
270
1050000
4000
Hãy ví chiếc cầu như cái mặt nền này.
17:52
StevenSteven StrogatzStrogatz: All right, so that alreadyđã givesđưa ra you a hintdấu of what happenedđã xảy ra.
271
1054000
3000
Hãy ví mọi người như máy đập nhịp.
17:55
Think of the bridgecầu as beingđang like this platformnền tảng.
272
1057000
4000
Có thể bạn không quen với việc
nghĩ mình như máy đập nhịp,
17:59
Think of the people as beingđang like metronomesmetronomes.
273
1061000
3000
nhưng sau tất cả, chúng ta đi-- chúng ta
dao động trước và sau như chúng ta đi
18:02
Now, you mightcó thể not be used to thinkingSuy nghĩ of yourselfbản thân bạn as a metronomeMetronome,
274
1064000
3000
Và đặc biệt khi chúng ta bắt đầu
đi như những người này, phải không?
18:05
but after all, we do walkđi bộ like -- I mean, we oscillatedao động back and forthra as we walkđi bộ.
275
1067000
4000
Họ đều bước đi như trượt ván
một cách kì lạ
18:09
And especiallyđặc biệt if we startkhởi đầu to walkđi bộ like those people did, right?
276
1071000
3000
một khi cây cầu bắt đầu chuyển động.
18:12
They all showedcho thấy this strangekỳ lạ sortsắp xếp of skatingtrượt băng gaitđi đường
277
1074000
4000
Và giờ hãy để tôi chỉ cho bạn
chiều dài của cây cầu.
18:16
that they adoptedcon nuôi onceMột lần the bridgecầu startedbắt đầu to movedi chuyển.
278
1078000
3000
Nhưng nhân tiện đó, sau khi bạn thấy cây
cầu vào ngày khai mạc, bạn sẽ xem clip
18:19
And so let me showchỉ you now the footagecảnh quay of the bridgecầu.
279
1081000
3000
thú vị về công việc hoàn thành bởi kĩ sư
cầu đường ở Cambridge tên là Allan McRobie,
18:22
But alsocũng thế, after you see the bridgecầu on openingkhai mạc day, you'llbạn sẽ see an interestinghấp dẫn clipkẹp
280
1084000
4000
người đã chỉ ra vấn đề của cây cầu,
18:26
of work donelàm xong by a bridgecầu engineerkỹ sư at CambridgeCambridge namedđặt tên AllanAllan McRobieMcRobie,
281
1088000
5000
và là người đã dựng mô hình cây cầu
để giải thích rõ vấn đề là gì.
18:31
who figuredhình dung out what happenedđã xảy ra on the bridgecầu,
282
1093000
2000
Đó như vòng lặp phản hồi tích cực
ngoài sự mong đợi
18:33
and who builtđược xây dựng a bridgecầu simulatorMô phỏng to explaingiải thích exactlychính xác what the problemvấn đề was.
283
1095000
4000
giữa cách mọi người đi và cách
cầu bắt đầu dịch chuyển,
18:37
It was a kindloại of unintendedkhông mong đợi positivetích cực feedbackPhản hồi loopvòng lặp
284
1099000
4000
mà các kĩ sư không hề biết.
18:41
betweengiữa the way the people walkedđi bộ and the way the bridgecầu beganbắt đầu to movedi chuyển,
285
1103000
3000
Thật sự, tôi nghĩ người
đầu tiên bạn thấy
18:44
that engineersKỹ sư knewbiết nothing about.
286
1106000
2000
là kĩ sư trẻ chịu trách nhiệm
về dự án này. Okay.
18:46
ActuallyTrên thực tế, I think the first personngười you'llbạn sẽ see
287
1108000
2000
Phỏng vấn: Có ai bị thương không?
Kĩ sư: Không.
18:48
is the youngtrẻ engineerkỹ sư who was put in chargesạc điện of this projectdự án. Okay.
288
1110000
4000
Phỏng vấn: Okay. Nó hơi nhỏ-- Kĩ sư: Đúng.
Phỏng vấn: -- nhưng là thật?
18:53
(VideoVideo) InterviewerPhỏng vấn: Did anyonebất kỳ ai get hurtđau? EngineerKỹ sư: No.
289
1115000
2000
Kĩ sư: Chắc chắn thế. Phỏng vấn: Bạn nghĩ,
"Ồ, phiền phức."
18:55
InterviewerPhỏng vấn: Right. So it was quitekhá smallnhỏ bé -- EngineerKỹ sư: Yes. InterviewerPhỏng vấn: -- but realthực?
290
1117000
3000
Kĩ sư: Tôi thấy thất vọng về nó.
18:58
EngineerKỹ sư: AbsolutelyHoàn toàn. InterviewerPhỏng vấn: You thought, "Oh, botherbận tâm."
291
1120000
3000
Chúng tôi đã mất nhiều thời gian để thiết kế
cây cầu này, và chúng tôi đã phân tích,
19:01
EngineerKỹ sư: I feltcảm thấy I was disappointedthất vọng about it.
292
1123000
3000
Chúng tôi kiểm tra nó với các con số--để tải nặng
hơn so với các con số--
19:04
We'dChúng tôi sẽ spentđã bỏ ra a lot of time designingthiết kế this bridgecầu, and we'dThứ Tư analyzedphân tích it,
293
1126000
4000
và vấn đề xảy ra mà chúng tôi
không hề biết trước.
19:08
we'dThứ Tư checkedđã kiểm tra it to codesMã số -- to heaviernặng hơn loadstải than the codesMã số --
294
1130000
3000
Phỏng vấn: Ngoài sự phỏng đoán của bạn.
Kĩ sư: Chính xác.
19:11
and here it was doing something that we didn't know about.
295
1133000
3000
Đây là chuyện rất kịch tính và gây sốc
19:14
InterviewerPhỏng vấn: You didn't expectchờ đợi. EngineerKỹ sư: ExactlyChính xác.
296
1136000
2000
cho thấy cả đám đông-- trăm người--
19:16
NarratorTường thuật viên: The mostphần lớn dramatickịch tính and shockinggây sốc footagecảnh quay
297
1138000
3000
hiển nhiên bước từ bên này sang bên kia
trong sự đồng nhất,
19:19
showstrình diễn wholetoàn thể sectionsphần of the crowdđám đông -- hundredshàng trăm of people --
298
1141000
3000
không phải chỉ với nhau, mà cùng với cây cầu.
19:22
apparentlydường như rockingrocking from sidebên to sidebên in unisonUnison,
299
1144000
2000
Sự di chuyển đồng bộ này dường như
điều khiển cây cầu.
19:24
not only with eachmỗi other, but with the bridgecầu.
300
1146000
3000
Nhưng làm thế nào đám đông có thể
đồng bộ hoá?
19:27
This synchronizedđồng bộ hóa movementphong trào seemeddường như to be drivingđiều khiển the bridgecầu.
301
1149000
4000
Có điều gì đặc biệt mà cầu Millennium
khiến họ làm vậy?
19:31
But how could the crowdđám đông becometrở nên synchronizedđồng bộ hóa?
302
1153000
3000
Đây là trọng tâm của cuộc nghiên cứu.
19:34
Was there something specialđặc biệt about the MillenniumThiên niên kỷ BridgeBridge that causedgây ra this effecthiệu ứng?
303
1156000
4000
Cuối cùng thì mô hình cây cầu đã hoàn thành
và tôi có thể làm nó lung lay.
19:38
This was to be the focustiêu điểm of the investigationcuộc điều tra.
304
1160000
4000
Giờ, Allan, đây hoàn toàn là lỗi của bạn,
phải không? Allan McRobie: Đúng vậy.
19:42
InterviewerPhỏng vấn: Well, at last the simulatedmô phỏng bridgecầu is finishedđã kết thúc, and I can make it wobblelung lay.
305
1164000
6000
Phỏng vấn: Bạn đã thiết kế mô hình
cầu này,
19:49
Now, AllanAllan, this is all your faultlỗi, isn't it? AllanAllan McRobieMcRobie: Yes.
306
1171000
4000
và giờ, bạn đã tính và bắt chước chuyển
động của cây cầu thật?
19:53
InterviewerPhỏng vấn: You designedthiết kế this, yes, this simulatedmô phỏng bridgecầu,
307
1175000
2000
Đúng vậy, nó giống hệt về mặt vật lí.
19:55
and this, you reckontin vào, mimicsbắt chước the actionhoạt động of the realthực bridgecầu?
308
1177000
3000
Vâng. Thế nếu chúng ta bước lên,
chúng ta có thể bị lung lay?
19:58
AM: It captureschụp lại a lot of the physicsvật lý, yes.
309
1180000
2000
Allan McRobie là kĩ sư cầu đường đến từ Cambridge
và đã viết cho tôi,
20:00
InterviewerPhỏng vấn: Right. So if we get on it, we should be ablecó thể to wobblelung lay it, yes?
310
1182000
3000
gợi ý rằng mô hình cầu sẽ
chuyển động lắc lư
20:06
AllanAllan McRobieMcRobie is a bridgecầu engineerkỹ sư from CambridgeCambridge who wroteđã viết to me,
311
1188000
3000
như là cây cầu thật--
20:09
suggestinggợi ý that a bridgecầu simulatorMô phỏng oughtnên to wobblelung lay
312
1191000
3000
rằng chúng tôi treo nó lên con lắc
với chiều dài y hệt.
20:12
in the sametương tự way as the realthực bridgecầu --
313
1194000
2000
AM: Cái này chỉ nặng vài tấn,
nên khá dễ dàng để làm nó chuyển động.
20:14
providedcung cấp we hungtreo it on pendulumspendulums of exactlychính xác the right lengthchiều dài.
314
1196000
2000
Chỉ bằng cách bước. Bây giờ, nó
thực sự chuyển động
20:16
AM: This one'scủa một người only a couplevợ chồng of tonstấn, so it's fairlycông bằng easydễ dàng to get going.
315
1198000
3000
Không cần phải là lắc thật sư.
Chỉ cần bước. Nó bắt đầu chuyển động
20:19
Just by walkingđi dạo. InterviewerPhỏng vấn: Well, it's certainlychắc chắn going now.
316
1201000
3000
Khá là khó để bước đi.
20:22
AM: It doesn't have to be a realthực dangledangle. Just walkđi bộ. It startsbắt đầu to go.
317
1204000
3000
Bạn phải cẩn thật chỗ bạn đặt
chân xuống, phải không,
20:25
InterviewerPhỏng vấn: It's actuallythực ra quitekhá difficultkhó khăn to walkđi bộ.
318
1207000
3000
bởi nếu bạn làm sai, nó sẽ
đẩy chân bạn ra ngoài.
20:28
You have to be carefulcẩn thận where you put your feetđôi chân down, don't you,
319
1210000
3000
Nó thực sự tác động đến cách mà bạn đi.
Bạn không thể đi bình thường được.
20:31
because if you get it wrongsai rồi, it just throwsném you off your feetđôi chân.
320
1213000
3000
Không. Nếu bạn thử và bước 1 chân
lên chân kia,
20:34
AM: It certainlychắc chắn affectsảnh hưởng the way you walkđi bộ, yes. You can't walkđi bộ normallybình thường on it.
321
1216000
4000
nó sẽ chuyển chân bạn đi
đến dưới người bạn. AM: Đúng vậy.
20:39
InterviewerPhỏng vấn: No. If you try and put one footchân in fronttrước mặt of anotherkhác,
322
1221000
2000
Phỏng vấn: Như vậy bạn phải bước
ra phía bên ngoài 2 bên.
20:41
it's movingdi chuyển your feetđôi chân away from underDưới you. AM: Yes.
323
1223000
3000
Đúng là mô hình này làm tôi phải
bước y như
20:44
InterviewerPhỏng vấn: So you've got to put your feetđôi chân out sidewaysnghiêng.
324
1226000
2000
những gì tôi nhìn thấy mọi người
bước trên cầu thật.
20:47
So alreadyđã, the simulatorMô phỏng is makingchế tạo me walkđi bộ in exactlychính xác the sametương tự way
325
1229000
3000
AM:..bước đi trượt băng. Nó không
phải như bước đi của rắn bò
20:50
as our witnessesnhân chứng walkedđi bộ on the realthực bridgecầu.
326
1232000
2000
Phỏng vấn: Để tăng tính thuyết phục,
20:52
AM: ... ice-skatingtrượt băng gaitđi đường. There isn't all this sortsắp xếp of snakecon rắn way of walkingđi dạo.
327
1234000
3000
Tôi muốn đám đông ở ngày khai mạc,
đội kiểm tra âm thanh,
20:55
InterviewerPhỏng vấn: For a more convincingthuyết phục experimentthí nghiệm,
328
1237000
2000
Hướng dẫn cho họ là:
hãy đi bình thường
20:57
I wanted my ownsở hữu opening-dayngày khai mạc crowdđám đông, the soundâm thanh checkkiểm tra teamđội.
329
1239000
3000
Khá là thú vị bởi vì
không ai cố gắng điều khiển nó.
21:00
TheirCủa họ instructionshướng dẫn: just walkđi bộ normallybình thường.
330
1242000
3000
Tất cả họ đều gặp khó khăn
trong việc đi lại.
21:12
It's really intriguingintriguing because nonekhông ai of these people is tryingcố gắng to drivelái xe it.
331
1254000
4000
Và cách duy nhất để đi thoải mái là
bước từng bước một.
21:16
They're all havingđang có some difficultykhó khăn walkingđi dạo.
332
1258000
2000
Nhưng sau đó, tất nhiên, tất cả bọn họ
đang điều khiển cây cầu.
21:19
And the only way you can walkđi bộ comfortablythoải mái is by gettingnhận được in stepbậc thang.
333
1261000
3000
Bạn không thể làm gì khác. Bạn thực sự bị
bó buộc bởi sự chuyển động của cầu để bước đi,
21:22
But then, of coursekhóa học, everyonetất cả mọi người is drivingđiều khiển the bridgecầu.
334
1264000
3000
và vì thế điều khiển nó hơn.
21:27
You can't help it. You're actuallythực ra forcedbuộc by the movementphong trào of the bridgecầu to get into stepbậc thang,
335
1269000
5000
Được rồi, từ Bộ Những Bước Đi
Ngốc Nghếch,
21:32
and thereforevì thế to drivelái xe it to movedi chuyển furtherthêm nữa.
336
1274000
2000
có lẽ tôi nên kết thúc. Tôi hơi quá thời gian.
21:38
SSSS: All right, well, with that from the MinistryBộ of SillyNgớ ngẩn WalksĐi bộ,
337
1280000
4000
Nhưng tôi hi vọng rằng các bạn sẽ khám phá
và nhìn thế giới theo cách mới,
21:42
maybe I'd better endkết thúc. I see I've goneKhông còn over.
338
1284000
3000
để thấy tất cả những sự đồng bộ hoá kì diệu
xung quanh chúng ta. Xin cảm ơn.
21:45
But I hopemong that you'llbạn sẽ go outsideở ngoài and see the worldthế giới in a newMới way,
339
1287000
3000
(Vỗ Tay)
21:48
to see all the amazingkinh ngạc synchronySynchrony around us. Thank you.
340
1290000
3000
(Vỗ Tay)
21:51
(ApplauseVỗ tay)
341
1293000
2000
(Vỗ Tay)
Translated by Linh T. Nguyen
Reviewed by Dinh Phuong Linh

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Steven Strogatz - Mathematician
In his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect.

Why you should listen

Steven Strogatz studies some of the most interesting problems in applied mathematics -- such as the intersection of math and biology, looking for patterns in the human sleep-wake cycle or in swarms of blinking fireflies.

He's been looking at nonlinear dynamics and chaos applied to physics, engineering and biology, and branching out into new areas, such as explorating of the small-world phenomenon in social networks (popularly known as "six degrees of separation"), and its generalization to other complex networks in nature and technology.

Strogatz' work has been in the news as British engineers released the definitive paper on the Millenium Bridge wobble,  and its roots in how people walk on an unpredictable surface.

In 2012, he re-examined the "birthday problem" >>

More profile about the speaker
Steven Strogatz | Speaker | TED.com